Μὴν Μάϊος Ἀθῆναι Σπάρτη
Ἀττική
Θαργηλιών Δελχίνιος
Θαργηλιών μὴν Ἀθήνησιν ια· ὠνομάσθη δὲ ἐπεί ὁ ἣλιος τότε πυρώδης ·
τὸ δὲ θερμὸν θαργήλιων ὠνόμαζον· τὰ δὲ ἂνθη τότε ἐξηταίνετὸ.
Θαργηλίων δὲ , ὁ ἐνδέκατος μὴν ὀνομάζεται · ἐπεί τότε ὁ ἥλιος πυρώδης ἐστὶ, καὶ ἐν τούτῳ τῷ μηνὶ τὰ τῆς γῆς ἄνθη ἀνεξηραίνετο. Ἀπὸ τοῦ θέρειν οὖν τὴν γῆν · τὸ δὲ θερμὸν θάργηλον ὠνομασται .
[Θαργηλιών ( Μάϊος ) εἶναι ὁ ἐνδέκατος μήνας τῶν Ἀθηναίων καὶ ὠνομάσθηκε ἔτσι διότι τότε ὁ ἥλιος εἶναι θερμὸς ( τὸ θερμὸν τὸ ὠνόμαζαν Θραγηλίων ). Τότε ἐπίσης ξεραίνονταν τὰ ἄνθη]
Θαργήλια· Ἀπόλλωνος καὶ ὅλος ὁ μήν ἱερός τοῦ Θεοῦ , ἐν δὲ τοῖς Θαργηλίοις τὰς ἀπαρχὰς τῶν φυομένων ποιοῦνται καὶ περικομίζουσι · ταῦτα δὲ Θαργήλιὰ φασιν · καὶ μὴν θαργηλιών . Καὶ εὐρετηρίαν ἐκάλουν θάργηλον .
[Τὰ θαργήλια ἦταν ἑορτή τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ ὅλος ὁ μῆνας τοῦ Θεοῦ.
Τότε μαζεύουν τοὺς πρώτους ἀνοιξιάτικους καρπούς , καὶ τοὺς περιφέρουν . Αὐτὰ λέγονται θαργήλια . Καὶ τὴν καλὴ χρονιὰ τὴν ἔλεγαν Θάργηλον. ]
Ὁ Θαργηλιῶν εἶναι ὁ 11-ὅς μῆνας στὸ ἀττικὸ ἡμερολόγιο.
Ἦταν ἀφιερωμένος στοὺς θεοὺς Ἀπόλλωνα καὶ Ἄρτεμη, ἐνῶ ἀντιστοιχεῖ μὲ τὸ χρονικὸ διάστημα 23 Ἀπριλίου - 23 Μαΐου. Κυριότερες γιορτὲς τοῦ μῆνα αὐτοῦ ἦταν τὰ ὁμώνυμα Θαργήλια, ποὺ κρατοῦσαν δυὸ ἡμέρες, τὰ Βενδίδεια, τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται καὶ στὸ Συμπόσιον τοῦ Πλάτωνα, καθὼς καὶ τὰ Καλλυντήρια καὶ τὰ Πλυντήρια, δυὸ γιορτὲς πρὸς τιμὴν τῆς θεᾶς Ἀθηνᾶς.
Ὁ Θαργηλιῶν ὀφείλει τὴν ὀνομασία του στὸ ρῆμα θέρειν καὶ στὴ λέξη Ἥλιος,
Τὰ Θαργήλια ἦταν γιορτὴ ποὺ ἐτελεῖτο τὴν 7η ἡμέρα τοῦ μῆνα, ἡ ὁποία ἐθεωρεῖτο ὡς γενέθλια ἡμέρα τοῦ Δήλιου Ἀπόλλωνα.
Τὴν παραμονὴ τῆς γιορτῆς, ποὺ ἐθεωρεῖτο ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς Ἀρτέμιδος, ἐτελεῖτο ἐξιλαστήρια ἢ καθαρτήρια θυσία, γιὰ τὸν ἐξαγνισμὸ τῆς πόλης τῶν Ἀθηνῶν:
«Θαργηλιῶνος ἕκτη καθαίρουσι τὴν πόλιν οἱ Ἀθηναῖοι» (Διογένης Λαέρτιος 11,44).
Ἡ θυσία τοῦ καθαρμοῦ ἦταν κατάλοιπο πανάρχαιας τελετῆς, κατὰ τὴν ὁποία δύο ἄντρες θυσιάζονταν -ὁ ἕνας γιὰ τοὺς ἄντρες τῆς πόλης καὶ ὁ ἄλλος γιὰ τίς γυναῖκες.
Οἱ δύο αὐτοὶ ἄντρες λέγονταν «φαρμακοί», ἴσως γιατί χρησίμευαν ὡς μέσα ἴασης καὶ καθαρμοῦ ὅλων τῶν ἄλλων.
Κατὰ τὸν Σουίδα, τρέφονταν δημοσία δαπάνη, ὁπότε πιθανῶς νὰ ἦταν κατάδικοι ποὺ ἡ ἐκτέλεσή τους προριζόταν νὰ γίνει στὰ Θαργήλια.
Κατὰ τοὺς κλασικοὺς χρόνους τὸ τελετουργικὸ τῆς γιορτῆς παρέμεινε ἴδιο, μόνο ποὺ στὴ θυσία γινόταν εἰκονικὴ ἐκτέλεση δύο ἀντρῶν.
Στὴ συνέχεια ἄρχιζαν οἱ κυρίως γιορτές, ποὺ ἔκλειναν τὴν ἑπομένη μὲ μουσικοὺς ἀγῶνες.
Στὴ διάρκεια τοῦ Θαργηλιώνα, ἐτελοῦντο ἐπίσης : α) Τὰ Βενδίδεια, τὴν 19η καί την 20η τοῦ μηνὸς πρὸς τιμὴν τῆς θρακικὴς σεληνιακῆς θεᾶς Βενδίδος, ἡ ὁποία ταυτιζόταν μὲ τὴν Ἀρτέμιδα, τὴν Ἐκάτη καὶ τὴν Περσεφόνη.
Τὰ Βενδίδεια γιορτάζονταν μὲ δημόσιες θυσίες καὶ τελετές.
Τὸ ἱερό της, τὸ Βενδίδιον, βρισκόταν κι αὐτὸ στὸν λόφο τῆς Μουνιχίας στὸν Πειραιᾶ. β) τὰ Πλυντήρια, την 25η τοῦ μηνὸς γιὰ τὸν καθαρισμὸ τῶν πέπλων τοῦ ἀρχαϊκοῦ ξοάνου τῆς Πολιάδος Ἀθηνᾶς στὴ θαλάσσια περιοχὴ τοῦ Φαλήρου, ἐνῶ στὴν πόλη σταματοῦσε κάθε ἐργασία.
Ἐπίσης, ἱερεῖς ἀπὸ τὸ γένος τῶν Πραξιεργιδῶν ἔπλεναν τὸ ξόανο τῆς θεᾶς ἀκολουθῶντας εἰδικὴ ἱερὴ τελετουργία. γ) Ἡ γιορτὴ τῶν Καλλυντηρίων την 19η τοῦ μηνὸς γιὰ τὸν καλλωπισμὸ τοῦ ναοῦ τῆς πολιούχου θεᾶς Ἀθηνᾶς καὶ τοῦ Ἐρεχθείου, καὶ τέλος δ) Ἀνὰ τριετία τὰ Μικρὰ Παναθήναια.
Διάφοροι ἐρευνητὲς (Mommsen κ.ἄ.) συνδυάζουν τὴν ἡλιακὴ ἀνατολὴ τοῦ σμήνους τῶν Πλειάδων στὸν οὐρανὸ μὲ τὴν τέλεση τῶν προϊστορικῶν γιορτῶν τῶν Πλυντηρίων.
Τότε γίνονταν, ἐκτὸς ἀπὸ τίς γιορτὲς πρὸς τιμὴν τῆς θεᾶς Ἀθηνᾶς, οἱ πλύσεις τῶν ἐνδυμάτων, οἱ ἐτήσιες ἐκλογὲς τῶν Ἀχαιῶν, ἐνῶ ἄρχιζε καὶ ἡ συγκομιδὴ τῶν δημητριακῶν.
Ὁ μῆνας Θαργηλιῶν ἀναφέρεται καὶ στὰ μηνολόγια τῆς Δήλου, Ἀμοργοῦ, Πάρου, Τήνου, Ἐφέσου, Περγάμου καὶ Μιλήτου.
