Η προφητεία του Αἰσχύλου γιὰ τους Ἕλληνες

Η προφητεία του Αἰσχύλου γιὰ τους Ἕλληνες

«Ἐκεῖ τοὺς περιμένουν τα πιὸ μεγάλα κακά νὰ πάθουν, πληρωμή γιὰ την αὐθάδεια καὶ τις σκέψεις ποῦ θεόν δὲν λογαριάζουν· γιατί στὴν χώρα την ἑλληνική σὰν ἦρθαν, των θεῶν τ’ ἀγάλματα νὰ ξεγυμνώσουν δὲν ντρέπονταν καὶ τους ναούς νὰ κάψουν. Κι οἱ βωμοί ἀφανισμένοι καὶ των θεῶν τα ἱερὰ εἶν’ ἀπὸ ρίζα, ἀνάκατα, ἀναποδογυρισμένα ἀπὸ θεμέλια.

[…] Καὶ νεκρῶν σωροί καὶ στὴν τριτόσπορη γενιά ἄφωνα θὰ φανερώσουν στὰ μάτια των ἀνθρώπων πῶς δὲν πρέπει, θνητός σὰν εἶναι, νά’ναι περήφανος πέρα ἀπ’ το μέτρο· γιατί ἡ ὑπεροψία, σὰν ἀνθίση, θὰ καρπίση της καταστροφῆς το στάχυ, ἀπ’ ὁπού γεμᾶτο κλάμα θέρισμα θερίζει».

Αἰσχύλου «Πέρσαι», στ. 807-822, ἐκδόσεις Πάπυρος, σελ. 77

Πόσες φορές πρέπει νὰ ἐπαναληφθεῖ κάτι γιὰ νὰ γίνει πιστευτό; Ὄχι πολλές. Ἄν ὁ δέκτης της πληροφορίας εἶναι ἐχέφρων καὶ οἱ ἀποδείξεις ἀμάχητες ἀρκεῖ μία μνεία γιὰ νὰ δεχθεῖ την πραγματικότητα, το ἀκριβὲς ἑνὸς περιστατικοῦ, μιᾶς ἀφήγησης. Ἀρκεῖ, ὅμως, μία φορά γιὰ νὰ ἐντάξει ὁ θεατής ἡ ἀναγνώστης το δίδαγμα της ἀληθείας στὴν καθημερινότητά του; Ὄχι.

Οἱ ἄνθρωποι, ὅπως μας ἀποδεικνύει καὶ ἡ παραβολή στὴν Ἁγία Γραφή θυμίζουν τα χωράφια. Ἀλλά εἶναι χέρσα καὶ ὅσο καὶ νὰ τα καλλιεργήσεις δὲν μπορεῖ ἐκεῖ νὰ καρπίσει ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ἀρετὴ ἐνῶ μερικά ἄλλα εἶναι γόνιμα καὶ μικρή προσπάθεια μπορεῖ νὰ φέρει μέγιστο ἀποτέλεσμα.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ἡ ἐπανάληψη εἶναι προϋπόθεση της ἐμπέδωσης ἑνὸς σημαντικοῦ μηνύματος. Ὁ ἑλληνικός κόσμος της σκέψης, της ποίησης, τῶν μυθολογικῶν κύκλων προσφέρει στὸν ἐπισκέπτη ἡ μόνιμο κάτοικό του πολλές εὐκαιρίες νὰ μάθει καὶ νὰ ἐμπεδώσει τα σημαντικά, ὅσα προσφέρουν ζωή καὶ συνάμα τὴ νοηματοδοτοῦν.

Ἕνας ἀπὸ τους ἀναντικατάστατους πυλῶνες τοῦ πνευματικοῦ οἰκοδομήματος του Ἑλληνισμοῦ εἶναι ἡ εὐσέβεια, ἡ ἀποφυγή της πρόκλησης της μήνης τῶν θεῶν, ἡ ἀποστροφή ἀκόμα καὶ της ὑποψίας της ὕβρεως. Ο κόσμος ποῦ φλέγεται καὶ σβήνει με μέτρο, ὁ ἀπαράλλαχτος νόμος της μεταβολῆς, ἡ ἐναρμόνιση με την ἀληθῆ καὶ ἄπειρη οὐσία της θεότητας, ἀπαιτοῦν την τήρηση του χρυσοῦ κανόνα της ἀποφυγῆς της ὑπερβολή. Σε ἑορτασμούς καὶ τελέσματα, σε θυσίες καὶ δράματα, σε κωμωδίες καὶ δημηγορίες, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ὕψωναν το λάβαρο του μέτρου καὶ το ἔδειχναν σε ὅλους.

Τριτόσπορη γενιά

Ὁ μύστης δραματουργός, με αὐτὰ τα φοβερά λόγια ποῦ ξεστομίζει το φάντασμα του Δαρείου, μιλάει πρὸς την Ἀνατολὴ καὶ ἀπευθύνεται στὴ Δύση. Ἐνῶ βάσει της πλοκῆς, οἱ δέκτες τῶν σεισμικῶν κραδασμῶν των λόγων του εἶναι οἱ Πέρσες, ὁ Αἰσχύλος ἄγχεται γιὰ τους Ἕλληνες.

Στὴν τραγωδία του, ὁ Δαρεῖος, ποὺ ξεγλίστρησε σὰν ἀτμὸς ἀπὸ τον Ἄδη, περιγράφει πώς ὁ γιὸς του Ξέρξης λάθεψε στὴν κρίση του καὶ ἔβρισε την Πλάση βλασφημῶντας ἔμπρακτα στῶν Ἑλλήνων τα ἱερὰ. Ο νεκρός κι ἀξιοσέβαστος (γιὰ τους Πέρσες) βασιλεύς ἐκφράζεται σὰν… γραφεῖο τύπου τῶν θεῶν καὶ περιγράφει στοὺς ὑπηκόους του ἀλλὰ καὶ στὴν γυναῖκα του Ἄτοσσα, πού ζεῖ καὶ σπαράζει ἀπὸ την ἀγωνία γιὰ το παιδί της, πώς μιά αὐτοκρατορία γίνεται συντρίμμια ὅταν οἱ τιμονιέρηδές της ξεχνοῦν τον μπούσουλα του μέτρου καὶ του σεβασμοῦ στοὺς θεούς καὶ τα ἅγια τους.

Ὁ Αἰσχύλος δὲν θέλει νὰ δεῖ τους νικητές τῶν Μηδικῶν νὰ καταλαμβάνονται ἀπὸ την ἀφροσύνη του νικητή, ποὺ ἡττήθηκε ἀπὸ το ἴδιο το κατόρθωμά του. Ἐπιδιώκει νὰ ταρακουνήσει τους Ἀθηναίους, τους πολίτες- ὁπλῖτες ποῦ κράτησαν ὄρθια την ἀνθρωπότητα την στιγμή πού ὅλα ἔδειχναν χαμένα.

Η ὑπερβολική σιγουριά τοῦτα μπορεῖ νὰ φέρει καὶ ἀκόμα περισσότερα καὶ χειρότερα καὶ στοὺς ἴδιους καὶ στὶς γενιές ποῦ θὰ ἀκολουθήσουν.

Το τελευταῖο σημεῖο στὴν μνεία του Αἰσχύλου γιὰ «θίνες νεκρῶν δὲ καὶ τριτοσπόρω γονή», την αἰνιγματική τριτόσπορη γενιά (στὴν κυριολεξία τα δισέγγονα ὅσων διέπραξαν ὕβρη) πρέπει νὰ προβληματίσει καὶ τους ἀπογόνους ἀνθρώπων ποὺ ἔβλαψαν τους Ἕλληνες.

Ὁ μυημένος στὰ Ἐλευσίνας μυστήρια, Μαραθωνομάχος καὶ Σαλαμινομάχος Ἕλλην δραματουργός στέλνει ἕνα δυσοίωνο μήνυμα στὶς γενιές ποῦ ἀκολουθοῦν ὅσους ἔπληξαν το Γένος μας καὶ ἀσέβησαν στὰ ὁσία καὶ τα ἱερὰ μας. Μέχρι σήμερα, ὁ ἀδελφὸς του Ἀμεινία καὶ του Κυναίγειρου δὲν ἔχει ἀστοχήσει σε τίποτα. Κι αὐτὸ πρέπει νὰ βάλει σε σοβαρές σκέψεις μιά σειρά ἀπὸ ἐχθρούς της Ἑλλάδος. Η Νέμεσις πλησιάζει.