ΑΔΩΝΙΑ - Θάνατος καὶ Ἀνάσταση της Φύσης καὶ του Ἀνθρώπου

ΔΩΝΙΑ - Θάνατος καὶ Ἀνάσταση της Φύσης καὶ του Ἀνθρώπου

                                    John William Waterhouse: The Awakening of Adonis - 1900

Ὁ Ἄδωνις εἶναι ἕνας ἡλιακός ἥρωας ποῦ λατρεύτηκε σάν θεός στὴ ἀρχαία Ἰωνία, στὴ Φοίνικι, στὴν Κύπρο καὶ στὴν ΕλλἙλλάδα Κάθε χρόνο πέθαινε καὶ την ἄνοιξη ἀνασταινόταν, μαζί με τὴ φύση ποῦ την ἰδία ἐποχῆ αναγεννιόταν.

Ἀλλὰ ἀπ' ὅτι φαίνεται δὲν ἦταν ὁ μοναδικός. Την ἰδία τύχη εἶχαν οἱ Ινδοί θεοί Κρίσνα καὶ Βούδας Σακία, οἱ ἐσταυρωμένοι: Ιησούς ὁ Ναζωραίος, Ταμμούζ της Συρίας, Βιτόμπα του Τελιγκονέζε, Ιάω του Νεπάλ, Χεσούς των Κελτών Δρυιδών, Κετσακοάλτ του Μεξικό, Κουιρίνους της Ρώμης, ὁ Θούλις της Αἰγύπτου, ὁ Ίντρα του Θιβέτ, ὁ Άττις της Φρυγίας, ὁ Κρίτε της Χαλδαίας, ὁ Μπάλι της ασιατικής Ορίσσα, ὁ Μίθρα της Περσίας, ὁ Ἕλληνας ἐσταυρωμένος Προμηθέας καὶ ἄς μὴν ξεχνᾶμε τον Ιδαίο Δία της Κρήτης ποῦ κάθε χρόνο γιορταζόταν ὁ θάνατος καὶ ἡ ἀνάστασή του στὰ Κρητικά μυστήρια καὶ τέλος τον Διόνυσο ποῦ πεθαίνει σάν Διόνυσος Ζαγρέας γιὰ νὰ ἀναστηθεῖ σάν Διόνυσος Ελευθερέας, σωτῆρας καὶ ἐλευθερωτής των ὥριμων ψυχῶν

Πρόκειται λοιπόν γιὰ τον ἴδιο μῦθο ποῦ διατρέχει την παγκόσμια ἱστορία καλυμμένος με διαφορετικά ὀνόματα

Σε ὅτι ἀφορᾶ τον Ἄδωνι ὁ μῦθος μας παραδίδει τα ἐξῆς:

Ὁ Κινύρας βασιλιάς της Κύπρου, ὅταν κάποτε ἡ κόρη του ἔφτασε σε ἡλικία γάμου την ρώτησε ποιόν ἄντρα ἐπιθυμεῖ νὰ νυμφευθεῖ Ὅμως ἡ Μύρρα, «τιμωρημένη» ἀπ' τὴ θεά Ἀφροδίτη γιὰ κάποιο ἀτόπημα της, εἶχε ἤδη νιώσει στὴν καρδιά της ἄνομο ἔρωτα γιὰ τον ἴδιο της τον πατέρα. Με τὴ βοήθεια της παραμάνας της μέθυσε τον Κινύρα καὶ τον παρέσυρε στὴν ἐρωτική της κλίνη γιὰ δώδεκα ὁλόκληρες μέρες καὶ νύχτες. Ὅταν ὁ Κινύρας συνῆλθε ἀπὸ τὴ μέθη καὶ συνειδητοποίησε την ἀνίερη ἕνωση με την ἰδία του την κόρη, κυνήγησε τὴ Μύρρα γιὰ νὰ τὴ σκοτώσει. Ἥ Μύρρα ἔτρεξε μακριά γιὰ νὰ γλυτώσει ἀπ' το σπαθί του πατέρα της καὶ κατέφυγε στὰ ὄρη Ἐκεῖ ἡ Ἀφροδίτη της δίνει τὴ λύτρωση μεταμορφώνοντάς τὴ στὸ φυτό σμύρνα. Ὅμως μέσα στὰ σπλάχνα της σάλευε ὁ καρπός της ἄνομης ἕνωσης με τον πατέρα της. Ὅταν το σπαθί την ἄγγιξε, ὁ κορμός του δέντρου ἄνοιξε στὰ δύο καὶ ξεπετάχτηκε ἀπὸ μέσα ὁ Ἄδωνις, ἐνῶ τα δάκρυα της Μύρρας μεταμορφώθηκαν σε μύρο εὐωδιαστό

Ἥ Ἀφροδίτη ἔσπευσε νὰ σώσει το μωρό καὶ το παρέδωσε στὶς Νύμφες γιὰ νὰ το ἀναθρέψουν Στή συνέχεια το παρέδωσε μέσα σε Λάρνακα (ἐξ οὐ το ὄνομα της πόλης Λάρνακα της Κύπρου) στὴ Θεά Περσεφόνη γιὰ νὰ ὁλοκληρώσει την ἀνατροφή του, με τὴ συμφωνία νὰ της το παραδώσει ὅταν θὰ γινόταν δεκαοχτώ χρονῶν Ὅταν ἡ Περσεφόνη ἄνοιξε τὴ Λάρνακα θαμπώθηκε ἀπ' το κάλλος καὶ τὴ λάμψη του βρέφους καὶ μυστικά ἀποφάσισε πῶς δὲν θὰ τηρήσει τὴ συμφωνία.

Ὁ Ἄδωνις καθώς μεγάλωνε γινόταν ὅλο καὶ πιό φωτεινός καὶ πανέμορφος. Ἥ Ἀφροδίτη ἐρωτεύτηκε το κάλλος του καὶ ὁ λαμπερός Ἄδωνις λάτρεψε παράφορα την ὄμορφη θεά. Ἀλλὰ ἡ Περσεφόνη ἀρνήθηκε νὰ της τον δώσει πίσω καὶ οἱ δύο θεές κατέληξαν στὸν πατέρα Δία γιὰ νὰ λύσει τὴ διαφορά τους. Ἐκείνοις ἔδωσε ἐντολὴ νὰ μένει τέσσερις μῆνες το χρόνο ὁ Ἄδωνις κοντά στὴν Περσεφόνη, τέσσερις μῆνες κοντά στὴν Ἀφροδίτη καὶ τους ὑπόλοιπους τέσσερις νὰ διαθέτει το χρόνο του ὅπως ἐπιθυμεῖ Ὁ Ἄδωνις ἐπέλεξε τους τέσσερις αὐτούς μῆνες νὰ τους διαθέσει στὴν Ἀφροδίτη καὶ στὸ θεϊκό ἔρωτα τους.

Οἱ δύο θεϊκοί ἐραστές ζοῦσαν τον περίλαμπρο ἔρωτα τους μέσα στὰ δάση μέχρι την ἀποφράδα ἐκείνη μέρα ποῦ ὁ αβροκόμης Ἄδωνις ἔπεσε νεκρός στὴ διάρκεια ἑνὸς κυνηγιοῦ ἀπὸ το δάγκωμα κάποιου κάρπου Ἀπὸ το αἷμα ποῦ κύλησε ἀπ' την πληγή του φύτρωσαν στὴ Μάνα Γῆ κόκκινα ρόδα καὶ παπαροῦνες

Ἡ Ἀφροδίτη ἔκλαψε καὶ θρήνησε πικρά το νεαρό ἐραστὴ της. Ἀπ' τα δάκρυά της ξεπήδησαν οἱ ἀνεμῶνες Με ἄφατο πόνο παρακάλεσε την Περσεφόνη νὰ ἐπιτρέψει στὸν Ἄδωνι νὰ αἀνεβαίνει ἕξι μῆνες στὴ γῆ Ἡ Περσεφόνη συμφώνησε κι ἀπὸ τότε ὁ Ἄδωνις ἕξι μῆνες το χρόνο βρίσκεται στὸν Άδη καὶ ἕξι μῆνες κοντά στὴν ἀγαπημένη του, λυτρωμένος ἀπ' το φάσμα του θανάτου.

Σε ἀνάμνηση του θανάτου καὶ της ἀνάστασης του Ἄδωνι τελοῦνταν ἐτήσιες ἑορτὲς καθ' ὅλη τὴ διάρκεια του χρόνου σε ὅλες τις πόλεις της Ἑλλάδας Οἱ γιορτές αὐτὲς ἦταν ἀλλοῦ διήμερες, ἀλλοῦ τριήμερες καὶ σε κάποιες πόλεις εφταήμερες.

Οἱ πρῶτες μέρες της γιορτῆς ἦταν ἡμέρες πένθους καὶ εἶχαν το ὄνομα «Ἀφανισμός». Λυσίκομες καὶ γυμνόποδες γυναῖκες περιέφεραν ὁμοίωμα του θεοῦ, τελοῦσαν νεκρική τελετή καὶ προσέφεραν στὸν ἀγαπημένο νεκρό, γλυκά ἀπὸ μέλι καὶ λάδι, ἔρωτες καὶ ἀγγειά ὅπου μερικές μέρες πρὶν εἶχαν σπείρει φακῆ, σιτάρι, κριθάρι, κεχρί καὶ μαρούλια, τους ἐπονομαζόμενους «Κήπους Ἀδώνιδος». Οἱ «κῆποι» μετά το πέρας των δρώμενων τοποθετοῦνταν στὶς στέγες των σπιτιῶν, ὅπου ἀναπτύσσονταν γοργά με τὴ βοήθεια του ηλιακού φωτός. Καθ' ὅλη τὴ διάρκεια της πομπῆς ἔψαλλαν πένθιμους ὕμνους τα λεγόμενα «αδωνίδια» με συνοδεία γίγγρας (εἶδος αὐλοῦ). Σπουδαῖο δεῖγμα του τρόπου ποῦ θρηνοῦνταν ὁ Ἄδωνις, εἶναι ὁ «Ἐπιτάφιος Ἀδώνιδος» του Βίωνος του Σμυρναίου, ἕνας θρῆνος ἡλικίας εικοσιενός αἰώνων

Στή συνέχεια οἱ γυναῖκες πετοῦσαν το ὁμοίωμα του θεοῦ σε λίμνες, πηγές ἡ ποτάμια. Μετά το πέρας των ἡμερῶν του θρήνου, γιόρταζαν την ἀνάσταση του θεοῦ με εὐωχία καὶ οἰνοποσία, μέσα σε γενικό κλίμα χαράς. Οἱ ἀναστάσιμες ἡμέρες εἶχαν το ὄνομα «Εὕρεσις».

Τα Αδώνια ἐπιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας στὸ θρῆνο της Μ. Παρασκευῆς, στὴν Ἀναστάσιμη ἀκολουθία καὶ σε ὅλα τα ἔθιμα ποῦ ὁ χριστιανισμός θέλησε νὰ μας πείσει πώς εἶναι δικά του: ἀναστάσιμα κεριά, κόκκινα αβγά (ὀρφικὸ σύμβολο), κουλούρια, σμύρνα ποῦ οἱ μάγοι πρόσφεραν στὸν Ιησού κλπ.

Ἄς ρίξουμε ὅμως μία ματιά στὴν Ὀρφική παράδοση καὶ τον συμβολισμός ποῦ ἐπιχειρεῖται μέσα ἀπ' αὐτὴ στὰ μυστήρια του Ἀδώνιδος, στὰ μυστήρια του θανάτου καὶ της Ἀνάστασης

Σύμφωνα με την Ὀρφική θεολογία, ἡ περίοδος του χειμερινοῦ ἡλιοστασίου εἶναι ἡ ἐποχῆ της γέννησης του Διονύσου Ζαγρέως, του ἐλευθερωτή των ἀνθρωπίνων ψυχῶν ἀπὸ τον Ἄδη Μετά την χειμερινή τροπή ἀτελείωτο ἡ δεύτερη μύηση των Ὀρφικῶν (ἡ πρώτη μύηση ὅπου ἀποκαλύπτονταν στὸν μυούμενο τα μυστικά της μάνας Γῆς, ἀτελείωτο μετά την Φθινοπωρινή Ισημερία).

Ὁ χρόνος ἀπὸ τὴ δεύτερη μύηση μέχρι την Ἐαρινή ισημερία ἦταν, κατά τους Ὀρφικούς, ἡ περίοδος ποῦ ἔπρεπε ὁ μυούμενος νὰ ἐκδηλώσει το σπόρο της Ὀρφικῆς ἰδεολογίας, ποῦ εἶχε ριφθεῖ στὴν διάνοιά του.

Ἡ Ἐαρινή ισημερία του ἥλιου, κατά την ὁποία κυρίως ετελούντο καὶ τα Αδώνια, συμβολίζει το θάνατο των παθών της τιτανικῆς φύσης της ἀνθρώπινης ψυχῆς καὶ την πνευματική της ἀναγέννηση Τότε ἀτελείωτο ἡ Τρίτη μύηση στὰ ὀρφικὰ μυστήρια. Οἱ Ὀρφικοί συμβόλιζαν την ἐαρινή ισημερία με το θάνατο (μεταμόρφωση) του Διόνυσου Ζαγρέως καὶ την ἐκ νέου γέννησή του ἀπ' τὴ φύση του Διός, ὥς Διονύσου του Άνθιου. Αὐτὸς στὴν πορεία μεταμορφώνεται στὸ Διόνυσο τον Ελευθερέα, το σωτῆρα καὶ ἐλευθερωτή των ἀνθρώπινων ψυχῶν ἀπὸ τον Ἄδη της υλικής τους φύσης.

Εἶναι αὐτὴ ἡ θαυμάσια θέαση του κόσμου ἀπ' την ὀρφικὴ θεολογία, ἡ γεμάτη ἐλπίδα καὶ προσδοκία γιὰ πνευματική ἀναγέννηση των ἀνθρωπίνων ψυχῶν ποῦ τρέφονται στὰ ἱερά νάματα της ελληνικής μυστηριακῆς παράδοσης, ποῦ μας δονεῖ στὰ κατάβαθα του εἶναι, καθώς καλά γνωρίζουμε πώς ὑπάρχει δρόμος σωτηρίας. Ὁ δρόμος της επιστροφής στὸν μυστηριακό ὁρίζοντα ποῦ κατείχαμε καὶ ἀπωλέσαμε μαζί με την ἀλήθεια

Βιβλιογραφία

Βίωνος: Ἐπιτάφιος Ἀδώνιδος
Πλούταρχου: Βίοι Παράλληλοι, Νικίας
Στυλιανοῦ Τάκα: Πυθαγόρειος Εσωτερισμός
Γ. Γρηγορομιχελάκη: Δεκαπέντε Ἐσταυρωμένοι καὶ Ἀναστημένοι Σωτῆρες
Γ. Σιέττου: Αἰώνια Μυστήρια

Αυτοκράτειρα Ειρήνη. Η ραδιούργα Αθηναία που σκότωσε ακόμη και ...

Ἡ Εἰρήνη ἡ Ἀθηναία (752 – 9 Αὐγούστου 803), γνωστή καὶ ὡς Εἰρήνη Σαρανταπήχαινα, ἦταν Βυζαντινή αὐτοκράτειρα ἀπὸ το γάμο της με τον Λέοντα Δ΄ ἀπὸ το 775 ἑως το 780, Βυζαντινή αντιβασίλισσα κατά τὴ διάρκεια της ανηλικιότητας του γιοῦ της Κωνσταντίνου ΣΤ΄ ἀπὸ το 780 μέχρι το 797 καὶ τελικά Βυζαντινή αὐτοκράτειρα ἀπὸ το 797 ἑως το 802.

Εἰρήνη Ἡ Αθηναια γεννήθηκε στ]ἤν 'Ἀθήνα το 752 καὶ καταγόταν ἀπὸ πλούσια ἑβραική οἰκογένεια. Ἦταν κόρη τοῦ ἐμπόρου Θεοφύλακτου Σαραντάπηχου καὶ ὁ ἀδελφὸς της Κωνσταντῖνος ἀναφέρεται ὡς διοικητής της Ἀθήνας Σύμφωνα μὲ τὸν Βυζαντινὸ χρονογράφο Ἰωάννη Σκυλίτζη, της ἀποδίδεται τὸ προσωνύμιο Παρδῶ προερχόμενο ἀπὸ τὴν περιοχή της Ἱσπανίας pardo , ὅπου ζοῦσαν πολλοί Ἑβραῖοι καὶ ἀπὸ ὅπου καταγότανε ἡ οἰκογένεια της.

Στὴν Κωνσταντινούπολη τὴν εἶχε φέρει ὁ Κωνσταντῖνος Ε ὁ Κοπρώνυμος ἀπὸ εῖκονολατρικό περιβάλλον της εἰδωλολατρικῆς Ἀθήνας προκειμένου νὰ παντρευτεῖ τὸν γιὸ τοῦ Λέοντα Χάζαρο. Ἀλλὰ προσόντα μέχρι τότε, ἐκτὸς ἀπ τὴν ὀμορφιά της καὶ τὰ νιάτα της, δὲν ἔδειχνε νὰ διαθέτη. Κατὰ τὴν ἄφιξή της στὴν Κωνσταντινούπολη πλῆθος λαοῦ τὴν ὑποδέχθηκε μὲ τιμές καὶ δόξες . Ὁ μεγαλειώδης τρόπος ὑποδοχὴ της καί ὁ πανηγυρισμός τοῦ γάμου της ὑπέβαλε τὸν σεβασμό στὸ πλῆθος. Ἡ ἴδια, ὅμως ἐξαπάτησε ἀμέσως τὸν πεθερό της, καθώς ὁρκίστηκε ὅτι ἀσπάζεται εἰλικρινά τὴν μεταρρύθμιση καὶ ὅτι σὲ μάλιστα θὰ συντελέσει μέσῳ τῶν οἰκεῖων της διάδοση σε ὅλη τὴν Ἑλλάδα της ἐκκλησιαστικὴς καινοτομίας.

Μετὰ τὸν θάνατο, ὅμως, τοῦ πεθεροῦ της ἔβγαλε τὸ προσωπεῖο της καὶ φανερώθηκε. Πίστευε ὅτι γιὰ τήν ἐκπλήρωση τοῦ σκοποῦ της γιὰ τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων καὶ τὴν ἀνόρθωση τῶν μοναστηριῶν διοικοῦνταν νὰ καταπατήσει κάθε ἀνθρώπινο καὶ θεϊκὸ νόμο. Μετὰ ἀπὸ λίγο καιρό, ὁ ἄβουλος Λέων πείστηκε ἀπ τὶς ἐπικλήσεις τῆς σύζυγο του καὶ ὁμοϊδεατῶν της ὅτι γιὰ νὰ διατηρήσει ὁ,τι εἶχε ἐπιτύχει ὁ πατέρας του θὰ ἔπρεπε νὰ στραφεῖ μὲ τὸ μέρος τῶν μοναχῶν . Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Λέοντος Δ ἀπὸ δηλητηρίαση.γιὰ την ὁποῖα ὑπάρχουν ὑπόνοιες ἄν ὄχι βεβαιότητα ὅτι εὐθύνεται ἡ Εἰρήνη, ἀνέλαβε τήν κηδεμονία τοῦ ἀνήλικου γιοῦ τοῦ Κωνσταντίνου ΣΤ., χωρίς νά εἶναι γνωστὸ ἄν κάτι τέτοιο εἶχε προβλεφθεῖ ἀπὸ τὸν Λέοντα ἡ ἦταν δική της αὐθαιρεσία. Τότε ἐφάρμοσε εὐκολότερα τὰ σχέδια της γιὰ τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων καὶ τὴν ἀνασυγκρότηση τῶν μονῶν. Ἀπέλυσε ὅλους τοὺς ὑπουργούς καὶ τοὺς ἀξιωματούχους τοῦ πεθεροῦ καὶ τοὺς συζύγους της καὶ προσέλαβε δύο εὐνούχους ποῦ ἀνταγωνίζονταν μεταξύ τους : τὸν Σταυράκιο καὶ τὸν Ἀέτιο.

Στὴν ἀρχὴ της συγκυβέρνησης με τον ἀνήλικο γιὸ της Κωνσταντῖνο ΣΤ ; oἰ Ἄραβες ἄρχισαν ἐπιδρομές καὶ ἐνῶ ἀρχικὰ κατάφερε νὰ τοὺς ἀποκρούσει, στή συνέχεια , τὸ 793 , ὁ στρατὸς ὑπέστη ἧττα μὲ ἀποτέλεσμα τὸν ταπεινωτικὸ ὅρο νὰ πληρώνει 70.000 χρυσὰ νομίσματα ἐτησίως, πρᾶγμα ποῦ ἐξόργισε καὶ προσέβαλε τους στρατιωτικούς, οἱ ὁποῖοι ἦταν ἀκόμη πιστοί στὸν Κωνσταντῖνο ΣΤ , Μετὰ τὴν συνθήκη εἰρήνης μὲ τοὺς Ἄραβες , στράφηκε στὸ ἐσωτερικὸ της αὐτοκρατορίας,ὅπου οἱ Σλάβοι ἄποικοι εἶχαν ἀρχίσει νὰ ἐξεγείρονται. Ἔστειλε ἰσχυρὸ στρατὸ ἐναντίον τους μὲ στρατηγὸ τὸν ἔμπιστο της Σταυράκιο, ὁ ὁποῖος προχώρησε στὴ Μακεδονία καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἐξαπέλυσε ἐπίθεση καὶ ἔφθασε μέχρι τὴν Πελοπόννησο. Μετὰ τὴν νίκη τους, ἔβαλε νὰ ὑπογράψουν γιὰ τὴν ἀναγνώριση τῆς βυζαντινῆς κυριαρχίας , ἐνῶ ἄλλους τοὺς μετέφερε τὴ Κωνσταντινούπολη γιὰ νὰ τούς ἐκτελέσει.

Ἀφοῦ ἐξασφάλισε τὴν αὐτοκρατορία ἀπὸ ἀνατολὴ μέχρι Δύση . Ἡ Εἰρήνη προσπάθησε νὰ λύσει τὸ θέμα τῶν εἰκόνων. Ἀναβίβασε στὸν πατριαρχικό θρόνο τὸ ἐραστή καὶ γραμματέα της Ταράσιο, ἄνδρα λαϊκό μὲ μεγάλη μόρφωση, ποὺ μὲ συνοπτικὲς διαδικασίες, τὸν ἔκανε πατριάρχη καὶ τοῦ ,ἔδωσε ἐντολή νὰ ἀρχίσουν οἱ διεργασίες γιά μία νέα Οἰκουμενική Σύνοδο, ποῦ ὡς σκοπὸ εἶχε τὴν ἀκύρωση τῶν ἀποφάσεων τῆς Ἱέρειας τοῦ 754, τῆς μέχρι τότε θεωρούμενης ὡς Ζ Οἰκουμενική. Ὁ διακαής πόθος της ἐπιτεύχθηκε, καθώς ἡ Σύνοδος ποὺ συγκλήθηκε τὸ 787 ἀποφάσισε τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων μὲ << θεόπνευστο >> πάντα τρόπο. Ξαναλέω τὸ << θεόπνευστο >> δὲν θὰ τὸ ἔγραφα διαρκῶς μὲ αὐτῶν τὸν σκωπτικὸ τρόπο, ἄν δὲν ὑπῆρχαν οἱ κολλημένη, ποῦ ἐπιμένουνε σὲ αὐτὸ, χωρὶς νὰ γνωρίζουνε τι Σόδομα καὶ τὰ Γόμορα λάμβαναν χώρα τότε. Ὡστόσο, Εἰρήνη ἡ Ἀθηναία δὲν ἐργάστηκε γιὰ τὴν εὐημερία τοῦ κράτους . ἀντίθετα, ἔκανε ὅλες τὶς δυνατές παραχωρήσεις πρὸς τοὺς μοναχούς, θυσίασε σπουδαιότατα ἐξωτερικὰ συμφέροντα, κατήργησε ἀπαραίτητους γιὰ τὸ κράτος φόρους, πολλαπλασίασε τὰ μοναστήρια, ἀνύψωσε εὐνοῦχος καὶ κληρικοὺς στὰ ὕψιστα ἀξιώματα, ἀπ τὰ ὁποῖα τους εἶχε ἀποκλείσει ὁ Κωνσταντῖνος Ε το 790 ἀποκαλύφθηκε συνωμοσία, ἡ ὁποῖα εἶχε ὀργανωθεῖ ἀπὸ ἀξιωματικοὺς φίλους τοῦ γιοῦ της μὲ τὸ σκοπό νὰ δοθεῖ ἡ βασιλικὴ ἐξουσία στὰ χέρια τοῦ ἐνήλικα πλέων γιοῦ της Κωνσταντίνου. Ἡ βασίλισσα τους μὲν συνωμότες ἔκανε μοναχοὺς, τὸν δὲ γιὸ της ἀρκέστηκε νὰ τὸν χαστουκίσει καὶ νὰ τὸν περιορίσει στὰ ἀνάκτορα. Ἁλλὰ ὁταν ἀξίωσε ἀπὸ στράτευμα νὰ δώσει ὅρκο πίστης μόνο σ΄ αὐτὴν , ἀντιμετώπισε τὴν θαρραλέα του ἄρνησή του καὶ ἀναγκάστηκε νὰ παραδώσει τὴν ἐξουσία ξανὰ στὸν γιὸ της.

Τὸ 792 συμφιλιώθηκε μὲ τὸν γιὸ της καὶ παρὰ τὶς ἀντιδράσεις τοῦ στρατοῦ , ἐπέστρεψε καὶ συνέχισε νὰ δολοπλοκεῖ μὲ στόχο τὸν θρόνο, ἐπικεντρώνοντας τὴν προσοχὴ της στὸ νὰ καταρρίψει τὸν Κωνσταντῖνο στὴν ἐκτίμηση τοῦ στρατοῦ. Ἐπέτρεπε κάθε ἐνέργειά του ἀντίθετη πρὸς τὰ συμφέροντα τοῦ κράτους τὸν παρότρυνε νὰ ἐγκαταλείψει τὴν ζύζυγὸ του καὶ νὰ συζευχθεῖ τὴν θεοδότη, τον ἄφησε νὰ παρασυρθεῖ σὲ συνωμοσία ἐναντίον της, ἡ ὁποῖα ἀνακαλύφθηκε, ὁπότε τὸν συνέλαβε μὲ τὰ ὄργανά της καὶ τὸν τύφλωσε στὴν ἴδια αἴθουσα ,ὅπου ὅπως εἴπαμε τὸν εἶχε γεννήσει.

Ἔτσι, ἡ Εἰρήνη μετὰ ἀπὸ δέκα χρόνια διαρκῶν προσπαθειῶν κατόρθωσε νὰ μοναρχήσει. Ἀναβίβασε στὸ ἀνώτατο κρατικὸ ἀξίωμα τὸν Ἀέτιο ἀντὶ τοῦ Σταυρακἰου. Γιὰ νὰ κατασιγάσει τὴν λαϊκὴ ἐξέργεση, διοργάνωσε θεάματα καὶ σκόρπισε πλούσια δῶρα στὸν λαὸ. Ἔδωσε ἐντολή νὰ νὰ ἀνεγερθοῦν τρία δημόσια κτίρια : τὸ δημόσιο άρτοποιεῖο τοῦ Ἱπποδρόμου , τὸ ὀρφανοτροφεῖο καὶ τὸ κοιμητήριο. Ἡ ἐνθρόνιση της προκάλεσε ἀναστάτωση στὴ Δύση καὶ ὁ πάπας Λέων ὁ Γ ἔχρισε τὸν Καρλομάγνο ὡς αὐτοκράτορα τῶν Ῥωμαῖων , γεγονὸς ποῦ δυσχέραινε τὴν σχέση Ἀνατολικῆς καὶ Δυτικῆς ἐκκλησίας. Ὁ Καρλομάγνος ἔστειλε πρεσβεία στὴν Κωνσταντινούπολη γὶα νὰ πείσει τὴν Εἰρήνη νὰ γίνει γυναῖκα του καὶ ἔτσι νὰ ἑνωθεῖ ἡ Δυτικὴ μὲ τὴν Ἀνατολική αὐτοκρατορία καὶ ἐκκλησία, ἀλλὰ οἱ δυνάμεις πίσω ἀπὸ τὸν θρόνο ἦταν πολὺ ἰσχυρές καὶ τὸ συνοικέσιο αὐτὸ δὲν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Ἐντομεταξύ, οἱ Μωαμεθανοί ἐξακολουθοῦσαν ἀνενόχλητοι τὶς λεηλασίες στὴν Μικρὰ Ἀσία , ἡ Θράκη ἀφέθηκε στὴν διάθεση τῶν Βουλγάρων, ὁ στρατὸς παρέλυε καὶ ἡ κυβέρνηση γινόταν ὑποχείριο τῶν μοναχῶν. Κὶ ὁ Ἀέτιος ἀγωνιζόταν νὰ πείση τὴν βασίλισσα νὰ παντρευτεῖ τὸν ἀδελφὸ τοῦ Λέοντα, οἱ ὀπαδοὶ τοῦ εὐνούχου Νικηφόρου τὸν ἀνακήρυξαν τὸ 802 αὐτοκράτορα. Ἡ Εἰρήνη περιορίστηκε στὸ ἀνάκτορο Ελευθρρίου καὶ ὑποκύπτοντας στὶς πιέσεις τοῦ νέου αὐτοκράτορα , ἀφοῦ τὸν προσκύνησε, τοῦ ἀποκάλυψε ποῦ ἔκρυβε τούς θησαυροὺς της . Ἐξορίστηκε στὴ συνέχεια κατ΄ ἀρχὴν στὴν Πρίγκηπο καὶ στη συνέχεια σὲ μονὴ στὴν Λέσβο ὄπου πέθανε τὸ 803..

Ἡ Ζ’ Οἰκουμενική Σύνοδος 787

Ἀμέσως μετά την ἀνάληψη της ἐξουσίας ἀπὸ την Εἰρήνη εἶχε ἀρχίσει ἡ ἐνθάρρυνση της εικονόφιλης παράταξης. Τον Αὔγουστο του 784 ὁ πατριάρχης Παῦλος παραιτήθηκε, ἐπικαλούμενος τύψεις συνειδήσεως γιατί συνέπραξε με εἰκονομάχους βασιλεῖς καὶ προτείνοντας οἰκουμενική σύνοδο. Νέος πατριάρχης ἐξελέγη ὁ λαϊκός μέχρι τότε Ταράσιος, γραμματέας της Εἰρήνης, ὁ ὁποῖος ἀποδέχθηκε την ἐκλογὴ ὑπὸ τον ὅρο σύγκλησης οἰκουμενικῆς συνόδου ἡ ὁποῖα καὶ ἀποφασίστηκε

Ἡ νέα σύνοδος ὁρίστηκε ν’ ἀρχίσει τις συνεδριάσεις της στὶς 17 Αὐγούστου του 786 στὸν ναό των Ἁγίων Ἀποστόλων Ἀλλὰ ὁ στρατός, ποῦ ἐμφοροῦνταν ἀπὸ εἰκονομαχικό πνεῦμα καὶ εἶχε πρόσφατο το προηγούμενο της πραξικοπηματικῆς ἐκλογῆς του Ταράσιου, ἀντέδρασε βίαια καὶ ματαίωσε τις περαιτέρω ἐργασίες της συνόδου. Τότε ἡ Εἰρήνη ἔστειλε τον εὐνούχου Σταυράκιο στὴ Θράκη γιὰ νὰ στρατολογήσει νέο στρατό, ἀπὸ εικονολάτρες. Σκηνοθέτησε μετά νέα εἰσβολή των Αράβων καὶ διακήρυξε την ἀνάγκη ἐκστρατείας ἐναντίον τους. Πῆρε μαζί της τα καλύτερα τάγματα της βασιλικῆς φρουράς ποῦ εἶχε ἐκπαιδεύσει καὶ ὁδηγήσει σε νῖκες ὁ Κωνσταντῖνος Ε΄, καὶ βγῆκε ἀπὸ την Πόλη γιὰ νὰ περάσουν δῆθεν στὴν Ἀσία, αὐτή, ἡ αὐλή καὶ τα τάγματα. Ἐκεῖ τα ἀφόπλισε με διάφορες προφάσεις ἐνῶ ὁ στρατός του Σταυράκιου ἔμπαινε στὴν Πόλη ἀπὸ τις πύλες της Θράκης. Τα πιστά στὴν εἰκονομαχία τάγματα διατάχτηκαν νὰ διαλυθοῦν καὶ ὁ εἰκονομαχικός στρατός της Κωνσταντινούπολης ἔπαψε νὰ ὑπάρχει

Παρά την διάλυση αὐτή του εἰκονομαχικοῦ στρατοῦ, ὁ τόπος καὶ ὁ χρόνος δὲν θεωρήθηκαν κατάλληλοι γιὰ την συνέχιση των εργασιών της συνόδου καὶ οἱ συνεδριάσεις της ἔγιναν στὴν Νίκαια της Βιθυνίας τον Μάϊο του 787. Ἡ εἰκονόφιλη παράταξη ἐπικράτησε πλήρως. Καταλύθηκε το κῦρος της μέχρι τότε θεωρουμένης ὡς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς συνόδου της Ἱερείας του 754 καὶ ἀποφασίστηκε ἡ ἀναστήλωση των εἰκόνων

Ἐκτίμηση

Ἡ σπουδαιότερη πηγή γιὰ τα ἔργα καὶ τις ἡμέρες της Εἰρήνης εἶναι ὁ χρονογράφος Θεοφάνης ο Ομολογητής. Ὅπως ἔχει ἤδη ἐκτεθεῖ, δὲν θέλησε νὰ ἀποκρύψει το μεγάλο της κακούργημα, την ἀρχομανία της καὶ τους δόλους της. Ἀλλὰ καὶ πρὶν καὶ μετά την τύφλωση του Κωνσταντίνου την ἀποκαλεῖ ἁγία, εὐσεβεστάτη, σοφή καὶ θεοφιλῆ, καὶ «ὑπέρ της ὀρθῆς πίστεως ἀθλήσασαν καὶ μαρτυρήσασαν», ἐνῶ ἐπικρίνει σφοδρότατα καὶ χαρακτηρίζει τύραννο τον Νικηφόρο ἐπειδή την ἀνέτρεψε Παρόμοια καὶ οἱ μεταγενέστεροι Κεδρηνός καὶ Ζωναράς. Ὅλα αὐτά βέβαια ἐπειδή ὅλοι οἱ χρονογράφοι ἦταν εἰκονόφιλοι καὶ ἡ Εἰρήνη ἦταν αὐτή ποῦ ἀναστήλωσε γιὰ πρώτη φορά τις εἰκόνες καὶ ὑπῆρξε ἡ πρωτεργάτις της Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Ὁ Γίββων δέχεται ὅλα τα γραφόμενα του Θεοφάνη κατά της Εἰρήνης καὶ συνοψίζει : «αὐτὴ ἡ φιλόδοξη πριγκίπισσα ποῦ ἀπαρνήθηκε τα ἱερότερα καθήκοντα της μητέρας…»

Ὁ Παπαρρηγόπουλος ἤδη στὸ πρῶτο ἀπό τα ἀναφερόμενα σ’ αὐτὴν κεφάλαια παραθέτει ὑποκεφάλαιο με τίτλο «ἀφροσύνη καὶ κακοβουλία της Εἰρήνης» ἐνῶ στὸ «Τελευταῖαι περί Εἰρήνης κρίσεις» ἀναφέρει «Δυστυχῶς δὲν περιωρίσθη εἰς μόνον το των εἰκόνων ζήτημα, ἀλλὰ παρέλυσε τον στρατόν, ἐθυσίασε τα σπουδαιότερα ἐξωτερικά του κράτους συμφέροντα, κατήργησε παραλόγως πολλούς ἀπαραιτήτους φόρους, ἐπολλαπλασίασε τα μοναστήρια, κατέστησε την κυβέρνησιν ὑποχείριον των μοναχῶν καὶ παρέδωκε τα πράγματα εἰς χεῖρας ἀνδρών ἀνικάνων…».

Ὁ Κάρολος Ντηλ μιλᾶ γιὰ την ἔλλειψη ἐνδοιασμῶν, την ραδιουργία, ὠμότητα καὶ δολιότητά της καὶ ἀμφιβάλλει γιὰ τις ἱκανότητές της.

Ὁ Στήβεν Ράνσιμαν την κατατάσσει ἀνάμεσα στοὺς ραδιούργους καὶ χωρίς ἐνδοιασμούς ἀνθρώπους καὶ μιλᾶ γιὰ τα ὀλέθρια ἀποτελέσματα της διοίκησής της.

Ὅμοια ἐπικριτικός καὶ ὁ Νόργουιτς, ὁ ὁποίοις μάλιστα ὑποπτεύεται ὅτι ἡ Εἰρήνη δολοφόνησε τον νεογέννητο γιὸ του Κωνσταντίνου.

Στὸν ἀντίποδα ὁ Σλουμπερζέ, ποῦ ἀναλύεται σε ὕμνους πρὸς την προσωπικότητα καὶ την διακυβέρνησή της καὶ ὁ Ντυράν, ποῦ της καταλογίζει μὲν ἔλλειψη ἠθικῶν ἐνδοιασμῶν, ἀλλὰ βρίσκει εὐεργετική την βασιλεία της, προσπερνῶντας ἀσχολίαστο το γεγονός της τύφλωσης.

Μία σύγχρονη ἐκτίμηση εἶναι ὅτι «Ἡ Εἰρήνη ὑπῆρξε ὁπωσδήποτε μία ἀπό τις πιὸ δυναμικές προσωπικότητες του 8ου αἰῶνα, ἀλλὰ οἱ ἄμετρες προσωπικές φιλοδοξίες της ἐξουδετέρωσαν τα θετικά στοιχεῖα των πολιτικῶν της ἐπιλογῶν. Προσπάθησε νὰ θεραπεύσει τον διχασμό της βυζαντινῆς κοινωνίας με τή μετριοπαθῆ πολιτική της στὸ ζήτημα των εἰκόνων, ἀλλὰ τόνωσε τις ἀντιθέσεις με την ἐσφαλμένη ἐπιλογή των συμβούλων καὶ των στόχων της, γιὰ νὰ ὑποδειχθεῖ τελικά τραγική φυσιογνωμία… Ἡ ἀποδιοργάνωση της ἄμυνας του Βυζαντίου καὶ οἱ ταπεινωτικές συνθῆκες εἰρήνης ἐξασθένισαν σημαντικά τή διεθνῆ του ἀκτινοβολία».

Αγία Ειρήνη, η Αθηναία  η αγία μητέρα που τύφλωσε τον γιο της

Η ἵδρυση του μαντείου των Δελφῶν

Η ἵδρυση του μαντείου των Δελφῶν

Ο θρῦλος λέει ὅτι οἱ Δελφοί ἦταν το σημεῖο ποῦ συναντήθηκαν οἱ δύο ἀετοί ὅταν ὁ Δίας τους ἔστειλε νὰ πετάξουν ἀπὸ δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Σ' αὐτὸ το σημεῖο ὁ Δίας ἔριξε τον ἱερὸ βράχο καὶ οἱ Δελφοί ἔγιναν γνωστοί στὰ πέρατα του τότε κόσμου ὡς ὁ ὀμφαλὸς της Γῆς, το κέντρο του κόσμου.

«Δέλφις» σημαίνει στ' ἀρχαία Ἑλληνικά Δελφίνι, καὶ γι' αὐτὸ οἱ Δελφοί ὀνομάστηκαν ἔτσι Πρὸς τιμή του δελφινιοῦ, καὶ αὐτὸ γιατί αὐτή τή μορφή πῆρε ὁ Ἀπόλλωνας κατά το ταξίδι της ἐπιστροφῆς του, ὁδηγῶντας το καράβι με τους Κρῆτες ναυτικούς με σκοπό νὰ μείνουν στοὺς Δελφούς γιὰ νὰ χτίσουν το ἱερὸ του καὶ νὰ γίνουν οἱ ιερείς του.

Με την ἐπιστροφή του ὁ Ἀπόλλωνας στέφτηκε ἐπισήμως προστάτης καὶ ἄρχοντάς των Δελφῶν Στὸ σημεῖο ποῦ ἔγινε ἡ σφαγή του Πύθωνα, τοποθετήθηκε ὁ ὀμφαλὸς βράχος. Ο ὀμφαλὸς σημαίνει «κέντρο της γῆς» καὶ ἐκεῖ ἦταν το Ἱερὸ Μαντεῖο των Δελφῶν

Το πώς καὶ ἀπὸ ποῖον δημιουργήθηκε ἀρχικὰ το Μαντεῖο δὲν εἶναι εὔκολο νά βρεθεῖ, ἀφοῦ πολλοί μελετητές θεωροῦν ὅτι ἡ δράση του ἀνάγεται στὴν προκατακλυσμιαῖα ἐποχῆ, γεγονός ποῦ ἐνισχύεται καὶ ἀπὸ τις διάφορες θεότητες ποῦ το προστάτευαν στό διάβα της ἱστορίας: ἡ Γῆ, στὴ συνέχεια ἡ Θέμιδα, ἔπειτα ὁ Ἀπόλλωνας καὶ ὁ Διόνυσος. Καθώς ἡ ἱστορία ἅπλωνε περίτεχνα το πέπλο της πάνω ἀπὸ το Μαντεῖο των Δελφῶν, δημιουργήθηκαν διάφοροι μῦθοι ποῦ ἐξιστοροῦσαν τις ἀπαρχές του. Ἑπομένως, εἶναι ἰδιαίτερα δύσκολο ἕως καὶ ἀκατόρθωτο γιά τον ἱστορικό ἐρευνητή νά διαπιστώσει ἄν ὑπάρχουν ψήγματα ἀλήθειας σε αὐτὲς τις διηγήσεις, καθώς καὶ νά τις ἀποκωδικοποιήσει

Ἕνας ἀπὸ τους πιὸ γνωστούς μύθους δημιουργίας του Μαντείου, ὁ ὁποῖος διασώθηκε ἀπὸ τον Διόδωρο τον Σικελιώτη μιλάει γιά ἕναν βοσκό, ὁ οποίος καθώς ἔβοσκε το κοπάδι του στὴν περιοχή διαπίστωσε ὅτι ἀπὸ ἕνα ἄνοιγμα, δίπλα στίς Φαιδριάδες πέτρες, ἔβγαιναν διάφορες ἀναθυμιάσεις Παρατήρησε μάλιστα ὅτι τα ζῶα ποῦ πλησίαζαν στό ἄνοιγμα ἀποκτοῦσαν μία πολύ περίεργη συμπεριφορά. Πλησιάζοντας, λοιπόν, καὶ ὁ ἴδιος στό χάσμα γιά νά δεῖ τι συμβαίνει ἄρχισε νά λέει διάφορα ἀκατάληπτα πράγματα πέφτοντας σε ἐκστάσῃ, λόγια τα ὁποία ἐκ των ὑστέρων διαπιστώθηκε ὅτι προέλεγαν τα μελλούμενα. Ἀπὸ τότε ἐγκαταστάθηκε στὸ σημεῖο ἐκεῖνο μία ἱέρεια, ἡ Πυθία καὶ ἄρχισε νά λειτουργεῖ το Μαντεῖο Ἕνας ἄλλος μῦθος θέλει τον ἥρωα Παρνασσό, το ὄνομα του ὁποίου δόθηκε στὸ ὁμώνυμο βουνό, ν’ ἀνακαλύπτει σ’ ἐκείνη την περιοχή την οἱωνοσκοπία, μαντεύοντας ἀπὸ τον τρόπο ποῦ πετοῦσαν τα πουλιά της περιοχῆς

Στὴν Ὁμηρική Ὀδύσσεια, στὴν Ραψωδία Θ’ γίνεται ἀναφορά στὸ Μαντεῖο των Δελφῶν, χωρίς ὅμως νά δίνονται ἐπιπλέον πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο καὶ τον χρόνο ἵδρυσής του. Ἐπιπλέον πληροφορίες παίρνουμε ἀπὸ ἄλλα τρία κείμενα: τον Ὁμηρικό Ὕμνο στόν Ἀπόλλωνα καὶ τις τραγωδίες Εὐμενίδες του Αἰσχύλου καὶ Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Εὐριπίδη

Σύμφωνα με τον Ὁμηρικό Ὕμνο εἰς Ἀπόλλωνα Πύθιον, ὁ Ἀπόλλων ἔχτισε τον πρῶτο του ναό στοὺς Δελφούς, ἀφοῦ σκότωσε πρῶτα τον δράκοντα με μορφή φιδιοῦ Πύθωνα, ἀπὸ το ὄνομα του ὁποίου φαίνεται νά προῆρθαν μετέπειτα καὶ τα ὀνόματα Πυθώ, Πυθία, Πύθιος κλπ. Θέλοντας ὁ θεός νά ἐξαγνίσει τον χῶρο ἀπὸ τή παρουσία του θηρίου ἔφερε ἐκεῖ το ἱερὸ του δέντρο, τή δάφνη, με την ὁποία ἔχτισε μάλιστα καὶ τον πρῶτο του ναό. Το μέρος αὐτὸ χρηματοδοτοῦσε ὁ Ἀπόλλων διά στόματος της Πυθίας, ἡ ὁποία καθόταν πάνω σ’ ἕνα γήινο χάσμα ἀπὸ το ὁποῖο ἔβγαιναν ἀναθυμιάσεις

Μάλιστα σύμφωνα με τον ὕμνο, οἱ πρῶτοι ἱερεῖς του ναοῦ ἦταν Κρῆτες, τους ὁποίους ἔσωσε ὁ ἴδιος ὁ θεός με τὴ μορφή δελφινιοῦ μεταφέροντάς τους στὴν πλάτη του σ’ ἐκείνη την περιοχή. Σε ἐρώτησή τους πρὸς το θεό πώς θὰ καταφέρουν νά ἐπιβιώσουν σε αὐτό τον τόπο, ἐκεῖνοι ποῦ ἦταν συνηθισμένοι νά ζοῦν κοντά στὴ θάλασσα, ὁ θεός τους ἀπάντησε ὅτι θὰ ζήσουν ἀπὸ τις προσφορές των πιστῶν Ἔτσι, λοιπόν, φαίνεται ὅτι οἱ Κρῆτες ἔφεραν στὸν τόπο τὴ λατρεία του Ἀπόλλωνα Δελφίνιου καὶ μᾶλλον ἀπὸ αὐτούς ὀνομάστηκε το μέρος Δελφοί. Ο μῦθος αὐτὸς ἐπιβίωσε σε διάφορες ἑορταστικές ἀναπαραστάσεις ποῦ λάμβαναν χώρα στούς Δελφούς με ἀποκορύφωμα τα Πύθια, τα ὁποία περιελάμβαναν μουσικούς διαγωνισμούς κι ἀθλητικούς ἀγῶνες καὶ τελοῦνταν κάθε τέσσερα χρόνια.

Στὴν τραγωδία Εὐμενίδες ὁ Αἰσχύλος μας παρουσιάζει μία διαφορετική ἐκδοχή Η πρώτη προφήτισσα στούς Δελφούς ἦταν ἡ θεά Γῆ την ὁποία διαδέχθηκε ἡ κόρη της Θέμις. Στὴ συνέχεια ἦρθε ἡ Τιτάνιδα Φοίβη, κόρη ἐπίσης της Γῆς καὶ ἔπειτα ἦρθε ὁ Ἀπόλλων, ὁ ὁποῖος προφανῶς καὶ ὀνομάστηκε Φοῖβος ἀπὸ τὴ Φοίβη. Στὸ μῦθο του Αἰσχύλου, ὁ Ἀπόλλων φαίνεται νά ἦρθε ἀπὸ τὴ Δῆλο καὶ νά ἐγκαταστάθηκε στὸν τόπο χωρίς νά χρειαστεῖ νά φονεύσει τον Πύθωνα.

Στὴν Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Εὐριπίδη, ἀναφέρεται ὅτι ὁ Ἀπόλλων ἐνῶ ἦταν ἀκόμα βρέφος ἔφτασε μαζί με τὴ μητέρα του Λητώ ἀπὸ τὴ Δῆλο στόν Παρνασσό κι ἐκεῖ κατέλαβε το μαντεῖο, ἀφοῦ πρῶτα σκότωσε το τεράστιο τέρας ποῦ το φύλαγε. Η Γῆ ὅμως θύμωσε γιατί με αὐτὸ τον τρόπο ἐκδιώχθηκε βίαια ἀπὸ το μαντεῖο ἡ κόρη της ἡ Θέμις κι ἄρχισε νά στέλνει προφητικά ὄνειρα στοὺς ἀνθρώπους, με σκοπό ν’ ἀποδυναμώσει τὴ δύναμη του θεοῦ Ἀπόλλωνα Το πρόβλημα ἐπιλύθηκε τελικά με παρέμβαση του Δία, ὁ ὁποῖος πῆρε το μέρος του Ἀπόλλωνα δίνοντάς του την ἐξουσία

Διαπιστώνουμε μέσα ἀπὸ αὐτά τα χαρακτηριστικά παραδείγματα ὅτι ὑπῆρχαν διάφοροι μῦθοι σχετικά με το ἀπὸ ποποῖον καί κάτω ἀπὸ ποποῖες συνθῆκες ξεκίνησε νά λειτουργεῖ το Δελφικό Μαντεῖο, το ὅποιο με τον καιρό ἐξελίχθηκε σε θρησκευτικό κέντρο της ἀρχαίας Ἑλλάδας

Η πρακτική της χρησμοδοσίας

Στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα υπήρχαν διάφορα εἴδη μαντικῆς τα ὁποία χρησιμοποιοῦνταν καί ἦταν ἰδιαίτερα δημοφιλῆ, ὅπως ἡ οἱωνοσκοπία, ἡ σπλαγχνοσκοπία, ἡ ὀνειρομαντεῖα, ἡ κληρομαντεία, ἡ ἀστρολογία κλπ. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δὲν ἦταν μοιρολάτρες. Ἀντιθέτως μελετοῦσαν τή φύση καί προσπαθοῦσαν νά διαβάσουν τα μηνύματά της ὥστε νά κατανοήσουν καλύτερα τις δομές του παρόντος καί νά μπορέσουν νά πορευτοῦν σωστά καί στὸ μέλλον. Δὲν θὰ πρέπει ἑπομένως νά τους κρίνουμε με βάση τον σημερινό τρόπο σκέψης, μιᾶς καί ζοῦμε σε πολύ διαφορετικούς καιρούς. Ἐπίσης, πρὶν προχωρήσουμε παρακάτω κι ἀρχίσουμε νά μιλᾶμε γιὰ τή μαντική τέχνη ὅπως αὐτὴ χρησιμοποιοῦνταν στό Δελφικό Μαντεῖο, καλό θὰ ἦταν νὰ ἐπισημάνουμε τον πολύ χρήσιμο διαχωρισμό ποῦ ἐπιχείρησε ὁ Δ. Δημόπουλος στό βιβλίο Στὸ ἄδυτο τῶν ἑλληνικῶν μαντείων.

Χωρίζει, λοιπόν, τὴ μαντική σε δύο εἴδη: την «ἔντεχνό μαντική» καὶ την «ἔνθεο μαντική». Με τον ὅρο «ἔντεχνό μαντική» ἐννοεῖ κάθε μορφή μαντικῆς, ἡ ὁποία γίνεται μέσῳ «προφητῶν», οἱ οποίοι προλέγουν το μέλλον διαβάζοντας διάφορα φυσικά σημάδια. Η μορφή αὐτὴ δὲν εἶναι ὅμως ἀξιόπιστη μιᾶς καὶ το ἀποτέλεσμα ἐξαρτᾶται ἄμεσα ἀπὸ την ἀσυνειδησίαι ἀλλὰ καὶ την ἑρμηνευτική ἱκανότητα των λειτουργῶν του. Ἐνῶ, ἡ «ἔνθεος μαντική» ἀναφέρεται στὶς προφητεῖες ποῦ δίνονταν στοὺς πιστούς ἀπὸ τον ἴδιο τον θεό μέσῳ των ἀντιπροσώπων του. Τέτοια εἶναι κι ἡ περίπτωση του Δελφικοῦ Μαντείου, ὅπου ἡ Πυθία χρησμοδοτούσε διά στόματος του θεοῦ Αὐτό εἶναι καὶ το εἶδος της μαντικῆς τέχνης ποῦ ἐξυψώνει τον ἄνθρωπο, γι’ αὐτὸ καὶ δὲν θὰ πρέπει νὰ ὑποβιβάζεται στὸ ἐπίπεδο της «ἐντέχνου μαντικῆς». Δὲν εἶναι ἄλλωστε τυχαῖο το γεγονός ὅτι το μόνο εἶδος μαντικῆς ποῦ ἔχει ἐπιβιώσει καὶ χρησιμοποιεῖται μαζικά ἀπὸ ἑκατομμύρια ἀνθρώπους εἶναι ἡ «ἔντεχνος μαντική», ἐνῶ ἡ «ἔνθεος μαντική» χάθηκε μαζί με την καταστροφή των μαντείων.

Ὅπως ἦταν φυσικό, οἱ πιστοί εἶχαν σε πολύ ὑψηλή ἐκτίμηση τους χρησμούς ποῦ ἔδινε το Μαντεῖο καθώς θεωροῦσαν ὅτι τους μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Ἀπόλλων Η Πυθία καὶ οἱ ἱερεῖς του Μαντείου ἦταν ἁπλά τα φερέφωνα του θείου λόγου. Η πρόσβαση στὸ Μαντεῖο ἦταν ἐλεύθερη σε κάθε πιστό ποῦ ἤθελε νὰ συμβουλευτεῖ τον θεό, ὄχι ὅμως καὶ σε ὁποιοδήποτε ἤθελε νὰ παρίσταται στὴν τελετή ἀπὸ περιέργεια. Η εἴσοδος στὸ ἱερὸ ἀπαγορευόταν μόνο στὶς γυναῖκες Μποροῦσαν ὅμως νὰ στείλουν κάποιον ἀντιπρόσωπο γιὰ νὰ θέσει στὴν Πυθία ἀντί γι’ αὐτές τα ἐρωτήματά τους.

Ο Πλούταρχος στὰ Ἠθικά ἀναφέρει ὅτι ἡ Πυθία ἀρχικὰ χρησμοδοτούσε μία φορά τον χρόνο, στὶς 7 του μῆνα Βυσίου (μέσα Φεβρουαρίου-Μαρτίου), μέρα των γενεθλίων του Ἀπόλλωνα Ἀπὸ τον 6ο αἰῶνα π.Χ. ὅμως ποὺ οἱ πιστοί ἄρχισαν νὰ πληθαίνουν, το Μαντεῖο ἄρχισε νὰ χχρησμοδοτεί στὶς 7 κάθε μῆνα, πλήν των «ἀποφράδων ἡμερῶν», ὅπου δὲν μποροῦσε νὰ δώσει χρησμό ἡ Πυθία καὶ τους τρεῖς χειμερινούς μῆνες, τότε ποὺ ο Ἀπόλλωνας ταξίδευε στοὺς Ὑπερβορεῖους καὶ την ἐξουσία του ἱεροῦ χώρου ἀναλάμβανε ὁ ἀδερφός του Διόνυσος.

Η διαδικασία ποὺ θά ἔπρεπε ν’ ἀκολουθήσουν ὅλοι ὅσοι ζητοῦσαν χρησμό ἦταν ἡ ἐξῆς: κατ’ ἀρχήν πρὶν μποῦν στὸ ἄδυτο, ἔπρεπε νὰ πληρώσουν στοὺς ἱερεῖς τον «πέλανο», ἕνα εἶδος γλυκοῦ, καὶ νὰ φέρουν κάποια ζῶα γιὰ τις θυσίες ποὺ γίνονταν πρὶν τὴ χρησμοδοσία. Ἐπίσης, ἔπρεπε νὰ γνωστοποιήσουν στοὺς ιερείς ἐκ των προτέρων τα ἐρωτήματά τους. Στὴ συνέχεια καθοριζόταν με κλήρωση ἡ σειρά με την ὁποία θά ἔμπαιναν στὸ ἱερὸ γιὰ νὰ πάρουν τον χρησμό τους. Σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, κάποιοι πιστοί ἀπολάμβαναν γιὰ τιμητικούς λόγους το δικαίωμα της «προμαντείας», ἔπαιρναν δηλαδή χρησμό πρὶν ἀπὸ τους ὑπόλοιπους Σημαντικό ρόλο στὴν ὅλη διαδικασία ἔπαιζε ὁ ἐξαγνισμός στὴν Κασταλία πηγή, ποὺ ἀφοροῦσε τόσο την Πυθία ὅσο καὶ τους ἱερεῖς καὶ αὐτούς ποὺ ζητοῦσαν χρησμό.

Ἀφοῦ, λοιπόν, ἐξαγνίζονταν ἔμπαιναν μέσα στὸ ἄδυτο κι ὁδηγοῦνταν σε μία εἰδική θέση μπροστά στὴ Πυθία, χωρίς ὅμως νὰ μποροῦν νὰ τὴ δοῦν Τους χώριζε ἕνα παραπέτασμα. Η Πυθία μασῶντας φύλλα δάφνης καὶ πίνοντας νερό ἀπὸ την Κασσωτίδα πηγή ἄκουγε τα ἐρωτήματά καὶ χρησμοδοτοῦσε. Οἱ χρησμοί ἦταν συνήθως ἔμμετροι, σε δακτυλικό ἑξάμετρο ἄν καὶ καθοριστικό ρόλο γιὰ το ποῖο ἀκριβῶς θά ἦταν το μέτρο του χρησμοῦ ἔπαιζε πάντα το εἶδος του, σε ποῖον δινόταν ἀλλὰ καὶ ὁ βαθμός του προβλήματος. Κάποιες φορές ἡ Πυθία κατέφευγε καὶ σε κληρομαντεία, εἰδικὰ ὅταν τα ἐρωτήματα ἀφοροῦσαν διαζευκτικές ἐρωτήσεις κι ὅταν δὲν ὑπῆρχε πολύς χρόνος γιὰ χάσιμο. Ἐπίδη ὁ λόγος της Πυθίας ἦταν συνήθως δυσκολονόητος καὶ γεμᾶτος γρίφους, οἱ ἱερεῖς του ναοῦ καλοῦνταν νά’ ἀποκωδικοποιήσουν καὶ νὰ μεταφέρουν το μήνυμα του θεοῦ στοὺς χρηστηριαζόμενους.

Εἴπαμε ὅμως λίγο πιὸ πάνω ὅτι υπήρχαν κάποιες μέρες ποῦ ἡ Πυθία δὲν μποροῦσε νὰ χρησμοδοτήσει. Οἱ ἱερεῖς του Μαντείου γιά νὰ διαπιστώσουν ἄν ὁ θεός ἐπιθυμοῦσε νὰ ἀπαντήσει μέσῳ της Πυθίας στὶς ἐρωτήσεις των πιστῶν κατέβρεχαν με κρύο νερό μία κατσίκα. Ἄν το ζωντανό ἔτρεμε, τότε ἐκείνη τὴ μέρα μποροῦσε νὰ χρησμοδοτήσει ἡ Πυθία. Ἄν δὲν ἔτρεμε, τότε ὅλοι οἱ πιστοί καλοῦνταν νὰ ἔρθουν μία ἄλλη μέρα. Ο Πλούταρχος, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε κι ὁ ἴδιος ἱερέας του Δελφικοῦ Μαντείου, κάνει λόγο γιά μία περίπτωση ὅπου ἐνῶ ἡ κατσίκα δὲν ἄρχισε νὰ τρέμει, οἱ ἱερεῖς της ἔριξαν παγωμένο νερό ὥστε νὰ ἐκβιάσουν τὴ διαδικασία. Η Πυθία ἄρχισε νὰ χρησμοδοτεῖ ἐκείνη τὴ μέρα παρά τὴ θέληση τὴ δική της ἀλλὰ καὶ του θεοῦ Ἀπὸ το στόμα της ὅμως ἄρχισαν νὰ βγαίνουν κάποιες ἄναρθρες κραυγές λές καὶ εἶχε καταληφθεῖ ἀπὸ δαίμονα καὶ οὐρλιάζοντας πετάχτηκε ἔξω ἀπὸ το ἱερό, τρομάζοντας ὅλους ὅσοι παρευρίσκονταν μέσα σ’ αὐτὸ Σε λίγες μέρες ἡ Πυθία πέθανε.

Πυθία, ἡ ἐκπρόσωπος του Ἀπόλλωνα

Η Πυθία γιά νὰ ἀποσαφηνίσουμε μία συχνή παρανόηση δὲν ἦταν ἕνα συγκεκριμένο πρόσωπο, ἀλλὰ τίτλος ποῦ δινόταν στὶς προφήτισσες του Ἀπόλλωνα ποῦ ἐπιλέγονταν γιά νὰ ἀφιερώσουν τὴ ζωή τους στὴν ὑπηρεσία του. Ἀρχικά, οἱ πρῶτες Πυθίες ἦταν νεαρές, παρθένες κοπέλες. Μετά ἀπὸ ἕνα συμβάν ὅμως ὅπου νέας ἄνδρας ποῦ εἶχε ἔρθει νὰ ζητήσει χρησμό, ἐρωτεύτηκε μία Πυθία καὶ την ἔκλεψε, οἱ Πυθίες ἦταν γυναῖκες προχωρημένης ἡλικίας, γύρω στὰ 50, συνήθως παντρεμένες με παιδιά. Ἀπὸ τὴ στιγμή ὅμως ποῦ μία γυναῖκα με οἰκογένεια καλοῦνταν νὰ ὑπηρετήσει τον Ἀπόλλωνα, ἐγκατέλειπε το σπίτι καὶ την οἰκογένειά της κι ἔμενε σ’ ἕνα συγκεκριμένο οἴκημα ἐντὸς του ναοῦ γιά νὰ διατηρεῖται ἀμόλυντη Φοροῦσε ἄσπρα ροῦχα καὶ ζοῦσε με βάσει τους κανονισμούς ποῦ της εἶχαν θέσει ἐξ ἀρχῆς οἱ ἱερεῖς. Δὲν χρειαζόταν νὰ ἔχει κάποια συγκεκριμένη μόρφωση, οὔτε καὶ κάποιες ἱκανότητες ἐνόρασης ἡ διορατικότητας. Στὴν ἀρχὴ ἦταν μία ἡ Πυθία.

Ὅσο ὅμως τα χρόνια περνοῦσαν κι ἡ φήμη του Μαντείου μεγάλωνε οἱ Πυθίες ἦταν συνήθως τρεῖς Το ποῖες ἀκριβῶς ἦταν αὐτὲς οἱ γυναῖκες, με ποῖα κριτήρια ἐπιλέγονταν ἀλλὰ καὶ πῶς ἀκριβῶς ἔρχονταν σε ἐπαφῆ με το θεῖο καὶ χρησμοδοτοῦσαν, εἶναι ἐρωτήσεις ποῦ δύσκολα μποροῦν νὰ βροῦν ἀπάντηση Παρ’ ὅλο ποῦ ἔχουν σωθεῖ πολλές μαρτυρίες ἀνθρώπων ποῦ εἴτε διετέλεσαν ιερείς του ναοῦ, εἴτε ἔφτασαν στοὺς Δελφούς γιά νὰ ζητήσουν τὴ συμβολή του θεοῦ, ἡ ἀρχαιολογική σκαπάνη δὲν ἔχει φέρει μέχρι στιγμῆς στό φῶς κάποια εὑρήματα ποῦ θὰ μποροῦσαν νὰ διαλευκάνουν το μυστήριο της χρησμοδοσίας. Μάλιστα, ἡ ἔρευνα των ἀρχαιολόγων κατέληξε στό συμπέρασμα ὅτι σ’ αὐτὴ την περιοχή δὲν ὑπῆρχε κάποιο χάσμα γῆς ἀπ’ το ὁποῖο νὰ ἐκλύονταν ἀναθυμιάσεις Ὅπως καταλαβαίνουμε, το κουβάρι περιπλέκεται ἀκόμα περισσότερο γεννῶντας νέα ἐρωτήματα

Το Μαντεῖο κι ὁ ρόλος του στὴν ἀρχαία ἑλληνική ἱστορία

Ὅσο παράξενη καὶ νὰ μας φαίνεται σήμερα ὅλη αὐτὴ ἡ διαδικασία, θὰ πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι δὲν προβλημάτιζε καθόλου τους ἀρχαίους Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι ἔσπευδαν σωρηδόν γιά νὰ συμβουλευτοῦν το Μαντεῖο Η ἐμπιστοσύνη τους στὴ δύναμη του Μαντείου ἦταν τόσο μεγάλη ποῦ το συμβουλεύονταν γιά πλεῖστα θέματα, τόσο γιά πολιτικά ὅσο καὶ γιά προσωπικά ζητήματα. Ὄχι μόνο φτωχοί ἄνθρωποι ἀλλὰ καὶ βασιλιᾶδες κατέφευγαν στό Μαντεῖο ἡ ἔστελναν τους ἀντιπροσώπους τους προκειμένου νὰ ζητήσουν βοήθεια ἀπὸ τον θεό. Πολλές φορές κατέφθαναν καὶ ἀντιπροσωπεῖες ἀπὸ πόλεις ποῦ εἶχαν πληγεῖ ἀπὸ κάποια φυσική καταστροφή καὶ ζητοῦσαν ἐξιλέωσε

Σε περιόδους κρίσης το πρῶτο πρᾶγμα ποῦ ἔκαναν οἱ Ἕλληνες πρὶν ἀναλάβουν δράση ἦταν νὰ συμβουλευτοῦν το Μαντεῖο Ο πιὸ σημαντικός ρόλος ὅμως ποῦ ἔπαιξε το Μαντεῖο των Δελφῶν ἔχει νὰ κάνει με τὴ στάση ποῦ κράτησε καὶ τον τρόπο με τον ὁποῖο χειρίστηκε τους ἀποικισμούς ποῦ ἔλαβαν χώρα τον 8ο – 6ο αἰῶνα π.Χ.

Κατά τὴ διάρκεια αὐτῶν των αἰώνων οἱ Ἕλληνες ἀποίκισαν τα παράλια της Μικράς Ἀσίας, τον Ἑλλήσποντο καὶ τον Εὔξεινο Πόντο, την Κάτω Σικελία καὶ ἔφτασαν μέχρι καὶ τα παράλια της Ἀφρικῆς, ἱδρύοντας ἑκατοντάδες ἀποικίες, οἱ περισσότερες ἐκ των ὁποίων ἐπρόκειτο νὰ σημειώσουν μία λαμπρή πορεία ποῦ ἔμελλε νὰ ἀλλάξει γιά πάντα τον ἑλληνισμό καὶ τον ὑπόλοιπο κόσμο. Ἕνα μεγάλο μέρος αὐτῆς της ἐπιτυχίας θὰ πρέπει ν’ ἀποδοθεῖ καὶ στό Μαντεῖο των Δελφῶν ὁ ρόλος του ὁποίου, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τα ἱστορικά στοιχεῖα, ἦταν μείζονος σημασίας.
Οἱ ἄποικοι ξεκινῶντας νὰ καταλάβουν μία ξένη περιοχή, πολύ μακριά ἀπὸ τὴ γενέτειρά τους γνώριζαν πολύ καλά ὅτι θὰ καλοῦνταν ν’ ἀντιμετωπίσουν μεγάλους κινδύνους. Γι’ αὐτὸ καὶ εἶχαν ἀνάγκη ἀπὸ τὴ βοήθεια καὶ την εὐλογία των θεῶν, την ὁποία ἐπιδίωκαν νὰ ζητήσουν ἀπὸ τον θεό Ἀπόλλωνα, μιᾶς καὶ το Μαντεῖο ἀποτελοῦσε ἐκείνη την ἐποχῆ το κατεξοχήν θρησκευτικό κέντρο του Ελλαδικού χώρου. Ο Ἀπόλλωνας, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τους χρησμούς ποῦ ἔχουν σωθεῖ, ἄλλες φορές ἔδινε ἁπλά τὴ συγκατάθεση καὶ την εὐλογία του κι ἄλλες φορές τους ὑποδείκνυε ἀκόμα καὶ σε ποῖα ἀκριβῶς περιοχή νὰ πᾶνε ἡ ὅριζε ὁ ἴδιος τον επικεφαλής του αποικισμού.

Δείτε π

Σχόλ

Ἑλληνική μυθολογία

Ἑλληνική μυθολογία 

Ὁ ὄρος ἑλληνική μυθολογία καλύπτει το σύνολο των μύθων ποῦ σχετίζονται με την ἑλληνική παράδοση, ἔτσι ὅπως παρουσιάζονται στά κείμενα της ἀρχαίας ελληνικής συγγραφῆς Ὡς ἑλληνική μυθολογία ὁρίζεται συγκεκριμένα ἡ ἀφήγηση των μυθικῶν ἱστορημάτων ποῦ δημιουργήθηκαν ἀπὸ τους ἀρχαίους Ἕλληνες καὶ αφορούσαν τους θεούς καὶ τους ἥρωες τους, τὴ φύση του κόσμου καὶ τις τελετουργικές πρακτικές της λατρείας τους.




Οἱ σύγχρονοι ἐρευνητές ἀναφέρονται στοὺς μύθους καὶ τους μελετοῦν γιὰ νὰ κατανοήσουν τον συμβολισμό τους, τους θρησκευτικούς καὶ πολιτικούς θεσμούς των ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ γενικά τον αρχαίο ἑλληνικό πολιτισμό. Οἱ χρονολογικά μεταγενέστεροι ἑλληνικοί μῦθοι ἐντάσσονται στόν χῶρο της λαογραφίας καὶ δὲν αφορούν τὴ μυθολογία με την καθ'εαυτού στενή ἔννοιά του ὅρου

Ἡ ἑλληνική μυθολογία συνίσταται σε μία πλούσια συλλογή ἀφηγημάτων ποῦ ἀναφέρονται στὴν προέλευση του κόσμου καὶ εξιστορούν την ζωή καὶ τις περιπέτειες μιᾶς εὐρείας ποικιλίας θεῶν, ἡρώων, ἡρωίδων καὶ ἄλλων μυθολογικῶν πλασμάτων. Αὐτές οἱ ἱστορίες ἀρχικά διαμορφώθηκαν μέσῳ της προφορικῆς καὶ ποιητικῆς παράδοσης, πρίν νὰ διαδοθοῦν γραπτῶς μέσα ἀπὸ τα ἔργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Οἱ παλαιότερες γνωστές λογοτεχνικές πηγές εἶναι τα δύο ἔπη, ἡ Ἰλιάδα καὶ ἡ Ὀδύσσεια του Ὁμήρου (8ος αἰῶνας π.Χ.), ποῦ εἶναι ἀφιερωμένα στά γεγονότα του τρωικοῦ πολέμου καὶ στίς περιπέτειες του Ὀδυσσέα ποῦ ἀκολούθησαν Θεωροῦνται ἐπίσης κατ'εξοχή πολύτιμη πηγή στοιχείων τα ποιητικά ἔργα του Ησίοδου (8ος αἰῶνας π.Χ.): ἡ Θεογονία καὶ τα Έργα καὶ Ἡμέραι, ποῦ ἀναφέρονται στὴν ἀρχαία ἑλληνική ἀντίληψη γιὰ την δημιουργία του κόσμου, την διαδοχή των θείων κυβερνητῶν, τὴ διαδοχή των ἀνθρώπινων ἐποχῶν, την προέλευση του ἀνθρώπινου δράματος καὶ των θυσιαστικῶν πρακτικῶν Διάφοροι μῦθοι ἔχουν ἐπίσης συντηρηθεῖ ἀπὸ τους ὁμηρικούς ὕμνους, τμήματα ποιημάτων του ἐπικοῦ κύκλου, λυρικά ποιήματα, ἔργα τραγωδῶν του 5ου αἰῶνα π.Χ., γραφές των μελετητῶν καὶ των ποιητῶν της ελληνιστικής περιόδου καὶ κείμενα ἀπὸ συγγραφεῖς των ρωμαϊκῶν χρόνων, ὅπως του Πλούταρχου καὶ του Παυσανία.




Τα μνημειακά στοιχεῖα στίς Μυκῆνες καὶ τὴ Μινωική Κρήτη βοήθησαν στὴν ἐπίλυση πολλῶν ἐρωτημάτων ποῦ προέκυπταν ἀπὸ τα ὁμηρικά ἔπη καὶ χορήγησαν ἀρχαιολογικές ἀποδείξεις γιὰ πολλές ἀπὸ τις μυθολογικές λεπτομέρειες ποῦ αφορούν τους Θεούς καὶ τους ἥρωες Ἡ ἑλληνική μυθολογία ἀπεικονίστηκε ἐπίσης σε χειροποίητα ἀντικείμενα Ἡ αγγειοπλαστική του 8ου αἰῶνα π.Χ ἀπεικονίζει σκηνές ἀπὸ τον τρωικό κύκλο, καθώς ἐπίσης καὶ τις περιπέτειες του Ἡρακλῆ Στὴν ἀρχαϊκή, κλασσική καὶ ἑλληνιστική περίοδο, οἱ ὁμηρικές καὶ διάφορες ἄλλες μυθολογικές σκηνές συμπληρώνουν τα ὑπάρχοντα λογοτεχνικά στοιχεῖα




Ἡ ἑλληνική μυθολογία ἔχει οὐσιώδη ἐπιρροή στόν δυτικό πολιτισμό γενικότερα, στὴν φιλοσοφία του, στὴν ἱστορία του, στὴν πολιτική του, στίς τέχνες καὶ στὴ λογοτεχνία του καὶ θεωρεῖται βασικό στοιχεῖο της δυτικῆς κληρονομιᾶς Αποτελεί δὲ μέρος της ἐκπαίδευσης, ἀπὸ νεαρή ἡλικία, σε πολλές δυτικές χῶρες με σημαντική ἑλληνομάθεια Ποιητές, διανοούμενοι καὶ καλλιτέχνες ἀπὸ τους ἀρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα ἔχουν ἀντλήσει ἀπὸ την ἑλληνική μυθολογία ἔμπνευση, ἔχουν ἀποδώσει σύγχρονες ἔννοιες καὶ ἀνακαλύψει σχετικότητα με τα κλασσικά μυθολογικά θέματα καὶ τον σύγχρονο κόσμο.




Ἡ ἑλληνική μυθολογία εἶναι σήμερα γνωστή ἀπὸ την ἀρχαία ἑλληνική λογοτεχνία. Ἐκτὸς ἀπὸ τις γραπτές πηγές, ὑπάρχουν μυθικές μορφές ὀπτικοποιημένες σε διάφορα μέσα ποῦ χρονολογοῦνται ἀπὸ τὴ γεωμετρική περίοδο (900-800 π.Χ.) καὶ ἔπειτα




Λογοτεχνικές πηγές


Ἡ μυθική ἀφήγηση εἶναι κυρίαρχη σχεδόν σε κάθε μορφή της ἑλληνικῆς λογοτεχνίας. Το μοναδικό μυθογραφικό ἐγχειρίδιο ποῦ ἐπέζησε ἀπὸ την ἀρχαιότητα εἶναι ἡ Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου, ἡ ὁποία προσπαθεῖ νὰ συνδυάσει τις ἀντιφατικές ἱστορίες των ποιητῶν καὶ νὰ παράσχει μία ἑνιαία ἐκδοχή της παραδοσιακῆς ελληνικής μυθολογίας.




Μεταξύ των λογοτεχνικῶν πηγῶν, χρονολογικά πρῶτα, εἶναι τα δύο ἐπικά ποιήματα του Ὁμήρου, ἡ Ἰλιάδα καὶ ἡ Ὀδύσσεια Οἱ Ὁμηρικοί Ὕμνοι, παρά το ὄνομα τους, δὲν ἔχουν καμία σχέση με τον Ὅμηρο Ἄλλοι ποιητές ὁλοκλήρωσαν τον συγκεκριμένο ἐπικὸ κύκλο με μικρότερα ποιήματα, ἀλλά τα περισσότερα δὲν ἔχουν διασωθεῖ




Ὁ Ἡσίοδος, ἕνας σύγχρονος του Ὁμήρου, καταθέτει στή Θεογονία (προέλευση των Θεῶν) την πληρέστερη καταγραφή των πρώιμων ελληνικών μύθων. Οἱ μῦθοι της Θεογονίας, ποῦ διαμόρφωσαν τις λαϊκές δοξασίες, διηγοῦνται τὴ δημιουργία του κόσμου, την προέλευση των Θεῶν, των τιτάνων, των γιγάντων καὶ τον σχηματισμό των γενεαλογιῶν Στὸ Ἔργα καὶ Ἡμέραι του Ησίοδου, ἕνα διδακτικό ποίημα γιά τὴ ἀγροτική ζωή, περιλαμβάνει ἐπίσης τους μύθους του Προμηθέα, της Πανδώρας καὶ των τεσσάρων ἐποχῶν Ὁ ποιητής δίνει συμβουλές ὥστε νὰ ἐπιβιώσεις σε ἕναν ἐπικίνδυνο κόσμο ποῦ καθίσταται ἀκόμα πιό ἐπικίνδυνος ἀπὸ τους Θεούς.



Οἱ λυρικοί ποιητές ἐμπνέονταν συχνά ἀπὸ μύθους, ἀλλά ἡ βαθμιαία ἐπεξεργασία μετέτρεπε τα ἔργα σε λιγότερο ἀφηγηματικά καὶ περισσότερο ὑπαινικτικά Σὰν ἀποτέλεσμα, ὁ Πίνδαρος, ὁ Βακχυλίδης, ὁ Σιμωνίδης, καὶ οἱ βουκολικοί ποιητές, ὅπως ὁ Θεόκριτος καὶ ὁ Βίων, παρέχουν μεμονωμένα μυθολογικά γεγονότα στὰ ἔργα τους. Ἀπ’ την ἄλλη, οἱ μῦθοι ἦταν σε περίοπτη θέση στὸ κλασσικό ἀθηναϊκό δρᾶμα Οἱ τρεῖς μεγάλοι τραγικοί συγγραφεῖς Αἰσχύλος, Σοφοκλῆς καὶ Εὐριπίδης ἐμπνεύστηκαν σε πολλά ἔργα τους ἀπὸ την μυθική ἐποχῆ των ἡρώων καὶ του τρωικοῦ πολέμου. Ἔτσι πολλές ἀπὸ τις μεγάλες μυθικές ἱστορίες (π.χ. ὁ Ἀγαμέμνων καὶ τα παιδιά του, ὁ Οἰδίπους, ὁ Ἰάσων, ἡ Μήδεια κ.λπ.) πῆραν την κλασική μορφή τους μέσα ἀπὸ τραγικά θεατρικά ἔργα Καὶ ὁ κωμικός θεατρικός συγγραφέας Ἀριστοφάνης ἐπίσης χρησιμοποίησε τους μύθους, π.χ. στοὺς Ὄρνιθες καὶ στοὺς Βατράχους.




Οἱ ἱστορικοί Ἡρόδοτος καὶ Διόδωρος Σικελιώτης, καὶ οἱ γεωγράφοι Παυσανίας καὶ Στράβων, ποῦ ταξίδεψαν σε ὅλο τον ἑλληνικό κόσμο καὶ κατέγραψαν τις ἱστορίες ποῦ ἄκουσαν, παρέχουν τους πολυάριθμους τοπικούς μύθους, σώζοντας ἔτσι τις λιγότερο γνωστές ἐναλλακτικές ἐκδόσεις Ὁ Ἡρόδοτος εἰδικότερα, ἐρεύνησε τις διάφορες παραδόσεις ποῦ ἄκουσε καὶ κατέληξε στὶς ἱστορικές ἡ μυθολογικές ρίζες της ἀντιπαράθεσης μεταξύ Ἑλλάδας καὶ ανατολής.




Ἡ ποίηση της ἑλληνιστικῆς καὶ ρωμαϊκής εποχῆς, περιέχει πολλές σημαντικές λεπτομέρειες. Σε αὐτή την κατηγορία περιλαμβάνονται:




Οἱ ἑλληνιστικοί ποιητές

Ἀπολλώνιος ὁ Ῥόδιος, Καλλίμαχος, Ἐρατοσθένης καὶ Παρθένιος.

Οἱ ρωμαϊκοί ποιητές

Ὀβίδιος, Ἀχιλλεύς Τάτιος, Βαλέριος Φλάκος, Σενέκας καὶ Βιργίλιος με σχόλια του Σέρβιου.




Οἱ μεταγενέστεροι Ἕλληνες ποιητές

Νόννος καὶ Κουΐντος της Σμύρνης.

Τα ἀρχαία μυθιστορήματα του Ἀπουλήιου, του Πετρώνιου, του Λολλιανού καὶ του Ηλιόδωρου.

Το Fabulae καὶ το Astronomica του Ρωμαίου συγγραφέα Υγίνου εἶναι δύο σημαντικές, μὴ-ποιητικές ἐπιτομές της ελληνικής μυθολογίας.

Το Imagines του Φιλόστρατου του πρεσβύτερου καὶ του νεότερου καὶ οἱ περιγραφές του Καλλίστρατου, εἶναι ἄλλες δύο χρήσιμες πηγές.

Τέλος, ὁ χριστιανικός συγγραφέας καὶ φιλόσοφος Αρνόβιος ἀναφέρει κάποιες πρακτικές λατρείας προκειμένου νὰ τις δυσφημήσει, ἐνῶ καὶ διάφοροι ἄλλοι βυζαντινοί συγγραφεῖς παρέχουν σημαντικές λεπτομέρειες γιὰ μύθους, ποῦ πηγάζουν ἀπό χαμένα ἑλληνικά ἔργα

Ἄλλα ἔργα ποῦ βοήθησαν σημαντικά στή συντήρηση των μύθων εἶναι το λεξικό του Ησύχιου, το Σούδα, καὶ οἱ πραγματεῖες του Ἰωάννη Τζέτζη καὶ του Ευστάθιου.

Οἱ δευτερογενεῖς πηγές εἶναι ἄφθονες ἐξαιτίας του ἰδιαίτερου ἐνδιαφέροντος ποῦ ἔδειξαν σύγχρονοι ἐρευνητές ἀπό ὅλους τους τομεῖς του επιστητού. Ἥ χρονολογική τους κατάταξη, ἔτσι ὅπως ἀναπτύσσεται ὄχι μόνον ἀπό τις ἡμερομηνίες γέννησης ἀλλὰ καὶ τα ἰδιαίτερα ρεύματα ἑρμηνευτική ποῦ ἀνέπτυξαν, θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει ὡς ἐξῆς:

Βοκάκιος, (Giovanni Boccaccio)

Τόμας Μπούλφιντς, (Thomas Bulfinch)

Γιόχαν Τζάκομπ Μπαχόφεν, (Johann Jakob Bachofen)

Τζέιμς Φρέιζερ, (James George Frazer)

Τζέιν Έλεν Χάρισον, (Jane Ellen Harrison)

Βάλτερ Μπάρκερτ, (Walter Burkert)

Ότο Ρανκ, (Otto Rank)

Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, (Carl Jung)

Ότο Βάλτερ, (Otto Walter)

Έντιθ Χάμιλτον, (Edith Hamilton)

Καρλ Κέρενυι, (Karl Kerenyi)

Ρόμπερτ Γκρέιβς, (Robert Graves)

Μαρίζα Γκιμπουτάς (Marija Gimbutas)

Κλοντ Λεβί Στρος, (Claude Lévi-Strauss)

Μάικλ Γκραντ, (Michael Grant)

Τζόζεφ Κάμπελ, (Joseph Campbell)

Τίμοθυ Γκαντζ, (Timothy Gantz)

Χ.Ρ. Ρόουζ, (H.R. Rose)

Οβίδιος, (Ovidius)

Ἀρχαιολογικές πηγές



Οἱ ἀρχαιολογικές ἀνακάλυψες, του Γερμανοί ἐρασιτέχνη ἀρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν (19ο αἰῶνα) γιὰ τον Μυκηναϊκό πολιτισμό, καὶ ἐκεῖνες του Βρετανοῦ ἀρχαιολόγου Άρθουρ ΈβαΈβανς (20ό αἰῶνα) στηστὴν Κρήτη τοῦ Μινωικοῦ πολιτισμοῦ ), συνέβαλλαν στὴν ἐπιβεβαίωση πολλῶν στοιχείων ἀπὸ τα ἔπη του Ὁμήρου καὶ παπαρεῖχαν πληροφορίες γιὰ πολλές λεπτομέρειες των μύθων, γιὰ τους θεούς καὶ γιὰ τους ἥρωες Δυστυχῶς, τα στοιχεῖα γιὰ τους μύθους καὶ τα τελετουργικά στοιχεῖα στις ΜυΜυκῆνες καὶ στὴν Μινωική Κρήτη εἶναι ἐξ ὁλοκλήρου μνημειακά, καθώς ἡ Γραμμική Β χρησιμοποιοῦνταν κυρίως γιὰ καταγραφή καταλόγων. Παρόλα αὐτὰ τα ὀνόματα των θεῶν καὶ των ἡρώων ποῦ εἶχαν ἤδη αποκαλυφθεί, ἐξακριβώθηκαν




Στὴν αγγειοπλαστική του 8ου αἰῶνα ἀπεικονίζονται διάφορα μυθικά γεγονότα. Αὐτὲς οἱ ὀπτικὲς ἀναπαραστάσεις των μύθων εἶναι σημαντικές γιὰ δύο λόγους: ἀφ' ἑνός γιατί πολλοί μῦθοι ἀποτυπώνονταν σε ἀγγειά πολύ νωρίτερα ἀπ' ὅτι σε λογοτεχνικά ἔργα καὶ, ἀφ' ἑτέρου γιατί οἱ ὀπτικὲς ἀναπαραστάσεις αντιπροσωπεύοἀντιπροσωπεύουν μερικές φορές μύθους ἤ μυθικές σκηνές ποῦ δέν καταγράφονται σε ὁποιαδήποτε ἄλλη ὑπάρχουσα λογοτεχνική πηγή. Γιὰ παράδειγμα, ἀπὸ τους δώδεκα ἄθλους του Ἡρακλῆ, μόνο ὁ ἆθλος με τον Κέρβερο ἐμφανίζεται σε λογοτεχνικό κείμενο.




Ἔρευνα της μυθικῆς ἱστορίας


Ἡ μυθολογία ἔχει ἀλλάξει κατά τὴ διάρκεια του χρόνου γιὰ νὰ προσαρμοστεῖ στὴν ἐξελίξη του ελληνικού πολιτισμοῦ . Οἱ πρῶτοι κάτοικοι της βαλκανικῆς χερσονήσου, ποῦ ἦταν γεωργικοί πληθυσμοί εἶχαν ἀποδώσει ἕνα πνεῦμα σε κάθε φυσικό φαινόμενο. Με την πάροδο του χρόνου, αὐτὰ τα ἀσαφῆ πνεύματα ἀπέκτησαν ἀνθρώπινη μορφή καὶ ἐντάχθηκαν στὴν μυθολογία ὡς θεοί καὶ θεές. Κατά την κάθοδο φυλῶν ἀπὸ βόρεια, ἦρθε καὶ ἕνα νέο θεϊκό πάνθεον, βασισμένο στὴν κατάκτηση, τὴ δύναμη, την ἀνδρεία στὴ μάχη καὶ τον ἡρωισμό Παλαιότερες θεότητες του γεωργικοῦ κόσμου ἀφομοιώθηκαν με ἰσχυρότερες ἤ ἀπαξιώθηκαν πλήρως.




Οἱ σύγχρονοι ἐρευνητές ἀποδίδουν ερμηνείες καὶ σύμβολα της ἐποχῆς μας στοὺς ἀρχαίους ἑλληνικούς μύθους. Πολλοί βλέπουν το πέρασμα ἀπὸ μία παλιότερη μητριαρχική κοινωνία σε μία ἄλλη πατριαρχική πού την διαδέχεται, μέσα ἀπὸ τους μύθους της Ἠλέκτρας καὶ του Ὀρέστη, των Ἀμαζόνων, κτλ. Ὁ Σίγκμουντ Φρόυντ χρησιμοποιεῖ γιὰ την θεωρία του οἰδιπόδειου συμπλέγματος ποῦ διατύπωσε, το ὄνομα του θηβαίου ἥρωα Ἄλλοι σήμερα ἀναζητοῦν νὰ ὑπογραμμίσουν το ὁμοφυλόφιλο στοιχεῖο στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα μέσα ἀπὸ τους μύθους της θεωρῶντας ὅτι κατά το μέσο της ἀρχαϊκῆς περιόδου αὐτοὶ ἀρχίζουν σταδιακά νὰ προβάλλουν τις σχέσεις μεταξύ των θεῶν καὶ των ἡρώων, με παράλληλη ἀναπτύξη της παιδεραστίας, ὄρος ποῦ εἰσάγεται περίπου το 630 π.χ. Μέχρι το τέλος του 5ου αἰῶνα π.χ., θεωρεῖται ὅτι ὁρισμένοι ποιητές εἶχαν ἀποδώσει ἕναν τουλάχιστον ερωμένο σε κάθε σημαντικό θεό, ἐκτὸς ἀπὸ τον Ἄρη, καὶ σε πολλές θρυλικές προσωπικότητες. Ἤδη ὑπάρχοντες μῦθοι, ὅπως αὐτὸς του Ἀχιλλέα καὶ του Πάτροκλου, ἐντάχθηκαν ἐπίσης σε ἕνα παρόμοιο μοτίβο. Ἡ διασκευή των ιστοριών της ελληνικής μυθολογίας ἦταν ἕνα κοινό φαινόμενο, ποῦ εἰσήχθη ἀρχικά ἀπὸ τους ἀλεξανδρινούς ποιητές καὶ συνεχίστηκε ἔπειτα ἀπὸ το σύνολο των λογοτεχνῶν της πρόωρης Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας
Το ἐπίτευγμα της ἐπικῆς ποίησης ἦταν νὰ δημιουργηθοῦν οἱ ἱστορικοί κύκλοι, καὶ κατά συνέπεια νὰ ἀναπτυχθεῖ μία ἔννοια μυθολογικῆς χρονολογίας. Ἄν καὶ οἱ ἀντιφάσεις στὶς ἱστορίες καθιστοῦν μία ἀπόλυτη χρονολόγηση ἀδύνατη, κατά προσέγγιση εἶναι ἐφικτή Ἡ μυθολογική ἱστορία του κόσμου διαιρεῖται σε 3 ἡ 4 εὐρύτερες περιόδους:




Ἡ ἐποχῆ των Θεῶν ἡ Θεογονία(γέννηση των Θεῶν): μῦθοι σχετικά με την προέλευση του κόσμου, των Θεῶν καὶ της ἀνθρώπινης φυλῆς

Ἡ ἐποχῆ Θεῶν καὶ Ἀνθρώπων: ἱστορίες ἀλληλεπιδράσεων μεταξύ Θεῶν, ἡμίθεων, καὶ θνητῶν

Ἡ ἐποχῆ των Ἡρώων, ὅπου ἡ θεία δραστηριότητα εἶναι περιορισμένη.

Ὁ τελευταῖος καὶ μέγιστος των ἡρωικῶν μύθων εἶναι του τρωικοῦ πολέμου (θεωρεῖται ἀπὸ πολλούς ἐρευνητές ὡς ξεχωριστή τέταρτη περίοδος).

Ἐνῶ ἡ ἐποχῆ των θεῶν παρουσιάζει συνήθως περισσότερο ἐνδιαφέρον γιὰ τους σύγχρονους σπουδαστές του μύθου, οἱ Ἕλληνες συγγραφεῖς τῶν ἀρχαϊκῶν καὶ κλασσικῶν ἐποχῶν εἶχαν μία σαφῆ προτίμηση γιὰ την ἐποχῆ των ἡρώων Παραδείγματος χάριν, ἡ Ἰλιάδα καὶ ἡ Ὀδύσσεια ἐπισκίασαν τὴ θεόπνευστη Θεογονία καὶ τους Ὁμηρικούς Ὕμνους καὶ σε ἔκταση ἀλλά καὶ σε δημοτικότητα. Χάρις την ἐπιρροή του Ὁμήρου ἡ "λατρεία ἡρώων" ὁδηγεῖ σε μία ἀναδόμηση της πνευματικῆς ζωῆς, ποῦ διαχωρίζει τους θεούς ἀπὸ τους θεϊκούς ἥρωες, τους Ολύμπιους καὶ τους Χθόνιους. Στὸ Ἔργα καὶ Ἡμέρες, ὁ Ἡσίοδος διακρίνει σε τέσσερις γενιές (ἡ φυλές) την ἱστορία του ἀνθρώπου: την χρυσή, την ἀσημένια, την χάλκινη, καὶ την σιδηρᾶ ἐποχῆ Αὐτὲς οἱ γενιές (ἡ φυλές) εἶναι χωριστές δημιουργίες των θεῶν ποῦ αντιστοιχούν σε ἐποχὲς Ἔτσι, ἡ χρυσή γενιά αντιστοιχεί στὴν κυριαρχία του Κρόνου, ἐνῶ οἱ ἑπόμενες, στὴν βασιλεία του Δία. Ὁ Ἡσίοδος παρεμβάλλει την γενιά-ἐποχή (ἡ τὴ φυλή) των ἡρώων ἀμέσως μετά την ἐποχῆ του χαλκοῦ Ἡ τελευταία ἐποχῆ εἶναι, σύμφωνα με τον ποιητή, ἡ ἐποχῆ του σιδήρου, κατά τὴ διάρκεια της ὁποίας ἔζησε καὶ ὁ ἴδιος Ὁ ποιητής την θεωρεῖ ὡς την χειρότερη καὶ ἐξηγεῖ την παρουσία του κακοῦ μέσῳ του μύθου της Πανδώρας. Στὸ Μεταμορφώσεις, ὁ Οβίδιος ακολουθεί τὴ θεωρία του Ἡσιόδου γιὰ τις τέσσερις ἐποχὲς

Ἐποχῆ των Θεῶν

Κοσμογονία καὶ κοσμολογία



Οἱ «μῦθοι προέλευσης» ἡ οἱ «μῦθοι δημιουργίας» αποτελούν μία προσπάθεια νὰ καταστεῖ ὁ κόσμος κατανοητός καὶ νὰ εἐξηγηθεῖ ἡ προέλευση του με ἁπλοῦς ὄρους Ἡ εὐρύτατα ἀποδεκτή ἄποψή γιὰ την ἀρχή των πραγμάτων ὅπως ἀναφέρεται ἀπὸ τον Ἡσίοδο στὴ Θεογονία, ξεκινᾶ με το Χάος, την πραγματική ἀνυπαρξία των πάντων. Ἀπὸ το κενό προέκυψε ἡ Γαῖα καὶ μερικά ἀλλά ἀρχικά θεία ὄντα: ὁ Ἔρωτας, ἡ Ἄβυσσος (τα Τάρταρα), καὶ ὁ Ἔρεβός Χωρίς ἀρσενική βοήθεια ἡ Γαῖα γέννησε τον Οὐρανό ποῦ την γονιμοποίησε ἀργότερα Ἀπὸ την ἕνωση αὐτή γεννήθηκαν πρῶτα οἱ τιτᾶνες: ἕξι ἀρσενικά καὶ ἕξι θηλυκά ὄντα (Ὠκεανός, Κοίος, Κρίος, Υπερίων, Ιαπετός καὶ Κρόνος, Θεία, Ρέα, Θέμις, Μνημοσύνη, Φοίβη καὶ Τηθύς), κατόπιν οἱ μονόφθαλμοι Κύκλωπες καὶ οἱ Εκατόγχειρες. Ὁ Κρόνος (ὁ νεότερος, πολύ πανοῦργος καὶ πιό φοβερός ἐκ των παιδιῶν της Γαίας) με την προτροπή της μητέρας του εὐνούχισε τον πατέρα του Οὐρανό καὶ ἔγινε ὁ κυβερνήτης των Θεῶν με την ἀδελφή του Ρέα ὡς σύζυγο του ἐνῶ οἱ ἄλλοι τιτᾶνες ἔγιναν αὐλικοί του. Ἡ σύγκρουση πατέρα γιοῦ ἐπαναλήφθηκε ὅταν ὁ Κρόνος ἦρθε ἀντιμέτωπος με τον γιό του, Δία. Ὁ Δίας, με την βοήθεια της μητέρα του Ρέας, προκάλεσε τον Κρόνο σε πόλεμο γιὰ την βασιλεία των Θεῶν Ἐν τέλει, με τή βοήθεια των Κυκλώπων, ποῦ ἐλευθέρωσε ἀπὸ τα Τάρταρα, ὁ Δίας καὶ οἱ σύμμαχοί του νίκησαν, ἐνῶ ὁ Κρόνος καὶ οἱ τιτᾶνες φυλακίστηκαν στὰ Τάρταρα.



Ἡ πιό πρώιμη ἑλληνική ποιητική γνώμη καθιέρωσε τή Θεογονία ὡς το πρωτότυπο ποιητικό εἶδος - ὁ πρωταρχικός μῦθος - καὶ του ἀπέδωσαν σχεδόν μαγικές δυνάμεις. Ὁ Ὀρφέας, ὁ ἀρχαῖος ποιητής, ἦταν ἐπίσης ὁ ἀρχέτυπος τραγουδιστής των θεογονιῶν, ποῦ τις χρησιμοποιεῖ γιά νά ἠρεμήσει τις θάλασσες καὶ τις θύελλες στὴν Ἀργοναυτική ἐκστρατεία σύμφωνα με τον Ἀπολλώνιο, καὶ γιά νά συγκινήσει τις πετρώδεις καρδιές των θεῶν του κάτω κόσμου κατά την κάθοδό του στὸν Ἄδη Ὅταν ὁ Ἑρμῆς ἐφηύρε τὴ λύρα, το πρῶτο πρᾶγμα ποῦ ἔκανε ἦταν νά τραγουδήσει γιά τὴ γέννηση των Θεῶν Ἡ θεογονία του Ἡσίοδου, εἶναι ὁ πληρέστερος διασωθείς ἀπολογισμός των θεῶν, ἀλλὰ καὶ ὁ πληρέστερος διασωθείς καταγεγραμμένος τρόπος λειτουργίας του ἀρχαϊκοῦ ποιητή, ἀναφέρει τὴ μακροχρόνια ἐπίκλησή στὶς Μούσαις γιά ἔμπνευσή . Ἡ θεογονία ἀποτέλεσε ἐπίσης το θέμα πολλῶν χαμένων ποιημάτων καὶ ἐδαφίων, ποῦ ἀποδίδονται στὸν Ὀρφέα, τον Μουσαίο, τον Ἐπιμενίδη, τον Ἀβάρι καὶ τα ὁποία χρησιμοποιοῦνταν σε τελετουργικά μυστήρια. Ὑπάρχουν ἐνδείξεις ὅτι ὁ Πλάτωνας ἦταν γνώστης κάποιας ἐκδοχῆς της Ὀρφικῆς θεογονίας. Μερικά τμήματα αὐτῶν των ἔργων ἔχουν διασωθεῖ ἀπὸ ἀναφορές Νεοπλατωνικῶν φιλοσόφων σε παπύρους ποῦ πρόσφατα ἦρθαν στὸν φῶς Ἕνας ἀπὸ αὐτούς, ὁ πάπυρος Derveni ἀποδεικνύει ὅτι τον 5ο αἰῶνα π.χ. ὑπῆρχε τουλάχιστον ἕνα θεογονικό-κοσμογονικό ποίημα του Ὀρφέα Αὐτὸ το ποίημα προσπάθησε νά ὑπερκεράσει την θεογονία του Ἡσίοδου καὶ πρόσθεσε στὴ γενεαλογία των θεῶν την Νύξ (νύχτα) ὡς την προκάτοχο του Οὐρανοῦ, του Κρόνου καὶ του Δία.


Οἱ πρῶτοι κοσμολόγοι ἄλλοτε δροῦσαν ἐναντία καὶ ἄλλοτε ὑποστήριζαν δημοφιλεῖς μυθικές ἐκδοχές ποῦ ὑπῆρχαν στὸν ἑλληνικό κόσμο. Μερικές ἀπὸ αὐτὲς τις δημοφιλεῖς ἐκδοχὲς ἴσως ἔχουν ἐξαχθεῖ ἀπὸ την ποίηση του Ὁμήρου καὶ του Ἡσίοδου. Στὸν Ὅμηρο, ἡ γῆ περιγράφεται ὡς ἕνας ἐπίπεδος δίσκος στὴν ἐπιφάνεια του Ὠκεάνιου ποταμοῦ ποῦ ἐπιβλέπεται ἀπὸ ἕναν ἀτμοσφαιρικό Οὐρανό με ἥλιο, φεγγάρι καὶ ἀστέρια Ὁ Ἥλιος διέσχιζε τον οὐρανό με το ἅρμα του τὴ μέρα καὶ ἔπλεε γύρω ἀπὸ τὴ γῆ σε ἕνα χρυσό κύπελλο τὴ νύχτα. Ὁ ἥλιος, ἡ γῆ, ὁ οὐρανός, οἱ ποταμοί καὶ οἱ ἄνεμοι καλοῦνταν στὶς προσευχές ὡς προστάτες καὶ στοὺς ὅρκους ὡς μάρτυρες. Οἱ φυσικές σχισμές θεωροῦνταν εἴσοδοι του κάτω κόσμου, το βασίλειο του Ἄδη




Ἑλληνικό Πάνθεον


Σύμφωνα με την κλασική μυθολογία, μετά την ἀνατροπή των Τιτάνων, καθιερώθηκε το νέο Πάνθεο των θεῶν καὶ θεοτήτων. Μεταξύ των κυριότερων ἑλληνικῶν θεοτήτων της ἑλληνικῆς μυθολογίας ἦταν οἱ Δώδεκα Ὀλύμπιοι (ὁ περιορισμός του ἀριθμοῦ τους σε δώδεκα ἀποτελεῖ μία σχετικά σύγχρονη καινοτομία), ποῦ κατοικοῦσαν στὸ ὅρος Ὄλυμπος ὑπὸ το βλέμμα του Δία Ἐκτὸς ἀπὸ τους Ὀλύμπιους, οἱ Ἕλληνες λάτρευαν καὶ θεότητες της ὑπαίθρου, τον τραγόμορφο Πάνα, τις Νύμφες (πνεύματα των ποταμῶν), τις Ναϊάδες (ποῦ κατοικοῦσαν σε πηγές), τις Νηρηίδες (ποῦ κατοικοῦσαν στὴ θάλασσα), θεϊκούς ποταμούς, Σάτυροι, καὶ ἄλλοι Ἐπιπλέον, ὑπῆρχαν καὶ σκοτεινές δυνάμεις του κάτω κόσμου, ὅπως οἱ Ἐρινύες, ποῦ τιμωροῦσαν αὐτούς ποῦ διέπρατταν ἐγκλήματα κατά συγγενῶν τους. Πρὸς τιμήν του ἀρχαίου ἑλληνικοῦ Πανθέου, ποιητές συνέθεσαν τους Ὁμηρικούς Ὕμνους (ἕνα σύνολο ἀπὸ τριάντα τρία τραγούδια).

Ὁ Ἡρόδοτος στὸ Β΄ βιβλίο Εὐτέρπη, μας λέει ὅτι ἡ προέλευση του ὅλων των θεῶν ἦταν ἀπὸ τους ἀρχαίους Αἰγύπτιους ὁποῦ ἦταν οἱ πρῶτοι ποῦ δημιούργησαν τα ὀνόματα των δώδεκα θεῶν, ἵδρυσαν βωμούς, ἀγάλματα, ναούς πρὸς τιμήν τους καὶ ἔπειτα τα υἱοθέτησαν οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τους Πελασγούς ὁποῦ εἶχαν μεταναστεύσει στὴν Ἀττική

Ὁ Ἡρόδοτος συνεχίζει λίγο παρακάτω καὶ προσθέτει ὅτι τα ὀνόματα αὐτά ἦταν γνωστά στοὺς Αἰγύπτιους ἀπὸ τα βάθη των αἰώνων με μόνες ἐξαιρέσεις, ἀπὸ τα ὀνόματα του Ποσειδῶνα τον ὁποῖο ἔμαθαν ἀπὸ τους Λίβυους καὶ των Διόσκουρων καὶ ὅτι ἡ λατρεία τους ἐγκαθιδρύθηκε καὶ καθορίστηκε με βάση τους Αἰγυπτιακούς
Ἀπὸ την μεγάλη ποικιλία μύθων καὶ θρύλων ἀπὸ ὅπου ἀποτελεῖται ἡ ἑλληνική μυθολογία, οἱ γηγενεῖς θεότητες περιγράφονται ὡς ἔχουσες ἰδανικά σώματα. Σύμφωνα με τον Walter Burkert, το χαρακτηριστικό γνώρισμα της ελληνικής ἀνθρωπομορφίας εἶναι ὅτι "οἱ θεοί εἶναι ἄτομα, καὶ ὄχι ἀφηρημένες ἔννοιες, ἰδέες ἡ ἀντιλήψεις". Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τις ἀποκείμενες μορφές, οἱ ἀρχαῖοι ἑλληνικοί θεοί ἔχουν πολλές φανταστικές ἱκανότητες Γιὰ παράδειγμα, οἱ θεοί δὲν ἐπηρεάζονται ἀπὸ ἀσθένειες, καὶ μποροῦν νὰ τραυματιστοῦν κάτω ἀπὸ ἐξαιρετικά ἀσυνήθιστες περιστάσεις. Οἱ Ἕλληνες θεωροῦσαν την ἀθανασία ὡς διακριτικό χαρακτηριστικό των θεῶν Ἤ ἀθανασία, καθώς καὶ ἡ αἰώνια νεότητα, προέκυπταν ἀπὸ την συνεχῆ χρήση ἀμβροσίας καὶ νέκταρ, με τα ὁποία το θεϊκό αἷμα ἀνανεωνόταν στὶς φλέβες τους.
Κάθε θεός κατάγεται ἀπὸ το δικό του γενεαλογικό δέντρο, ἐπιδιώκει διαφορετικούς στόχους, ἔχει μία ὁρισμένη περιοχή εμπειρογνωμοσύνης, καὶ διέπεται ἀπὸ μία μοναδική προσωπικότητα. Ὡστόσο, οἱ περιγραφές αὐτὲς προκύπτουν ἀπὸ πληθώρα ἀρχαϊκῶν τοπικῶν παραλλαγῶν, οἱ ὁποῖες δὲν συμπίπτουν πάντα. Ὅταν οἱ θεοί προσφωνοῦνταν στὴν ποίηση, στὶς λατρευτικές τελετές ἡ τις προσευχές, ἡ ἀναφορά γινόταν ἀπὸ το συνδυασμό του ὀνόματος τους καὶ ἐπίθετα, ποῦ τους προσδιόριζαν ἀπὸ ἄλλες ἐκφάνσεις του ἑαυτούς τους (π.χ. Ἀπόλλωνας Μουσηγέτης εἶναι ὁ Ἀπόλλων ὡς ἡγέτης των Μουσῶν). Ἐναλλακτικά ὁ χαρακτηρισμός μπορεῖ νὰ προσδιορίσει μία συγκεκριμένη τοπική πτυχή του θεοῦ




Οἱ περισσότεροι θεοί σχετίζονται με συγκεκριμένες πτυχές της ζωῆς Γιὰ παράδειγμα, ἡ Ἀφροδίτη ἦταν ἡ θεά του ἔρωτα καὶ της ὀμορφιᾶς, ὁ Ἄρης ἦταν ὁ θεός του πολέμου, ὁ Ἄδης ἦταν ὁ θεός των νεκρῶν, καὶ η Ἀθηνᾶ ἡ θεά της σοφίας καὶ του θάρρους. Ὁρισμένες θεότητες, ὅπως ὁ Ἀπόλλων καὶ ὁ Διόνυσος, ἦταν πολύπλοκες προσωπικότητες καὶ συνδύαζαν πολλές λειτουργίες, ἐνῶ ἄλλες, ὅπως ἡ Ἑστία καὶ Ἥλιος, ἦταν κάτι παραπάνω ἀπό προσωποποιήσεις. Οἱ πιό ἐντυπωσιακοί ναοί ἔτειναν νά εἶναι ἀφιερωμένοι σε ἕναν περιορισμένο ἀριθμό θεῶν, ποῦ ἦταν το ἐπίκεντρο της μεγάλης πανελλαδικῆς λατρείας. Ἦταν, ὡστόσο, κοινό γιὰ μεμονωμένες περιοχές καὶ χωριά νά ἀφιερώνουν τις δίκες τους λατρεῖες σε ἐλάσσονες θεούς. Πολλές πόλεις, ἐπίσης τιμοῦσαν τους πιό γνωστούς θεούς με ἀσυνήθιστα τοπικά ἔθιμα καὶ τους συνέδεαν με παράξενους μύθους ποῦ ἦταν εὐρύτερα ἄγνωστοι Κατά την ἡρωική ἐποχῆ, ἡ λατρεία των ἡρώων (ἡ ἡμίθεων) συμπληρώνει αὐτή των θεῶν Ἐποχῆ θεῶν καὶ ἀνθρώπων Ἀνάμεσα στὴν ἐποχῆ ποῦ οἱ θεοί ζοῦσαν ἀπόμακροι καὶ την ἐποχῆ ποῦ ἔπαψαν νά παρεμβαίνουν στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία, ἐξελίχθηκε μία σύντομη μεταβατική ἐποχῆ στὴν ὁποία θεοί καὶ θνητοί ζοῦσαν μαζί. Οἱ περισσότερες ἀπὸ αὐτὲς τις ἱστορίες περιλαμβάνονται στὸ Μεταμορφώσεις του Ὀβιδίου καὶ διαιροῦνται σε δύο θεματικές ἑνότητες: ἱστορίες ἀγάπης, καὶ ἱστορίες θείας τιμωρίας.


Οἱ ἱστορίες ἀγάπης συχνά συνεπάγονται αιμομιξία ἡ παραπλάνηση καὶ ἕνωση μίας θνητῆς με θεό, με καρπούς του ἔρωτα ἡρωικούς ἀπογόνους Πιὸ σπάνια, μία θεά ζευγαρώνει με ἕναν θνητό, ὅπως στὸν ὁμηρικό Ὕμνο γιά την Ἀφροδίτη, ὁπού ἡ θεά ἑνώνεται με τον Αγχίση καὶ γεννᾶ τον Αἰνεία

Ἡ δεύτερη νεότητα περιλαμβάνει την συσχέτιση σημαντικῶν πολιτιστικῶν καινοτομιῶν ἡ ἐφευρέσεων με μυθικά πρόσωπα. Γιὰ παράδειγμα, ὁ Προμηθέας κλέβει την φωτιά ἀπὸ τους θεούς γιὰ νὰ την δώσει στοὺς ἀνθρώπους, ὁ Τάνταλος κλέβει το νέκταρ καὶ την ἀμβροσία ἀπὸ το τραπέζι του Δία καὶ το δίνει στοὺς ὑπηκόους του ἀποκαλύπτοντας τα μυστικά της ἀθανασίας, ἡ Δήμητρα διδάσκει τὴ γεωργία καὶ τα Μυστήρια στὸν Τριπτόλεμο, ὁ Μαρσύας ἐφευρίσκει τον αὐλὸ καὶ διαγωνίζεται με τον Ἀπόλλωνα Οἱ περιπέτειες του Προμηθέα καὶ ἡ τιμωρία του ὁριοθετοῦν ἕνα σημεῖο ἀναφοράς ἀνάμεσα στὴν ἱστορία των θεῶν καὶ των ἀνθρώπων Ἕνα τμῆμα παπύρου, ἀπὸ τον τρίτο αἰῶνα, ἀπεικονίζει τον Διόνυσο νὰ τιμωρεῖ τον βασιλιά της Θράκης, Λυκοῦργο, ὁ ὁποῖος ἄργησε νὰ τιμήσει τον νέο θεό, με ἀποτέλεσμα φρικιαστικές ποινές ποῦ ἐπεκτάθηκαν μεταθανάτια. Ἡ ἱστορία της ἄφιξής του Διονύσου καὶ ἡ θεμελίωση της λατρείας του στὴ Θράκη ἦταν ἐπίσης το ἀντικείμενο μιᾶς τριλογίας του Αἰσχύλου Σε μία ἄλλη τραγωδία, στὶς Βάκχες του Εὐριπίδη, ὁ βασιλιάς της Θήβας, Πενθέας, τιμωρεῖται ἀπὸ τον Διόνυσο, γιατί δὲν σεβάστηκε τον θεό καὶ κατασκόπευε τις Μαινάδες, τις λάτρεις του θεοῦ

Σε μία ἄλλη ἱστορία, βασισμένη σε μία παλιά λαϊκή παράδοση, ἡ Δήμητρα ἀναζητῶντας την κόρη της, την Περσεφόνη, ἀφοῦ πῆρε τὴ μορφή μιᾶς ἡλικιωμένης γυναικᾶς, φιλοξενήθηκε ἀπὸ τον Κελεό, τον βασιλιά της Ἐλευσίνας Ὡς δῶρο γιὰ την φιλοξενία του, ἡ Δήμητρα σχεδιάζει νὰ κάνει το γιὸ του θεό, καίγοντας το θνητό πνεῦμα του. Ἀλλὰ πρίν ὁλοκληρωθεῖ το τελετουργικό, ἡ γυναῖκα του Κελεού, τρομοκρατημένη ποῦ εἶδε τον γιὸ της στὴ φωτιά ἔβγαλε μεγάλη κραυγή, ἐξοργίζοντας την Δήμητρα, ποῦ ξαναρωτήθηκε γιατί οἱ ἀνόητοι θνητοί δὲν κατανοοῦν την τελετουργία.




Ἡρωική Ἐποχῆ

Ἡ ἐποχῆ στὴν ὄπια ζοῦσαν οἱ ἥρωες εἶναι γνωστή ὡς ἡρωική ἐποχῆ Ἡ ἐπική ποίηση δημιούργησε κύκλους ἱστοριῶν γύρω ἀπὸ συγκεκριμένα γεγονότα ἡ ἥρωες καὶ καθιέρωσε τις οἰκογενειακές σχέσεις μεταξύ των ἡρώων στὶς διάφορες ἱστορίες Ἔτσι, προέκυψε καὶ ἡ χρονολογική διάταξη των ἱστοριῶν Σύμφωνα με τον Ken Dowden, "ὑπάρχει μία δομή αἴτιο-ἀποτέλεσμα, μποροῦμε δηλαδή νὰ παρακολουθήσουμε την τύχη κάποιων οἰκογενειῶν σε βάθος χρόνου".

Μετά την ἄνοδο της λατρείας των ἡρώων, θεοί καὶ ἥρωες θεωροῦνται ἐξίσου ἱεροί καὶ ἐπικαλοῦνται ἀπὸ κοινοῦ σε ὅρκοις καὶ προσευχές. Σε ἀντίθεση με την ἐποχῆ των θεῶν, κατά τὴ διάρκεια της ηρωικής ἐποχῆς, οἱ ἥρωες δὲν συναποτελοῦν μία καθορισμένη κλειστή ὁμάδα Μείζονες θεοί δὲν γεννιοῦνται πλέον, ἀλλά νέοι ἥρωες μποροῦν πάντοτε νά ἀναδειχθοῦν Μία ἄλλη σημαντική διάφορα εἶναι ὅτι ὁ ἥρωας προσδιορίζει την ἐθνολογική ταυτότητα της ἑκάστοτε τοπικῆς κοινωνίας. Ἀντίθετα, οἱ θεοί θεωροῦνταν καθολικοί.




Οἱ μνημειῶδες ἐκδηλώσεις πρός τιμήν του Ἡρακλῆ θεωροῦνται ὡς ἡ ἀπαρχὴ της ἐποχῆς των ἡρώων Στην ἡρωική ἐποχῆ ἔχουν ἐπίσης αποδοθεί τρία μεγάλα στρατιωτικά γεγονότα, ἡ Ἀργοναυτική ἐκστρατεία, ὁ Τρωικός καθώς καὶ ὁ Θηβαϊκός πόλεμος.



Ἡρακλῆς καὶ Ἡρακλεῖδες

Ὁρισμένοι ἐρευνητές θέλουν νὰ πιστεύουν ὅτι πίσω ἀπὸ τον μῦθο του Ἡρακλῆ κρύβεται μία ἀληθινή ἱστορία, σάν κάποιου υποτελούς οπλαρχηγού του βασιλείου του Ἀργοὺς Μερικοί ερευνητές εξετάζουν την ιστορία του Ηρακλή ως μια αλληγορία της διέλευσης του Ήλιου από τις δώδεκα θέσεις του ζωδιακού κύκλου. Ἄλλοι στηρίζονται σε προγενέστερους μύθους, παρουσιάζοντας την ἱστορία του Ἡρακλῆ ὡς τοπική προσάρτηση ηρωικών μύθων ποῦ εἶχαν ἤδη ἑδραιωθεῖ


Σύμφωνα με τον μῦθο, ὁ Ἡρακλῆς ἦταν γιὸς του Δία καὶ της Ἀλκμήνης, ἐγγονῆς του Περσέα. Οἱ μυθικές μοναχικές περιπλανήσεις του ἦταν πηγές πολλῶν δημοφιλῶν θρύλων. Συνήθως ἀπεικονίζεται ὡς θυσιαστῆς γιατί θεωρεῖται ἱδρυτής των βωμῶν, ἐνῶ εἶχε καὶ την φήμη του ἀδηφάγου Με αὐτὸν ἀκριβῶς τον ρόλο ἐμφανίζεται σε κωμωδίες, ἐνῶ το τραγικό τέλος του εἶναι το κυρίαρχο θέμα σε ἀρκετές τραγωδίες. Το ἔργο Ἡρακλῆς θεωρεῖται ἀπὸ την Θάλεια Παπαδοπούλου ὡς "ἕνα ἔργο ἐξέχουσας σημασίας γιὰ την ἐξετάση καὶ των ἄλλων Εὐριπίδειων δραμάτων". Στην τέχνη καὶ τὴ λογοτεχνία, ὁ Ἡρακλῆς παρουσιαζόταν ὡς ἕνας ἐξαιρετικά ἰσχυρός ἄνδρας μετρίου ἀναστήματος Χαρακτηριστικό του ὅπλο ἦταν το τόξο, ἀλλὰ καὶ το ρόπαλο. Σχέδια σε ἀγγεῖα ἀποδεικνύουν την ἀπαράμιλλη δημοτικότητα του Ἡρακλῆ, καθώς ἡ μάχη με τον λέοντα ἀπεικονίζεται πολλές ἑκατοντάδες φορές.

Ὁ Ἡρακλῆς συναντᾶται ἐπίσης στὴν ἐτρουσκική καὶ ρωμαϊκή μυθολογία καὶ λατρεία. Στην Ἰταλία, λατρεύτηκε ὡς θεός του ἐμπορίου, ἄν καὶ μερικοί προσεύχονταν σε αὐτὸν γιὰ νὰ ἔχουν καλή τύχη καὶ νὰ διαφεύγουν τον κίνδυνο.


Ἀλλά μέλη αὐτῆς της πρώιμης γενιᾶς ἡρώων, ὅπως ὁ Περσέας, ὁ Δευκαλίων, ὁ Θησέας καὶ ὁ Βελλεροφων, ἔχουν πολλά κοινά με τον Ἡρακλῆ Ὅπως αὐτὸς, οἱ περιπλανήσεις τους εἶναι μοναχικές καὶ φανταστικές, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὅταν σκότωναν τέρατα ὅπως τή Χίμαιρα καὶ τή Μέδουσα. Οἱ περιπέτειες του Βελλεροφόντη, εἶναι κοινές καὶ παρόμοιες με τις περιπέτειες του Ἡρακλῆ καὶ του Θησέα. Οδηγώντας ἕναν ἡρῶα στὸν φαινομενικό θάνατο του εἶναι ἐπίσης ἕνα ἐπαναλαμβανόμενο θέμα της πρώιμης ηρωικής παράδοσης, ὅπως στὶς περιπτώσεις του Περσέα καὶ Βελλεροφόντη.



Ἀργοναυτική ἐκστρατεία Το μόνο διασωθέν ἐπικό κείμενο, τα Ἀργοναυτικά του Ἀπολλώνιου της Ρόδου, ἐξιστορεῖ το ταξίδι του Ἰάσονα καὶ των Ἀργοναυτῶν στὴν Κολχίδα γιὰ νὰ φέρουν στὴν ΙωλΙωλκό το Χρυσόμαλλο Δέρας. Ὁ Ἰάσων ἀναλαμβάνει αὐτή την ἀποστολή κατόπιν διαταγῆς του Πελία, βασιλιά της Ἱώλκους, ποῦ εἶχε δεχτεῖ τον χρησμό ὅτι κάποιος "μονοσάνδαλος" θὰ ἔφερνε τήν καταστροφή του. Ὁ Ἰάσων, κατεβαίνοντας ἀπὸ το ὄρος Πήλιο ὁπού εἶχε ἀνατραφῆ ἀπὸ τον κένταυρο Χείρονα, ἔχει χάσει ἕνα σανδάλι διασχίζοντας τον ποταμό Ἀναυρο ὅταν φτάνει στὴν αὐλή του Πελία, καὶ του θυμίζει την προφητεία.

Σχεδόν κάθε μέλος της ἑπόμενης γενιᾶς ἡρώων, ὅπως ὁ Ἡρακλῆς, ἐπιβιβάζεται με τον Ἰάσωνα στὸ πλοῖο Ἀργῶ ποῦ κατασκευάζεται εἰδικὰ γι'αὐτή την ἐκστρατεία Σ'αὐτή τὴ γένια περιλαμβάνονται ὁ Θησέας, ποῦ νίκησε τον Μινώταυρο στὴν Κρήτη, οἱ Διοσκουροι, ἡ ἡρωίδα Ἀτάλαντη, ὁ Μελέαγρος, ποῦ ἔχει δικό του ἐπικὸ κύκλο ἀνάλογο με την Ἰλιάδα καὶ την Ὀδύσσεια, καὶ πολλοί ἄλλοι

Ὁ Πίνδαρος, ὁ Ἀπολλώνιος καὶ ὁ Απολλόδωρος προσπάθησαν νὰ δώσουν πλήρη κατάλογο των Ἀργοναυτῶν Παρόλο ποῦ ὁ Ἀπολλώνιος ἔγραψε το ποίημα τον 3ο αἰῶνα π.Χ., ἡ ἱστορία των Ἀργοναυτῶν θεωρεῖται παλαιότερη ἀπὸ την Ὀδύσσεια, ἡ ὁποία παρουσιάζει κάποια ἀναλογία με τις περιπλανήσεις του Ἰάσονα (περιπλανήσεις του Ὀδυσσέα Ὠρισμένοι ἕλληνες ἐρευνητές θεωροῦν την ἐκστρατεία αὐτή ὡς βασιζόμενη σε κάποιο ἄγνωστο ἱστορικό γεγονός, μαρτυρία γιὰ ἕνα πρῶτο βῆμα ἐξάπλωσης του ἑλληνικοῦ ἐμπορίου στὸν Εὔξεινο Πόντο. Ἡ τραγική ἱστορία της Μήδειας, κόρης του Αἰήτης βασιλιά της Κολχίδας καὶ της ὠκεανείας Ἰδας, ὑπῆρξε πηγή ἔμπνευσης γιὰ μεγάλο ἀριθμὸ συγγραφέων καὶ καλλιτεχνῶν ἀπὸ την ἀρχαιότητα ἑως σήμερα

Οἶκος του Ἀτρέα καὶ Θηβαϊκός Κύκλος


Μετά την Ἀργοναυτική ἐκστρατεία καὶ πρὶν τον Τρωικό Πόλεμο, ὑπῆρξε μία γένια ποῦ ἔγινε γνωστή ἐπειδὴ διέπραξε φρικτά ἐγκλήματα Σε αὐτὴν την γενιά ἀνήκουν ὁ Θυέστης καὶ ὁ Ἀτρέας ἀπὸ το Ἄργος Πίσω ἀπὸ τον μῦθο του Οἰκοῦ του Ἀτρέα (μία ἀπὸ τις δύο βασικές ἡρωικές δυναστεῖες μαζί με τον Οἶκο του Λάβδακου) ἔγκειται το πρόβλημα της ἐκχώρησης ἐξουσίας καὶ του θεσμοῦ της διαδοχῆς στὴν κυριαρχία. Οἱ δίδυμοι Ἀτρέας καὶ Θυέστης μαζί με τους ἀπογόνους τους διαδραμάτισαν καθοριστικό ρολό στὴν ἀποκέντρωση της ἐξουσίας στὶς Μυκῆνες

Ὁ Θηβαϊκός Κύκλος ἀσχολεῖται κυρίως με τον Κάδμο, τον ἱδρυτὴ της πόλης, ἐνῶ περιγράφει καὶ τις πράξεις του Λάιου καὶ του Οἰδίποδα Οἱ περιπέτειες των τριῶν αὐτῶν ὁδήγησαν στὴν λεηλασία της πόλης ἀπὸ τους Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας καὶ τους Ἐπιγόνους Ὅσον ἀφορᾶ τον Οἰδίποδα, μία προγενέστερη ἐπικὴ ἐκδοχὴ περιγράφει μία διαφορετική ἱστορία (σύμφωνα με την ὁποία συνέχισε νὰ κυβερνάει στὴν Θῆβα καὶ μετά ἀπὸ την ἀποκάλυψη ὅτι ἡ Ἰοκάστη ἦταν ἡ μητέρα του ἐνῶ στὴ συνεχείᾳ παντρεύτηκε μία δεύτερη σύζυγο, ποῦ ἔγινε ἡ μητέρα τῶν παιδιῶν του) ἀπὸ την εὐρύτερα γνωστή σήμερα μέσῳ τραγωδιῶν (π.χ. Οἰδίπους Τύραννος Σοφοκλῆ) καὶ μεταγενέστερων μυθολογικῶν ἀφηγήσεων




Τρωικός Πόλεμος καὶ ἐπακόλουθα


Ἡ Ἑλληνική μυθολογία προσφέρει μία ἀπὸ τις πλέον περίφημες σελίδες της με τον Τρωικό Πόλεμο, την πολύχρονη σύγκρουση μεταξύ Αχαιων καὶ Τρώων, καὶ τα ἐπακόλουθα της. Ο Όμηρος έζησε τον 8ο αιώνα π.Χ. ἐνῶ ἡ χρονολόγηση ιστορικών γεγονότων ποῦ θὰ μποροῦσαν νὰ δώσουν πρόσχημα γιὰ την δημιουργία του μύθου, σύμφωνα με διάφορους ἀρχαίους ἱστορικούς, τοποθετεῖται μεταξύ 13ου καὶ 11ου αἰῶνα π.Χ. (Ἡρόδοτος μεταξύ ἄλλων). Γιὰ τον Ἑρρῖκο Σλήμαν ἕνας πόλεμος μεταξύ Μυκηναίων καὶ Τρώων ἦταν ἱστορικό γεγονός, παρ'ολο ποῦ τα εὑρήματα του ἀποδίδονταν χρονολογικά στὴν 2η π.Χ. χιλιετηρίδα. Γιὰ τους σύγχρονους ἱστορικούς, ἄν ὁ μυθικός χαρακτῆρας του τρωικοῦ πολέμου δὲν χωρεῖ ἀμφιβολία, πρόσφατες ἀρχαιολογικές ἐργασίες παρέχουν ἐνδείξεις ὅτι πιθανότατα βασίζεται σε ἕνα ἡ περισσότερα ἱστορικά γεγονότα.
Τα δύο ἔργα του Ὁμήρου ἀναφέρονται στὶς σημαντικότερες φάσεις της ἱστορίας, ἐνῶ ἐπιμέρους ἐπεισόδια ἐκπονήθηκαν ἀργότερα, ἰδίως ἀπὸ δραματικά ἔργα Ὁ Τρωικός Πόλεμος παρέχει ἐπίσης μία θεμελιώδη σελίδα της Ρωμαϊκῆς μυθολογίας με την ἱστορία του Αἰνεία, γιοῦ τοῦ Ἀγχίση, καὶ της Ἀφροδίτης ποῦ ξεφεύγει ἀπὸ την Τροία καὶ καταλήγει νὰ ἐγκατασταθεῖ στὸ Λάτιο ὁπού ἱδρύει την πόλη ποῦ ἀργότερα γίνεται γνωστή ὡς Ρώμη. Ὁ Αἰνείας δέ, θεωρεῖται πρόγονος του Ρέμου καὶ Ῥωμύλου.
Ὁ Τρωικός κύκλος, μία συλλογή ἐπικῶν ποιημάτων, ἀρχίζει με τα γεγονότα ποῦ ὁδήγησαν στὸν πόλεμο: ἡ Ἔρις καὶ το χρυσό μῆλο, ἡ κρίση του Πάρη, ἡ ἀπαγωγή της Ἑλένης ἀπὸ αὐτόν, ἡ θυσία της Ἰφιγένειας ἐν Αὐλίδι). Γιὰ την ἀνάκτηση της Ἑλένης, οἱ Ἕλληνες ξεκίνησαν μία μεγάλη ἐκστρατεία κάτω ἀπὸ την γενική ἀρχηγία του Ἀγαμέμνονα, ἀδερφό του Μενελάου, βασιλεῖς ἀντιστοίχως του Ἀργοὺς καὶ των Μυκηνῶν Ἡ Ἰλιάδα, ποῦ ἐξιστορεῖ ἐνδελεχῶς τον δέκατο χρόνο του πολέμου, περιγράφει την διαμάχη μεταξύ του Ἀγαμέμνονα καὶ του Ἀχιλλέα, ποῦ τελικά ὁδήγησε στὸ θάνατο του φίλου του Πάτροκλου, τον θάνατο του πρεσβύτερου γιοῦ του Πριάμου, Ἕκτορα Μετά το θάνατο του Ἕκτορα οἱ Τρῶες συμμαχοῦν με δύο ἐξωτικούς συμμάχους, την Πενθεσίλεια, βασίλισσα των Ἀμαζόνων, καὶ τον Μέμνων, βασιλιά της Αιθιοπίας καὶ γιὸς της θεάς Ἠώς Ὁ Ἀχιλλέας τους σκότωσε καὶ τους δύο, ἀλλὰ στὴ συνέχεια ὁ Πάρις κατάφερε νὰ τον σκοτώσει με ἕνα βέλος καθοδηγούμενο ἀπὸ τον θεό Ἀπόλλωνα Πρὶν κατακτήσουν την πόλη, οἱ Ἕλληνες ἔπρεπε κλέψουν ἀπὸ την Ἀκρόπολη της Τροίας ἕνα ξύλινο ὁμοίωμα της Παλλάς Ἀθηνᾶ, το Παλλάδιο. Τελικά, με την βοήθεια της Ἀθηνᾶς, κατασκεύασαν τον Δούρειο Ἵππο Παρά τις προειδοποιήσεις της κόρης του Πριάμου, Κασσάνδρας, οἱ Τρῶες πείστηκαν ἀπὸ τον Σίνο, ἕναν Ἕλληνα ποῦ ὑποδυόταν τον λιποτάκτη, νὰ φέρουν το ἄλογο ἐντὸς των τειχῶν της Τροίας ὡς προσφορά πρὸς τους Θεούς. Το βράδυ ὁ ἑλληνικός στόλος ἐπέστρεψε, καὶ οἱ Ἕλληνες βγαίνοντας ἀπὸ το ἄλογο ἄνοιξαν τις πύλες της Τροίας. Στὴ μάχη ποῦ ἀκολούθησε, ὁλόκληρη ἡ Τροία λεηλατήθηκε καὶ καταστράφηκε, ὁ Πρίαμος καὶ οἱ ἐναπομείναντες υἱοί του μαζί με τον ὑπόλοιπο πληθυσμό σφαγιάσθηκαν. Τα περιπετειώδη ταξίδια της επιστροφής των Ἑλλήνων (συμπεριλαμβανομένων των περιπλανήσεων του Ὀδυσσέα καὶ του Αἰνεία καὶ το φόνο του Ἀγαμέμνονα) ἐξιστοροῦνται σε δύο ἔπη, στὸ Νόστοι καὶ στὴν Ὀδύσσεια του Ὁμήρου Ὁ Τρωικός κύκλος περιλαμβάνει ἐπίσης τις περιπέτειες των τέκνων της Τρωικῆς γενιᾶς, ὅπως ὁ Ὀρέστης καὶ ὁ Τηλέμαχος.
Ὁ Τρωικός Πόλεμος παρέχει μία ποικιλία θεμάτων καὶ ἀποτέλεσε βασική πηγή ἔμπνευσης γιὰ τους ἀρχαίους Ἕλληνες καλλιτέχνες. Ἡ καλλιτεχνική προτίμηση γιά θέματα ποῦ ἀπορρέουν ἀπό τον Τρωικό Κύκλο δείχνει τή σημασία του γιά τον αρχαίο ἑλληνικό πολιτισμό. Ὁ ἴδιος μυθολογικός κύκλος ἐπίσης ἀνέπνευσε μία σειρά ἀπό μεταγενέστερες εὐρωπαϊκές λογοτεχνικές γραφές. Πιὸ συγκεκριμένα, Εὐρωπαῖοι συγγραφεῖς του Μεσαίωνα συχνά μελετοῦσαν τον Ὅμηρο καὶ ἀνέσυραν ἀπό τους μύθους της Τροίας πάμπολλες ἡρωικές καὶ ρομαντικές ἀφηγήσεις ποῦ εὔκολα προσάρμοζαν στὸ δικό τους περιβάλλον.
Ἑλληνικές καὶ ρωμαϊκές ἀντιλήψεις του μύθου Ἡ μυθολογία ἔπαιζε ρόλο στὴν καθημερινή ζωή, στὴν αρχἀρχαία Ἑλλάδα Οἱ Ἕλληνες χρησιμοποιοῦσαν τους μύθους γιά νὰ ἐξηγήσουν φυσικά φαινόμενα, πολιτιστικές διαφορές, παραδοσιακές ἐχθρές καὶ φιλίες. Λίγοι ἀμφέβαλαν γιά την ἱστορικότητα του Τρωικοῦ Πολέμου ὅπως περιγράφεται στὴν Ἰλιάδα καὶ την Ὀδύσσεια Σύμφωνα με Βίκτορ Ντέιβις Χάνσον (στρατιωτικός ἱστορικός, ἀρθρογράφος, πολιτικός δοκιμιογράφος καὶ πρώην καθηγητής κλασικῶν σπουδῶν) καὶ τον Τζον Χιθ (ἀναπληρωτής καθηγητής κλασικῶν σπουδῶν στὸ Πανεπιστήμιο της Σάντα Κλάρα), ἡ βαθιά γνώση του Ομηρικού ἔπους κρίθηκε ἀπό τους Ἕλληνες ὥς βάση του πολιτισμοῦ καὶ της κουλτούρας τους. Ὁ Ὅμηρος ἦταν γνωστός ὥς "Ἑλλάδος παίδευσις", καὶ ἡ ποίησή του ὥς "το βιβλίο".[14]




Φιλοσοφία καὶ μῦθος



Με την ἀναπτύξη της φιλοσοφίας, της ἱστορίας, της πεζογραφίας καὶ του ορθολογισμού στὰ τέλη του 5ου π.Χ. αἰῶνα, ἡ μυθολογία ἔπαψε νὰ θεωρεῖται ἱστορική πηγή. Οἱ μυθικές γενεαλογίες ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ μία ἀντίληψη της ἱστορίας ποῦ ἀπέκλειε κάθε ὑπερφυσικό στοιχεῖο (ὅπως ἡ Ἱστορία του Θουκυδίδη). Ἄν καὶ ποιητές καὶ δραματικοί ἀναμόρφωναν τους μύθους, οἱ ἱστορικοί καὶ οἱ φιλόσοφοι ἀρχίσαν νὰ τους ἀμφισβητοῦν

Μερικοί ριζοσπάστες φιλόσοφοι ὅπως ὁ Ξενοφάνης εἶχαν ἤδη ἀρχίσει, ἀπὸ τον 6 π.Χ. αἰῶνα, νά κατακρίνουν τις ἀφηγήσεις των ποιητῶν ὡς ψευδεῖς καὶ βλάσφημες. Ὁ Ξενοφάνης ὑποστήριζε ὅτι ὁ Ὅμηρος καὶ ὁ Ἡσίοδος ἀπέδιδαν στοὺς θεούς «κάθε τι ποῦ εἶναι ἄτιμο καὶ ἀπαράδεκτο γιὰ τους ἀνθρώπους, ὅπως ἡ κλοπή, ἡ μοιχεία καὶ ἡ ἐξαπάτηση του ἑνὸς ἀπό τον ἄλλο». Αὐτὸς ὁ τρόπος ἀντίληψης βρῆκε το πιὸ ἔνθερμο ὑποστηρικτή του στὰ ἔργα του Πλάτωνα, στὰ «Πολιτεία» καὶ «Νόμοι». Ὁ Πλάτων δημιούργησε δικούς του ἀλληγορικούς μύθους, κατέκρινε τις παραδοσιακές ἱστορίες με τα κόλπα, τις κλοπές καὶ μοιχεῖες των Θεῶν ὡς ἀνήθικες καὶ ἐξέφρασε την ἀντίθεσή του γιὰ τον ρόλο τον θεῶν στὴν λογοτεχνία. Ἡ κριτική του Πλάτωνα ἦταν ἡ πρώτη ἀξιόλογη πρόκληση γιὰ την Ὁμηρική μυθολογική παράδοση, ποῦ την χαρακτήρισε «φλυαρία γριᾶς συζύγου» Ἀπὸ την πλευρά του ὁ Ἀριστοτέλης ἐπέκρινε την πρό-Σωκρατική μυθικό-φιλοσοφική προσέγγιση καὶ τόνισε ὅτι «ὁ Ἡσίοδος καὶ οἱ θεολόγοι συγγραφεῖς ἀσχολήθηκαν μόνο με ὅτι φαινόταν ἀληθοφανές στοὺς ἴδιους, δὲν εἶχαν κανένα σεβασμό γιὰ ἐμάς.. Ἀλλὰ δὲν ἀξίζει νά λαμβάνονται σοβαρά ὑπόψη συγγραφεῖς ποῦ κάνουν ἐπίδειξη μυθικῆς συγγραφῆς Ἀντίθετα, αὐτούς ποῦ ἔχουν προχωρήσει καὶ ἀποδεικνύουν τους ἰσχυρισμούς τους, πρέπει νά τους ἐξετάσουμε ξανά».


Ἑλληνιστικός καὶ Ρωμαϊκός ὀρθολογισμός


Ὁ Κικέρων, παρά τον σκεπτικισμό του γιὰ την μυθολογία καὶ την τάση νά κατευθύνεται πρὸς περισσότερο φιλοσοφικές ἀντιλήψεις της θεότητας, θεωροῦσε τον ἑαυτό του ὑπερασπιστή των παραδόσεων.

Κατά τὴ διάρκεια της ἑλληνιστικῆς περιόδου, ἡ μυθολογία ἀπέκτησε το κῦρος ἐξειδικευμένης γνώσης ποῦ κάτοχοι της ἀνήκουν σε συγκεκριμένη τάξη. Συγχρόνως, ἡ σκεπτικιστική ὀπτικὴ γωνία της κλασσικῆς ἐποχῆς ἔγινε ἀκόμη πιὸ εὐρεῖα. Ὁ μυθογράφος Εὐήμερος καθιέρωσε την ἀναζήτηση πραγματικῶν ἱστορικῶν γεγονότων πίσω ἀπό κάθε μυθικό πλάσμα ἡ γεγονός. Ἄν καὶ το πρωτότυπο ἔργο του, Ἱερὰ Γραφή, ἔχει χαθεῖ, πολλά εἶναι γνωστά γιὰ αὐτὸ ἀπό ἀναφορές σε ἔργα του Διόδωρου καὶ του Λακτάντιου.

Οἱ ὀρθολογικές ἑρμηνεῖες των μύθων ἔγιναν ἀκόμη πιὸ δημοφιλής στὰ πλαίσια της Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, χάρις τις θεωρίες της Στωικῆς καὶ της Ἐπικούρειας φιλοσοφίας. Οἱ ὑποστηρικτές της Στωικῆς φιλοσοφίας ἀντιστοιχοῦσαν τους θεούς καὶ τους ἥρωες σε φυσικά φαινόμενα, ἐνῶ οἱ Ἐπικούρειοι τους ὀρθολογικοποιούσαν ὡς ἱστορικές μορφές. Συγχρόνως, οἱ Στωικοί καὶ οἱ Νεοπλατωνικοί προήγαγαν την ἠθικὴ σημασία της μυθικῆς παράδοσης, ποῦ συχνά βασίζονταν σε ἑλληνικές ἐτυμολογίες Μέσω του Ἐπικούρειου μηνύματός του, ὁ Λουκρήτιος ἀπεδίωξε νὰ ἀπομακρύνει τις δεισιδαιμονίες ἀπὸ την συνείδηση των συμπολιτῶν του.Ο Λίβιος, ἐπίσης, εἶναι σκεπτικός σχετικά με την μυθολογική παράδοση καὶ ὑποστηρίζει ὅτι δὲν προτίθεται νὰ κρίνει τους ἐν λόγῳ θρύλους. Ἡ πρόκληση γιὰ τους Ρωμαίους, ποῦ εἶχαν βαθιά θρησκευτική παράδοση, ἦταν νὰ ὑπερασπιστοῦν την παράδοση ἐνῶ ἀποδέχονταν ὅτι ἦταν πρόσφορο ἔδαφος γιὰ δεισιδαιμονίες. Ὁ Varro, ποῦ θεωροῦσε την θρησκεία ὡς ἀνθρώπινο θεσμό μεγάλης σημασίας γιὰ τὴ διατήρηση του καλοῦ στὴν κοινωνία, ἀφοσιώθηκε στὴν μελέτη γιὰ νὰ ἀνακαλύψει την προέλευση των θρησκευτικῶν λατρειῶν Στὸ ἔργο του Antiquitates Rerum Divinarum (το ὁποῖο δὲν ἔχει διασωθεῖ, ἀλλὰ ἔχουμε μία γενική ἰδέα ἀπὸ το ἔργο Πόλη του Θεοῦ του Αὐγουστίνου) ὁ Varro ὑποστηρίζει ὅτι ἐνῶ ὁ δεισιδαίμων ἄνθρωπος φοβᾶται τους θεούς, ὁ πραγματικά θρησκευόμενος τους ἀντιμετωπίζει ὡς γονεῖς Στὸ ἔργο του, διακρίνονται τρία εἴδη θεῶν:



Οἱ θεοί της φύσης: προσωποποιήσεις των φαινομένων ὅπως ἡ βροχή καὶ πυρκαγιές.

Οἱ θεοί των ποιητῶν: εἰσήχθησαν ἀπὸ βάρδους γιὰ νὰ αναζωογονούν το πάθος.
Οἱ θεοί της πόλης: εἰσήχθησαν ἀπὸ σοφούς νομοθέτες νὰ ἐξευγενίσουν καὶ νὰ διαφωτίσουν τον πληθυσμό.




Ἑλληνικά Μυθολογικά Πλάσματα

Μυθικά,γι Τέρατα

Κέρβερος γάντιο τρικέφαλο κυνηγόσκυλο ποῦ φρουροῦσε τις πύλες του Ἄδη

Χάρυβδη, ἕνα θαλάσσιο τέρας του ὁποίου οἱ εἰσπνοές σχημάτιζαν μία θανάσιμη δίνη.

Έμπουσα, Το πρόσωπο της Έμπουσας ἔλαμπε σάν πύρινο καὶ εἶχε εἴτε ἕνα μόνο πόδι, εἴτε ἕνα χάλκινο καὶ ἕνα γαϊδουρινό.

Γοργόνες, τερατώδεις ἀδελφὲς με φτερά ἀπὸ χρυσό, χάλκινα νύχια καὶ φίδια γιὰ μαλλιά. Ὅταν κάποιος τις κοίταζε κατάματα μεταμορφωνόταν σε πέτρα

Εὐρυάλη

Μέδουσα

Σθενώ

Γραῖες, Εἶχαν ἕνα μάτι κι ἕνα δόντι το ὁποῖο μοιράζονταν ἀναμεταξύ τους.

Δεινῷ

Ἐνυώ

Πεφρηδώ

Άρπυιες, τρία φτερωτά τέρατα με τα σώματα πουλιῶν καὶ κεφαλές καὶ κορμούς γυναικών

Ἀελλώ

Νικοθόη

Ωκυπέτη

Ποδάργη

Κόβαλος, λάτρης των γρίφων καὶ των αἰνιγμάτων, δαίμων ποῦ στόχευε στὴ ψυχαγωγία ἀναμεταξύ αἰτῶν καὶ των ἀνθρώπων Κλέφτες ἡ μάγειρες, ποῦ ἀποτελοῦνται ἀπὸ ξωτικά ὄντα Κατηγορία καλικάντζαρων των ἀγαθῶν, θησαυρῶν καὶ ὀρυκτῶν Ἔχουνε χαρακτηριστικά ἀνθρωποειδέστατούς με ἐξωτική ἐκφράση μορφῆς βατράχου, γάτας ἡ σκύλου (ζῶα ποῦ κυριεύονται ἀπὸ το Πνεῦμα).

Μορμώ, ἕνα πλάσμα βαμπίρ ποῦ δάγκωνε τα παιδιά

Ταράξιππος, ἦταν Δαίμονας των ἀρχαίων ποῦ γνωστός κυρίως στοὺς ἱπποδρόμους

Λάμια, ἦταν βασίλισσα της Λιβύης ποῦ ἔγινε δαίμονας


Μυθικά Ὑβρίδια

Αὐτά τα πλάσματα συνδυάζουν ἀνθρώπους καὶ ζῶα, ἡ τα χαρακτηριστικά των διαφόρων ζώων.

Κένταυροι, πλάσματα μισοί ἄνθρωποι, μισοί ἄλογα Άσβολος Χαρικλώ, σύζυγος του Κενταύρου Χείρωνα Χείρων, ὁ μεγαλύτερος καὶ ὁ σοφότερος των Κενταύρων Ευρυτίων Νέσσος, ἕνας βαρκάρης στὸν Έβινο ποταμό Φόλος Χίμαιρα, ἐξέπνεε φωτιά, εἶχε σῶμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριοῦ, καὶ ουοὐρά του κατέληγε σε φίδι. Σύμφωνα με ἄλλες περιγραφές, εἶχε περισσότερα ἀπὸ ἕνα κεφάλια, συνηθέστερα τρικέφαλος (κεφαλή λέοντα, κατσίκας καὶ δράκοντα).

Ἰππαλεκτρυῶν, ἕνα πλάσμα με τα μπροστινά μέρη ἑνός κόκκορα καὶ το σῶμα ἑνός ἀλόγου Ἱχθυοκένταυρος, ἕνα ζευγάρι των θαλάσσιων Κενταύρων με τα ἀνωτέρα σώματα των ἀνθρώπων, κάτω μέτωπα των ἀλόγων, καὶ οἱ οὐρὲς των ψαριῶν Ἱππότης λεώς, μία φυλή μισοί ἄλογα, μισοί ἄνθρωποι Μαντιχώρας, ἕνα τέρας με το κεφάλι ἑνός ἄνδρα, το σῶμα ἑνός λιονταριοῦ καὶ ἕνα ἐμβολιασμένο πυραύλων ρίψη οὐρὰ Μινώταυρος, ἕνα τέρας με κεφάλι ταύρου καὶ το σῶμα ἑνός ἄνδρα Ὀφιόταυρος, ἕνα πλάσμα ποῦ ἦταν μισό ταῦρος καὶ μισό φίδι Ὄρθρος, ἕνα δικέφαλο σκυλί,ἀδερφὸς του κέρβερου ,σκοτώθηκε ἀπὸ τον Ἡρακλῆ Πάνας, μία φυλή των πνευμάτων της φύσης Σάτυροι καὶ Σάτιρες, μία φυλή των πνευμάτων της φύσης με τους φορεῖς των ἀνδρών, οἱ οὐρὲς των ἀλόγων καὶ τα αὐτιά των γαϊδουριῶν Σειληνοί, μία φυλή των ἡλικιωμένων Σατύρων με τους φορεῖς των παλαιῶν- ἄνδρες, πατημασιά, μύτες, οἱ οὐρὲς των ἀλόγων, καὶ τα αὐτιά ἀπὸ γαϊδούρια Σειρῆνες, γοργόνες των ὁποίων το ἀκαταμάχητο τραγούδι δελέαζε τους ναῦτες Σφίγγα, ἕνα πλάσμα με το σῶμα ἑνός λιονταριοῦ καὶ το κεφάλι μίας γυναίκας Τελχίνες, εἰδικευμένοι ἐργάτες μετάλλου με κεφάλια σκύλων καὶ βατραχοπέδιλα φώκιας στὴ θέση των χεριῶν Γίγαντες Οἱ γίγαντες ἦταν μία κατηγορία ἀφύσικα μεγάλων καὶ συχνά τερατωδῶν ἀνδρών ποῦ εἶχαν στενή σχέση με τους θεούς.

Γιγαντομαχία_γλυπτό από τον βωμό της Περγάμου_ 100 πΧ_ fotopedia

Εκατόγχειρες, θεοί των σφοδρῶν καταιγίδων καὶ τυφώνων. Τρεῖς γιοί του Ουρανού καὶ της Γαίας, ὁ καθένας με τὴ δική του ξεχωριστή προσωπικότητα .

Βριάρεως (ἡ Αἰγαίων), ὁ σθεναρός Κόττος, ὁ λυσσαλέος Γύγης, ὁ μεγαλόμελος (αὐτὸς με τα μεγάλα μέλη) Ἄγριος, ἕνας ἀνθρωποφάγος Θρακιώτης γίγαντας, ὁ οποίος ἦταν μισός ἄνθρωπος καὶ μισός ἀρκούδια Ἀλκυονέας, ὁ βασιλιάς των Θρακικών γιγάντων, ὁ ὁποῖος σκοτώθηκε ἀπὸ τον Ἡρακλῆ Ἀλωάδες, δύο γίγαντες ποῦ ἐπιχείρησαν νά εἰσβάλουν στόν οὐρανό Ὠτός Ἐφιάλτης Ἀνταῖος, γίγαντας της Λιβύης, ποῦ πάλευε με ὅλους τους ἐπισκέπτες μέχρι θανάτου μέχρι ποῦ σκοτώθηκε ἀπὸ τον Ἡρακλῆ ΆργοἈργός ὁ Πανόπτης, ὁ γίγαντας με τα ἑκατό μάτια ἀναγκασμένος γιά τὴ φύλαξη της Ioύς Κύκλωπες (Οἱ Γέροντες), τρεῖς μονόφθαλμοι γίγαντες ποῦ σφυρηλάτησαν τον κεραυνό του Δία Ἄργης Βρόντης Στερόπης Κύκλωπες (Οἱ Νεότεροι), μία φυλή μονόφθαλμων σαρκοβόρων γιγάντων ποῦ έβἔβοσκαν κοπάδια προβάτων στὸ νησί της Σικελίας Πολύφημος, ἕνας Κύκλωπας ὁ οποίος κατέλαβε γιά λίγο τον Ὀδυσσέα καὶ τους ἄντρες του.

Ἐγκέλαδος, ἕνας ἀπὸ θρακιώτες γίγαντες ποῦ ἔκαναν πόλεμο κατά των θεῶν Γεγένεες, μία φυλή γιγάντων με ἕξι χέρια ποῦ ἀγωνίστηκαν με τους Ἀργοναῦτες γιά το Bear Mountain[ἀσαφές] στὴ Μυσία Γηρυών, γίγαντας με τρία σώματα, καὶ τέσσερα φτερά ποῦ στάθηκε στὸ κόκκινο νησί Ἐρύθεια Λαιστρυγόνες, μία φυλή ἀνθρωποφάγων γιγάντων ποῦ ἀντιμετωπίζουν τον Ὀδυσσέα στὰ ταξίδια του Ὁρίων, ἕνας γίγαντας κυνηγός τον ὁποῖο ὁ Δίας τοποθέτησε ἀνάμεσα στὰ ἀστέρια, ὡς τον ἀστερισμό του Ὠρίωνα Πορφυρίων, ὁ βασιλιάς των γιγάντων ὁ ὁποῖος, χτυπημένος ἀπὸ τον Ἡρακλῆ καὶ του Δία με βέλη καὶ ἀστραπές ἀφοῦ προσπάθησε νά βιάσει την Ἤρα Τάλως, ἕνας γίγαντας κατασκευασμένος ἀπὸ ὀρείχαλκο ἀπὸ τον Ἥφαιστο, καὶ δοσμένος ἀπὸ τον Δία στὴν ἐρωμένη του, Εὐρώπη ὡς προσωπικός προστάτης της Τιτυός, ἕνας γίγαντας ποῦ σκοτώθηκε ἀπὸ τον Ἀπόλλωνα καὶ την Ἄρτεμις, ὅταν ἐπιχείρησε νά βιάσει την μητέρα τους Λητώ.
Τυφῶν, ἕνας τερατώδης, ἀθάνατος, γίγαντας της θύελλας ποῦ νικήθηκε καὶ φυλακίστηκε ἀπὸ τον Δία στόν λάκκο των Ταρτάρων