Εκκλησία της Κρήτης προς ραγιάδες επαναστάτες: «Χριστιανοί! Ρίψατε τα όπλα!»

Ἀπὸ τα πρώιμα κιόλας χρόνια της Τουρκοκρατίας, στὴν Κρήτη ἀρχίζει ἡ ὀργανωμένη ἀντίσταση κατά του κατακτητή, πότε με τὴ βοήθεια των Βενετῶν στὰ Χανιά το 1692 καὶ πότε με την  ἡ ὀργανωμένη ἀντίσταση κατά του κατακτητή, πότε με τὴ βοήθεια των Βενετῶν στὰ Χανιά το 1692 καὶ πότε με την  Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ἐδῶ, ἡ χαρακτηριστική ἀγριότητα των γενιτσάρων, αὐτοκρατορικῶν καὶ ντόπιων, ποῦ εἶναι μοναδική ἴσως στὸν ἑλληνικό χῶρο

Η ἑλληνική ἐπανάσταση του 1821 ξαπλώνεται ἀμέσως καὶ στὴν Κρήτη, παρά τὴ στρατιωτική ὑπεροχή του τουρκικοῦ στοιχείου, την παντελῆ ἐλλείψει ὅπλων καὶ ἐφοδίων καὶ την ἄγρυπνη ἐπιτήρηση των τουρκικῶν ἀρχῶν Οἱ ἀγῶνες της Κρήτης, ποῦ κινοῦνται στὸ ἴδιο ἱστορικό πλαίσιο με το ξεσήκωμα της ἄλλης Ἑλλάδας, διαρκοῦν 10 σχεδόν χρόνια καὶ περνοῦν ἀπό φάσεις ἐπιτυχίας, ἀλλά καὶ ὀδυνηρῶν συνεπειῶν Οἱ ἐπαναστατικές ἐξεγέρσεις ἀρχίζουν ἀπό τα Σφακιά. Στίς ἀρχὲς Ἰουνίου του 1821, ἀρχίζει ἐπίσημα πιά ὁ κρητικός ἀγῶνας Η πρώτη φάση των ἀγώνων διαρκεῖ ὡς το 1824, ὅταν οἱ Τοῦρκοι καλοῦν σε βοήθεια μεγάλες αἰγυπτιακές δυνάμεις, ποῦ κατορθώνουν, σε φονικές μάχες, νὰ καταπνίξουν τα ἐπαναστατικά κινήματα, χαράσσοντας παράλληλα με τὴ φιλοπόλεμη τακτική τους φιλόδοξους μελλοντικούς στόχους.


Το ἴδιο χρονικό διάστημα ποῦ μαινόταν ἡ ἐπανάσταση στὴν Κρήτη, οἱ ἐκεῖ ἱεράρχες, σε ἀπόλυτη σύμπνοια με την ἀντεθνική δράση του Πατριαρχείου, γύριζαν στὰ χωριά, καὶ προσπαθοῦσαν νὰ κάμψουν το ἠθικὸ του πληθυσμοῦ, λέγοντας πῶς οἱ ἐπαναστάτες εἶναι ἀφορισμένοι, καὶ πῶς πρέπει νὰ παρατήσουν τα ὅπλα -τονίζοντας παράλληλα καὶ την ὑπεροχή των ἐχθρῶν- καὶ νὰ ζητήσουν συγχώρησε ἀπό την «κραταιάν, ἔνδοξη καὶ φιλάνθρωπον βασιλείαν».





Πρὸς το τέλος του 1823 ὁ μητροπολίτης Κρήτης, Καλλίνικος Γ΄ ὁ ἐξ Ἀγχιάλου, διαμήνυε στὸ ποίμνιό του:


Χριστιανοί, τέκνα ἐν Κυρίῳ!

Γνωστόν ἔστω ὑμῖν ὅτι ὁ ἐνδοξώτερος ἀρχιστράτηγος Χασᾶν Πασᾶς ἀπό φιλανθρωπίαν κινηθείς ἀπεφυλάκισε πολλούς ἄλλους ἀδελφούς ἡμῶν καὶ ἐμέ τον ἴδιον Εὑρισκόμενος ἐγώ τώρα ὑπὸ την εὐνοϊκήν προστασίαν του, ὡς περί τούτου θέλει σας πληροφορήσει καὶ ὁ διάκονός μου, δὲν δύναμαι ἀπό εὐγνωμοσύνην νὰ κρύψω την προαίρεσιν καὶ την δικαιοσύνην του. Ἔρχομαι ὅμως νὰ παρακαλέσω ὑμᾶς, χριστιανοί, νὰ ἔλθετε πλέον εἰς συναίσθησιν καὶ νὰ γνωρίσατε με ποίαν ἰσχυράν δύναμιν του Ἀντιβασιλέως της Αἰγύπτου ἔχετε νὰ κάμετε.



Ὅθεν σας συμβουλεύω νὰ ρίψητε τα ὅπλα καὶ νὰ προσπέσητε εἰς τοιοῦτον φιλάνθρωπον ἀρχιστράτηγον, τον ἡνοποίουν ἐπίτηδες ὁ ἐνδοξότατος Μεχμέτ Ἀλής ἔστειλεν τοιοῦτον, διά νὰ εἰρηνεύση τον τόπον μας…



Οὕτω πράξητε χριστιανοί μου προτιμῶντες τον εἰρηνικόν βίον παρά τας τόσας ζημίας, τας ὁποίας καθ’ ἑκάστην λαμβάνετε ὑμεῖς αὐτοὶ, τα τέκνα σας καὶ τα κτήματά σας…


Λίγα χρόνια ἀργότερα, το 1827, ὁ ἐπίσκοπος Κυδωνίας (Κρήτης) Ἀρτέμιος, θὰ προσθέσει κι αὐτὸς το ὄνομα του στὸν κατάλογο των «ἡρωικῶν» ρασοφόρων της Ἐκκλησίας, κοινοποιῶντας την ἀκόλουθη ἐγκύκλιο, με την ὁποία συνιστοῦσε στοὺς ἐπαναστατημένους Κρητικούς -τι ἄλλο;- την ὑποταγή στὸν «φιλάνθρωπο» Τοῦρκο ἄρχοντα:


Χριστιανοί, εὑρισκόμενος εἰς Γραμβούσαν, σας εὔχομαι. Λυποῦμαι, ἀδελφοί μου, ὅτι σας μωραίνει ἡ τύχη, ὥστε νὰ ἐπιμένετε ἀσυλλογίστως εἰς το ὀλέθριον φρόνημα της ἀποστασίας, το ἡνοποίουν μέλλει δυστυχῶς νὰ ἐπιφέρει καὶ τον τέλειον ἀφανισμόν σας, ἐάν δὲν μεταμεληθῆτε, ἐωσότου ἔχετε καιρόν, καὶ ἀποστραφῆτε την ὁδόν ταύτην της πλάνης σας. Δὲν πρέπει κατ’ οὐδένα τρόπον νὰ φροντίζετε, τι κάμνουν εἰς ἀλλὰ μέρη οἱ ἀποστάται Σεῖς χρεωστεῖτε νὰ φροντίζετε περί της ἱδικής σας σωτηρίας καὶ περί της ζωής των τέκνων σας.



Ἐντὸς ὀλίγου περιμένονται ἐδῶ οἱ στόλοι της Αἰγύπτου καὶ της Κωνσταντινουπόλεως, οἱ ὁποῖοι μέλλουν νὰ σας πολιορκήσουν, αὐτοὶ μέν διά θαλάσσης, τα δὲ στρατεύματα διά ξηράς, ὥστε νὰ σάς βιάσωσι νὰ παραδοθῆτε καὶ νὰ χαθῆτε



Ο Μουσταφά βέης εἶναι φιλάνθρωπος καὶ γνωρίζω καλῶς ὅτι δὲν θέλει το κακόν σας ὅθεν ἀπό χριστιανικήν ἀγάπην κινούμενος σας συμβουλεύω καὶ ἐγώ νὰ προλάβητε τα φρικτά δυστυχήματα, τα ὁποία σας περιμένουν, ἐάν πρότερον ἑκουσίως δὲν καταθέσητε τα ὅπλα καὶ ὑποταχθῆτε εἰς τον Ψηλότατον βέην μας. Καί αὐτοὶ οἱ ἴδιοι φυλακισμένοι καπεταναῖοι με παρεκάλεσαν νὰ σας γράψω περί τούτου καὶ πρὸς τούτοις νὰ λάβητε συμπάθειαν εἰς τα βάσανα, τα ὁποία σήμερον ὑποφέρουν ἐξαιτίας σας…