Ὁ ἀφορισμός τῶν Κλεφτῶν καὶ τῶν Ἀρματολῶν της Πελοποννήσου ἀπὸ το Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο το 1805

Ὁ ἀφορισμός τῶν Κλεφτῶν καὶ τῶν Ἀρματολῶν της Πελοποννήσου ἀπὸ το Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο το 1805

Στὶς ἀρχὲς του 1800, ὁ ἐπαναστατικός ἀναβρασμός ποῦ ἐπικρατοῦσε στὰ Βαλκάνια γιά την ἀποτίναξη του οθωμανικού ζυγοῦ, αποτελούσε ἕναν διαρκῆ πονοκέφαλο γιά τους Τούρκους. Στὸν ἑλλαδικό χῶρο, οἱ Κλέφτες καί οἱ Ἀρματολοί, ποῦ ἐνῶ ἀρχικά δροῦσαν γιά ιδιοτελείς σκοπούς, ἄρχισαν νά ὀργανώνονται καί έμἔμελλε νά αἀποτελέσουν κατά την Ἐπανάσταση του 1821 τον βασικό στρατιωτικό κορμό των ἐπαναστατημένων ραγιάδων. Γι’ αὐτὸ καί μετά την ἀπελευθέρωση, ἡ ἀναφορά στοὺς Κλέφτες δέν εἶχε ἀρνητική σημασία. Κλέφτες καί Ἀρματολοί ἦταν, ἡρωικές μορφές του Ἀγῶνα, ὅπως ὁ
 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Ἀθανάσιος Διάκος, Γεώργιος Καραϊσκάκης, κ.ά.

Το 1805, το ἀνέκαθεν πιστό σκυλί του Σουλτάνου, ὁ πατριάρχης καὶ στὴν συγκεκριμένη περίπτωση ὁ Καλλίνικος Ε’, ἐξέδωσε μία ἀφοριστική ἐγκύκλιο ποῦ αφορούσε τους Κλέφτες της Πελοποννήσου. Τα πραγματικά κίνητρα, δὲν ἦταν ἡ διατήρηση της «ἔννομης τάξης», ὅπως διαφαίνεται ἀπὸ το πατριαρχικό κείμενο, ἀλλά ἡ υποψία-ανησυχία του Σουλτάνου πῶς οἱ Κλέφτες καὶ οἱ Ἀρματολοί στρατολογοῦνταν ἀπὸ τους Ρώσους. Θέλησε ἔτσι νά διαφυλάξει τα νῶτα του διώκοντάς τους πρὶν ὀργανωθοῦν Τον ρόλο του ἐντολοδόχου, ἀνέλαβε -γιά μία ἀκόμη φορά- το Πατριαρχεῖο, το οποίο ἡ Πύλη εἶχε ὁρίσει ὡς τσοπανόσκυλο ἐπί του «ποιμνίου» ποῦ ἀποτελοῦσαν οἱ χριστιανοί ραγιᾶδες καὶ δὴ οἱ «Ρωμιοί».


Ο Καλλίνικος Ε’, δείχνοντας μεγάλη «φιλοτιμία», σπεύδει ἐκ μέρους της «κραταιοτάτης βασιλείας, καὶ του ὑψηλοῦ δοβλετίου» (ὄχι γιὰ γιὰ πρώτη φορά, ὅπως διαπιστώνεται κι ἀπ’ το κείμενο [«Πολλούς ὑψηλούς προσκυνητούς ὁρισμούς καὶ ὑψηλά φερμάνια ἐξαπέστειλα κατά διαφόρους καιρούς»]), νά καλέσει τις ἄρχουσες τάξεις της Πελοποννήσου νά προνοήσουν «διά την ἡσυχίαν καὶ καλήν κατάστασιν ὅλων των ὑπηκόων καὶ πιστῶν ραγιάδων», τηρῶντας «ἀπαρασάλευτα ὅσα προστάζεται» με «μεγάλην δουλικήν κλίσιν καὶ νά «ἐμποδίζουν με κάθε τρόπον καὶ με ὅλην τους την δύναμιν κάθε κίνημα». Γιὰ τον σκοπό αὐτὸ, καλοῦνται «χωρίς ἀργοπορίαν νά πιάνωσι τους τοιούτους κλέπτας καὶ νά τους δίδωσι εἰς τον βοϊδόνδαν καὶ ζαπίτην καὶ εἰς τους ἀγιάννηδες, ἀπὸ τους ὁποίους νά ἀποστέλλωνται εἰς τον μόρα βαλῆ πασιά ἐφέντη μας, διά νά λάβωσι κατά νόμους τα ἐπίχειρα της κακίας των».Σε περίπτωση δὲ, ποῦ δέν καταφέρουν νά καταλαγιάσουν τον «δικαιότατον θυμόν του φιλόπτωχου, φιλοδίκαιου, ὑψηλοῦ δοβλετίου», ὁ Καλλίνικος, φροντίζει νά προειδοποιήσει πῶς ἡ ἀγνόηση ἡ παρέκκλιση ἀπὸ την «ὑψηλήν ἀπόφασιν καὶ προσταγήν», θὰ ἐπιφέρει «χαλεπώτατα παιδευτήρια» ἀκόμη καὶ τον «πικρόν θάνατον της ζωῆς» τους.


Το «καταπληκτικό» με τον Καλλίνικο, εἶναι ὅτι την ἴδια στιγμή ποῦ καλεῖ τους πρόκριτος, κοτσμπάσηδες, ἱερεῖς κ.ά. νὰ συλλαμβάνουν καὶ νὰ καταδίδουν τους Κλέφτες, ἐμμέσως πλήν σαφῶς κατακρίνει καὶ τους ἴδιους ἐπειδὴ κατατυραννοῦν καὶ βασανίζουν τους «πτωχούς ραγιᾶδες με παράνομα καὶ ἄδικα χαράτζια καὶ παρσίματα» Πέραν ὅμως των συνεπειῶν ποῦ θά ἔχει ἡ μή ἐφαρμογή του σουλτανικού φιρμανίου, ὁ Καλλίνικος, σάν καλός «χριστιανός» καὶ «ποιμήν», διαβεβαιώνει πῶς ὁ «ἀντιχριστιανικός» βίος τους θά ἐπιφέρει καὶ την μήνη της Ἐκκλησίας καὶ θά εἶναι «κατηραμένοι καὶ ἀσυγχώρητοι, καὶ μετά θάνατον ἄλυτοι, καὶ τυτυμπανιαῖοι καὶ πάσαις ταῖς πατριαρχικαῖς καὶ συνοδικαῖς ἀραῖς ὑπεύθυνοι καὶ ἔνοχοι του πυρός της γεένης, καὶ τωτο αἰωνίῳ ἀναθέματι ὑπόδικοι». Δέν παραλείπει πάντως νὰ κλείσει την «φιλόστοργη» καὶ γεμάτη χριστιανικό «ἦθος» ἐπιστολή, με ἕνα χριστιανικότατον «ἡ δὲ του Θεοῦ χάρις είη μεθ’ ὑμῶν»…

                      Θεοφιλέστατε ἀρχιεπίσκοπε Δημητζάνης, ἐν ἁγίῳ πνεύματι ἀγαπητέ                        ἀδελφέ καί                                    συλλειτουργέ της ἡμῶν μετριότητος, κυρ Φιλόθεε, καί ενἐντιμότατοι κληρικοί, εὐλαβέστατοι ἱερεῖς καί τίμιοι προεστῶτες καί δημογέροντες καί κοκοτζαμπασίδες καί πρόκριτοι καί λοιποί ἀπαξάπαντες εὐλογημένοι χριστιανοί της ἐπαρχίας ταύτης, τέκνα ἐν κυρίως ἡμῶν ἀγαπητά χάρις είη ὑμῖν καί εἰρήνη παρά Θεοῦ

               H κραταιοτάτη καὶ εὐεργετικωτάτη εἰς ἡμᾶς βασιλεία, το δικαιότατον καὶ                                        πολυχρονιώτατον δοβλέτι, με το νὰ προνοῆται πάντοτε διά την ἡσυχίαν καὶ καλήν                                 κατάστασιν ὅλων των ὑπηκόων καὶ πιστῶν ραγιάδων, ὅπου εἶναι ἀποκείμενοι εἰς την βασιλικήν του ἐπικράτειαν καὶ με το νὰ ἐπαγρυπνῆ καὶ προστάζη με πᾶσαν δύναμιν ὅλους τους ἡγεμόνας καὶ κυβερνήτας, ὅπου εὑρίσκονται εἰς κάθε χώραν καὶ τόπον διά νὰ ἔχουν μεγάλην ἐπιστασίαν καὶ προσοχήν εἰς ἐκεῖνα, ὁπόσα ἁρμόζουν εἰς ἐξολόθρευσιν καὶ τέλειον ἀφανισμόν των κακοποιῶν ἀνθρώπων καὶ εἰς ἐκεῖνα ὅπου συγχύζουσι καὶ προξενοῦν ταραχήν εἰς την κοινήν καὶ την κατά μέρος ἀσφάλειαν, εἰς τους πολλούς δηλαδή καὶ εἰς τον καθ’ ἕναν ξεχωριστά. Πολλούς ψηλούς προσκυνητούς ὁρισμούς καὶ ὑψηλά φερμάνια ἐξαπέστειλα κατά διαφόρους καιρούς καὶ μνημονικάς ἐξουσίας καὶ ἐφανέρωναν εἰς τους κατά καιρόν ὑψηλοτάτους μόρα βαλήδες, την ψηλήν αὐτῆς βούλησιν καὶ θέλησιν ὡς πατρικήν καὶ περιεῖχον τας νέας καὶ κατά πολλά γνωστικωτάτας διατάξεις καὶ προσταγάς, των ὁποίων ὑψηλῶν προσταγῶν, ἡ κατά το γράμμα ἐνεργητική πρᾶξις καὶ ἡ ἀπὸ μέρους ὅλων ἡμῶν των ὑπηκόων χρεωσομένη διαφύλαξις, χωρίς ἀμφιβολίαν συμφέρει διά την καλήν κατάστασιν καὶ ἡσυχίαν ὅλων ἐκείνων ὅπου κατοικοῦν εἰς τον Μωρέα· καὶ διὰ την ἀποφυγήν της δεινῆς τιμωρίας καὶ παιδεύσεως, τας ὁποίας εἶναι ἀπαραίτητον νὰ πάθωσι καὶ δοκιμάσωσιν, ὅσοι ἀπὸ ἐσᾶς φέρονται ἐναντίοι της ὑψηλῆς προσταγῆς ἀπὸ κακοπροαίρετον γνώμη τους. Πολλές φορές καὶ ἡμεῖς με ὑψηλήν προσκυνητήν προσταγήν ἐγράψαμεν καὶ εἰς την ἀρχιερωσύνην σου καί εἰς τους λοιπούς συναδέλφους ἀρχιερεῖς του Μωρέως καί εἰς ἄλλους κατά τόπους προεστῶτας καί ἡγουμένους, ὅπου εἶναι του κλήρου καί της τάξεώς μας. Καθώς ὁμοίως ἐγράψαμεν καί εἰς τους κοτζαμπασίδες, δημογέροντας προεστώτας καί λοιπούς κατοικοῦντας εἰς τον Μωρέα φανερώνοντας εἰς ὅλους τους πατρικῶς καί ἀντιεκκλησιαστικός τα πρέποντα εἰς ἐσᾶς καί τα συμφέροντα, παρακινοῦντες σας ὅλους εἰς το νὰ ἔχετε μεγάλην προσοχήν, νὰ φυλάττετε ἀπαρασάλευτα ὅσα προστάζεσθε με κάθε ὁμόνοιαν καί με μεγάλην δουλικήν κλίσιν καί νὰ ἐμποδίζετε με κάθε τρόπον καί με ὅλην σας την δύναμιν κάθε κίνημα, ὁπού εἶναι ἐναντίον εἰς τας βασιλικάς προσκυνητάς προσταγάς καί ὡς αἴτιον κάθε παιδεύσεως καί πικράς τιμωρίας εἰς ἐκείνους ὁπού ἀποτολμοῦν νὰ εὐγοῦν ἀπὸ τα ὅρια τους.

Καὶ κατά το παρόν με το νὰ βεβαιώθη ἡ κραταιοτάτη βασιλεία, καὶ το ὑψηλόν δοβλέτι, ὅτι πολλοί κακοποιοί κλέπται ἀπὸ τους ἰδίους Μωραῗτας

, παραφυλάττουν εἰς ταῖς στράταις καὶ σκοτώνουν κρυφίως καὶ με ἀπάτην τους διαβάτας καὶ ἄλλοι πάλιν αὐθαδῶς με ὅπλα καὶ ἅρματα ἀντιστέκονται μετά των σεϊμένιδων. Από το ἄλλο μέρος πολλοί ἀπὸ τούς κοτζαμπασίδες καὶ δημογέροντες (χωρίς νὰ ἔχετε εἴδησιν ἐσεῖς οἱ ἱερωμένοι, ὡς εἴμεθα βέβαιοι) με μίαν πρόφασιν, ὅτι εἰς τον τάδε καζάν ἐφάνησαν κλέπται καὶ ἐσκότωσαν τον τάδε διαβάτην καὶ ἀκολούθως διά νὰ ταιριαχθώσιν ἐδόθησαν τόσα ἄσπρα καὶ ἄλλοτε πάλι λέγουν ὅτι οἱ κλέπται ἔπιασαν τον τάδε ἀνθρώπων εἰς την στράταν καὶ τον ἐπῆραν σκλάβον καὶ διά την ἐξαγοράν του ἐδόθησαν τόσα ἄσπρα καὶ με αὐτάς τας αἰτίας χαρατζώνουσι με πλῆθος ἄσπρον τους πτωχούς ραγιᾶδες, χωρίς ἔλεος καὶ καμμίαν συνείδησιν καὶ κερδίζουν ἄσπρα ἀσεβῶς καὶ παρανόμως καὶ κάμουσι τον ἑαυτόν τους ὅμοιον με τούς κακοτρόπους κλέπτας καὶ διά νὰ εἴπωμεν καλύτερα, χειρότερον ἀπὸ αὐτούς, καὶ νομίζουσιν ἕνα τυχερόν εὕρημα, το νὰ εἶναι οἱ κλέπται, διά τα ἐδικά τους τέλη καὶ κέρδη, καὶ ἀκολούθως ὄχι ὅτι δὲν συμβοηθοῦσιν, ἀλλὰ καὶ ἐκ του ἐναντίον κρυφίως καὶ με τρόπους πλαγίους καὶ μυστικούς γίνονται ἐμπόδιον εἰς την καταστροφήν καὶ ἀφανισμόν αἰτῶν των κακοποιῶν κλεπτῶν Καὶ ἐπειδή κάθε πρόφασις καὶ αἰτία εἶναι ἀβέβαιος καὶ ἀνεμπίστευτος, ὅτι δὲν ἔχουν καμμίαν μετοχήν με τους κλέπτας οἱ Μωραΐτες, ὦσαν ὅπου ὁ Μωρέας ἀπὸ ὅλα τα μέρη κατά την φυσικήν κατάστασιν εἶναι περιτριγυρισμένος με θάλασσαν καὶ διατρέφει πάντοτε τούς ἰδίους Μωραΐτες καὶ με εὐκολίαν φυλάττεται σίγουρα ἀπὸ κάθε διάφορον εμβασίαν των κακοποιῶν αἰτῶν ἀπὸ τα ἕξω μέρη καὶ το περισσότερον, ὅπου ἔχει καὶ διωρισμένους διά περισσοτέραν φύλαξιν τόσους καὶ τόσους μπελουκμπασάδες, τζερβετζίδες καὶ ἄλλους καπομπασίδες εἰς κάθε πολιτείαν καὶ χωρίον.

Δι’ αὐτὰς λοιπόν τας προφάσεις καί τα κάτω ὅπου ἀκολουθοῦν, ὠργίσθη καί ἄναψε τον δικαιότατον θυμόν το φιλόπτωχον, φιλοδίκαιον, ὑψηλόν δοβλέτι καί ἤθελε κάμη εὐθύς τώρα την ὀλοϋστερινήν βαρυτάτην παίδευσιν εἰς ἐκείνους ὅπου ἐτόλμησαν νὰ κάμουν τα τοιαῦτα, ἄν ἴσως ὁ φιλάνθρωπος καί φιλυπῆκοος στοχασμός του κραταιοτάτου καί πολυχρονίου δοβλετίου, δὲν ἤθελεν ἐμποδίση καί δυσκολεύση αὐτήν την ὀγλήγωρον ἐπιχείρησιν καί ὥστε νὰ σταλῶσι προτήτερα βασιλικαί ὑψηλαί προσταγαί καί νέα ζιζάνια, ὅπου πημπορούν νὰ μεταβάλουν καί σωφρονίσουν τους τοιούτους κακοποιούς αὐτούς Λοιπόν κατά την σφοδράν εἰς ἡμᾶς γενομένην ὑψηλήν προσταγήν, φανερώνομεν εἰς ὅλους σας τους Μωραΐτας ἱερωμένους καί λαϊκούς, την ὑψηλήν αὐτήν βουλήν καί θέλησιν, κατά τον τρόπον ὅπου ἐφεξῆς κατά πλάτος σημειώνομεν με τας παρούσας ἐκκλησιαστικάς ἐπιστολάς εἰς ὅλους σας, γράφομεν δὲ καί τή ἀρχιερωσύνη σου καί εἰς τους προεστῶτας της ἐπαρχίας σου καί δημογέροντας καί κοτζαμπασίδες, φανερώνοντας ὅτι ἐξεδόθη νέον προσκυνητόν καί φοβερόν βασιλικόν φερμάνι καί ἐστάλη πρός τον ὑψηλότατον μόρα βαλή πασιά ἐφέντη μας καί προστάζει εἰς το νὰ βάλη εἰς κάθε σύστασιν καί πρᾶξιν με τον πλέον σιγουρότερον καί ἀκινδυνότερον τρόπον ἐκείνους τους πρώτους ὑψηλούς ὁρισμούς, νέας βασιλικάς προσταγάς καί ἀποφάσεις διά περισσοτέραν αὔξησιν καθώς ἀναφέρει το ὑψηλόν φερμάνι εἰς Τούρκους καί ραγιᾶδες, ὅθεν διά μὲν τους Τούρκους ἔχουσι χρέος νὰ φροντίζωσιν οἱ ἀγιάννηδες καί βοϊβοντάδες, καθώς θέλετε βεβαιωθῆ ἀπὸ το ὑψηλόν φερμάνι του πολυχρονεμένου βασιλέως μας, ὅπου ἔχει νὰ διαβασθῆ εἰς Τριπολιτζάν εἰς το ὑψηλόν τζιβάνι, ὅπου νὰ το ἀκούσουν ὅλοι καί ὅσα ὀνομαστί φανερώνει διά τους ραγιᾶδες Ἰδοῦ κεφαλαιωδῶς καταγράφομεν εἰς την παροῦσαν ἡμῶν ἐπιστολήν καί ἀκούσατε

α) Κεφάλαιον προστάζει ὅτι εἰς ὅποιον χωρίον ἡ τζιφλίκι εὐθύς ὅπου φανῶσιν οἱ κλέπται, οἱ ππροεστώτες καὶ δημογέροντες ἐκείνων των χωρίων φανερώνοντες εἰς τους κοτζαμπασίδες του καζά ἐκεῖ ὅπου ἀποτάσσονται τα χωρία καὶ τζτσιφλίκια ἔχουσι χρέος οἱ κοτζαμπασίδες χωρίς ἀργοπορίαν νὰ πιάνωσι τους τοιούτους κλέπτας καὶ νὰ τους δίδωσι εἰς τον βοϊδόνδαν καὶ ζαζαπίτην καὶ εἰς τους αγιάννηδες, ἀπὸ τους ὁποίους νὰ αἀποστέλλωνται εἰς τον μόρα βαλή πασιά ἐφέντη μας, διὰ νὰ λάβωσι κατά νόμους τα ἐπίχειρα της κακίας των. Ἀνίσως δὲ οἱ ρηθέντες προεστῶτες καὶ δημογέροντες του χωρίου καὶ τζιφλικίου ἡ οἱ κοτζαμπασίδες των καζάδων ἀπὸ ἀμέλειάν των, ἤθελε φανῶσιν ἐναντίοι εἰς την ὑψηλήν βασιλικήν προσταγήν, παραβλέποντες, τους τοιούτους κακοποιούς κλέπτας, ἀφ’ οὐ δοκιμάσωσι βαρυτάτην καὶ μεγάλην ζημίαν εἰς ἄσπρα θέλει θανατωθῶσι με σταυρόν καὶ πικρόν θάνατον διά νὰ γίνουν καὶ παράδειγμα εἰς ὅλους βῇ) Ὅλοι οἱ κοτζαμπασίδες του καθ’ ἑνός καζά ἔχουσι χρέος νὰ βάλωσιν ὅλους τους εὑρισκομένους ραγιᾶδες εἰς τα χωρία καὶ τζιφλίκια εἰς τους ἀναμεταξύ των κεφιλεμέδες, ὥστε ὅπου νὰ ὑπόσχεται ὁ ἕνας διά τον ἄλλον, καὶ ἀπὸ τους κοτζαμπασίδες νὰ πέρνωνται ἰδιοχείρως γεγραμμένοι κεφιλεμέδες καὶ νὰ ἀπερνοῦν εἰς το σιγκίλι του ἱεροῦ μεχκαμέ της Τριπολιτζάς. γ) Το ἐναντίον δὲ μεταξύ εἰς αὐτούς τους κεφιλεμέδες, ὅποιος ἀπὸ τους ραγιᾶδες ἤθελε φανῆ κλέπτης καὶ κακοποιός, ὁ μητροπολίτης ἐκεῖνος ὅπου ὁρίζει τον καζάν ἐκεῖνον, ἀπὸ τον ὁποῖον εὐγένουν οἱ κλέπται, θέλει ἀποδιωχθῇ ἀπὸ την ἐπαρχία του, με ἀπόφασιν κατά το παλαιόν ὑψηλόν φερμάνι, ὅτι νὰ μὴν πέρνη ποτέ ἄλλην ἐπαρχίαν δέ) Κατά τον κεφιλεμέ ὅπου ἤθελε γένη, ὅποιος ἀπὸ τους ραγιᾶδες ήθελε σκοτώση κανένα ἄπταιστον οἱ πρῶτοι κοζαμπασίδες του καζαπά ἐκείνου ἡ του χωρίου ἡ τζιφλικίου, ὅπου ἤθελε γένη ὁ φόνος, ἔχουσι χρέος νὰ παραστήσωσι τον φονέα, παραδίδοντές τον εἰς τον βοϊβόνδα καί ἀγιάννηδες, ἀπὸ τους ὁποίους νὰ στέλλεται ὁ φονεύς με ἱλάμι της ἱερᾶς κρίσεως εἰς τον ὑψηλότατον πασιά ἐφέντη μας. ε) Τα πράγματα καὶ ὑπάρχοντα του φονέως με ἰζίνι της ἱερᾶς κρίσεως, νὰ πωλῶνται καὶ νὰ δίδωνται εἰς τούς κληρονόμους του σκοτωμένου, ἄν ἴσως καὶ ὁ φονεύς ἐκεῖνος δὲν ἤθελε ἔχη πράγματα καὶ μούλκια, πρέπει ἐκεῖνοι ὅπου εὑρίσκονται εἰς τον καζάν ἐκείνου ἡ εἰς το χωρίον ἡ εἰς το τζιφλίκι, εἰς το ὅποιον ἔγινε ὁ φόνος διά δυσώπησιν καὶ ἀνάπαυσιν των κληρονόμων του φονευθέντος θέλει ἀποδοθῆ καὶ ἡ τιμή του αἵματος καὶ νὰ δίδουν καὶ ὑπόσχεσιν ὅτι ἀνίσως καὶ ὁ φονεύς ἐκεῖνος ἤθελε φύγη νὰ μὴ γυρίση εἰς το ἐξῆς πώποτε ὀπίσω εἰς τον καζάν ἐκεῖνον ἡ εἰς το χωρίον ἡ εἰς το τζιφλίκιον.

Αὐταὶ εἶναι αἱ ὑψηλαί βασιλικαί γενόμεναι προσταγαί εἰς ὅλους τους πιστούς ραγιᾶδες, τας ὁποίας θέλω βεβαιωθῇ το περισσότερον, ὁπόταν με ὑψηλήν προσταγήν του ψηλοτάτου μόρα βαλῆ ἐφέντη μας, θέλει συναχθῆτε εἰς Τριπολιτζάν ὅλοι οἱ μητροπολῖται καὶ ἐπίσκοποι του Μωρέως, μαζί με τους κοτζαμπασίδες προεστούς καὶ δημογέροντας, καὶ θέλετε παραλάβη την παροῦσαν ἡμῶν πατριαρχικήν ἐπιστολήν καθώς θέλει ἀκούσετε καὶ τας ψηλάς προσταγάς διά το καθολικόν καὶ κοινόν νιζάμι, ὅπου θέλουν ἀποφασισθῆ ἀπὸ του ψηλοτάτου ἀφέντου μας χωρίς καμμίαν ἀργοπορίαν Ὅθεν ἐπειδή καὶ εἶναι προσταγή ἀπαραίτητος νά λάβουν τέλος καὶ νά φυλάττωνται ακριβώς αὐτὰ τα βασιλικά νιζάμια, καὶ ἐπειδή φοβερίζονται φοβεραί παιδεύσεις καὶ πικρότατοι θάνατοι εἰς ἐκείνους ὅπου ἐναντιούμενοι ἤθελε φανῶσιν ὑπόδικοι, παρακινούμενοι εἰς τοῦτο εἴτε ἀπὸ ἀμέλειαν εἴτε ἀπὸ πονηράν γνώμην, διά τοῦτο ἅμα ἐκκλησιαστικῶς καὶ πατρικῶς προλαμβάνοντες φανερώνομεν εἰς ὅλους σας τα ἴδια συμβουλεύοντάς σας ὅλους περισσότερον την μεταξύ σας σύμφωνον ὀμογνωμίαν καὶ εἰρήνην, ὡσάν ὅπου εἶναι αἰτία καὶ ἀρχὴ διά την καλήν τελείωσιν των νέων αὐτῶν βασιλικῶν προσταγῶν γιὰ την ἡσυχίαν καὶ ἀσφάλειαν ὅλης της κοινότητος, διά το ὁποῖον καὶ βεβαιωθέντες, την δυνατήν βασιλικήν ἀπόφασιν το σταθερόν καὶ ἀμετάτρεπτον διά την τελείωσιν, το πρωτόγνωρον διά την ἐνέργειαν καὶ την πρᾶξιν καὶ τον βαρύτατον καὶ μεγάλον βασιλικόν θυμόν.

Προσέχετε ἀκριβῶς με ὅλην σας τὴ δύναμιν καὶ φυλάττετε ἀπαρασάλευτα τα ὅσα προστάζεσθε με ὑψηλήν ἀπόφασιν καὶ προσταγήν καὶ εἶναι χρέος ἀπαραίτητον εἰς ὅλους, διότι ἡ προσταγή εἶναι βασιλική καὶ ὑψηλὴ καὶ ὁπόταν ἡ δικαιοσύνη ἔχῃ θεμέλιον καὶ συμφέρον διά την ἀσφάλειαν καὶ ἡσυχίαν εἰς ὅλην την κοινότητα καὶ εἰς την μερικήν των ραγιάδων, τότε περισσότερον ἔχετε χρέος νὰ λαμβάνετε περισσότερον ζῆλον, καὶ με καλήν συνείδησιν νὰ τελειώνετε τας βασιλικάς προσταγάς, καὶ με τα ἔργα ἐμπράκτως έχοντες αυτά πάντοτε εἰς τον νοῦν σας· ἀνίσως ὅμως (το ὁποῖον ἄμποτε νὰ μὴν ἤθελε γίνη) καὶ κάμνοντες τα ἐναντία, ἤθελεν ἀντιστέκεσθε εἰς τα ὑψηλὰ φερμάνια καὶ ἐναντιήσθε θέλει κατακριθῆτε ὥς παρήκοοι, καὶ οἱ μὲν λαϊκοί, ἀφ’ ου δοκιμάσετε τα χαλεπώτατα παιδευτήρια θέλει λάβετε καὶ πικρόν θάνατον της ζωῆς σας, οἱ δε ἱερωμένοι θέλετε χάσετε το ἐκκλησιαστικόν σας ἀξίωμα, καὶ η ἀρχιερωσύνη σου ἀποδειωχθῆς παντοτινά ἀπὸ την ἐπαρχίαν σου καὶ ἀπὸ κάθε ἐκκλησιαστικόν ἀξίωμα. Προσέχετε λοιπόν μήπως καί κατά συνήθειαν ἡ ἀψηφησίαν νομίζοντες τας φοβεράς ταύτας γραφομένας ὑψηλάς προσταγάς, ἤθελε καταφρονήσετε το πλέον παραμικρότερον, σηκώνοντες ἐναντίον του ἑαυτούς σας τον βασιλικόν θυμόν καί αγἀγανάκτησιν, ὅπου προξενεῖ τα πολυστένακτα δάκρυα, καί δέ θέλει εὕρητε κανένα βοηθόν, μήτε καμμίαν ἄλλην ὠφέλειαν ἀπὸ την ἀνωφελῆ μετάνοιάν σας.

Διά την ἡσυχίαν καί καλήν κατάστασιν ὅλου του Μωρέως, ἔγινεν αὐτὸ το θεοφώτιστον νιζάμι, καί ἀποβλέπει εἰς την ἀσφάλειαν καί ἡσυχίαν όλης της κοινότητος· διά τοῦτο εἶναι ἀκόλουθον με ἰδίαν σας προθυμίαν καί αὐτοθέλητον προαίρεσιν, καί με ὅλην σας την δύναμιν, νά προσπαθήσετε διά την ἀκριβεστάτην διαφύλαξιν των προσταζομένων, διά νά μένετε ἐλεύθεροι πάσης βλάβης των κακοποιῶν ἀνθρώπων, καί θέλετε εὕρητε εἰς το ἐξῆς τα βασιλικά ἐλεῆ, ὅπου νά τρέχωσιν εἰς ἐσᾶς πλούσια καί ἀδιάλειπτα· ἀνίσως ὅμως, καθένας ἀπὸ σας διά την πλεονεξίαν του διά νά ὠφελῆ τον ἑαυτόν του, κατατυραννή ἀσεβῶς καί βασανίζη τους πτωχούς ραγιᾶδες με παράνομα καί ἄδικα χαράτζια καί παρσίματα, καί νομίζει ἕνα τυχηρόν εὕρημα διά τα χωριστά ἄλλα τέλη το νά εὑρίσκωνται κακοποιοί εἰς αὐτὴν την λησταρχικήν ζωήν, καί χαίρονται εἰς τα φονικά, καί προδίδουν τους ἀνθρώπους διά νά σκοτώνωνται, οὗτος θέλει πέση εἰς τας πολιτικάς παιδείας καί εἰς τας ἐκκλησιαστικάς ἡμῶν κατάρας καί ἀφορισμούς καθώς καί συνοδικῶς γράφοντες ἀποφαινόμεθα ἐναντίον εἰς τους τοιούτους, ὅτι ὅταν εἰς το ἐξῆς δὲν ἤθελε κάμωσι με προθυμίαν καί μεγάλην ὑπομονήν, κατά τας σταλείσας ὑψηλάς βασιλικάς προσταγάς καί φερμάνια καί δὲν ἤθελε παύσωσιν ἀπὸ τας τοιαύτας ἀσυγχώρητους κακίας καί πονηρίας, ὑπάρχωσιν ἀφωρισμένοι, κατηραμένοι καί ἀσυγχώρητοι, καί μετά θάνατον ἄλυτοι, καί τυμπανιαῖοι καί πάσαις ταῖς πατριαρχικαῖς καί συνοδικαῖς αραίς ὑπεύθυνοι καί ἔνοχοι του πυρός της γεένης, καί τῷ αἰωνίῳ ἀναθέματι ὑπόδικοι· ὅθεν διά νά μήν πάθετε τα τέτοια μισητά καί ἀποτρόπαια, ποιήσατε ὥς γράφομεν ἐξ ἀποφάσεως· ἡ δέ του Θεοῦ χάρις εἴη μεθ’ ὑμῶν

αωε (1805) Ὀκτωβρίου κε (25)

Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς καί εὐχέτης Καισαρείας Φιλόθεος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Κυζίκου Ἰωακείμ καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Θεσσαλονίκης Γεράσιμος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Βερροίας Χρύσανθος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Προϊλάβου Παρθένιος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και ευεὐχέτης Παλαιῶν Πατρῶν Μακάριος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Ἡρακλείας Μελέτιος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Νικομηδείας Ἀθανάσιος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Προύσσης Άνθιμος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και ευεὐχέτης Ἀγκύρας Ιωαννίκιος καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Ξᾶνθης Ναθαναήλ καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς και εὐχέτης Μυτιλήνης Ἱερεμίας καί ἐν Χρηστῷ ἀδελφὸς καὶ εὐχέτης

Εκκλησία της Κρήτης προς ραγιάδες επαναστάτες: «Χριστιανοί! Ρίψατε τα όπλα!»

Ἀπὸ τα πρώιμα κιόλας χρόνια της Τουρκοκρατίας, στὴν Κρήτη ἀρχίζει ἡ ὀργανωμένη ἀντίσταση κατά του κατακτητή, πότε με τὴ βοήθεια των Βενετῶν στὰ Χανιά το 1692 καὶ πότε με την  ἡ ὀργανωμένη ἀντίσταση κατά του κατακτητή, πότε με τὴ βοήθεια των Βενετῶν στὰ Χανιά το 1692 καὶ πότε με την  Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ἐδῶ, ἡ χαρακτηριστική ἀγριότητα των γενιτσάρων, αὐτοκρατορικῶν καὶ ντόπιων, ποῦ εἶναι μοναδική ἴσως στὸν ἑλληνικό χῶρο

Η ἑλληνική ἐπανάσταση του 1821 ξαπλώνεται ἀμέσως καὶ στὴν Κρήτη, παρά τὴ στρατιωτική ὑπεροχή του τουρκικοῦ στοιχείου, την παντελῆ ἐλλείψει ὅπλων καὶ ἐφοδίων καὶ την ἄγρυπνη ἐπιτήρηση των τουρκικῶν ἀρχῶν Οἱ ἀγῶνες της Κρήτης, ποῦ κινοῦνται στὸ ἴδιο ἱστορικό πλαίσιο με το ξεσήκωμα της ἄλλης Ἑλλάδας, διαρκοῦν 10 σχεδόν χρόνια καὶ περνοῦν ἀπό φάσεις ἐπιτυχίας, ἀλλά καὶ ὀδυνηρῶν συνεπειῶν Οἱ ἐπαναστατικές ἐξεγέρσεις ἀρχίζουν ἀπό τα Σφακιά. Στίς ἀρχὲς Ἰουνίου του 1821, ἀρχίζει ἐπίσημα πιά ὁ κρητικός ἀγῶνας Η πρώτη φάση των ἀγώνων διαρκεῖ ὡς το 1824, ὅταν οἱ Τοῦρκοι καλοῦν σε βοήθεια μεγάλες αἰγυπτιακές δυνάμεις, ποῦ κατορθώνουν, σε φονικές μάχες, νὰ καταπνίξουν τα ἐπαναστατικά κινήματα, χαράσσοντας παράλληλα με τὴ φιλοπόλεμη τακτική τους φιλόδοξους μελλοντικούς στόχους.


Το ἴδιο χρονικό διάστημα ποῦ μαινόταν ἡ ἐπανάσταση στὴν Κρήτη, οἱ ἐκεῖ ἱεράρχες, σε ἀπόλυτη σύμπνοια με την ἀντεθνική δράση του Πατριαρχείου, γύριζαν στὰ χωριά, καὶ προσπαθοῦσαν νὰ κάμψουν το ἠθικὸ του πληθυσμοῦ, λέγοντας πῶς οἱ ἐπαναστάτες εἶναι ἀφορισμένοι, καὶ πῶς πρέπει νὰ παρατήσουν τα ὅπλα -τονίζοντας παράλληλα καὶ την ὑπεροχή των ἐχθρῶν- καὶ νὰ ζητήσουν συγχώρησε ἀπό την «κραταιάν, ἔνδοξη καὶ φιλάνθρωπον βασιλείαν».





Πρὸς το τέλος του 1823 ὁ μητροπολίτης Κρήτης, Καλλίνικος Γ΄ ὁ ἐξ Ἀγχιάλου, διαμήνυε στὸ ποίμνιό του:


Χριστιανοί, τέκνα ἐν Κυρίῳ!

Γνωστόν ἔστω ὑμῖν ὅτι ὁ ἐνδοξώτερος ἀρχιστράτηγος Χασᾶν Πασᾶς ἀπό φιλανθρωπίαν κινηθείς ἀπεφυλάκισε πολλούς ἄλλους ἀδελφούς ἡμῶν καὶ ἐμέ τον ἴδιον Εὑρισκόμενος ἐγώ τώρα ὑπὸ την εὐνοϊκήν προστασίαν του, ὡς περί τούτου θέλει σας πληροφορήσει καὶ ὁ διάκονός μου, δὲν δύναμαι ἀπό εὐγνωμοσύνην νὰ κρύψω την προαίρεσιν καὶ την δικαιοσύνην του. Ἔρχομαι ὅμως νὰ παρακαλέσω ὑμᾶς, χριστιανοί, νὰ ἔλθετε πλέον εἰς συναίσθησιν καὶ νὰ γνωρίσατε με ποίαν ἰσχυράν δύναμιν του Ἀντιβασιλέως της Αἰγύπτου ἔχετε νὰ κάμετε.



Ὅθεν σας συμβουλεύω νὰ ρίψητε τα ὅπλα καὶ νὰ προσπέσητε εἰς τοιοῦτον φιλάνθρωπον ἀρχιστράτηγον, τον ἡνοποίουν ἐπίτηδες ὁ ἐνδοξότατος Μεχμέτ Ἀλής ἔστειλεν τοιοῦτον, διά νὰ εἰρηνεύση τον τόπον μας…



Οὕτω πράξητε χριστιανοί μου προτιμῶντες τον εἰρηνικόν βίον παρά τας τόσας ζημίας, τας ὁποίας καθ’ ἑκάστην λαμβάνετε ὑμεῖς αὐτοὶ, τα τέκνα σας καὶ τα κτήματά σας…


Λίγα χρόνια ἀργότερα, το 1827, ὁ ἐπίσκοπος Κυδωνίας (Κρήτης) Ἀρτέμιος, θὰ προσθέσει κι αὐτὸς το ὄνομα του στὸν κατάλογο των «ἡρωικῶν» ρασοφόρων της Ἐκκλησίας, κοινοποιῶντας την ἀκόλουθη ἐγκύκλιο, με την ὁποία συνιστοῦσε στοὺς ἐπαναστατημένους Κρητικούς -τι ἄλλο;- την ὑποταγή στὸν «φιλάνθρωπο» Τοῦρκο ἄρχοντα:


Χριστιανοί, εὑρισκόμενος εἰς Γραμβούσαν, σας εὔχομαι. Λυποῦμαι, ἀδελφοί μου, ὅτι σας μωραίνει ἡ τύχη, ὥστε νὰ ἐπιμένετε ἀσυλλογίστως εἰς το ὀλέθριον φρόνημα της ἀποστασίας, το ἡνοποίουν μέλλει δυστυχῶς νὰ ἐπιφέρει καὶ τον τέλειον ἀφανισμόν σας, ἐάν δὲν μεταμεληθῆτε, ἐωσότου ἔχετε καιρόν, καὶ ἀποστραφῆτε την ὁδόν ταύτην της πλάνης σας. Δὲν πρέπει κατ’ οὐδένα τρόπον νὰ φροντίζετε, τι κάμνουν εἰς ἀλλὰ μέρη οἱ ἀποστάται Σεῖς χρεωστεῖτε νὰ φροντίζετε περί της ἱδικής σας σωτηρίας καὶ περί της ζωής των τέκνων σας.



Ἐντὸς ὀλίγου περιμένονται ἐδῶ οἱ στόλοι της Αἰγύπτου καὶ της Κωνσταντινουπόλεως, οἱ ὁποῖοι μέλλουν νὰ σας πολιορκήσουν, αὐτοὶ μέν διά θαλάσσης, τα δὲ στρατεύματα διά ξηράς, ὥστε νὰ σάς βιάσωσι νὰ παραδοθῆτε καὶ νὰ χαθῆτε



Ο Μουσταφά βέης εἶναι φιλάνθρωπος καὶ γνωρίζω καλῶς ὅτι δὲν θέλει το κακόν σας ὅθεν ἀπό χριστιανικήν ἀγάπην κινούμενος σας συμβουλεύω καὶ ἐγώ νὰ προλάβητε τα φρικτά δυστυχήματα, τα ὁποία σας περιμένουν, ἐάν πρότερον ἑκουσίως δὲν καταθέσητε τα ὅπλα καὶ ὑποταχθῆτε εἰς τον Ψηλότατον βέην μας. Καί αὐτοὶ οἱ ἴδιοι φυλακισμένοι καπεταναῖοι με παρεκάλεσαν νὰ σας γράψω περί τούτου καὶ πρὸς τούτοις νὰ λάβητε συμπάθειαν εἰς τα βάσανα, τα ὁποία σήμερον ὑποφέρουν ἐξαιτίας σας…

Ο ἀφορισμός της ἡρωίδας Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, ἀπὸ τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’,

Ο ἀφορισμός της ἡρωίδας Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, ἀπὸ τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’, ἔλαβε χώρα τον Ὀκτώβριο του 1820. Ἐπίσημη ἀφορμή γιά την πράξη αὐτή φέρεται μία κληρονομικῆς φύσεως οἰκογενειακή διαφορά μεταξύ των δύο γιῶν του δευτέρου συζύγου της Μπουμπουλίνας καὶ προγονών της, Γιάννη καὶ Παντελῆ Μπούμπουλη, με την ἴδια Το Πατριαρχεῖο ἀντί ἄλλης μεσολαβητικῆς ἐνέργειας ἐπέβαλε σφοδρό ἐπιτίμιο στή Σπετσιώτισσα καπετάνισσα καὶ ἀγωνίστρια Η αὐστηρότητα αὐτῆς της ἀπόφασης, ποῦ καθίσταται πρόδηλη καὶ ἀπὸ τή λεκτική της διατύπωση, υπεμφαίνει, ὅτι τα βαθύτερα αἰτιᾶ ποῦ την προκάλεσαν θά πρέπει νά ἀποδοθοῦν στίς πολιτικές συνεργασίες του Φαναρίου με την Ὑψηλή Πύλη.


Πέρα ἀπὸ τα ὅσα ἐμπεριέχονται στόν συνοδικό αὐτόν λίβελλο, θά πρέπει νά ληφθοῦν ὑπ’ ὄψιν κάποιες ἐνδιαφέρουσες παρατηρήσεις, καί ἱστορικά στοιχεῖα ποῦ συνδέονται ἄμεσα με το γεγονός του αφορισμού της Μπουμπουλίνας. Κατά πρῶτον προκαλεῖ εὐλογῆ ἀπορία -καί γιατί ὄχι, ὑποψία- το γεγονός ὅτι οἱ ἀδελφοί Μπούμπουλη ἀπευθύνθηκαν, ὄχι στὴν τοπική ἐκκλησιαστική ἀρχή, ἀλλά στόν ἴδιον τον πατριάρχη. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ, ὅτι στήν Ἐπανάσταση, τα δύο ἀδέλφια δέν ἀκολούθησαν τα χνάρια του ἀγωνιστή πατέρα τους καί οὔτε βέβαια ἔλαβαν ποτέ μέρος στὶς πολεμικές ἐπιχειρήσεις της μητριάς τους, σε μία ἀπὸ τις ὁποίες μάλιστα, ἔπεσε μαχόμενος ὁ μεγαλύτερος γιός της Μπουμπουλίνας, ὁ Γιάννος Γιάννουζας. Δέον ἐπίσης ν’ ἀναφερθεῖ, ὅτι τον καιρό κατά τον ὁποῖον ἀφορίσθηκε ἤ Μπουμπουλίνα, προετοίμαζε μεθοδικά την συγκρότηση ἱκανοῦ στόλου με την προοπτική πολέμου στὴ θάλασσα. Με το ἐπιχειρηματικό της δαιμόνιο, κατόρθωνε, ὄχι μόνο νά διαχειρίζεται χρηστά καί νά αὐξάνει την οἰκογενειακή περιουσία, ἀλλά καί νά ἀντεπεξέρχεται στά ἔξοδα ποῦ ἀπαιτοῦσε ἤ ναυπήγηση, ἤ συντήρηση των πλοίων, ἤ μισθοδοσία καί τροφοδοσία των πληρωμάτων.


Η Ὑψηλὴ Πύλη, ποῦ εἶχε ὥς ἕναν βαθμό γνώση των δραστηριοτήτων τῆς Μπουμπουλίνας (γιὰ τὴ ναυπήγηση του «Ἀγαμέμνονα» καταγγέλθηκε στὴν Ὑψηλὴ Πύλη, ὅτι προετοιμάζει πολεμικό πλοῖο), προσπάθησε κατ’ ἐπανάληψιν νά τις ἀνασχέσει με δημευτικές ἀποφάσεις καὶ ἀποστολές ἐπιθεωρητῶν γιὰ ἔλεγχο Η Μπουμπουλίνα, κατάφερε νά προστατέψει τα πλοῖα της, με την βοήθεια καὶ των Ρώσων, ἐπικαλούμενη το γεγονός ὅτι τα πλοῖα της ἔφεραν ρωσική σημαία, ἀλλά καὶ το ὅτι ὁ σύζυγός της εἶχε προσφέρει ὑπηρεσίες στὸν ρωσικό στόλο. Δεδομένης λοιπόν της καταστάσεως αὐτῆς, ἕνας ἀφορισμός ἦταν το πλέον κατάλληλο ὅπλο γιὰ την ἀντιμετώπιση του κινδύνου ποῦ οἱ Ὀθωμανοί διέβλεπαν. Οἱ συγκεκριμένοι πρακτικοί σκοποί ποῦ θὰ ἐξυπηρετοῦσε αὐτὸς ὁ ἀφορισμός, ἦταν ἀφ’ ἑνὸς ὁ ἐκφοβισμός της ἴδιας της Μπουμπουλίνας κι ἀφ’ ἑτέρου ἡ ἠθική καὶ οἰκονομική της ἐκγύμνωση. Χαρακτηριστικό εἶναι ἐπίσης το γεγονός, ὅτι οὐδέποτε ἔγινε ἄρση του ἀφορισμοῦ αὐτοῦ, οὔτε ἀκόμη κι ὅταν ἡ Μπουμπουλίνα, κατόπιν αὐτοῦ, ἐξέθεσε δημόσια την περιουσιακή της κατάσταση την 15η Ὀκτωβρίου 1820 ἐνώπιον των προεστῶν των Προσπεσών, ἀφήνοντας ἀνοικτό το ἐνδεχόμενο διευθέτησης των οἰκογενειακῶν της ἐκκρεμοτήτων Η ἐξαγωγή συμπερασμάτων ἐπαφίεται στὴν κρίση του καθενός…

Το κείμενο του ἀφορισμοῦ, ὅπως δημοσιεύθηκε ἀπὸ τον Ἥλια Παπαθανασόπουλο στὸ περιοδικό «Ἱστορία» (Ἰούνιος 1973), συνοπτικά έχει ως εξής:


Γρηγόριος ἐλέῳ Θεοῦ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικός Πατριάρχης.



Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Ναυπλίου καί Ἄργους καί ὑπέρτιμοι, εὐλαβέστατοι ἱερεῖς, τιμιώτατοι κοτζαμπασίδες καί χρήσιμοι προεστώτες της ἐπαρχίας ταύτης καί της νήσου Σπέτζης, χάρις είη ὑμῖν καί εἰρήνη παρά Θεοῦ […] Ἀποφαινόμεθα συνοδικῶς μετά των περί ἡμᾶς ἱερωτάτων Ἀρχιερέων καί ὑπερτίμων, των ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητῶν ἡμῶν ἀδελφῶν καί συλλειτουργῶν, ἶνα ἡ ρηθεῖσα Λασκαρίνα, ἄν μή, ἅμα το ἀκοῦσαι καί ἰδεῖν το παρόν ἡμῶν συνοδικόν γράμμα, τον Θεόν φοβηθεῖσα καί την αἰώνιον κόλασιν ἐν νῷ θεμένη, […] καί οἱ γιγνώσκοντες τους ἔχοντας καί κρύπτοντας πράγματα ἡ ἄσπρα του ἀποθανόντος, […] ὁποῖοι ἄν ὦσιν, ἄνδρες ἡ γυναῖκες, συγγενεῖς ἡ ξένοι, ὁμοῦ ἀφωρισμένοι ὑπάρχωσι, καί κατηραμένοι, καί ἀσυγχώρητοι, καί μετά θάνατον ἄλυτοι, καί τυμπανιαῖοι· αἱ πέτραι καί ὁ σίδηρος λυθείησαν, αὐτοί δέ μηδαμῶς· κληρονομήσειν την λέπραν του Γιεζή καί την ἀγχόνην του Ἰούδα, στένοντες είεν καί τρέμοντες ἐπὶ της γῆς ὥς ὁ Καῖν, ἡ ὀργὴ του Θεοῦ είη ἐπ’ αὐτούς, ἔχοντες καί τας ἀρᾶς πάντων των ἀπ’ αἰῶνος ἁγίων καί των ὁσίων τριακοσίων δέκα καί ὀκτώ θεοφόρων Πατέρων. Η δὲ ρηθεῖσα Λασκαρίνα προφανῶς ἐλεγχομένη καὶ τὴ πεισμονή αὐτῆς ἐμμένουσα ὑπάρχοι καὶ ἕξω της του Χριστοῦ Ἐκκλησίας, μηδείς ἐκκλησιάσοι αὐτὴν, ἡ ἀγιάσοι, ἡ θυμιάσοι, ἡ ἀντίδωρον αὐτὴ διδῶ, ἕως ποιήση ὥς γράφομεν καὶ τότε συγχωρηθήσεται.



αωκ (1820) ἕν μηνί Ὀκτωβρίῳ· ινδικτιώνος θ.



Ο Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος.



Ο Καισαρεῖας Μακάριος.
Ο Νικαίας Μακάριος.
Ο Θεσσαλονίκης Ἰωσήφ.
Ο Τυρνάβου Ἰωσήφ.
Ο Κυζίκου Γρηγόριος.
Ο Σίφνου Σαμουήλ

Ὁ ἀφορισμός της Ἐπανάστασης του 1821 ἀπὸ την Ἐκκλησία

ὁ παρακάτω κατάπτυστο κείμενο συνέταξε ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος Ε’. Με το κείμενο αὐτὸ ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος ἀφορίζει καὶ καταδικάζει την Ἐπανάσταση του 1821.

Πρωτοδημοσιεύθηκε στὸ ἑλληνικό περιοδικό «Λόγιος Ἑρμῆς» ποῦ τυπώνονταν στὴν Βιέννη της Αὐστρίας
Το κείμενο ἀναφέρεται κι ἀργότερα στὸ βιβλίο Ἱστορίας του Ἰωάννη Φιλήμονος, του 1856. Φυσικά αὐτὸ το κείμενο δὲν διδάσκεται στὰ ἑλληνικά σχολεῖα

Εἶναι σημεῖο διαμάχης σήμερα, το ἄν ὁ Γρηγόριος ἀφόρισε την Ἐπανάσταση κάνοντας ἕναν ἑλιγμό στὴν πίεση της Οθωμανικής Πύλης, ἡ ἦταν μία εἰλικρινής προσπάθεια με στόχο νά περισώσει τα κεκτημένα της Ἐκκλησίας Δὲν θὰ πρέπει νά ξεχνᾶμε πάντως, ὅτι ὁ ἴδιος «ἐθνομάρτυρας» Πατριάρχης εἶχε ἀφορίσει ἐπίσης τον Ρήγα Φεραίο καὶ τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ἐνῶ ὅπως πολύ εὔστοχα σχολιάζει ὁ ἱστορικός Ἰωάννης Κορδάτος «Οἱ πραγματικοί πατριῶτες ποῦ ἔχουν μεγάλα ἡγετικά πόστα, θυσιάζονται σε τέτοιες στιγμές».

Η Ἐκκλησία φυσικά ὑποστηρίζει την πρώτη ἐκδοχὴ καὶ με βάση καὶ την «Ἱστορία του Ελληνικού Ἔθνους» της Εκδοτικής Αθηνών (τομ. ΙΒ’, σ. 130β), ὁ Ἀλέξανδρος Ταλάντευσης διαμηνύει πρὸς τους Σουλιώτες:
Ο Πατριάρχης βιαζόμενος ὑπὸ της Πόρτας σας στέλνει ἀφοριστικά καὶ ἐξάρχους παρακινῶντας σας νά ενωθήτε με την Πόρταν. Ἐσεῖς ὅμως νά τα θεωρεῖται αὐτὰ ὡς ἄκυρα, καθότι γίνονται με βίαν καὶ δυναστείαν καὶ ἄνευ της θελήσεως του Πατριάρχου.

Σημεῖο τριβῆς ἀποτελεῖ καὶ το ἄν ἀποσύρθηκε τελικά ἐκ των ὑστέρων ὁ ἀφορισμός Ὑπάρχει ὁ ἰσχυρισμός ὅτι ὁ ἀφορισμός οὐδέποτε ἀποσύρθηκε ἀπὸ την ἑλληνική Ἐκκλησία μέχρι τις μέρες μας. Η Ἐκκλησία ὑποστηρίζει ὅτι ἀποσύρθηκε μυστικά, γι’ αὐτὸ ἄλλωστε κρεμάστηκε ὁ Γρηγόριος ἀπὸ τους Τούρκους. Ο ἴδιος ὁ Σουλτᾶνος στήν προκήρυξή του γιά το θάνατο του Πατριάρχη, ἄν καὶ τον κατηγορεῖ γιά «πλαστά δείγματα ἀφοσιώσεως», δέν ἀναφέρεται ἄμεσα στόν ἀφορισμό:
Ο δόλιος Ρωμιός Πατριάρχης, καίτοι κατά το παρελθόν εἶχε δώσει πλαστά δείγματα ἀφοσιώσεως, ὅμως κατά την περίπτωσιν ταύτην, μή δυνάμενος νά ἀγνοῆ την συνωμοσίαν της ἐπαναστάσεως του ἔθνους του […], ὅμως ἕνεκα της ἐμφύτου διαφθοράς της καρδίας του, οὐ μόνον δέν εἰδοποίησε, οὐδέ ἐπετίμησε τους ἀφελεῖς […], ἀλλὰ, κατά τα φαινόμενα, αὐτὸς ὁ ἴδιος, ὄπισθεν των παρασκηνίων, ἔδρα κρυφίως, ὡς ἀρχηγὸς της ἐπαναστάσεως…

Τα γραπτά ὅμως μένουν… Ἐκτός ἀπὸ τον ἀφορισμό, ὁ Γρηγόριος Ε’ εἶχε ἀποστείλει καὶ δύο ἀκόμη ἐγκυκλίους: Μία ἀνοιχτή γιά νά διαβαστεῖ στούς κληρικούς καὶ μία ἀκόμη ἐμπιστευτική πρός τους μητροπολῖτες, ἄν ἀγνοίᾳ του Σουλτάνου, την ὁποία φυσικά κανένας δέν τον ὑποχρέωσε νά συντάξει.

Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ, πώς οἱ «πατέρες» ὑπέγραψαν τον ἀφορισμό πάνω στὴν Ἁγία Τράπεζα (ἀναφέρεται ἄλλωστε καί μέσα στὸ κείμενο), προσδίδοντας ἔτσι με αὐτὴ την συμβολική κίνηση ὅλη την «ἱερότητα» ποῦ ἀπαιτοῦνταν καί ἀποδεικνύοντας την σημασία ποῦ του ἔδιναν, διαψεύδοντας ταυτοχρόνως τους ἰσχυρισμούς περί ἐξαναγκασμοῦ.

Ἀκολουθεῖ ὁλόκληρο το κείμενο του ἀφορισμοῦ, μαζί με τα ὀνόματα ὅσον το προσυπέγραψαν…



Γρηγόριος ἐλέῳ Θεοῦ ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, νέας Ρώμης καὶ Οἰκουμενικός Πατριάρχης.



Οἱ τῷ καθ’ ἡμᾶς ἀγιωτάτω, πατριαρχικῷ, ἀποστολικώ καὶ οἱκουμενικώ θρόνῳ ὑποκείμενοι ἱερώτατοι μητροπολῖται καὶ ὑπέρτιμοι καὶ θεοφιλέστατοι ἀρχιεπίσκοποι τε καὶ ἐπίσκοποι, ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητοί ἀδελφοί καὶ συλλειτουργεῖ, καὶ ἐντιμότατοι κληρικοί της καθ’ ἡμᾶς του Χριστοῦ μεγάλης ἐκκλησίας καὶ ἑκάστης ἐπαρχίας εὐλαβέστατοι ἱερεῖς καὶ ὀσιότατοι ἱερομόναχοι, οἱ ψάλλοντες ἐν ταῖς ἐκκλησίαις της Πόλεως, του Γαλατά καὶ ὅλου του Καταστένου καὶ ἀπανταχοῦ, καὶ λοιποί ἀπαξᾶπαντες εὐλογημένοι Χριστιανοί, τέκνα ἐν Κυρίῳ ἡμῶν ἀγαπητά, χάρις είη ὑμήν καὶ εἰρήνη παρά Θεοῦ, παρ’ ἡμῶν δὲ εὐχή, εὐλογία καὶ συγχώρησις



Η πρώτη βάσις της ἠθικῆς, ὅτι εἶναι ἡ πρός τους εὐεργετοῦντας εὐγνωμοσύνη εἶναι ἡλίου λαμπρότερον καί ὅστις εὐεργετούμενος ἀχαριστεῖ εἶναι ὁ κάκιστος τῶν ἀνθρώπων Αὐτήν την κακίαν βλέπομεν πολλαχοῦ στηλιτευομένην καί παρά των ἱερῶν γραφῶν καί παρ’ αἰτοῦ του Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀσυγχώρητον, καθώς ἔχομεν το παράδειγμα του Ἰούδα Ὅταν δέ ἡ ἀχαριστία ήναι συνοδευμένη καί με πνεῦμα κακοποιόν καί ἀποστατικόν ἐναντίον την κοινῆς ἡμῶν εὐεργέτιδος καί τροφοῦ, κραταιάς καί ἀηττήτου βασιλείας, τότε ἐμφαίνει καί τρόπον ἀντίθεον, ἐπειδή οὐκ ἐστί, φησί, βασιλεία καί ἐξουσία εἰμή ὑπό Θεοῦ τεταγμένη ὅθεν καί πᾶς ὁ ἀντιττατόμενος αὐτή τή θεόθεν εφ’ ἡμᾶς τεταγμένη κραταιά βασιλεία, τή του Θεοῦ διαταγή ανθέστηκε.



Καί τα δύο ταυτά οὐσιώδη καί βάσιμα ἠθικά καί θρησκευτικά χρέη κατεπάτησαν με ἀπαραδειγμάτιστον θρασύτατα καί ἀλαζονείαν ο,τε προσδιορισθείς της Μολδαυίας ἡγεμών ὥς μή ὤφειλε, Μιχαήλ, καί ο του γνωστοῦ ἀγνώμονος καί φυγάδος Ὑψηλάντου ἀγνώμων υἱός Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης. Εἰς ὅλους τους ὁμογενεῖς μας εἶναι γνωστά τα ἄπειρα ἐλέη, ὅσα ἡ ἀένναος της ἐφ’ ἡμᾶς τεταγμένης κραταιάς βασιλείας πηγή ἐξέχεεν εἰς τον κακόβουλον αὐτὸν Μιχαήλ’ ἀπὸ μικροῦ καί εὐτελοῦς τον ἀνύψωσεν εἰς βαθμούς καί μεγαλεία ἀπὸ ἀδόξου καί ἀσήμου τον προήγαγεν εἰς δόξας καί τιμάς· τον ἐπλούτισε, τον περιέθαλψε, τέλος πάντων τον ἐτίμησε καί με τον λαμπρότατον της ἡγεμονίας αἰτῆς θρόνον καί τον κατέστησεν ἄρχοντα λαῶν



Αὐτὸς ὅμως, φύσει κακόβουλος ὤν, ἐφάνη τέρας ἔμψυχον ἀχαριστίας καί συνεφώνησε μετά του Ἀλεξάνδρου Ὑψηλάντου, υἱοῦ του δραπέτου καί φυγάδος ἐκείνου Ὑψηλάντου, ὅστις παραλαβών μερικούς ὁμοίους του βοηθούς ἐτόλμησε νά ἔλθη αἴφνης εἰς την Μολδαυίαν, καί ἀμφότεροι ὑπονενοημένοι ἐπίσης, ἀλαζόνες καί δοδοξομανεῖς, ἡ μᾶλλον εἰπεῖν, ματαιόφρονες, ἐκήρυξαν του γένους ἐλευθερίαν καί με την φωνήν αὐτὴν ἐφείλκυσαν πολλούς των ἐκεῖ κακοήθεις καί ἀνοήτους, διασπείραντες καί ἀποστόλους εἰς διάφορα μέρη διὰ νά ἐξαπατήσωσι καί νά ἐφελκύσωσιν εἰς τον ἴδιον της ἀπωλείας κρημνόν καί ἄλλους πολλούς των ὁμογενῶν μας.



Διά νὰ δυνηθῶσι δέ τρόπον τινά νὰ ἐνθαρρύνωσι τους ἀκούοντας μετεχειρίσθησαν καί το ὄνομα της Ρωσική Δυνάμεως, προβαλλόμενοι, ὅτι καί αυαὐτή εἶναι σύμφωνος με τους στοχασμούς καί τα κινήματά των πρόβλημα διόλου ψευδές καί ἀνύπαρκτον, καί μόνον της ἰδικῆς τὼν κακοβουλίας καί ματαιοφροσύνης γέννημά τε καί ἀποκύημα ἐπειδή, ἐν ὦ το τοιοῦτον εἶναι ἀδύνατον ἠθικός καί πολλῆς προξένον μομφῆς εἰς την ρωσικήν αὐτοκρατορίαν, καί ὁ ἴδιος ἐνταῦθα ἐξοχώτατος πρέσβυς αὐτῆς ἔδωκεν ἔγγραφον πληροφορίαν, ὅτι ουοὐδεμίαν ἡ εἴδησιν ἡ μετοχήν ἔχει το ρωσσικόν κράτος εἰς αυαὐτήν την ὑπόθεσιν, καταμεμφόμενον μάλιστα καί αποτροπιαζόμενον του πράγματος της βδελυρίαν καί προσεπιπλέον ἡ αἰτοῦ ἐξοχότης εἰδοποίησεν ἐξ ἐπαγγέλματος τα διατρέχοντα, ὑπομνήσας το βασίλειον κράτος, ὅτι ἀνάγκη πᾶσα νὰ φροντίση εὐθύς ἐξ αἀρχῆς τον ἀποσκορακισμόν καί την διάλυσιν των τοιούτων κακῶν· καί τόσον ἐκ της εἰδοποιήσεως ταύτης, ὅσον καί ἀπὸ τα ἔγγραφα, τα ὁποία ἐπιάσθησαν ἀπὸ μέρους των μουχαφίσιδων των βασιλικῶν σερχατίων, καί ἀπὸ ἄλλους πιστούς ὁμογενεῖς ἐπαρρησιάσθησαν, ἔγινε γνωστή εἰς το πολυχρόνιον κράτος ἡ ρίζα καί ἡ βάσις ὅλου αἰτοῦ του κακοήθους σχεδίου.



Με τοιαύτας ραδιουργίας ἐσχημάτισαν την ὀλεθρίαν σκηνήν οἱ δύο οὗτοι καὶ οἱ τούτων συμπράκτορες φιλελεύθεροι, μᾶλλον δὲ μισελεύθεροι, καὶ ἐπεχείρησαν εἰς ἔργον μιαρόν, θεοστυγές καὶ ἀσύνετον, θέλοντες νὰ διαταράξωσι την ἄνεσιν καὶ ἡσυχίαν των ὁμογενῶν μας πιστῶν ραγιάδων της κραταιάς βασιλείας, την ὁποίαν ἀπολαμβάνουσιν ὑπό την ἀμφιλαφή αὐτῆς σκιάν με τόσα ἐλευθερίας προνόμια, ὅσα δέν ἀπολαμβάνει ἄλλο ἔθνος ὑποτελές καὶ ὑποκείμενον, ζῶντες ἀνενόχλητοι με τας γυναίκας καὶ τα τέκνα των, με τας περιουσίας καὶ καταστάσεις, καὶ με την ὕπαρξιν της τιμῆς των, καὶ κατ’ ἐξοχήν με τα προνόμια της θρησκείας, ἥτις διεφυλάχθη καὶ διατηρεῖται ἀσκανδάλιστος μέχρι της σήμερον ἐπί ψυχική ἡμῶν σωτηρία.



Ἀντὶ λοιπόν φιλελευθέρων ἐφάνησαν μισελεύθεροι, καὶ ἀντί φιλογενών καὶ φιφιλοθρήσκων ἐφάνησαν μισογενμισογενείς, μισόθρησκοι καὶ ανἀντίθεοι, διοργανίζοντες, φεῦ, οἱ ἀσυνείδητοι με τα απονενοημένα κινήματά των την ἀγανάκτησιν της ευμενούς κραταιάς βασιλείας ἐναντίον των ομογενών μας ὑπηκόων της, καὶ σπεύδοντες νὰ ἐπιφέρωσι κοινόν καὶ γενικόν τον ὀλέθρων ἐναντίον παντός του γένους. Καὶ ἀγκαλά εἶναι γνωστόν, ὅτι, ὅσοι εἶναι κατηρτισμένοι τῷ ὄντι εἰς την εὐσέβειαν, ὅσοι νουνεχεῖς καί τίμιοι καί τῶν ἱερῶν κανόνων καί θείων νόμων ἀκριβεῖς φύλακες δὲν θέλουν δώσει εὔηκοιαν εἰς τας ψευδολογίας των ἀχρείων ἐκείνων καί κακόβουλων· ἐπίδη ὅμως είν’ ἐνδεχόμενον νά συνηρπάσθησαν τινές καί παρασυρθῶσι καί ἄλλοι, διά τοῦτο προκαταλαμβάνοντες ἐκ προνοίας ἐκκλησιαστικῆς ἀπαγορεύομεν πᾶσιν ὑμῖν τα σωτήρια, καί γράφοντες μετά των περί ἡμᾶς ἱερωτάτων συναδελφῶν, του μακαριωτάτου πατριάρχου τῶν Ἱεροσολύμων, των ἐκλαμπροτάτων καί περιφανεστάτων προυχόντων του γένους, των τιμιωτάτων πραγματευτῶν, των ἀφ’ ἑκάστου ρουφετίου προκριτωτέρων καί ὅλων των ἕν τὴ βασιλευούσης ὀρθοδόξων μελῶν ἑκάστης τάξεως καί ἑκάστου βαθμοῦ, συμβουλεύομεν καί παραινοῦμεν καί ἐντελλόμεθα καί παραγγέλλομεν πᾶσιν ὑμῖν τοῖς κατά τόπον ἀρχιερεῦσι, τοῖς ἡγουμένοις τῶν ἱερῶν μοναστηρίων, τοῖς ἱερεῦσι ῶ ἐκκλησιῶν, τοῖς πνευματικοῖς πατράσι των ἐνοριῶν, τοῖς προεστώσι καί εὐκαταστάτοις των κωμοπόλεων καί χωρίων, καί πᾶσιν ἁπλῶς τοῖς κατά τόπον προκρίτοις νά διακηρύξετε την ἀπάτην των εἰρημένων κακοποιῶν καί κακοβούλων ἀνθρώπων, καί νά τους ἀποδείξετε καί νά τους στηλιτεύσετε πανταχοῦ ὡς κοινούς λυμεῶνας καί ματαιόφρονας, καί νά προσέχετε ὅσον το δυνατόν εἰς τας ἀπάτας αἰτῶν καί ραδιουργίας, γινώσκοντες, ὅτι ἡ μόνη ἀπόδειξις της ἀθωότητος των εἶναι νὰ ἐμφανίσωσιν ὅσα γράμματα λάβωσι τυχόν εἰς χεῖρας περί της αἰτῆς ὑποθέσεως, ἡ εἰδήσεις μάθωσι, καί νά παρρησιάσωσιν οἱ μέν ἐνταῦθα ἕν βασιλευούσης πρός ἡμᾶς, οἱ δ’ ἕν τοῖς ἐξῶ μέρεσιν εἰς τους κατά τόπον ἀρχιερεῖς καί τους διοριζομένους παρ’ ἡμῶν ἐκκλησιαστικούς ἐξάρχους καί τους βασιλικούς ἐξουσιαστάς καί διοικητάς, δηλοποιοῦντες καί παραδίδοντες καί ἐκείνους τους ἁπλουστέρους, ὅσοι ἤθελαν φωραθῆ ὅτι ἐνενεργοῦν ἀνοίκεια του ρεαγιαδιακού χαρακτῆρος, καθότι οἱ τοιοῦτοι διαπράττουσι την γενικήν ἡσυχίαν, καί κατακρημνίζουσι τους ἀδυνάτους καί ἀθώους ὁμογενείας μας εἰς της ἀπωλείας το βάραθρον.



Καί τόσον ὑμεῖς οἱ ἀρχιερεῖς, οἱ μοναστηριακοί, οἱ ἱερωμένοι, καί οἱ προεστώτες καί εὐκατάστατοι καί πρόκριτοι ἑκάστου τόπου με την ἄγρυπνον προσοχήν σας, ὅσον καί οἱ λοιποί ἑκάστης τάξεως καί βαθμοῦ ἄνθρωποι με τας ἐκ μέρους σας ἀδιαλείπτους συμβουλάς καί νουθεσίας, καί κατά τας πατρικάς καί προνοητικάς ἐκκλησιαστικάς ἡμῶν ὁδηγίας καί παραινέσεις νά γενήτε ἐδραῖοι καί ἀμετακίνητοι ἐπί του κέντρου του ρεαγιαλικίου, καί ἐξ ὅλης ψυχῆς καί καρδίας σας νά διαφυλάττετε την πίστιν καί κάθε ὑποταγήν καί εὐπείθειαν εἰς αὐτὴν την θεόθεν ἐφ’ ἡμᾶς τεταγμένην κραταιάν καί ἀήττητον βασιλείαν, καί νά ἀποδεικνύετε ἐντελῶς με ὅλα τα πραγματικά της εἰλικρινείας σημεῖα, καθότι ἡ μετ’ εὐχαριστίας καί εἰλικρινείας ὑποταγή χαρακτηρίζει καί την πρός Θεόν ἀγάπην καί πίστιν, καί την πρός τας θείας αὐτοῦ ἐντολάς καί τας ὑπαγορεύσεις των θείων νόμων καί ἱερῶν κανόνων ὑπακοήν, καί την εὐγνωμοσύνην της καρδίας ἡμῶν διά τ’ ἄπειρα ἐλεῆ, ὁποῦ ἀπολαμβάνομεν παρά της βασιλικῆς φιλανθρωπίας.



Ἐπειδή δέ πρὸς τοῖς ἄλλοις ἐγένετο γνωστόν, ὅτι οἱ το σατανικόν της δημεγερσίας φρόνημα ἐπινοήσαντες, καί εὐκαιρίαν τοιαύτην συστησάμενοι πρὸς ἀλλήλους συνεδέθησαν καί με τον δεσμόν του ὅρκου, γινωσκέτωσαν, ὅτι ο ὅρκος αὐτὸς εἶναι ὅρκος ἀπάτης, εἶναι ἀδιάκριτος, καί ὅμοιος με τον ὅρκον του Ἡρώδου, ὅστις, διά νὰ μή φανῆ παραβάτης του ὅρκου του, ἀπεκεφάλισεν Ἰωάννην τον βαπτιστήν. Ἄν ἤθελεν ἀθετήσει τον παράλογον ὅρκον του, τον ὁποῖον ἐπενόησεν ἡ ἄλογος ἐπιθυμία του, ἔζη βέβαια τότε ὁ θεῖος πρόδρομος, ὥστε ἑνός ἁπλοῦ ὅρκου ἐπιμονή ἔφερε τον θάνατον του προδρόμου. Η ἐπιμονή ἄρα του ὅρκου εἰς διατήρησιν των ὑποσχεθέντων παρά της φατρίας αὐτῆς, πραγματευομένης οὐσιωδῶς την ἀπώλειαν ἑνός ὁλοκλήρου γένους, πόσον εἶναι ὀλεθρία καί θεομίσητος εἶναι φανερόν· ἐξ ἐναντίας, ἡ ἀθέτησις του ὅρκου αὐτοῦ, ἀπαλλάττουσα το γένος ἐκ των ἀπερχομένων ἀπαραμυθήτων δεινῶν, εἶναι θεοφιλής καί σωτηριώδης. Διά τοῦτο τὴ χάριτι του παναγίου Πνεύματος ἔχει ἡ ἐκκλησία αὐτόν διαλελυμένον, καί ἀποδέχεται καί συγχωρεῖ ἐκ καρδίας τους μετανοοῦντας καί ἐπιστρέφοντας, καί την προτέραν ἀπάτην ὀμολογούντας, καί το πιστόν ρεαγιαλίκι αὐτῶν ἐναγκαλιζομένους ειλικρινώς.



Ταῦτα ἀμέσως νά κοινολογήσετε εἰς ὅλους του γνωστούς σας, καί νά κατασταθῆτε ὅλοι προσεκτικώτεροι, ἀνατρέποντες καί διαλύοντες ὡς ἀραχνιώδη ὑφάσματα, ὅσα ἡ ἀπάτη καί ἡ κακοβουλία των πρωταιτίων ἐκείνων καθ’ μανδήλιον τρόπον συνέπλεξε. Ἐπειδὴ, ἐάν, ὁ μὴ γένοιτο, δὲν ἤθελε καθαρισθῆ ἡ θανατηφόρος αὐτὴ λύμη, καί φωραθώσί τινες τολμῶντες εἰς ἐπιχειρήματα ἐναντία των καθηκόντων του ρεαγιαλικίου, κοντά ὅπου οἱ τοιοῦτοι ἔχουσι νά παιδευθῶσι χωρίς ἐλέους καί οἱκτιρμῶν (μὴ γένοιτο, Χριστέ βασιλεῦ!) ἀμέσως θέλει ἐξαφθῆ ἡ δικαία ὀργὴ του κράτους του καθ’ ἡμῶν, καί ὁ θυμός τῆς ἐκδικήσεως γενικός των ἐχλιϊσλάμιδων, καί θέλουν ἐκχυθῆ τόσων ἀθωῶν αἵματα ἀδίκως καί παραλόγως, καθώς ἀποκριματίστως ταῦτα πάντα διεσάλπισεν ἡ κραταιά καί ἀήττητος βασιλεία διά του ἐκδοθέντος καί ἐπ’ ἀκροάσει κοινή ἡμῶν ἀναγνωσθέντος ὑψηλοῦ βασιλικοῦ προσκυνητοῦ ὁρισμοῦ.



Ἐκείνους δέ τους ἀσεβεῖς πρωταιτίους καί ἀπονενοημένους φυγάδας καί ἀποστάτας ὀλεθρίους νά τους μισῆτε καί νά τους ἀποστρέφεσθε καί διανοίᾳ καί λόγῳ, καθότι καί η ἐκκλησία καί το γένος τους ἔχει μεμισημένους, καί ἐπισωρεύει κατ’ αὐτῶν τας παλαμναιοτάτας καί φρικωδεστάτας ἀράς· ὡς μέλη σεσηπότα, τους ἔχει ἀποκεκομμένους της καθαράς καί ὑγιαινούσης χριστιανικῆς ὁλομελείας· ὡς παραβάται δέ των θείων νόμων καί κανονικῶν διατάξεων, ὡς καταφρονῆται του ἱεροῦ χρήματος της πρὸς τους εὐεργέτας εὐγνωμοσύνης καί εὐχαριστίας, ὡς ἐναντίοι ἠθικῶν καί πολιτικῶν ὀρόν, ὡς την ἀπώλειαν των ἀθωῶν καί ἀνευθύνων ὁμογενῶν μας ἀσυνειδήτως τεκταινόμενοι, ἀφωρισμένοι ὑπάρχειεν καί κατηραμένοι καί ἀσυγχώρητοι, καί μετά θάνατον ἄλυτοι, καί τωτο αἰωνίῳ ὑπόδικοι ἀναθέματι, καί αὐτοί, καί ὅσοι τοῖς ἴχνεσιν αὐτῶν κατηκολούθησαν του λοιποῦ, ἄν μή θελήσωσιν ἐννοήσαι την ἁρπαγήν καί ἀπάτην, καί ἐπιστραφήναί τε καί βαδίσαι την εὐθεῖαν της σωτηρίας ὁδόν, ἄν δέν ἀναλάβωσιν, ὁ ἐστί, τον ἐντελῆ χαρακτῆρα του ρεαγιαδικού αὐτῶν ἐπαγγέλματος



Τα αὐτά δέ καί κατά της ἀρχιερωσύνης σας καί ἱερωσύνης σας ἐπανατεῖνομεν, ἐάν μή βαδίσετε, εἰς ὅσα ἐν Πνεύματι ἁγίῳ ἀποφαινόμεθα διά του παρόντος εκκλησιαστικώς, ἐάν δὲν δείξετε ἐν ἔργῳ την ἐπιμέλειάν σας καί προθυμίαν εἰς την διάλυσιν των σκευωριῶν, εἰς την ἀναστολήν των καταχρήσεων καί ἀταξιῶν, εἰς την ἐπιστροφήν των πλανηθέντων, εἰς την ἄμεσον καί ἔμμεσον καταδρομήν καί ἐκδίκησιν των ἐπιμενόντων εἰς τα ἀποστατικά φρονήματα, ἐάν δὲν συμφωνήσετε τή ἐκκλησία του Θεοῦ, καί, ἐν ἑνί λόγῳ, ἐάν καθ’ οἱονδήτινα τρόπον δολιευθῆτε καί κατενεχθῆτε κατά της κοινῆς ἡμῶν εὐεργέτιδος κραταιάς βασιλείας, ἔχομεν ὑμᾶς ἀργοὺς πάσης ἱεροπραξίας, καί τή δύναμει του παναγίου Πνεύματος ἐκπτώτους του βαθμοῦ της ἀρχιερωσύνης καί ἱερωσύνης καί το πυρί της γεέννης ἐνόχους, ὡς την κοινήν του γένους ἀπώλειαν προτιμήσαντα Οὕτω τοίνυν γινώσκοντες, ἀνανήψατε πρὸς Θεοῦ καί ποιήσατε καθώς γράφομεν εκκλησιαστικώς καί γενικῶς παρακελευόμεθα, καί μή ἄλλως ἐξ ἀποφάσεως, ὅτι περιμένομεν κατά τάχος την αἰσίαν των γραφομένων ἀποπεράτωσιν, ἶνα καί ἡ του θεοῦ χάρις καί το ἄπειρον ἔλεος είη μετά πάντων ὑμῶν
αωκα’ ἐν μηνί Μαρτίῳ



Ὑπεγράφη συνοδικῶς ἐπάνωθεν του χερούλι θυσιαστηρίου παρά της ἡμῶν μετριότητος καί της μακαριότητός του καί πάντων των συναδέλφων ἁγίων ἀρχιερέων



Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἀποφαίνεται
Ο Ἱεροσολύμων Πολύκαρπος συναποφαίνεται.
Ο Καισαρίας Ιωαννίκιος.
Ο Νικομηδεῖας Ἀθανάσιος
Ο Δέρκων Γρηγόριος.
Ο Αδριανουπόλεως Δωρόθεος.
Ο Βιζύης Ἱερεμίας.
Ο Σίφνου Καλλίνικος.
Ο Ἡρακλείας Μελέτιος.
Ο Νικαίας Μακάριος.
Ο Θεσσαλονίκης Ἰωσήφ
Ο Βερροίας Ζαχαρίας.
Ο Διδυμοτοίχου Καλλίνικος.
Ο Βάρνης Φιλόθεος.
Ο Ρέοντος Διονύσιος.
Ο Κυζίκου Κωνστάντιος.
Ο Χαλκηδόνας Γρηγόριος.
Ο Τουρνόβου Ἱωαννίκιος.
Ο Πισειδίας Ἀθανάσιος
Ο Δρύστας Ἄνθιμος.
Ο Σωζοπόλεως Παίσιος.
Ο Φαναρίου καὶ Φερσάλων Δαμασκηνός.
Ο Ναυπᾶκτου καὶ Ἄρτης Ἄνθιμος.

Εὐγένιος Β' - Ἕνας ἀκόμη «πατριώτης» πατριάρχης, ποὺ καλοῦσε τοὺς Ἕλληνες νὰ δηλώσουν ὑποταγὴ στὸν Σουλτᾶνο

Ἡ «παράδοση» ποῦ ἤθελε τους ἡγέτες του Πατριαρχείου, νά ἀφορίζουν ἤ νά «εγκαλούν στὴν τάξη» τους ἐπαναστατημένους Ἕλληνες, δέν σταμάτησε με τον ἀπαγχονισμό του «ἐθνομάρτυρα» πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ ποῦ  εἶχε ἐπίσημα αφορίσει την Ἑλληνική Ἐπανάσταση του 1821, ἀλλά συνεχίστηκε κι ἀπ’ τον διάδοχό του, τον Εὐγένιο Β’.

Ὁ Εὐγένιος ἦταν βουλγαρικῆς καταγωγῆς κι ὅπως σημειώνουν οἱ ἱστορικοί «σχεδὸν ἀγράμματος, ἀλλὰ τολμηρὸς καὶ θρασὺς εἰς τὸ λέγειν».

Ὁ Εὐγένιος ἀνακηρύχθηκε ὡς νέος Πατριάρχης καθ’ ὑπόδειξιν του Σουλτάνου. 

Εἶχε βέβαια,
προηγουμένως δώσει τα «διαπιστευτήριά» του, καθώς κατέδιδε τους ἐπαναστάτες στούς Τούρκους.

Ὅταν ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ καθαιρέθηκε, ὁ Σουλτᾶνος ζήτησε ἐπιτακτικά την ἄμεση ἐκλογή διαδόχου του, προκειμένου ὁ καθαιρεθείς νά ἐκτελεστεῖ ὡς ἁπλὸς κληρικός, καί ὄχι ὡς πατριάρχης, πρᾶγμα ποῦ θά εἶχε διπλωματικές παρενέργειες. 

Κανένας ἀπὸ τους Μητροπολῖτες της Συνόδου δέν τολμοῦσε νά δεχθεῖ νά θέσει ὑποψηφιότητα ὑπ’ αὐτές τις συνθῆκες, ἐκτὸς ἀπὸ τον Εὐγένιο Η ἐκλογή του ἔγινε δεκτή με δέος.

Ὅπως μας πληροφορεῖ ὁ ἱστορικός Ἰωάννης Κορδάτος, ἡ ἐνέργεια του ἀπαγχονισμοῦ του Γρηγορίου Ε’ καί ἡ ταυτόχρονη ἀνάδειξη του Εὐγένιου Β’, ἦταν ἐντεταγμένη στό πλαίσιο των ὑπόγειων μαχῶν ποῦ δίνονταν μεταξύ Δεσποτάδων καί Μητροπολιτῶν, ποῦ ἐπωφθαλμιοῦσαν τον πατριαρχικό θρόνο. Γράφει ὁ Κορδάτος:

 «Ἄν καί ὁ πατριάρχης Γρηγόριος ἀφόρισε τον Ὑψηλάντη καί τους ἐπαναστάτες καί ἔστειλε ἐξάρχους στίς ἐπαρχίες με τους ἀφορισμούς καί πανταχοῦσες σ’ ὅλους τους Μητροπολῖτες, προστάζοντας νά διαβαστοῦν οἱ ἀφορισμοί, ἔπαψε νά ἔχει την ἐμπιστοσύνη της τουρκικῆς κυβέρνησης γιατί βρέθηκαν Δεσποτᾶδες νά τον συκοφαντήσουν ὅτι ἦταν ἀρχηγός της Φιλικῆς Ἑταιρείας, ἄρα αρχισυνωμότης. Ἐκεῖνος ποῦ κατηγόρησε καί συκοφάντησε τον Γρηγόριο ἦταν ὁ Μητροπολίτης Πισίδας Εὐγένιος».

Ὁ Εὐγένιος, ὡς πατριάρχης πλέον, με πολλές ἐγκυκλίους του στήν ἐποχῇ ἀπό Αὔγουστο 1821 ἑως καί Ἰανουάριο 1822, καλοῦσε τους ἐπαναστατημένους Ἕλληνες νά μετανοήσουν καί νά δηλώσουν ὑποταγή καί εὐπείθεια στόν Σουλτᾶνο: «Μεγάλαι ἦσαν αἱ εὔνοιαι (…) καί το ἔθνος ὑμῶν ἀντικείμενον της πατρικῆς μερίμνης του Σουλτάνου, ὄφειλε νά εὐλογῆ τον μονάρχην, ὅστις κυβερνᾶ τον λαόν αὐτοῦ καθ’ ὑπόδειγμα της θείας εὐσπλαχνίας (…) Ἀλλά φεῦ ἀγαπητοί ἐν Χρηστῷ ἀδελφοί μέγα μέρος των Ἑλλήνων, παριδόντες το καθῆκον της εὐγνωμοσύνης, ἐτόλμησαν νά φέρωσιν ὅπλα ἐναντίον του γαληνοτάτου καί κραταιοτάτου ἡμῶν ἡγεμόνος».

Γιὰ ὅσους δὲ δὲν «μετανοήσουν» ἐκτοξεύει ὁ συγκεκριμένος πατριάρχης ἀπειλές κατά της ζωῆς, της περιουσίας, της οἰκογένειας καί της πατρίδας τους καί, πέρα ἀπὸ αὐτὰ, κυρώσεις χωρίς ἔλεος, ποῦ θά τους ἐπιβάλει ὁ   Ὀθωμανός κυρίαρχος, ἐνῶ «θά τους τιμωρήσει ἀμείλικτα καί    ὁ Θεός» (Δημ. Σοφιανού «Ἐγκύκλιοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ   Πατριάρχη…»).

Ἡ πρώτη ἐγκύκλιος του Εὐγένιου του Β’ ἐξεδόθη την 15η Αὐγούστου του 1821 καί εἶχε ὡς παραλήπτη τον μητροπολίτη Παροναξίας καί ἔξαρχο παντός Αἰγαίου Πελάγους Ἱερόθεο, ὁ ὁποῖος καί ἐπιφορτίσθηκε με το καθῆκον νά πείσει τους ἐπαναστατημένους νησιῶτες «νά βαδίζωσι την ὁδὸν της εὐπειθείας καί ὑποταγή ἀπαρατρέπτως πρὸς τον σουλτᾶνον»:



Ἱερώτατε μητροπολῖτα Παροναξίας, υπέρτιμε καὶ ἔξαρχε παντός Αἰγαίου Πελάγους…

εντελλόμεθά σοι διά της παρούσης ὅπως χωρίς ἀναβολή ἐνεργήσης ἐπί κοινή απαξαπάντων

των ἐπαρχιωτῶν σου ἀκροάσει καὶ εμἐμπνεύσης εἰς τας καρδίας

των τας ἐν αὐτῷ περιεχομένας ἐννοίας με ὅλη την ἀπαιτουμένην καθαρότητα

καὶ ακἀκρίβειαν, διά νά ἀναπέμψωσι προηγουμένως τας ὑπέρ του βασιλείου κράτους

ἱκετηρίους αὐτῶν φωνάς πρὸς Θεόν, καὶ επἑπομένως κατανοήσαντες το γινόμενον

καὶ πρὸς αὐτούς μέγα βασιλικόν ἔλεος νά βαδίζωσι την ὁδὸν της εὐπειθείας

καὶ ὑποταγή ἀμετατρέπτως, ἐν βεβαιότητι ὅτι, καθώς ἡ κραταιά βασιλεία

ἐξευμενίζεται πρὸς τους μετανοοῦντας καὶ χαρίζεται αυτοίς φιλανθρώπως

την ἀμνηστίαν, οὕτω κατά των σκληροτραχήλων καὶ ἀμεταμελήτων

μένει ἀδυσώπητος Ἐνῆ λόγῳ, κατά το ἄφευκτον χρέος της προθυμίας σου,

νά στηρίξης πάντας αὐτούς ἐπί του κέντρου του ραγιαλικίου, ὑπαγορεύων

συμφώνως τα σωτήρια καὶ γινόμενος καλόν παράδειγμα πρὸς αὐτούς…
Περιμένομεν ἐν τάχει των γραφομένων ἀπαντῶν την αἰσίαν ἀποπεράτωσιν Η δὲ του Θεοῦ χάρις είη μετά της ἱερότητός σου.

Ο Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἐν Χρηστῷ ἀδελφός


Η δεύτερη ἐγκύκλιος του Εὐγένιου του Β’ (Αὔγουστος 1821) ἀπευθυνόταν σε ὅλους τους Ἕλληνες της Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ με αὐτήν καλοῦνταν οἱ ἐξεγερθέντες νά καταθέσουν τα ὅπλα:

Φεῦ! Πολλοί ἐκ του ἔθνους των Ρωμαίων παραμελήσαντες της χρεωστουμένης 
εὐγνωμοσύνης, ἀγνωμονήσαντες τῶν τοιούτων εὐεργεσιῶν καὶ ἐν ταυτῷ 
ἀθετήσαντες καὶ καταπατήσαντες τα θρησκευτικά διδάγματα, 
τα ὑπαγορεύοντα την ἐντελῇ εὐπείθειαν καὶ ὑποταγήν εἰς το θεοσυντήρητον 
αὐτὸ βασίλειον κράτος, εἰς τοιαύτην ἐξετραχηλίσθησαν ματαιότητα καὶ ἀπόνοιαν,
ὥστε ἐτόλμησαν νά ἀναλάβωσιν το σχῆμα της ἀνταρσίας ἐναντίον της κοινῆς 
εὐεργέτιδος Ἡμῶν τροφοῦ ἀηττήτου βασιλείας…

Διασαλπίζομεν εἰς ὅλοις σας τας ἐννοίας του ὑψηλοῦ βασιλικοῦ προσκυνητοῦ ὁρισμοῦ 
καὶ παραινοῦμεν ἓν ἁγίῳ πνεύματι καὶ παραγγέλλομεν ἀπαξάπαντας, μικρούς 
καὶ μεγάλους, ἑκάστης τάξεως καὶ βαβαθμοῦ, ὅσοι αὐθαδῶς ἐτολμήσατε νὰ ἐξοπλισθῆτε 
κατά της κοινῆς ἡμῶν τροφοῦ καὶ εὐεργέτιδος κραταιάς βασιλείας, 
νὰ καταθέσητε ἀμέσως τα ὅπλα καὶ νὰ ἀναλάβητε το ἀρχαῖον σχῆμα της
 ἐντελούς καὶ εἰλικρινοῦς ὑποταγή καὶ εὐπειθείας σας πρὸς αὐτὴν, 
καὶ νὰ ἀποπτύσητε το σατανικόν καὶ μάταιον της ἀνταρσίας φρόνημα, 
οἱ δέ λοιποί πάντες νὰ μένητε ἐδραῖοι καὶ ἀμετακίνητοι εἰς το πιστόν του ραγιαλικίου… 
ὑπὸ την ἀμφιλαφή σκιάν τον βασιλείου κράτους…

Ὅλοι χωρίς τινός ἐξαιρέσεως νά ἐπιστρέψητε εἰς την σωτηριώδη ὁδόν της 
ὑποταγῆς, ὄντες βέβαιοι καί πεπληροφορημένοι, ὅτι ἡ κραταιά βασιλεία, 
κατιδούσα την πνευματικήν ἐπιστροφήν καί μεταμέλειαν, το ἄδολον καί αλἀληθές
 της εὐπειθείας σας φρόνημα καί την ἀκριβῆ διατήρησιν των 
του πιστοῦ ραγιακιλίου καθηκόντων, αὖθις ὥς μήτηρ φιλόστοργος θέλει σας
 ἐναγκαλισθῆ καί θέλει σας περιθάλπη ἐπιδαψιλεύουσα τα της ἀκενώτου πηγῆς της
 εὐσπλαγχνίας της πλούσια τα ἐλέη ἐφ’ ὑμᾶς, καί παραπέμπουσα εἰς βυθόν λήθης τα 
ἐξ ἐπηρείας του μισοκάλλου δαίμονος ἀπονενεμημένα ἐκεῖνα κινήματα των τολμησάντων.

Κατά τον αὐτόν δέ τρόπον καί ἡ κοινή των εὐσεβῶν μήτηρ ἁγία του Χριστοῦ Ἐκκλησία 
θέλει ἐξευμενισθή καί θέλει ἀξιώσει συγχωρήσεως καί ἀφέσεως τους ἡμαρτηκότας 
καί τα βάρη των φρικωδεστάτων αὐτῆς ἀρῶν ἐπισπασαμένους, βλέπουσα ἐνεργουμένην την μεταμέλειαν ὑμῶν…

Η τρίτη ἐγκύκλιος του Εὐγένιου του Β’ (Ἰανουάριος 1822) καλοῦσε τους «προδότες» καί «ἀποστάτες» κατοίκους της Κρήτης, της Πελοποννήσου καί των νησιῶν του Αἰγαίου «νά κλίνουν τον αὐχένα» στόν «θεόθεν τεταγμένο Βασιλεῦ»:

Οἱ ἀνά πᾶσαν την νῆσον Κρήτην καί τας ἀποκειμένας αὐτὴ Ἐπισκοπάς οἰκοῦντες Ρωμαῖοι… 
ἡ πάντα πρὸς το συμφέρον του ἀνθρώπινου γένους οἰκονομοῦσα πρόνοια του ὑψίστου θεοῦ, 
ἄνωθεν καί ἐξ αὐτῆς τῆς του κόσμου κτίσεως ἐτάξατο τας ἐπιγείους βασιλείας ὡς τινάς βάσεις 
καί θεμέλια ἀρραγῆ, ἐπί των ὁποίων εἶναι ἐποικοδομημένη ἡ καλή διοίκησις των λαῶν καί η εὐδαιμονία των ὑπηκόων εἰς αὐτὰς ἐχάρισε σοφίαν καί γνῶσιν του εἰδέναι 
καί ἐνεργεῖν συμφέροντα εἰς ὅλην την ἀνθρωπότητα καί ὁ,τι ἄν πράττη 
ὁ θεόθεν τεταγμένος Βασιλεύς, τοῦτο εἶναι ὑπὸ της θείας προνοίας ἐξηρτημένον…

Ἀλλὰ καθώς ὕστερον ἀπὸ μίαν λυσσώδη τρικυμίαν ἐπέρχεται μία γαλήνη, πνέουσιν 
οἱ ζέφυροι καὶ οἱ πρότερον ἀπηλπισμένοι διά τον ἐπαπειλούμενον καταποντισμόν 
διασώζονται εἰς ἀσφαλεϊς λιμένας, τοιοντοτρόπως ἡ θεία πρόνοια με την ἀποκατάστασιν 
της κραταιάς Ὀθωμανικῆς Βασιλείας ἐπὶ του ἔθνους ἡμῶν διασκέδασεν ὅλας ἐκείνας 
της ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως τας ταραχάς καὶ των πολιτικῶν ναυαγίων τας τρικυμίας, 
καὶ τώρα τόσους αἰῶνας εὑρισκόμενοι εἰς ἕναν λιμένα ἀπολαμβάνομεν την μακαριστήν 
εὐδαιμονίαν, πεπλουτισμένοι με ἐκκλησίας ἱερᾶς καὶ με ὅλην την ἄνεσιν 
των θρησκευτικῶν μας ἐθίμων

Ὅσοι ἀδιαφοροῦντες εἰς τας ἀντιεκκλησιαστικάς ἡμῶν παραινέσεις καὶ πατρικάς συμβουλάς
 καὶ ἐπεπιμένοντες εἰς τα θεοστυγή αὐτοῦ του χριστιανικοῦ χαρακτῆρος ἀλλότρια 
ἐκεῖνα κινήματα, ἡ ἀνομία αὐτῶν ἐπὶ τον τράχηλον αὐτῶν και κρίμα λήψονται ἐαυτοίς 
καὶ κακατάκριμα, καθότι ἄφευκτος ἡ κατ’ αὐτῶν δικαίως ἐπαπειλουμένη πανωλεθρία 
καὶ οὐκ ἔσται αὐτοῖς ἱλασμός ἡ σωτηρία μήτε σωματική μήτε ψυχική, 
ἀλλὰ κακοί κακῶς οἰμώξουσι καὶ καταστραφήσονται ἐκ μιᾶς…

Σεῖς, φεῦ, καταπατήσαντες καὶ θεία καὶ ἀνθρώπινα δικαιώματα, ἀθετήσαντες 
καὶ εὐαγγελικούς νόμους καὶ κανόνας ἀποστολικούς, νοσήσαντες μίαν ἀπαραδειγμάτιστον ἀχαριστίαν, ὁμοίαν με ἐκείνην του προδότου Ἰούδα, ἐτολμήσατε νά λάβητε ὅπλα εἰς χεῖρας 
καὶ νά ὑψώσητε ἀποστασίας σημαίαν, τ'αὐτόν εἰπεῖν ἀντιστρατευσάμενοι ἐναντίον του 
ἐπουρανίου βασιλέως καὶ Θεοῦ ἡμῶν ὑπὸ στρατηγῷ τῷ ἀρχεκάκω σατάν 
καὶ παμπονήρῳ διαβόλῳ, του ὁποίου ἐφεύρημα καὶ γέννημα εἶναι το εἶδος αὐτὸ της ἀποστασίας,
 καὶ αὐτὸ ἐκ πρώτης ἀρχῆς ἐνέπνευσεν εἰς το πνεῦμα των πρωτοπλάστων μέσα εἰς τον παράδεισον. Ἑνί λόγῳ με το βδελυρόν αὐτὸ κίνημα καὶ με τους σατανικούς αὐτούς τρόπους, 
εἰς μὲν την ἐκκλησίαν του Θεοῦ καὶ εἰς ὅλον το ἥσυχον γένος προξενήσατε μελαγχολίαν 
καὶ λύπην ἀνείκαστον…

Ὅθεν, χριστιανοί ἀδελφοί, τέκνα της ἀνατολικῆς ἡμῶν Ἐκκλησίας, ὅσοι κάτοικοι της Πελοποννήσου καί ὅσοι του Αἰγαίου πελάγους, ὅσοι πλέετε την θάλασσαν καί ὅσοι εὑρίσκεσθε εἰς την ξηράν,
 ὅσοι ἐνί λόγῳ εἴτε παραλογιζόμενοι οἵκοθεν εἴτε ἀπατώμενοι ἅλλοθεν ἐφθάσατε 
νά νοσήσετε την κατηραμένην αὐτὴν νόσον καί νά λάβητε ὅπλα εἰς χεῖρας με ἀποστατικά φρονήματα ἀκούσατε της πατρικῆς μας φωνῆς, ἥτις πηγάζει ἀπὸ πόνον ἐγκάρδιον, ἔλθετε εἰς ἑαυτούς, ἀποπτύσατε το σατανικόν αὐτὸ φρόνημα της ἀνοήτου ἀποστασίας, ρίψατε τα ὅπλα,
 τα αἴτια της κοινῆς σας καταστροφῆς, ἀναλάβετε τον προγονικόν ρεαγιαλικόν χαρακτῆρα,
 φιλιωθῆτε με τον Θεόν, διά νά ἔχητε καί την εὔνοιαν της ὑπὸ Θεοῦ τεταγμένης κραταιάς
 καί ἀηττήτου βασιλείας…

Ἡμεῖς, ἐπιστηριζόμενοι εἰς την εὐσπλαχνίαν του κραταιοτάτου ἡμῶν βασιλέως
 καὶ εἰς την εὐμένειαν των πολυχρονίων καὶ εὐμενεστάτων ἡμῶν ὐθεντῶν, 
την ὁποίαν ἀναλόγους φωνάς δὲν ἔχομεν νὰ εὐχαριστήσωμεν, καὶ διά την ὁποίαν εἴμεθα ὑπόχρεοι 
νὰ παρακαλοῦμε νυχθημερόν τον κύριον ἡμῶν καὶ θεόν ὑπὲρ του βασιλείου κράτους, 
ὅπως είη ἀήττητον καὶ θριαμβεύουν εἰς αἰῶνα αἰώνων καὶ ὑποτάττον πάντα ἐχθρόν καὶ πολέμιον,
 καὶ ὑπόχρεοι προσέτι νὰ θυσιάσωμεν ἑαυτούς κατά λόγον χριστιανικῆς εὐγνωμοσύνης…