ΠΛΑΤΩΝΟΣ

ΠΛΑΤΩΝΟΣ

῾Η Παφίη Κυθέρεια δι' οἴδματος ἐς Κνίδον ἦλθε

βουλομένη κατιδεῖν εἰκόνα τὴν ἰδίην.

πάντῃ δ' ἀθρήσασα περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ

φθέγξατο „Ποῦ γυμνὴν εἶδέ με Πραξιτέλης;”
Πραξιτέλης οὐκ εἶδεν, ἃ μὴ θέμις, ἀλλ' ὁ σίδηρος
ἔξεσεν, οἷά γ' ῎Αρης ἤθελε, τὴν Παφίην.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ
Οὔτε σε Πραξιτέλης τεχνάσατο οὔθ' ὁ σίδαρος
ἀλλ' οὕτως ἔστης ὥς ποτε κρινομένη.


Ο ΠΛΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΑ ΑΦΟΔΙΤΗ


ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Η θεά της Πάφου καὶ τῶν Κυθήρων ἦλθε σὰν κῦμα θαλάσσης

γιὰ νὰ δεῖ το ἄγαλμα ποῦ της ἀφιέρωσαν στὴν Κνίδο.

Κι ἀφοῦ θυμήθηκε ὅλους τους τόπους ποῦ πῆγε

Ἀπόρησε: «Πού με εἶδε ἔτσι γυμνή ὁ Πραξιτέλης;».

Δὲν χρειαζόταν νὰ σε δεῖ κυρά ὁ Πραξιτέλης, ἀλλὰ με την σμίλη του

φανέρωσε αὐτὰ ποῦ φανταζόταν ὅτι ἤθελε ἀπὸ σένα ὁ Ἄρης στὴν Πάφο.

Ἐσένα θεά δὲν σε φανερώνει οὔτε ὁ Πραξιτέλης, οὔτε ἡ σμίλη του



ἀλλά ἡ παμπάλαια φαντασία τῶν ἀνθρώπων

Ἡ σφαγή της Χίου καὶ ἡ σύνδεση με το σήμερα

 

Η σφαγή της Χίου και η σύνδεση με το σήμερα 

•  
 
  

ΒΙΝΤΕΟ


Στὶς 30 Μαρτίου του 1822 οἱ μουσουλμᾶνοι κατακτητές σφαγιάζουν τους κατοίκους της Χίου.

Εἶχε προηγηθεῖ ὁ ξεσηκωμός του νησιοῦ στὶς 11 Μαρτίου 1822, με την ἀπόβαση ἐκστρατευτικοῦ σώματος Σαμιωτῶν.

Οἱ στρατιῶτες του Ἀλλὰχ (ντόπιοι καὶ ἄλλοι ποὺ εἶχαν ἔλθει ἀπὸ την Ἀσία) κλείστηκαν ἀρχικὰ στὸ κάστρο. Στίς 30 Μαρτίου ἔφθασε ὁ ὀθωμανικός στόλος ὁ ὁποῖος ἔλησε την πολιορκία καὶ ἄρχισε τῇ σφαγή του ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ με την συμμετοχή καὶ ἀτάκτων μουσουλμάνων ποὺ κατέφθαναν ἀπὸ τις ἀκτὲς της Μ. Ἀσίας με κάθε εἴδους πλεούμενο.

Ἄραγε θὰ ζήσουμε παρόμοιες εἰκόνες σήμερα, ὁποῦ μουσουλμᾶνοι ἀπὸ την Ἀσία, την Ἀφρική καὶ την Τουρκία ἔρχονται κατά ἑκατοντάδες ἀπὸ την γείτονα;

Ο ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΣΤΙΣ "ΒΑΚΧΕΣ" ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ.

Ἀρχὴ

ΔΙΟΝΥΣΟΣ
Ἥκω Διὸς παῖς τήνδε Θηβαίαν χθόνα
Διόνυσος, ὅν τίκτει ποθ’ ἡ Κάδμου κόρη
Σεμέλη λοχευθεῖσ’ ἀστραπηφόρωι πυρρὶ.
Μορφὴν δ’ ἀμείψας ἐκ θεοῦ βροτησίαν
Πάρειμι Δίρκης νάμαθ’ Ἰσμηνοῦ θ’ ὕδωρ.
ὁρῶ δὲ μητρὸς μνῆμα τῆς κεραυνίας
τὸδ’ ἐγγὺς οἴκων καὶ δόμων ἐρείπια
τυφόμενα Δίου πυρὸς ἔτι ζῶσαν φλόγα,
ἀθάνατον Ἥρας μετὲρ’ εἰς ἐμὴν ὕβριν.

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Νάμαι ἐγὼ, ὁ γιός του Δία, σε αὐτὴν την χώρα της Θήβας,

ὁ Διόνυσος, ποὺ κάποτε με γέννησε η Σεμέλη,

ἡ κόρη του Κάδμου, γιατί ἔμεινε ἔγκυος ἀπὸ φλόγα ἀστραπῆς.

Καὶ πῆρα (ὑγρὴ), ἀνθρώπινη μορφή, ἀπὸ τον θεό,

σὰν νὰ συνάντησα τὴ Δίρκη, κι ἔγινα ἐγὼ ποτάμι, ὅπως ὁ ἰσμηνός.

Καὶ βλέπω στὸ μνῆμα της μητέρας μου την δύναμη του κεραυνοῦ,

αὐτὸ ἐδῶ, κοντά στὰ ἐρείπια τῶν σπιτιῶν καὶ των κτισμάτων

πού φλέγονται ἀκόμη ἀπὸ την ἄσβεστη φλόγα του Διός,

ὑπομένοντας την ἀθάνατη ὀργὴ της μητέρας Ἤρας.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

Α) Η Δίρκη ἦταν βασίλισσα της Θήβας καὶ κατεδίωξε την ἀνεψιὰ της Ἀντιόπη, ἐπειδὴ εἶχε μείνει ἔγκυος ἐκτὸς γάμου, καὶ τη βασάνισε. Τα παιδιά της Δίρκης ἦταν ἀπὸ τον Δία ποῦ την βοήθησε νὰ τα γεννήσει σε μιά σπηλιά, καὶ αὐτὰ ὅταν μεγάλωσαν τιμώρησαν την Δίρκη καὶ τον σύζυγό της βασιλιά της Θήβας.

Ἔτσι παρέμειναν σὰν ἥρωες της Θήβας καὶ βασιλεῖς της.

Ὁ Εὐριπίδης ἔγραψε την σχετική με τον μῦθο τραγωδία «Ἀντιόπη» ποῦ δὲν σώζεται.

Β) Ο Ιἰσμηνός ἦταν γιός της Νιόβης ποῦ σκότωσε τα παιδιά της ὁ Ἀπόλλων γιὰ την προσβολή της στὴν Λητώ. Ο ἰσμηνός ἔγινε ποταμός με το ὁμώνυμο ὄνομα.

Ἄλλη ἐκδοχὴ θέλει τον ἰσμηνός τιτᾶνα γιό του Ὠκεανοῦ καὶ της Τηθύος.

Γ) Οἱ θεϊκές ὀντότητες εἶναι αἰθερικές, καὶ ὁ Διόνυσος παραπονεῖται ἐδῶ ὅτι ἄν καί παιδί του Δία του ἔδωσε ὁ θεός μορφή ἀνθρώπινη (ὑγρὴ).

Αὐτό συμβαίνει σε δαιμονικά ὄντα ποῦ ἔχουν εἰδικὸ προορισμό καὶ ὅταν τον ἐπιτελέσουν ἀποθεώνονται. Ὅπως ὁ Ἡρακλῆς.

Δ) Ο Διόνυσος ἦταν ἀνώτερος δαίμων στὴν κυριαρχία της Δήμητρας ἡ της μούσας Θάλειας, ὅπως μας ἐπεξηγεῖ ἀλλοῦ ὁ Πλούταρχος. Σκοπός του νὰ ὁδηγήσει τους θνητούς, ἀπὸ τις κατώτερες σφαῖρες ὁπού καὶ τους συναντοῦσε σὰν ἄνθρωπος διασκεδαστής (ἀγαθοδαίμων) γιὰ νὰ τους ὁδηγήσει σε ἀνώτερους (θείους) κόσμους.

Ἡ Δήμητρα ἦταν συνήθως ἡ θεά των πόλεων καὶ ἡ Θάλεια τῶν χωρικῶν στὶς ἱερὲς τελετές της ἀναγέννησης της Φύσεως. Με την ἴδια θεία ὑπόσταση.

Ὑπάρχουν ὁμοιότητες του Διόνυσου με τον Κρίσνα, ἀλλὰ ὁ τελευταῖος ἀφορᾶ την μονοθεΐα.

Ἄγαλμα Διόνυσου μυσταγωγού.

Το Ἐρεχθείο εἶναι από τους πιο ιδιόρρυθμους ναούς της ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας.

Το Ἐρεχθείο εἶναι από τους πιο ιδιόρρυθμους ναούς της ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας. Η ὀνομασία του, ποῦ παραπέμπει στὸ μυθικό βασιλιά της Ἀθήνας Ἐρεχθέα, εἶναι μεταγενέστερη καὶ ἀναφέρεται μόνο στὸν Παυσανία (ἐστί δὲ καὶ οἴκημα Ἐρεχθεῖον καλούμενον, 1, 26,5) καὶ στὸν Πλούταρχο (843Ε). Παλαιότερα ἦταν γνωστός με την ὀνομασία ὁ νεώς ὁ ἀρχαῖος της Ἀθηνᾶς ἡ ἁπλούστερα ὁ ἀρχαῖος νεώς ἢ περιφραστικά ὁ νεώς ὁ ἕν πόλει ἐν ὦ το ἀρχαῖον ἄγαλμα, ἀφοῦ κτίστηκε στὴ θέση του παλαιότερου ναοῦ της Ἀθηνᾶς.

Προβληματική παραμένει ἡ χρονολόγηση του ναοῦ. Ὑπάρχουν δύο διαφορετικές ἀπόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη ὁ ναός κτίστηκε κατά τὴ διάρκεια του πελοποννησιακοῦ πολέμου, ἀνάμεσα στὸ 421 με 406 π.Χ., με μία πιθανή διακοπή γύρω στὸ 413 π.Χ. ἐξ αἰτίας της ἥττας στὴ Σικελική Ἐκστρατεία. Σύμφωνα με τὴ δεύτερη ἄποψη ποῦ τὴ διατύπωσε ὁ W. Dorpfeld, ἡ ἀνεγέρσει ξεκίνησε ἀνάμεσα στὸ 438 - 431 π.Χ. Ο ναός ἀποτελοῦσε μέρος του οἰκοδομικοῦ προγράμματος του Περικλῆ, μαζί με τον Παρθενῶνα καὶ τα Προπύλαια, με πιθανό ἀρχιτέκτονα τον Μνησικλή.

Ἀπὸ μία περιγραφή ποῦ βρέθηκε στὴν Ἀκρόπολη πληροφορούμαστε ὅτι κατά την ἐπανάληψη τῶν ἐργασιῶν ἀρχιτέκτονας Ἡ ἰδιορρυθμία του ναοῦ ὀφείλεται στὸ σχῆμα του ποῦ εἶναι διαφορετικό ἀπὸ το συνηθισμένο σχῆμα τῶν ἀρχαίων ναῶν καὶ ὀφείλεται:



α) στὴν ἀνωμαλία του ἐδάφους, μία καὶ το ἔδαφος δὲν ἦταν ἐπίπεδο,


β) στὸ γεγονός ὅτι στὸ κτίριο ἔπρεπε νὰ συμπεριληφθοῦν οἱ παλαιότερες λατρεῖες,

γ) οἱ μυστηριακοῦ χαρακτῆρα λατρεῖες ποῦ τελοῦνταν ἐπέβαλαν μία ἐντελῶς διαφορετική μορφή κτιρίου.



Ὁ ναός ἀρχικά ἦταν ἀφιερωμένος στὴ λατρεία τῶν δύο κύριων θεοτήτων της Ἀττικῆς, της Ἀθηνᾶς καὶ του Ποσειδῶνα (θεοί σύνναοι). Ὁ Ποσειδῶνας, ἄγνωστο σε ποῖα χρονική στιγμή, ταυτίστηκε με τον Ἐρεχθέα. Ὑπήρχαν βωμοί γιὰ τὸν Ἤφαην πρώτη χρονιά ἦταν κάποιος Φιλοκλής, ποῦ ἀντικαταστάθηκε τὴ δεύτερη χρονιά ἀπὸ τον Ἀρχίλοχο. ἱστὸ, τὸν Βούτο, ἐνῶ ἐδῶ κατοικοῦσε καὶ ὁ "οἰκουρός ὄφις". Το κτίριο στὴν ἀρχὴ πρέπει νὰ ἦταν χωρισμένο σε δύο μέρη, ἕνα ἀνατολικό καὶ ἕνα δυτικό. Ἡ ἀρχικὴ διαίρεση του ναοῦ δὲ μας εἶναι γνωστή, ἐξ αἰτίας τῶν ἀλλεπάλληλων μετατροπῶν στὸ πέρασμα των χρόνων.


Σύμφωνα με την Alexandra Lesk ο ναός καταστράφηκε ἀπὸ πυρκαγιά τον 3ο αἱ. π.Χ. ἡ ὁποία ἀκολουθήθηκε, πιθανῶς, ἀπὸ μεγάλου μεγέθους ἐπιδιορθώσεις, στὰ τέλη του 2ου αἱ. π.Χ. Παρεμβάσεις στὸ ναό ἴσως σημειώθηκαν καὶ κατά τὴ μετατροπή σε λατρευτικό χῶρο της Julia Domna στο 2ο αἱ. π.Χ.

Γύρω στὰ τέλη του 4ου αἱ. μ.Χ. ὁ λατρευτικός χῶρος του ἱεροῦ της Ἀθηνᾶς Πολιάδας ἑνοποιήθηκε με τους χώρους λατρείας του Βούτου καὶ του Ἡφαίστου σε ἐνιαίο χῶρο με κίονες, τον ὁποῖο κάλυπτε τοξοειδής θολωτή στέγη. Τον 6ο με 7ο αἰῶνα ὁ ναός μετατράπηκε σε κτίριο τύπου βασιλικῆς καὶ χωρίστηκε σε τρία κλίτη.



Μῦθοι σχετικοί με το Ἐρεχθείο


Μετά ἀπὸ λίγο ξέσπασε πόλεμος ἀνάμεσα στὴν Ἀθήνα καὶ την Ἐλευσῖνα. Οἱ Ἐλευσίνιοι ζήτησαν τὴ βοήθειά του. Ὁ Εὔμολπος με στρατό ἔφτασε ἔξω ἀπὸ την Ἀθήνα, διεκδικῶντας το θρόνο, ὡς γιὸς του Ποσειδῶνα. Στή σύγκρουση τῶν δύο στρατών νίκησε ὁ Ἐρεχθέας καὶ οἱ Ἐλευσίνιοι ἔγιναν ὑποτελεῖς τῶν Ἀθηναίων. Κράτησαν ὅμως το δικαίωμα νὰ γιορτάζουν τα Ἐλευσίνια Μυστήρια. Στὴ μάχη ἐπάνω ὁ Ἐρεχθέας σκότωσε τον Εὔμολπο. Ὁ Ποσειδῶνας ὀργίστηκε με τον Ἐρεχθέα καὶ ζήτησε ἀπὸ το Δία την τιμωρία του. Ο Δίας, ἐκπληρώνοντας την ἐπιθυμία του Ποσειδῶνα, σκότωσε τον Ἐρεχθέα με ἕνα κεραυνό. Σύμφωνα με ἄλλη παράδοση τον σκότωσε ὁ ἴδιος ὁ Ποσειδῶνας, χτυπῶντας τον στὸ κεφάλι με την τρίαινά του. Ἀπὸ τα πολλά χτυπήματα το κεφάλι του Ἐρεχθέα χώθηκε μέσα σε ἕνα .

χάσμα στὴ γῆ

Ὁ Κέκροπας

Ὁ Κέκροπας ἦταν πανάρχαια μορφή της Ἀττικῆς, αὐτόχθονας, γεννημένος ἀπὸ την ἴδια τὴ Γῆ, καὶ διφυής ὡς πρὸς τὴ μορφή, δηλαδή, ἀπὸ τὴ μέση καὶ πάνω ἦταν ἄνθρωπος καὶ ἀπὸ τὴ μέση καὶ κάτω φίδι. Παντρεύτηκε την Ἄγραυλο καὶ γέννησε μαζί της τον Ἐρυσίχθονα -ποῦ πέθανε νωρίς- την Ἄγραυλο (αὐτή ποῦ μένει στοὺς ἀγροὺς), την Ἔρση (δροσιά) καὶ την Πάνδροσο. Καθώς ἔγινε βασιλιάς, ὁ τόπος ποῦ μέχρι τότε ὀνομαζόταν Ἀκτική ἡ Ἀκτῆ, ἀπὸ το ὄνομα του Ἀκταῖου, μετονομάστηκε σε Κεκροπία. Ὁ Κέκροπας κατοίκησε πάνω στὸ βράχο, ἀφοῦ πρῶτα ἔκτισε τα τείχη. Ὅταν ἔφτασαν ἀπὸ τὴ θάλασσα οἱ Κάρες καὶ ἀπὸ τὴ στεριά οἱ Βοιωτοί, ὁ Κέκροπας, γιὰ νὰ τους ἀντιμετωπίσει, σκέφτηκε νὰ μαζέψει τους κατοίκους ποῦ ὡς τότε ζοῦσαν σκόρπιοι καὶ νὰ τους βάλει νὰ μείνουν σε χωριά ποῦ μετά τα ὀργάνωσε σε ἑνιαία πόλη. Με τους κατοίκους ἑνωμένους ἀντιμετώπισε τους εἰσβολεῖς.

Λένε πῶς τότε ἔκανε καὶ την πρώτη καταμέτρηση του πληθυσμοῦ· κάθε κάτοικος ἔπρεπε νὰ φέρει μαζί του μία πέτρα καὶ νὰ τὴ ρίξει σε ἕνα ὁρισμένο μέρος. Ἔτσι μπόρεσε καὶ τους μέτρησε καὶ ἀπὸ το γεγονός αὐτὸ ὀνομάστηκαν λαός (ἀπὸ τὴ λέξη λας = λίθος). Ὁ Κέκροπας παραβρέθηκε καὶ στὴ διεκδίκηση της Ἀθήνας ἀπὸ την Ἀθηνᾶ καὶ τον Ποσειδῶνα εἴτε ὡς μάρτυρας εἴτε ὡς δικαστής.



Ὁ Κέκροπας εἰκονίζεται στὰ ἀριστερά, μισός ἄνθρωπος μισός φίδι. Μαζί με την Ἀθηνᾶ παίρνει μέρος σε μία μυστική τελετουργία μπροστά στὴν ελιά.

τὰ χέρια του κρατάει μικρό ἀρνί γιά τὴ θυσία. Στὴ ρίζα της ἐλιᾶς βρίσκεται το κιβώτιο με τον ἐριχθόνιο, ποῦ ἡ Ἀθηνᾶ ἐμπιστεύτηκε στὶς θυγατέρες του.

Δεξιά μιά γυναῖκα, ἡ Ζευξίππη;)κρατάει τα ὅπλα της θεάς.

Ὁ Κραναός



Ὁ Κέκροπας πέθανε χωρίς νὰ ἀφήσει διαδόχους κι ἔτσι βασιλιάς στὴν Ἀθηνᾷ ἔγινε ὁ Κραναός. Ἦταν κι αὐτὸς αὐτόχθονας. Την ἐποχῆ της βασιλείας του ἔγινε ὁ κατακλυσμός του Δευκαλίωνα. Παντρεύτηκε την Πεδιάδα με την ὁποία ἀπέκτησε τρεῖς κόρες: την Κρανάη, την Κραναίχμη καὶ την Ατθίδα. Ἡ Ατθίδα πέθανε ὅμως νωρίς, γι' αὐτὸ ὁ Κραναός ὀνόμασε τὴ χώρα Ατθίδα ἡ Ἀττικὴ.

Ὁ Αμφικτύων



Ὁ Αμφικτύων ἦταν κι αὐτὸς αὐτόχθονας, ἄν καὶ λέγεται πώς ἦταν γιὸς του Δευκαλίωνα. Εἶχε παντρευτεῖ μία κόρη του Κραναού, ἀλλά αὐτὸ δὲν τον ἐμπόδισε νὰ διώξει τον πεθερό του ἀπὸ την ἐξουσία καὶ νὰ γίνει αὐτὸς βασιλιάς. Την ἐποχῆ της βασιλείας του ἦρθε στὴν Ἀθήνα ἡ λατρεία του Διονύσου, ποῦ την ἔφερε κάποιος Πήγασος ἀπὸ τις Ἐλευθερές. Σύμφωνα με την παράδοση ὁ Ἀμφικτύωνας φιλοξένησε ὁ ἴδιος το θεό καὶ ἐκεῖνος του ἔμαθε νὰ ἀνακατεύει το κρασί με το νερό. Η βασιλεία του Ἀμφικτύωνα δὲν κράτησε πολύ, γιατί διοικοῦσε τόσο ἄδικα την πόλη, ποῦ ὁ λαός ξεσηκώθηκε ἐναντίον του. Ἀρχηγός της ἐξέγερσης ἦταν ὁ Ἐριχθόνιος ποῦ ἐδίωξε τον Ἀμφικτύωνα ἀπὸ το θρόνο.

Ο Εριχθόνιος



Ὁ Ἑριχθόνιος ἦταν κι αὐτὸς αὐτόχθονας καὶ διφυής, ὅπως καὶ ὁ Κέκροπας. Μητέρα του ἦταν ἡ Γῆ καὶ πατέρας του ὁ Ἥφαιστος καὶ γεννήθηκε με ἕναν περίεργο τρόπο. Λένε, λοιπόν, πῶς τον καιρό ποῦ ὁ Ἥφαιστος ἦταν μόνος, γιατί τον εἶχε ἐγκαταλείψει ἡ Ἀφροδίτη, μπῆκε ἡ Ἀθηνᾶ στὸ ἐργαστήριό του, γιὰ νὰ του ζητήσει νὰ της φτιάξει νέα ὅπλα. Ὁ Ἥφαιστος μόλις εἶδε την Ἀθηνᾶ, ἔνιωσε δυνατή ἐρωτική ἐπιθυμία καὶ θέλησε νὰ ἑνωθεῖ μαζί της. Η θεά, ποῦ αἰσθανόταν ἀποστροφή γιὰ την ἐρωτική πράξη, τον ἀπέκρουσε κι ἔφυγε, ἐνῶ ἐκεῖνος την ἀκολουθοῦσε με δυσκολία. Κάποια στιγμή την πρόφτασε. Ἡ Ἀθηνᾶ τον κτύπησε με το δόρυ της, ἀλλὰ το σπέρμα του Ἥφαιστου ἔπεσε στὸ πόδι της. Τότε ἡ θεά πῆρε μία τούφα μαλλί, σκούπισε το πόδι της καὶ το πέταξε στὴ Γῆ.

Ἡ Γῆ γονιμοποιήθηκε καὶ γέννησε ἕνα ἀγόρι ποῦ το ὀνόμασαν Ἐριχθόνιο (ἀπὸ το ἔριο = μαλλί καὶ χθῶν = γῇ). Μόλις γεννήθηκε το παιδί, το πῆρε ἡ Ἀθηνᾶ νὰ το μεγαλώσει, κρυφά ὅμως ἀπὸ τους ἄλλους θεούς. Του ἔσταξε στὰ μάτια δύο σταγόνες ἀπὸ το αἷμα της Γοργῶς. Ἡ μία σταγόνα ἦταν γιά νὰ φέρνει το θάνατο στοὺς ἐχθρούς του καὶ ἡ ἄλλη γιά νὰ τον προφυλάει ἀπὸ τις ἀρρώστιες. Συγχρόνως του ἔδωσε καὶ δύο φίδια νὰ τον προστατεύουν. Πῆρε τα δύο φίδια καὶ μαζί με το μωρό τα ἔκλεισε σε ἕνα κιβώτιο, ποῦ ἀφοῦ το σφράγισε καλά, το ἔδωσε στὶς κόρες του Κέκροπα νὰ το φυλᾶνε. Αὐτὲς ὅμως, ἡ Ἕρση καὶ ἡ Πάνδροσος, ἄνοιξαν το κιβώτιο. Μόλις ἀντίκρισαν το μωρό με τα φίδια τις κυρίεψε ἕνα εἶδος τρέλας ποῦ τις ἔκανε νὰ πᾶνε νὰ πέσουν ἀπὸ τα τείχη της Ἀκρόπολης. Μαθαίνοντας ἡ Ἀθηνᾶ τι ἔκαναν οἱ κόρες του Κέκροπα, πῆρε το μωρό καὶ το ἔκλεισε στὸ ναό, ποῦ ἀργότερα ὀνομάστηκε Ἐρεχθείο, ὅπου το ἀνάθρεψε με δική της φροντίδα.

Περιστερά: Ἡ Γῆ ξεπροβάλλει ἀπὸ κάποιο χάσμα γιὰ νὰ παραδώσει το νεογέννητο Ἐριχθόνιο στὴν Ἀθηνᾶ. Ἀριστερά καμαρώνει ὁ Ἥφαιστος. - Δεξιά: Ἡ Ἀθηνᾶ τοποθετεῖ τὸν Ἐριχθόνιο σ' ἕνα κιβώτιο, βάζοντας δύο φίδια γιὰ φύλακες.



Ὅταν μεγάλωσε ὁ Ἐριχθόνιος, ἔδιωξε τον Ἀμφικτύωνα ἀπὸ το θρόνο κι ἔγινε αὐτὸς βασιλιάς. Στὰ χρόνια του ἦρθε ἀπὸ την Αἴγυπτο στὴν Ἑλλάδα ὁ Δαναός με τις 50 κόρες του πάνω σ' ἕνα καράβι με 50 κουπιά, την πεντηκόντορο, ποῦ την ἔφτιαξαν τότε γιὰ πρώτη φορά.

Στήν Ἀθήνα ἀρχίσαν οἱ κάτοικοι νὰ χωρίζονται σε φυλές, ἀνάλογα με την καταγωγή της οἰκογένειάς του καὶ τους προπάτορές τους. Ἔτσι σχηματίστηκαν οἱ τέσσερις φυλές: ἡ Δίας, ἡ Ἀθηναΐς, ἡ Ποσειδωνιάς καὶ ἡ Ἡφαιστιάς. Την ἴδια περίοδο ἀρχίσαν να γιορτάζονται καὶ τα Παναθήναια καὶ σύμφωνα με την παράδοση ὁ “'Εριχθόνιος ἦταν ὁ πρῶτος ποῦ ἔστησε ἕνα ξύλινο ἄγαλμα της Ἀθηνᾶς πάνω στὴν Ἀκρόπολη. Παντρεύτηκε την νύμφη τῶν ποταμῶν Πραξιθέα καὶ ἀπὸ το γάμο αὐτὸ γεννήθηκε ὁ Πανδίονας.



Ὁ Πανδίονας

Ὁ Πανδίονας παντρεύτηκε τὴ Ζευξίππη, την ἀδελφὴ της μητέρας του, κι ἔκανε μαζί της δύο κόρες, την Πρόκνη καὶ τὴ Φιλομήλα καὶ δύο δίδυμα ἀγόρια, τον Ἐρεχθέα καὶ τον Βούτη.

Ὁ Ἐρεχθέας



Μετά το θάνατο του Πανδίονα ὁ Βούτης καὶ ὁ Ερεχθέας μοίρασαν την κληρονομιά. Ὁ Ἐρεχθέας κληρονόμησε το θρόνο, ἐνῷ ὁ Βούτης ἔγινε ὁ ἱερέας της Ἀθηνᾶς καὶ του Ποσειδῶνα, ποῦ εἰδικά στὴν Ἀθήνα τον ἔλεγαν "Ποσειδῶνα του Ἐρεχθέα".

Ὁ Ἐρεχθέας παντρεύτηκε την Πραξιθέα καὶ ἀπέκτησε μαζί της τρία ἀγόρια, τον Κέκροπα, τον Πάνδωρο καὶ τον Μητίονα, και τέσσερα κορίτσια, την Πρόκριδα, την Κρέουσα, τη Χθονία καὶ την Ὡρείθυια. Ὁ Βορέας ἅρπαξε την Ὡρείθυια καὶ γέννησε μαζί της την Χιόνη. Ἡ Χιόνη με τὴ σειρά της ἑνώθηκε κρυφά με τον Ποσειδῶνα καὶ γέννησε τον Εὔμολπο. Γιὰ νὰ μὴν την ἀνακαλύψει ὁ Βορέας, μόλις γεννήθηκε το παιδί, το ἔριξε στὴ θάλασσα. Ὁ Ποσειδῶνας το πῆρε καὶ το ἔδωσε νὰ το ἀναθρέψει ἡ Βενθεσικήμη. Μετά ἀπὸ καιρό καὶ διάφορες περιπλανήσεις ὁ Εὔμολπος βρέθηκε στὴ Θράκη με το γιὸ του Ἴσμαρο, νὰ ζητάει καταφύγιο στὸ βασιλιά Τεγύριο. Ἐπειδή ὅμως θέλησε νὰ ἀνατρέψει τον Τεγύριο, ἀναγκάστηκε νὰ φύγει κι ἔτσι κατέληξε στὴν Ἐλευσῖνα, ὅπου ὀργάνωσε τις θρησκευτικές τελετές καὶ καθιέρωσε τα Ἐλευσίνια Μυστήρια. Κάποια στιγμή, μετά το θάνατο του γιοῦ του, ἐπέστρεψε στὴ Θράκη, κοντά στὸν Τεγύριο καὶ πῆρε το βασίλειο του γιοῦ του Ἴσμαρου.

Οι ανέκδοτες και επίκαιρες επιστολές του Ι.Καποδίστρια

 

Οι ανέκδοτες και επίκαιρες επιστολές του Ι.Καποδίστρια

Εκπληκτικά επίκαιρες αποδεικνύονται οι 37 ιδιόχειρες επιστολές του Ιωάννη Καποδίστρια, οι οποίες θα δημοπρατηθούν στις 24/06 από τον οίκο δημοπρασιών Πέτρος Βέργος μαζί με συνολικά 442 σπάνια βιβλία, έγγραφα και χαρακτικά. Πρόκειται για επιστολές που απευθύνονται στον στενό συνεργάτη του Αλέξανδρο Κοντόσταυλο (1789-1865) και αναφέρονται σε τρέχουσες κρατικές υποθέσεις, κυρίως οικονομικού χαρακτήρα, των ετών 1828-30.

Οι ανέκδοτες, ως τώρα, επιστολές του Καποδίστρια είναι εξαιρετικά επίκαιρες, αφού αποκαλύπτουν τις αγωνιώδεις προσπάθειές του να βάλει τάξη στις υποθέσεις του νεοσύστατου κράτους χωρίς να υπολογίζει το οποιοδήποτε κόστος.

Χαρακτηριστικά είναι όσα γράφει για τους ισχυρούς Έλληνες της εποχής: «…Θα με λυπούσε πολύ αν ο εγωισμός και η φιλοχρηματία των οικονομικά ισχυρών, των ανθρώπων με υπόληψη και των γαιοκτημόνων με ανάγκαζε να καταφύγω στη βία. Όμως, αν πρέπεινα το κάνω δεν θα διστάσω, γιατί μου είναι αδύνατον να σταματήσω ή να κάνω πίσω…» (29/02/1828).

Σε άλλη επιστολή του απαντάει στη διαβεβαίωση του Κοντόσταυλου ότι ο προϋπολογισμός του κράτους είναι ισοσκελισμένος: «…Δεν συμμερίζομαι τη γνώμη σας σχετικά με τους εθνικούς πόρους και την ισορροπία που βρίσκετε ανάμεσα στα έξοδα και τα έσοδα. Αν συνυπολογίσετε τη φοβερή δυστυχία του λαού και την αφορία που θα μπορούσε να πλήξει επί μακρόν το έδαφος της Ελλάδας, ελλείψει πιστώσεων και κεφαλαίων, θα βλέπατε ότι τα μέσα που διαθέτουμε είναι τελείως δυσανάλογα προς τις ανάγκες μας, πράγμα που με ανησυχεί, διότι μπορώ και συμπάσχω, και υποφέρω περισσότερο από τους δυστυχείς που μου ζητούν ψωμί και δεν μπορώ να τους δώσω…»(13/04/1828). Θα μπορούσαν να είναι τα λόγια ενός σύγχρονου πολιτικού(σχόλιο: όχι δεν θα μπορούσαν, γιατί είναι όλοι προσκυνημένοι και χωρίς ούτε το 1‰ των ικανοτήτων του).

Ο Αλέξανδρος Κοντόσταυλος ήταν ο επιχειρηματίας και πολιτικός που αγόρασε τα μηχανήματα του πρώτου νομισματοκοπείου με εντολή του κυβερνήτη. Ο Καποδίστριας προσπάθησε να ανορθώσει την κατεστραμμένη ελληνική οικονομία(υπό τον έλεγχο των «προστάτιδων» Δυνάμεων από τον Αγώνα κιόλας) με την βοήθεια του φίλου του από την Ελβετία(αυτός την έκανε το κράτος υπόδειγμα που είναι από τον 18ο αι.) Εϋνάρδου(Jean-Gabriel Eynard, 1775-1863), οοποίος είχε την άποψη αυτή για τους «Έλληνες» πολιτικούς: «Οι πληγές της Ελλάδος είναι οι αρχηγοί της. Άπαντες έχουν γλώσσαν χρυσωμένην. Ασχολούνται(κατά το πλείστον τουλάχιστον) αποκλειστικώς με τα ιδιαίτερα συμφέροντά των. Καί τούτο υπό το πρόσχημα του αγνοτέρου πατριωτισμού. Άπαντες είναι ικανότατοι εις το να προβάλλουν τον εαυτόν των και να εκμηδενίζουν τους αντιπάλους των με εκθέσεις πλήρεις υπερβολής».Απόσπασμα από την μακροσκελή επιστολή(30/11/1832) προς τον Όθωνα, που μόλις είχε επιλεγεί από τις Μ. Δυνάμεις ως 1ος Έλληνας βασιλιάς.

Διαχείριση του δημοσίου χρήματος και πάταξη της διαφθοράς Ο Καποδίστριας προχώρησε και οργάνωσε την κάθε κρατική υπηρεσία με λογιστική τάξη και ακρίβεια ώστε να γίνεται έλεγχος για τη διαχείριση του δημοσίου χρήματος και να επιβάλλονται κυρώσεις κατά της διαφθοράς. Στις περιπτώσεις όπου: «… παράπονα κατά της παρανόμου πολιτείας των τε λιμεναρχών και των υγειονόμων και των δασμοτελωνών, εκτρεπομένων ειςκαταχρήσεις πιεστικάς του λαού, των οποίων λαμπρά απόδειξις είναι ο σήμερον όχι μόνον άνετος βίος, αλλά και η σκανδαλώδης πολυτέλειααυτών,… Θέλει διορισθή άνευ αναβολής επίτηδες γενικός επιθεωρητής όλων των λιμένων της επικρατείας με αρμοδιότητες οπόταν ευρίσκη ελλείψεις, υποψίαν διδούσας σφετερισμού ή κακοπολιτείας, να τους διαπαύη της υπηρεσίας, να τους εγκαλή προς την κυβέρνησιν, και αντ’ αυτών να καθιστά άλλους προσωρινώς…».

Οι υπόλογοι πολιτικοί και στρατιωτικοί έπρεπε να αποδώσουν τα πεπραγμένα για τον χειρισμό λογαριασμών: «Δεν αγνοείτε δε ότι ο έλεγχος συνίσταται όχι μόνο εκ της εξετάσεως των λογαριασμών και των αυτοίς προσκείμενων εγγράφων, αλλά και εκ του βασανισμού των πεπραγμένων. Και ουδείς πολιτευτής διατάξας ή τελέσας δαπάνας υπέρ της πολιτείας δύναται να απαλλαχθή της ευθύνης, εαν το ελεγκτικό συμβούλιον δεν λάβη απόδειξιν οτι τα εις τας δαπάνας προσνεμηθέντα χρήματα εδαπανήθησαν άνευ καταχρήσεως και σφετερισμού».

Προασπίστηκε την οικονομία του δημοσίου χρήματος:«Ελπίζομεν ότι, όσοι εξ υμών μεθέξωσι μετά της Κυβερνήσεως εις την προσωρινήν Διοίκησιν, καθώς και οι λοιποί των πολιτών, όσοι προσκληθώσιν επί τούτω θέλουν γνωρίσει μεθ’ ημών, ότι εις τας παρούσας περιστάσεις οι εν δημοσίοις υπουργήμασι δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς αναλόγους με τον βαθμόν του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλ’ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η κυβέρνησις εις την εξουσίαν της».

Σε κρίσιμες στιγμές μάλιστα εκάλεσε τους δημοσίους υπαλλλήλους να παραιτηθούν, όσοι είχαν την δυνατότητα, οριστικά ή προσωρινά από το μισθό τους ολικά ή μερικά. Ο Καποδίστριας γνώριζε ότι η διαφθορά του δημοσίου βίου είναι καταστρεπτική για τον τόπο.Ο ίδιος αποκάλυψε κάτι συγκλονιστικό και εν πολλοίς άγνωστο στους νεώτερους Έλληνες:«…Τούτο αν δε βάλωμεν εις τάξιν, αδύνατος είναι ο επισιτισμός του στρατεύματος. Έχω δε ανά χείρας υλικήν την απόδειξιν, ότι και η συντριβή του Μεσολογγίου από τοιούτων ιεροσυλιών προήλθε, πωλουμένων ανοσιοκερδώς εν Ιθάκη και εν Ζακύνθω των διά μεγίστων δυσκολιών εις Μεσολόγγιον πεμπομένων τροφών και του οψαρίου αυτού. Το χρέος μου λοιπόν έκαμα και τους τοιούτους ανθρώπους εις τρόμον έβαλα, λαλήσας κατά πρόσωπον στερράς αληθείας. Οι λόγοι όμως πρέπει να έχωσι τέλος, και τότε φθάνει ο πάταγος, και πατάξω, και υμάς παρακαλώ να πατάξετε ισχυρώς».

‘Άρτου και χρημάτων ανάγκην έχομεν Ο Καποδίστριας πραγματοποίησε πάμπολλες εκκλήσεις προς τους Έλληνες και φιλέλληνες του εξωτερικού να βοηθήσουν οικονομικάτην χώρα: «…’Άρτου και χρημάτων ανάγκην έχομεν. Εγώ εκ των λειψάνων της μικράς μου περιουσίας έδωκα ήδη. Κάμετε και εσείς, Κύριοι παν ό,τι δύνασθε προς βοήθειάν μας,στέλλοντες σίτον αραβόσιτον, όρυζαν και άλευρα και ό,τι εξοδεύσετε θα σας πληρωθεί εν καιρώ και παρά της Εθνικής Τραπέζης. Θαρσείτε Κύριοι ότι η Θεία Πρόνοια δεν θέλει μας εγκαταλείψει. Αλλά θυμηθείτε συγχρόνως ότι αυτή τους κόπους σας ευλογήσασα και βίους καλλίστους εξασφαλίσασα εις υμάς, σας προετοίμασε να αισθάνεσθε χαράν και ικανοποίησιν εις την εκπλήρωσιν των οφειλομένων προς την Ελλάδα».

Ο Καποδίστριας σύναψε δάνεια με στόχο να ενισχυθούν οι γεωργοί και οι ακτήμονες: «… η κυβέρνησις δανείζουσα εις αυτούς(γεωργούς και ακτήμονας) ίνα κατασκευάσωσι καλύβας, και αγοράσωσι βόας και σπόρους, ήθελε τους αναδείξη πολίτας ειρηνικούς και χρησίμους». Η επιβολή και η είσπραξη των φόρων έγινε απ’ ευθείας από την Κυβέρνηση με δικαιοσύνη και ισότητα χωρίς τη μεσολάβηση των προκρίτων ώστε να αποφευχθεί η φοροδιαφυγή και η δυνάστευση των πολιτών. Είχε δε να παλέψει όχι μόνο με την ένδεια των πολιτών αλλά και τη νοοτροπία ορισμένων περιοχών όπου διακήρυτταν: «Ουδέποτε επλήρωσεν η Μάνη, και δεν έπρεπε να καθιερωθή τοιαύτη κακή συνήθεια». Αλλά όχι μόνο δεν επλήρωναν τους φόρους αλλά ενίοτε άρπαζαν και τα δημόσια ταμεία.Αξιοποιήθηκαν οι εθνικοί πόροι και τα κληροδοτήματα του εσωτερικού και εξωτερικού. Όλα αυτά τα μέτρα απέδωσαν, όπως ο ίδιος ομολογεί: «Αι πρόσοδοι της Ελλάδος εδιπλασιάσθησαν σχεδόν αφ’ ότου εγώ ήλθον.Το μεν παρελθόν έτος έδωκαν περί τα 3.000.000 φράγκων, το δε παρόν υπόσχονται περί τα 5.000.000». Το κράτος άρχισε να λειτουργεί, τα έσοδα συνήχθησαν, αξιοποιήθηκε ο εθνικός πλούτος, αν και τα έξοδα για τις στρατιωτικές δαπάνες λόγω του πολέμου τα χρόνια 1828-9 ανέρχονταν στο 73% των εσόδων και τα χρόνια 1829-30 στο 63%.

Η διαφορά του Καποδίστρια από τους σημερινούς κυβερνήτες! Ο Καποδίστριας δεν αγκιστρώθηκε στην εξουσία και δεν θέλησε να κυβερνήσει για πάντα την Ελλάδα ακόμα και όταν του δόθηκε η ευκαιρία. Όταν «Οι δ’ επιζώντες ενθυμούνται ότι, ότε η παρά της εν Άργει Εθνοσυνελεύσεως σταλείσα επιτροπή ίνα υποβάλη αυτώ το εξ εκατόν πεντήκοντα χιλιάδων φοινίκων ψήφισμα είπεν ότι το έθνος ην έτοιμον να ονομάση και ηγεμόνα τον Κυβερνήτην, εκείνος προέτεινεν ως άλλος Φερεκύδης την δεξιάν, υπονοών ότι ο ηγεμών έπρεπε να κατάγεται εξ αίματος βασιλικού και να μη έχη τας χείρας τραχείας ως αυτός ένεκα της πολλής εργασίας». Πίστευε ότι το συμφέρον της Ελλάδος ήταν να έχει ηγεμόνα από βασιλική γενιά ώστε οι Μεγάλες Δυνάμεις να αναγνώριζαν πιο εύκολα την ανεξαρτησία της.Επίσης, ήταν αντίθετος στην ιδέα ότι, για να κυβερνήσει, έπρεπε να στηριχθεί στα όπλα. «…. Δεν φρονώ ότι η νέα ελληνική κυβέρνησις πρέπει να έλθη εις την Ελλάδα επί κεφαλής λόχων και πυροβόλων. Τούτο είναι έξω των δυνάμεών μου, αλλά και αν ηδυνάμην, δεν θα ηρχόμην τοιουτοτρόπως».

Αυτή ήταν η ευγενική ψυχή του Καποδίστρια ο οποίος προέτασσε των πάντων το συμφέρον της πατρίδας την οποία υπηρέτησε χωρίς ουδόλως να τη ζημιώσει. Η προσωπική του ζωή ήταν πρότυπο ήθους. Έλληνες από τη Μαριανούπολη, θέλοντας να τον ευχαριστήσουν για τη βοήθειά του προς την κοινότητά τους, του έδωσαν ένα μεγάλο χρηματικό ποσό. Αρνήθηκε να το δεχθεί και για να μην τους προσβάλλει τους είπε: «… δέχομαι το δώρο σας. Αλλά με τον όρο να καταθέσετε αυτά τα χρήματα σε Τράπεζα και με τους τόκους να προσλάβετε Έλληνα διδάσκαλο για να σας διδάσκει τη μητρική σας γλώσσα. Γιατί αποτελείεντροπή, όντας Έλληνες στην καταγωγή, στο φρόνημα και στη θρησκεία, να αγνοείτε την ευγενέστερη και πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου, που την διδάσκονται τόσοι άλλοι αλλοεθνείς …».

Στις 11 Μαρτίου φτάνει με καράβι στην Χαλκιδική ο Φιλικός Εμμανουήλ Παππάς

Στις 11 Μαρτίου φτάνει με καράβι στην Χαλκιδική ο Φιλικός Εμμανουήλ Παππάς με εντολή να οργανώσει την επανάσταση. Πολλοί καλόγεροι από το Άγιο Όρος ξεσηκώνονται έτοιμοι να τον ακολουθήσουν και γίνονται επαφές με Μακεδόνες οπλαρχηγούς σε μια προσπάθεια να προετοιμαστεί μια συντονισμένη εξέγερση.


Στα μέσα Μαρτίου 1821 ο Παπαφλέσσας είχε ολοκληρώσει τον κύκλο των περιοδειών του στην Πελοπόννησο και βρισκόταν μαζί με τον Αναγνωσταρά στη Μεσσηνία, που ήταν η περιοχή για την οποία είχε ταχθεί υπεύθυνος από την Φιλική Εταιρεία. Ο Κολοκοτρώνης ήταν επίσης στο χώρο ευθύνης του, τη Μάνη. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν κρυμμένος στην Πάτρα, έτοιμος να αναλάβει δράση. Άλλοι Φιλικοί ήταν σε διάφορους χώρους ευθύνης ο καθένας. Παρά τις αμφιβολίες των προεστών, το κλίμα στην Πελοπόννησο ήταν έντονα επαναστατικό και ένας σπινθήρας έλειπε για την έκρηξη. Στο δεκαήμερο μεταξύ 14-25 Μαρτίου δόθηκε το έναυσμα της επανάστασης σε διαφορετικά σημεία στο Μοριά.Στις 14 Μαρτίου 1821 καταφθάνει στη Ζάχολη , από το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία του Κούτου , ο ηγούμενος Γερμανός ,όπου μετά από πανηγυρική δοξολογία στον ναό του Αγίου Γεωργίου,υψώνει την Σημαία της Επαναστάσεως με τα σύμβολα της Φιλiκής Εταιρείας και μαζί με τους Ζαχολίτες οπλαρχηγούς Παναγιωτάκη Γεραρή και Χρήστο Ζίνη ή Ζαχολίτη εκδιώκουν από την Ζάχολη τις τούρκικες οικογένειες.


Στό Φενεό ο Αναγνώστης Κορδής και ο Χρήστος Ζαχολίτης, μετά από συμπλοκή σκότωσαν τούρκους γυφτοχαράτζηδες και ύστερα με ένοπλους Ζαχολίτες ενίσχυσαν τη μικρή δύναμη του Φιλικού Νικόλα Σολιώτη που μαζί με τους Ζαχολίτες επιτέθηκε σε Οθωμανούς φοροεισπράκτορες (χαρατζήδες) στο χωριό Πόρτα των Καλαβρύτων. Παράλληλα ο Παναγιωτάκης Γεραρής με 60 Ζαχολίτες ξεκίνησε γιά να λάβει μέρος στην πολιορκία της Ακροκορίνθου που άρχισε στις 24 Μαρτίου.


Στις 20 Μαρτίου ο Σολιώτης με τους Πετμεζαίους χτύπησαν τους Οθωμανούς στους τρεις πύργους των Καλαβρύτων, όπου κλείστηκαν οι ντόπιοι μουσουλμάνοι και ξεκίνησαν την πολιορκία τους πιάνοντας τον πασά των Καλαβρύτων Αρναούτογλου . Στις 21 Μαρτίου, ξεσηκώθηκε η Πάτρα από τους Φιλικούς Παναγιώτη Καρατζά, Βαγγέλη Λειβαδά και Ν. Γερακάρη και οι Οθωμανοί αναγκάστηκαν να κλειστούν στο φρούριό της και η Μάνη με τους Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα, Νικηταρά και Κεφάλα. Στη Μάνη εξοπλίστηκαν 2.000 Μανιάτες και Μεσσήνιοι με πολεμοφόδια που είχαν σταλεί από τους Φιλικούς της Σμύρνης και είχαν φτάσει εκεί με καράβια. Στις 23 Μαρτίου μπήκαν στην Καλαμάτα και αυτό είναι η πρώτη πολεμική επιτυχία της επανάστασης. Στις 24 Μαρτίου μαζεύτηκαν στα περίχωρα της Καλαμάτας γύρω στους 5.000 Έλληνες για να πάρουν την ευλογία της Εκκλησίας και την ίδια μέρα ξεσηκώθηκε η Φωκίδα στη Ρούμελη.


Στην Καλαμάτα συστάθηκε η Μεσσηνιακή γερουσία και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης τοποθετήθηκε επικεφαλής της. Πρώτη πράξη της νέας εξουσίας ήταν να στείλει έγγραφο προς τα χριστιανικά έθνη ζητώντας τη βοήθειά τους και αυτό το έγγραφο είναι και η πρώτη πράξη διεθνούς δικαίου της επανάστασης. Στην Πάτρα ιδρύθηκε το Αχαϊκό διευθυντήριο, από τους προεστούς Ανδρέα Λόντο και Χαραλάμπη, τον Παπαδιαμαντόπουλο και το δεσπότη Παλαιών Πατρών Γερμανό.


Στα πριγκιπάτα η επανάσταση εξαπλώνεται με επιτυχία. Οι Ρουμάνοι σύμμαχοι ήταν συσπειρωμένοι γύρω από τον εθνικό τους ηγέτη, συνεργάτη των Φιλικών Τούντορ (Θεόδωρος) Βλαντιμιρέσκου, που είχε κηρύξει επανάσταση ένα μήνα πριν ο Υψηλάντης περάσει τον Προύθο. Στις 21 Μαρτίου ο Βλαντιμιρέσκου με 6.000 πεζούς και 2.500 ιππείς καταλαμβάνει το Βουκουρέστι μέσα σ ένα κλίμα γενικού ενθουσιασμού του πληθυσμού και ακολουθεί ο Υψηλάντης που μπήκε στην πόλη με τον στρατό του στις 27 Μαρτίου. Όλα έδειχναν ότι τα δύο κινήματα, θα συνεργάζονταν για την επιτυχία της εξέγερσης όμως για ποικίλους λόγους αυτό δεν έγινε.


Η 25η Μαρτίου είναι εθνική εορτή, καθώς είχε οριστεί με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα στις 15 Μαρτίου του 1838 ως επέτειος της έναρξης της Επανάστασης, μάλλον με την έννοια της συμπύκνωσης στην ημέρα αυτή των επαναστατικών γεγονότων των ημερών.


Για το τί έγινε εκείνες τις ημέρες υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις. Σύμφωνα με την παράδοση στις 25 Μαρτίου του 1821, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε μία ελληνική σημαία και κήρυξε την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Όμως, η Ελληνική Επανάσταση είχε ήδη ξεκινήσει στις 21 Φεβρουαρίου από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στο Ιάσιο. Ο ίδιος ο Γερμανός δεν αναφέρει απολύτως τίποτα σχετικό στα απομνημονεύματά του, για την ημέρα εκείνη, αλλά αντιθέτως ότι δε βρισκόταν στη Λαύρα. Παρ'ολα αυτά το γεγονός οτι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός άφησε ανολοκλήρωτα απομνημονεύματα δεν μας αφήνει να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα.


Οι περισσότεροι ιστορικοί, όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ήταν της άποψης που αναφέρεται στα απομνημονεύματα του Παλαιού Πατρών Γερμανού, δηλαδή, "οι δε συγκεντρωθέντες αποφάσισαν να μην δώσουν αιτίαν τινά, αλλά ως φοβισμένοι να παραμερίσωσι εις ασφαλή μέρη". Άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ο πυρήνας της όλης ιστορίας διασώζει κάποια ιστορική αλήθεια, βασιζόμενοι σε προσωπικά αρχεία αγωνιστών και ιεραρχών του 1821, που ισχυρίζονται ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός τέλεσε δοξολογία στις 17 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα, ύψωσε το λάβαρο και όρκισε ορισμένους κοτζαμπάσηδες και επισκόπους του Μωριά, που βρίσκονταν εκεί για τον εορτασμό του Αγίου Αλεξίου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι συγκεντρωμένοι έφυγαν από την Αγία Λαύρα έχοντας γνώση της επικείμενης έναρξης επανάστασης.

Ἡ πρώτη στρατιωτικὴ ἀντίδραση ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς στὶς εἰδήσεις γιὰ ἐξέγερση τῶν Ἑλλήνων

Ἡ πρώτη στρατιωτικὴ ἀντίδραση ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς στὶς εἰδήσεις γιὰ ἐξέγερση τῶν Ἑλλήνων ἦρθε ἀπὸ τὸν Γιουσοὺφ πασᾶ Σέρεζλη (ἀπὸ τίς Σέρρες). Βρισκόταν μὲ στρατὸ στὸ Βραχώρι (Ἀγρίνιο) καθ' ὁδὸν πρός την Εὔβοια ὅταν ἔμαθε γιὰ τὴν πολιορκία τῆς Πάτρας. Διεκπεραιώθηκε μέσῳ Ρίου στὴν Πελοπόννησο στὶς 3 Ἀπριλίου, ἔκαψε τὴν Πάτρα, αἰφνιδίασε καὶ διάλυσε τοὺς πολιορκητὲς τοῦ φρουρίου της καὶ ἐγκαταστάθηκε ἐκεῖ. Τὸ φρούριο (ἀκρόπολη) τῆς Πάτρας καὶ τὰ γειτονικὰ φρούρια τοῦ Μοριᾶ (Ρίο) καὶ τῆς Ρούμελης (Ἀντίρριο) θὰ μείνουν στὰ χέρια τῶν Ὀθωμανῶν σὲ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ πολέμου, δίνοντας στὰ τουρκικὰ στρατεύματα μιὰ σημαντικὴ δίοδο πρόσβασης πρὸς τὰ ἐνδότερα τῆς Πελοποννήσου.

Ἀρχὲς Ἀπριλίου ἄρχισαν νὰ κινοῦνται καὶ τὰ νησιά. Παρόλο ποὺ ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία εἶχε διείσδυση σὲ αὐτὰ παρατηρεῖται σχετικὴ καθυστέρηση στὸν ξεσηκωμό, ποὺ ὀφείλεται σὲ τοπικὲς ὀργανωτικὲς ἀλλὰ καὶ κοινωνικὲς ἰδιαιτερότητες, καὶ σὲ κάποια ἀπὸ αὐτὰ λαϊκὲς ἐξεγέρσεις προηγοῦνται καὶ ἐπισπεύδουν τὴν κήρυξη τῆς ἐπανάστασης. Στὶς 30 Μαρτίου ξεσηκώθηκε ἡ Ὕδρα ἀπὸ τὸν πλοίαρχο δεύτερης σειρᾶς Ἀντώνη Οἰκονόμου. Οἱ οἰκοκυραῖοι (πλοιοκτῆτες) ἦταν διστακτικοὶ καὶ ὁ Οἰκονόμου ἵδρυσε στὶς 31 Μαρτίου τὴ Διοίκηση, σὲ ἀντιδιαστολὴ μὲ τὴν ὑπάρχουσα Καγγελαρία. Στὶς 3 Ἀπριλίου ξεσηκώθηκαν ἀπὸ ντόπιους φιλικοὺς οἱ Σπέτσες καὶ ἀκολούθησαν ὁ Πόρος, ἡ Σαλαμῖνα καὶ ἡ Αἴγινα καὶ στὶς 10 Ἀπριλίου τὰ Ψαρά. Τὴν ἴδια μέρα ὁ ἀρματολὸς Γιάννης Δυοβουνιώτης μπῆκε στὴν Μπουδουνίτσα (Μενδενίτσα) τῆς Ρούμελης.

Στὴν Ἀττικὴ ὁ Φιλικὸς Μελέτης Βασιλείου καὶ ἄλλοι ντόπιοι μικροκαπετάνιοι ἀφοῦ στρατολόγησαν ἀγρότες καὶ χωρικοὺς γιὰ ἀρκετὲς μέρες, μπῆκαν αἰφνιδιαστικὰ στὴν Ἀθήνα στὶς 15 Ἀπριλίου, περιορίζοντας τοὺς ντόπιους μουσουλμάνους στὸ κάστρο τῆς Ἀκρόπολης καὶ τὴν ἴδια μέρα ἡ Ὕδρα κήρυξε ἐπισήμως τὴν ἐπανάσταση. Στὶς 18 Ἀπριλίου οἱ Ρουμελιῶτες ἀρματολοὶ Διάκος, Δυοβουνιώτης καὶ Πανουργιὰς μπῆκαν στὸ Πατρατζίκι (Ὑπάτη) καὶ τὴν ἴδια μέρα ξεσηκώθηκε ἡ Σάμος μὲ τὸν Φιλικὸ Λυκοῦργο Λογοθέτη.

Ἡ στρατιωτικὴ ἀπάντηση τοῦ Χουρσὶτ πασᾶ τῆς Πελοποννήσου, ποὺ βρισκόταν στὰ Γιάννενα διευθύνοντας τίς ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τοῦ Ἀλὴ πασᾶ, προέβλεπε τὴν προσβολὴ τῆς ἐξέγερσης στὴν Πελοπόννησο μὲ τακτικὸ στρατό, πεζικὸ καὶ ἱππικό, ἀπὸ δύο μεριές: Ἀπὸ τὴ μιὰ ἀπευθείας διεκπεραίωση στρατευμάτων μέσῳ Ρίου-Ἀντιρρίου καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη κάθοδο διαμέσου τῆς ἀνατολικῆς Στερεᾶς μὲ καταστολὴ τῆς ἐξέγερσης ποὺ εἶχε ἤδη ἀρχίσει ἐκεῖ. Τὸ πρῶτο σκέλος τῶν στρατευμάτων ὑπὸ τὴ διοίκηση τοῦ Μουσταφάμπεη, πέρασε στὴν Πελοπόννησο πολὺ νωρὶς (6 Ἀπριλίου) καὶ ἐπιδόθηκε σὲ συστηματικὲς καταστροφὲς πόλεων ποὺ εἶχαν περιέλθει στοὺς ἐξεγερμένους. Τὸ δεύτερο σκέλος τῶν στρατευμάτων ὑπὸ τὸν Ὀμὲρ Βρυώνη καὶ τὸν Κιοσὲ Μεχμὲτ βρισκόταν στὴ Φθιώτιδα στὶς 19 Ἀπριλίου μὲ ἐντολὴ τὴ διενέργεια τακτικῶν ἐκκαθαριστικῶν ἐπιχειρήσεων ἀπὸ βορὰ πρὸς νότο.

Τὰ ἑλληνικὰ στρατιωτικὰ τμήματα ποὺ (μιὰ μέρα πρὶν) εἶχαν καταλάβει τὴν Ὑπάτη, ἀποφάσισαν νὰ τὴν ἐγκαταλείψουν καὶ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν ὀθωμανικὴ στρατιὰ στὴν Φθιώτιδα σὲ τρία σημεῖα: Ὁ Πανουργιὰς στὴ Χαλκωμάτα, ὁ Δυοβουνιώτης στὸ Γοργοπόταμο καὶ ὁ Διάκος στὴν Ἀλαμάνα. Στὶς 24 Ἀπριλίου, ὁ Ὀμὲρ Βρυώνης ἐπιτέθηκε καὶ στὰ τρία σημεῖα ταυτόχρονα. Ὁ Πανουργιὰς καὶ ὁ Δυοβουνιώτης ἀναγκάστηκαν σὲ ὑποχώρηση, ὅμως τὸ τμῆμα τοῦ Διάκου ποὺ ἀντιστάθηκε πεισματικὰ στὴ γέφυρα τῆς Ἀλαμάνας σφαγιάστηκε καὶ ὁ ἴδιος συνελήφθῃ ἐπιτόπου. Λίγες μέρες ἀργότερα τὰ ἑλληνικὰ στρατιωτικὰ σώματα ἡττήθηκαν στὸ Ἐλευθεροχώρι τῆς Λαμίας. Στὶς 8 Μαΐου ὁ Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος κατάφερε πλῆγμα στὸν Ὀμὲρ Βρυώνη στὸ χάνι τῆς Γραβιάς. Μὲ 120 μαχητὲς ἀντιμετώπισε ἐπιτυχημένα ὅλη τὴν ἡμέρα τίς ὀθωμανικὲς ἐπιθέσεις προξενῶντας τους σημαντικὲς ἀπώλειες καὶ ἀποσύρθηκε τὴ νύχτα πρὸς τὰ βουνά, μὲ ἐλάχιστες δικές του ἀπώλειες. Λίγες μέρες ἀργότερα ὀθωμανικὸ στρατιωτικὸ σῶμα ἀπέτυχε νὰ καταλάβει τὰ Βλαχοχώρια τῆς Γκιώνας, ποὺ ὑπερασπίζονταν ὁ Γιάννης Γκούρας. Οἱ τελευταῖες αὐτὲς ἐπιτυχίες ἀναπτέρωσαν τὸ ἠθικὸ τῶν ἐπαναστατημένων καὶ προβλημάτισαν τοὺς Τούρκους, ποὺ ἀποσύρθηκαν προσωρινὰ στὴν Μενδενίτσα.

Στὶς 6 Ἀπριλίου εἶχε περάσει μέσῳ Ρίου στὴν Πελοπόννησο ὁ Μουσταφάμπεης, κεχαγιάμπεης τοῦ Χουρσὶτ πασᾶ, μὲ ἐντολὴ τὴν καταστολὴ τῆς ἐξέγερσης. Ἔκαψε τὴ Βοστίτσα (Αἴγιο), διάλυσε τὴν πολιορκία τοῦ Ἀκροκόρινθου, ἔκαψε τὸ Ἄργος, σύντριψε τὴν ἀντίσταση ποὺ βρῆκε στὸν ποταμὸ Ξεριά, διάλυσε τὴν πολιορκία τοῦ Ναυπλίου καὶ μπῆκε πανηγυρικὰ στὴν Τρίπολη στὶς 6 Μαΐου. Στὶς 12 Μαΐου ἐπιχείρησε μιὰ πρώτη ἀπόπειρα διάσπασης τῆς πολιορκίας τῆς Τρίπολης καὶ ἐπιτέθηκε μὲ ἰσχυρὲς δυνάμεις ἐναντίον τῶν πολιορκητῶν, στὸ Βαλτέτσι ἀπὸ βορὰ καὶ νότο. Τὴ θέση ὑπερασπίσθηκαν λυσσαλέα, στρατιωτικὰ σώματα τῶν Μαυρομιχαλαίων (Κυριακούλης, Ἠλίας καὶ Γιάννης), τοῦ Κολοκοτρώνη, τῶν Πλαπουταίων καὶ ἄλλων καπεταναίων. Τὴν ἑπόμενη ὁ Μουσταφάμπεης ἄρχισε ὑποχώρηση ποὺ ἡ ἑλληνικὴ ἀντεπίθεση μετέτρεψε σὲ ἄτακτη φυγὴ μὲ σημαντικὲς ἀπώλειες. Ἐπιζητῶντας μὲ κάθε τρόπο τὴν διάνοιξη δρόμου πρὸς τὴ Μεσσηνία ὁ Μουσταφάμπεης ἐπιτέθηκε στὶς 18 Μαΐου στὰ Δολιανὰ καὶ στὰ Βέρβαινα, ὅπου ἡττήθηκε ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ στρατιωτικὰ σώματα καὶ ἐπέστρεψε ἄπρακτος στὴν Τρίπολη. Οἱ νῖκες αὐτές, ποὺ ὀφείλουν πολλὰ στὴν ἐπιμονή, τὴν μεθοδικότητα ἀλλὰ καὶ τίς στρατηγικὲς ἱκανότητες τοῦ Κολοκοτρώνη (ἀρχιστράτηγος ἀπὸ τίς ἀρχὲς Μαΐου), ἐπέτρεψαν τὴν στενότερη πολιορκία τῶν φρουρίων, στὰ ὁποῖα ἄρχισαν νὰ σημειώνονται ἐλλείψεις τῶν ἀναγκαίων ἀφοῦ ὁ ἑλληνικὸς στόλος εἶχε ἤδη περιορίσει μὲ τὴ δραστηριότητά του, την ἀπὸ θάλασσα τροφοδοσία τους.

Στὶς πρῶτες του ἐξόδους καὶ περιπολίες τὸν Ἀπρίλιο, ὁ ἑλληνικὸς στόλος κυρίεψε ἀρκετὰ πλοῖα καὶ μαζεύτηκαν μεγάλες ποσότητες ἀπὸ λάφυρα. Ἡ θέα τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου μὲ τὴν ἐπαναστατικὴ σημαία, βοηθοῦσε νὰ ξεσηκωθοῦν νησιὰ ἢ παραθαλάσσιες περιοχὲς ποὺ δὲν εἶχαν μέχρι τότε ξεσηκωθεῖ καὶ τὰ πληρώματα τοῦ στόλου δὲν δίσταζαν νὰ βγοῦν ὁπλισμένα στὴ στεριὰ καὶ νὰ συμμετέχουν σὲ ἐπιχειρήσεις. Σημαντικὴ ἦταν ἡ συμβολὴ τοῦ στόλου καὶ στὸν ἀπὸ θαλάσσης ἀποκλεισμὸ καὶ κανονιοβολισμὸ τῶν φρουρίων ποὺ πολιορκοῦνταν (Ναύπλιο, Μονεμβασία).

Στὶς 7 Μαΐου ἐπαναστάτησαν μὲ πρῶτο τίς Μηλιές, τὰ Εἰκοσιτέσσερα (τὰ χωριὰ τοῦ Πηλίου) τῆς Θεσσαλίας, ὅπου ὁ ὑπεύθυνος γιὰ τὴν περιοχὴ Φιλικὸς Ἄνθιμος Γαζὴς εἶχε προετοιμάσει τὸ ἔδαφος ἀπὸ νωρὶς μὲ σημαντικὴ ἐθνεγερτικὴ δράση καὶ ἐπαφὲς μὲ τοὺς ντόπιους ἀρματολοὺς Μπασδέκηδες (Κυριάκο καὶ Παναγιώτη). Οἱ ἰσχυροὶ προεστοὶ (κοτζαμπάσηδες) ἦταν πολὺ ἀρνητικοὶ στὴν ἰδέα τῆς ἐπανάστασης, ὅμως ὅταν ἐμφανίστηκαν ἀπὸ τὸ Τρίκερι τρία πλοῖα τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου, ὁ λαὸς δὲν μποροῦσε πιὰ νὰ συγκρατηθεῖ. Στὶς 9 Μαΐου οἱ ἐπαναστάτες ἀπὸ ὅλα τὰ χωριὰ μαζεύτηκαν ἔξω ἀπὸ το Βόλο καὶ πολιόρκησαν τοὺς Ὀθωμανοὺς ποὺ κλείστηκαν στὸ φρούριο τῆς πόλης. Στὴν πολιορκία βοήθησαν καὶ τὰ ἑλληνικὰ πλοῖα καὶ πληρώματα. Στὶς 11 Μαΐου οἱ ἐπαναστάτες μπῆκαν στὸ Βελεστίνο (οἱ Ὀθωμανοὶ κλείστηκαν στοὺς 4 ἰσχυρότερους πύργους) καὶ ἐκεῖ μαζεύτηκαν τὴν ἴδια μέρα ἀντιπρόσωποι ἀπὸ τὰ ἐπαναστατημένα χωριά, κηρύχθηκε ἐπίσημα ἡ ἐπανάσταση καὶ συστάθηκε ἡ Βουλὴ τῆς Θετταλομαγνησίας, μὲ πρόεδρο τὸν Ἄνθιμο Γαζὴ καὶ γραμματέα τὸν Φίλιππο Ἰωάννου.

Οι επαναστάτες στη Θεσσαλία

Οι επαναστάτες στη Θεσσαλία

ήταν στην συντριπτική τους πλειοψηφία άτακτοι χωρικοί, χωρίς κανενός είδους στρατιωτική εμπειρία, αλλά και χωρίς τα απαραίτητα όπλα και πολεμοφόδια και όταν λίγες μέρες αργότερα εμφανίστηκε πολυπληθής οθωμανική στρατιά από τη Λάρισα υπό τη διοίκηση του Μαχμούτ πασά Δράμαλη (από τη Δράμα), διαλύθηκαν αμέσως προς τα χωριά τους. Ο Δράμαλης έκαψε την Κάπουρνα και τα Κανάλια, ανέβηκε μέχρι τη Μακρυνίτσα και ζήτησε από όλα τα χωριά να πληρώσουν μεγάλα πρόστιμα. Οι περισσότεροι επαναστάτες φοβισμένοι υπέκυψαν και οι κοτζαμπάσηδες προσκύνησαν φέρνοντας στον Δράμαλη πλούσια δώρα. Αυτός προωθήθηκε προς το Λαύκο επιδιώκοντας να μπει στις Μηλιές, που ήταν το στρατηγείο της επανάστασης, όμως στις 25 Μαΐου συνάντησε αντίσταση στα Λεχώνια και δεν προχώρησε. Στις Μηλιές η κατάσταση ήταν αντιφατική, με τους κοτζαμπάσηδες να θέλουν να προσκυνήσουν και τους επαναστάτες με τον Γαζή να θέλουν να αντισταθούν. Τελικά ο Γαζής αναγκάστηκε να φύγει στη Σκιάθο και οι Μηλιές προσκύνησαν στα μέσα Ιουνίου τον Δράμαλη που έφτασε μέχρι τη Μηλίνα και δεν προχώρησε άλλο. Όσοι επαναστάτες απέμειναν προωθήθηκαν προς το Τρίκερι και πολλά γυναικόπαιδα πέρασαν σε Σκιάθο και Σκόπελο. Όταν αποχώρησε ο Δράμαλης η επανάσταση έμεινε ζωντανή στο Λαύκο, την Αργαλαστή, το Προμμύρι και το Τρίκερι.


Την ίδια μέρα που γίνονταν η μάχη στη Γραβιά (8 Μαΐου) και μια μέρα μετά την έναρξη της επανάστασης στη Θεσσαλία, επαναστάτησε και το γειτονικό Ξεροχώρι (Ιστιαία) στην βόρεια Εύβοια. Από εκεί η επανάσταση διαδόθηκε στην Λίμνη και στην Κύμη της Εύβοιας, που ανήκε στο ισχυρό πασαλίκι του Εγρίπου (Ευρίπου) με πρωτεύουσα τη Χαλκίδα και είχε σημαντικές οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις. Τέλη Μαΐου οι επαναστάτες προσπάθησαν δύο φορές να πολιορκήσουν την Χαλκίδα χωρίς όμως επιτυχία και στη συνέχεια κυνηγήθηκαν από το οθωμανικό ιππικό, που τους προκάλεσε μεγάλες απώλειες.


Μετά από την αποτυχία των επίμονων προσπαθειών συντονισμού ταυτόχρονης έκρηξης της επανάστασης στον Όλυμπο και την Χαλκιδική ο Εμμανουήλ Παπάς κήρυξε τελικά την επανάσταση στη Μακεδονία, στον Πολύγυρο στις 17 Μαΐου. Η οθωμανική απάντηση ήταν εδώ άμεση με συλλήψεις ομήρων και καταλήψεις πόλεων. Ιδιαίτερα δεινοπάθησε η Θεσσαλονίκη, όπου εξοντώθηκαν χιλιάδες Έλληνες και οι περιουσίες τους δημεύτηκαν ή καταστράφηκαν. Χρειάστηκε να περάσουν τουλάχιστον πενήντα χρόνια για να επανέλθει ο ελληνισμός της πόλης στα πριν του 1821 επίπεδα και να συνέλθει από αυτό το συντριπτικό χτύπημα. Οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου και του Βερμίου ήταν διστακτικοί και περίμεναν ενισχύσεις σε μαχητές και πολεμοφόδια από την νότια Ελλάδα. Μόνο ο Διαμαντής Νικολάου προσφέρθηκε να εξεγερθεί άμεσα και πέρασε με το στρατιωτικό σώμα του στη Χαλκιδική τον Ιούνιο.


Στις 21 Μαΐου προεστοί από όλες τις επαρχίες και ντόπιοι οπλαρχηγοί συγκεντρώθηκαν στο Λουτρό των Σφακιών, ίδρυσαν Καγκελαρία και κήρυξαν την επανάσταση και στην Κρήτη. Στο νησί υπήρχε ισχυρό και εμπειροπόλεμο τουρκικό στοιχείο και η επανάσταση καταπνίγηκε γρήγορα με κατάληψη και της κοιτίδας της στα Σφακιά.


Στις 20 Μαΐου επαναστάτησε το Μεσολόγγι με τον αρματολό του Ζυγού Δημήτρη Μακρή και την επόμενη ο Μακρής ξεσήκωσε και το Ανατολικό (Αιτωλικό). Στις 25 Μαΐου ο Γιώργος Βαρνακιώτης κήρυξε με προκήρυξη την επανάσταση στο Ξηρόμερο και στις 4 Ιουνίου επαναστάτησε και το Καρπενήσι με τους Γιολντάσηδες. Η καθυστέρηση στην κήρυξη της επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα, φαίνεται ότι οφείλεται στην ύπαρξη ισχυρών οθωμανικών δυνάμεων στην Ήπειρο, λόγω της στρατιωτικής αναμέτρησης της Πύλης με τον Αλή Πασά, αλλά και στην απροθυμία ισχυρών αρματολών (Γιώργος Βαρνακιώτης, Ανδρέας Ίσκος) της περιοχής να εμπλακούν, ίσως λόγω φόβων για την απώλεια των προνομίων τους.


Τον Μάιο πλοία του ελληνικού στόλου υπό τη διοίκηση του Γιακουμάκη Τομπάζη προσέγγισαν στη Χίο, σε μια προσπάθεια να πεισθούν οι Χιώτες να προσχωρήσουν στην επανάσταση. Δεν υπήρξε ανταπόκριση ούτε από τους επώνυμους αλλά ούτε από τους χωρικούς και ο στόλος απέπλευσε. Οι Οθωμανοί συνέλαβαν ομήρους μεταξύ των επιφανών Ελλήνων και ένα σώμα ατάκτων πέρασε από τα τουρκικά παράλια στο νησί για τη "διατήρηση της τάξης". Στην πρώτη του έξοδο από τα Δαρδανέλλια ο οθωμανικός στόλος βρήκε μπροστά του τα ελληνικά πολεμικά. Στις 27 Μαΐου ο Τομπάζης κυνήγησε την οθωμανική μοίρα και κατάφερε να αποκλειστεί το μεγαλύτερο πλοίο (πλοίο της γραμμής με 76 πυροβόλα) στον κόλπο της Ερεσσού, το οποίο ανατινάχτηκε τελικά από τον Παπανικολή με πυρπολικό φτιαγμένο στα Ψαρά, με σημαντικές απώλειες των Οθωμανών.


Το Μάιο με πρωτοβουλία της Μεσσηνιακής γερουσίας συγκλήθηκε πανπελοποννησιακή συνέλευση στην Μονή των Καλτεζών, υπό την προεδρία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Συμμετείχαν ισχυροί προύχοντες ή αντιπρόσωποί τους, ιεράρχες και λίγοι στρατιωτικοί και Φιλικοί. Προσκλήσεις στάλθηκαν και στα τρία ναυτικά νησιά τα οποία όμως δεν συμμετείχαν. Με ανακοίνωσή της στις 26 Μαΐου, συστάθηκε η Πελοποννησιακή Γερουσία, στην οποία περιήλθαν όλες οι εξουσίες και η ευθύνη της διεύθυνσης των επαναστατικών πραγμάτων για όλη την Πελοπόννησο. Μέλη της Γερουσίας αυτής ήταν αντιπρόσωποι από όλα τα μεγάλα προυχοντικά τζάκια της Πελοποννήσου, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και γραμματέας ο Ρήγας Παλαμήδης. Επρόκειτο για μια εσπευσμένη αλλά συντονισμένη ενέργεια των ισχυρών να αντιπαρατεθούν στην εξουσία του Δημήτριου Υψηλάντη, που αναμενόταν να φτάσει στην Πελοπόννησο. Μέχρι την άφιξή του η Γερουσία αυτή έκανε εκλογές επαρχιακών και κοινοτικών αντιπροσώπων και προκήρυξε γενική επιστράτευση.

Λόγια Ηρώων της Επανάστασης του 1821

Λόγια Ηρώων της Επανάστασης του 1821




Ας προσπαθήσουμε έστω για λίγα λεπτά να καταλάβουμε και να νοιώσουμε το μεγαλείο της ψυχής των αγωνιστών του 1821.

Ας βρεθούμε με τα παλικάρια μέσα στην Αγία Λαύρα μπροστα στον Παλαιών Πατρών Γερμανό και το Λάβαρο της Επαναστάσεως την στιγμή που ψέλνουν το "Τη Υπερμάχω Στρατηγώ"...

Ας βρεθούμε μπροστά στον Αθανάσιο Διάκο την στιγμή που, μπροστά στη μεγάλη θυσία, απαντά στον Ομέρ Βρυώνη, "Εγώ Γρεκός γεννήθηκα, Γρεκός θε να πεθάνω"...

Ας βρεθούμε στο διάσπαρτο από πτώματα Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων, πεδίο της Μάχης στο Μανιάκι, την στιγμή που σηκώνουν τον νεκρό Παπαφλέσσα κι ο Ιμπραήμ σκύβει και τον φιλά στο μέτωπο από θαυμασμό...

«Είναι θέλημα Θεού. Είναι κοντά μας και βοηθάει, γιατί πολεμάμε για την πίστη μας, για την πατρίδα μας, για τους γέρους γονιούς, για τα αδύνατα παιδιά μας, για την ζωή μας, την λευτεριά μας... Και όταν ο δίκαιος Θεός μας βοηθάει ποιος εχθρός ημπορεί να μας κάνει καλά...;».

(Θεόδωρος Κολοκοτρώνης).....

«Μάχου υπέρ πίστεως και Πατρίδος...Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον, δια να υψώσωμεν το σημείον, δι' ου πάντοτε νικώμεν, λέγω τον Σταυρόν...».

(Αλέξανδρος Υψηλάντης)

«...Έλληνες ποτέ μην ξεχνάτε το χρέος σε Θεό και σε Πατρίδα! Σ' αυτά τα δύο σας εξορκίζω ή να νικήσουμε ή να πεθάνουμε κάτω από την Σημαία του Χριστού»

(Γρηγόριος – Δικαίος Παπαφλέσσας)

«Όταν σηκώσαμεν την σημαίαν εναντίον της τυραγνίας ξέραμεν ότι είναι πολλοί αυτείνοι και μαχητικοί κι' έχουν και κανόνια κι' όλα τα μέσα. Εμείς σε ούλα

είμαστε αδύνατοι. Όμως ο Θεός φυλάγει και τους αδύνατους, κι' αν πεθάνωμεν πεθαίνομεν δια την Πατρίδα μας, δια την Θρησκείαν μας και πολεμούμεν όσο μπορούμε εναντίον της τυραγνίας κι' ο Θεός βοηθός...».

(Στρατηγός Μακρυγιάννης)

«...Ως Χριστιανός ορθόδοξος και υιός της ημετέρας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, ορκίζομαι ...να διαμείνω πιστός εις την Θρησκείαν μου και

εις την Πατρίδα μου. Ορκίζομαι να χύσω και αυτήν την υστέρα ρανίδα του αίματός μου υπέρ της Θρησκείας και της Πατρίδος μου. Να χύσω το αίμα μου, ίνα νικήσω

τους εχθρούς της Θρησκείας μου ή να αποθάνω ως Μάρτυς δια τον Ιησούν Χριστόν...».

(Ο όρκος των Ιερολοχιτών)

«Νέοι, πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ ΠΙΣΤΕΩΣ και έπειτα υπέρ ΠΑΤΡΙΔΟΣ...»

«Ως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί μας και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι

και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση...».

(Θ. Κολοκοτρώνης)

«...Η τυραγνία των Τούρκων – την δοκιμάσαμε τόσα χρόνια – δεν υποφέρονταν πλέον. Και δι' αυτήνη την τυραγνία, οπού δεν ορίζαμεν ούτε βιόν ούτε τιμή

ούτε ζωή (ξέραμεν κι' ότ' ήμασταν ολίγοι και χωρίς τα' αναγκαία του πολέμου) αποφασίσαμεν να σηκώσομεν άρματα εναντίον της τυραγνίας. Είτε θάνατος είτε

λευτεριά».

(Ιω. Μακρυγιάννης )

«Ο Έφορος της Ελλάδος Θεός ενέπνευσεν εις τας καρδίας των εχθρών μας άκραν δειλίαν και φόβον. Ελπίζω δε εντός ολίγου, με την βοήθειαν του Τιμίου

Σταυρού και των θεοπειθών της πατρίδος ευχών, να σας χαροποιήσω...».

(Ανδρέας Μιαούλης)

«Μία δύναμις με άρπαξε από την λιτανεία πριν φύγουμε από τα Ψαρά για την Χίο. Μία δύναμις θεϊκή με γιγάντωσε...Αυτή η θεία δύναμις μου έδωσε θάρρος

δια να φθάσω με το πυρπολικό μου στην Τουρκική Ναυαρχίδα...Οι Τούρκοι ήταν τόσοι ώστε εάν έπτυον επάνω μας θα μας έπνιγαν αναμφιβόλως...Εις το όνομα του

Κυρίου φώναξα εκείνη τη στιγμή. Έκανα τον Σταυρό μου και πήδηξα στη βάρκα. Οι φλόγες του πυρπολικού μεταδόθηκαν στην Ναυαρχίδα που τινάχθηκε στον αέρα

και παρέσυρε στον θάνατο χιλιάδες Τούρκους...».

(Κωνσταντίνος Κανάρης)

«Έκατσα που εσκαπέτισαν με τα μπαϊράκια τους απεκατέβηκα κάτω. Ήταν μιά εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο

όπου έκλαιγα την Ελλάς... Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ' ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα

στο άλογό μου και έφυγα. Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του.

– Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι. – Ας μη είναι κανείς αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλληκάρια... Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρη πίσω την υπογραφή του».

(Θεόδωρος Κολοκοτρώνης)

«Χωρίς αρετή και πόνο εις την πατρίδα και πίστη εις την θρησκεία τους έθνη δεν υπάρχουν».

«...Κι' αν είμαστε ολίγοι...παρηγοριώμαστε μ' έναν τρόπον, ότι η τύχη μας έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους. Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε, τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν, κι΄όταν κάνουν αυτείνη την απόφασιν, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν...».

«...Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι' αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι, όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσωμεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμε κι' όλοι μαζί και να μη λέγη ούτε ο δυνατός «εγώ», ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστή μόνος του και φκειάση, ή χαλάση, να λέγη εγώ, όταν όμως αγωνίζονται πολλοί να φκειάνουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» κι' όχι εις το «εγώ». Και εις το εξής να μάθωμεν γνώση, αν θέλωμεν να φκειάσωμεν χωριόν,

να ζήσωμεν όλοι μαζί....».

(Ιω. Μακρυγιάννης)

«Το Ελληνικόν Έθνος, αφ' ού υπέκυψεν εις τον βάρβαρον και σκληρότατον ζυγόν της Οθωμανικής τυραννίας, υστερήθη όχι μόνον την ελευθερίαν του, αλλά και παν είδος μαθήσεως...και ήτον ενδεχόμενον να εκλείψη διόλου από το Έθνος η Ελληνική γλώσσα, εάν δεν την διέσωζεν η Εκκλησία προς ήν οφείλεται και κατά τούτο ευγνωμοσύνη».

(Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός)

«Μόνον του Ευαγγελίου η διδαχή εμπορεί να σώση την αυτονομίαν του Γένους, όταν μάλιστα κηρύττεται από ποιμένας φίλους της αληθείας και της δικαιοσύνης»

(Αδ. Κοραής)

«...Τούτο παρακαλώ να τους παραγγείλετε να πράττωσιν εις το εξής, παριστάνοντες εις αυτούς, ότι πολεμούν όχι μόνον υπέρ πατρίδος, αλλά και υπέρ πίστεως».

korais

(Αδ. Κοραής προς Γ. Κουντουριώτην, 1824)

«...Μόνη η δικαιοσύνη φέρει την ελευθερίαν, την δύναμιν και την ασφάλειαν. Όπλα χωρίς δικαιωσύνην, γίνονται όπλα ληστών, ζώντων εις καθημερινόν κίνδυνον

να στερηθώσι την δύναμιν από άλλους ληστάς, ή και να κολασθώσιν ως λησταί από νόμιμον εξουσίαν. Η ανδρεία χωρίς την δικαιοσύνην είναι ευτελές προτέρημα,

η δικαιοσύνη, αν εφυλάσσετο από όλους, ουδέ χρείαν όλως είχε της ανδρείας. Και αυτή του Θεού η παντοδυναμία ήθελ' είσθε χωρίς όφελος διά τους ανθρώπους,

αν δεν ήτον ενωμένη με την άπειρον δικαιοσύνην του...».

(Αδ, Κοραής προς Οδυσσέα Ανδρούτσον, 1824)

«...Αχ, διά τους οικτιρμούς του Θεού, ο οποίος είναι όλος αγάπη, διά το όνομα της Πατρίδος, η οποία είναι όλη αρετή, ας καθαρίσωμεν την ψυχήν μας,

και εις αυτήν την ώραν του κινδύνου, από τον ρύπον της διχονοίας, ας θάψωμεν εις τον τάφον της λησμονησίας τα άγρια και ανόητα πάθη μας, ας πλύνωμεν τας

μεμολυσμένας καρδίας εις το ιερόν λουτρόν της αγάπης, ο πατριωτισμός ας λαμπρύνη, εις το εξής τον θολωμένον νουν μας, η ειλικρίνεια ας βασιλεύση εις την

καρδίαν μας, η αγάπη κα η σύμπνοια ας προπορεύωνται, ως νεφέλη πυρός, όλων των βουλών μας και όλων των έργων μας».

(Σπ. Τρικούπης)

«Κι' όσο αγαπώ την πατρίδα μου δεν αγαπώ άλλο τίποτας. Ναρθή ένας να μου ειπή ότι θα πάγη ομπρός η πατρίδα, στρέγομαι να μου βγάλη και τα δυό μου

μάτια. Ότι αν είμαι στραβός, και η πατρίδα μου είναι καλά, με θρέφει, αν η πατρίδα μου αχαμνά, δέκα μάτια νάχω, στραβός θανά είμαι. Ότι σ΄αυτείνη θα ζήσω,

δεν έχω σκοπό να πάγω αλλού».

(Ιω. Μακρυγιάννης)

«Είναι καιρός...να κρημνίσωμεν από τα νέφη την Ημισέληνον διά να υψώσωμεν το σημείον, δι' ού πάντοτε νικώμεν, λέγω τον Σταυρόν και ούτω να εκδικήσωμεν

την πατρίδα και την ορθόδοξον ημών πίστιναπό την ασεβή των ασεβών καταφρόνησιν»;

(Αλ. Υψηλάντης)

«...Η ημέρα εκείνη, την οποίαν επιθυμούσαν οι πατέρες μας να την ιδούν, έφθασε και ο Νυμφίος έρχεται...Έφθασεν ο καιρός διά να λάμψη πάλιν ο Σταυρός

και να λάβη πάλιν η Ελλάς, η δυστυχής Πατρίς μας, την ελευθερίαν της...».

«Ότι και αν εκάμαμεν, είτε εγώ, είτε οι συνάδελφοί μου, είτε ως εταίροι, είτε ως αγωνισταί, ήτο έμπνευσις και έργον της Θείας Προνοίας, και ουδέν

ηθέλομεν πράξει άνευ της εμπνεύσεως ταύτης».

(Άνθιμος Γαζής)

«ΙΔΟΥ ο Θεός μεθ' ημών, ος επάταξεν έθνη πολλά και απέκτεινε βασιλείς κραταιούς. Ο Παντοκράτωρ Θεός δεν μας αφήνει εις την διάκρισιν του εχθρού.

Αλλά είναι σύμμαχός μας, καθώς πολλάκις το είδομεν και άμποτε εις το εξής διά της δυνάμεως του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού και διά της ενεργείας και γενναιότητός

σας να αφανισθή ο εχθρός εξ ολοκλήρου...».

(Π. Μαυρομιχάλης προς τον Θ.Κολοκοτρώνη)

«ΧΩΡΙΣ αρετή και θρησκεία δεν σχηματίζεται κοινωνία, ούτε βασίλειον».

(Στρατηγός Μακρυγιάννης)

«Ο Θεός είναι μετά της Ελλάδος και υπέρ της Ελλάδος και αύτη σωθήσεται. Επί ταύτης της πεποιθήσεως αντλώ πάσας μου τας δυνάμεις και πάντας τους πόρους».

(Ι. Καποδίστριας)

«Η Ιστορία και το μέλλον της Ελλάδος στηρίζονται πάνω σε τρεις λέξεις: Θρησκεία, Ελευθερία, Πατρίς».

(Παλαιών Πατρών Γερμανός)

«Εγώ, η φαμίλια μου, τα' άρματά μου, ότι έχω είναι για την Ελλάδα».

(Θεόδωρος Κολοκοτρώνης)

Iταλοί έφιπποι καραμπινιέροι επιτίθενται για να διαλύσουν διαδήλωση πατριωτών στην Πλατεία

Iταλοί έφιπποι καραμπινιέροι επιτίθενται για να διαλύσουν διαδήλωση πατριωτών στην Πλατεία Συντάγματος την 25η Mαρτίου 1943, κατά τον εορτασμό της Eθνικής Επετείου.


Η 25η Μαρτίου στα χρόνια της Κατοχής


Στα χρόνια της φασιστικής Κατοχής ο λαός των Αθηνών γιόρταζε τη μεγάλη Εθνική Επέτειο της 25ης Μαρτίου, μαχόμενος εναντίον των κατακτητών και έβαφε με το αίμα του την Αθηναϊκή άσφαλτο δείχνοντας έτσι σε όλο τον κόσμο και στους ίδιους τους κατακτητές ότι το 1821 δεν είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν και στα βιβλία, αλλά είναι η ίδια η αθάνατη ψυχή του Ελληνικού Έθνους, που γράφει την ιστορία του μέσα στους αιώνες με αγώνες και μάχες για την Ελευθερία.


Η άνοιξη του 1942 ήλθε ύστερα από έναν φοβερό χειμώνα πείνας με χιλιάδες θύματα, ενώ λίγο νωρίτερα το δολοφονικό μαχαίρι της προδοσίας είχε χτυπήσει από τα νώτα το Έθνος και το είχε ρίξει σε ένα μούδιασμα παθητικότητας, από την οποία μόλις τότε άρχισε να βγαίνει. Η 25η Μαρτίου ήρθε τότε σαν εγερτήριο σάλπισμα που καλούσε «στα όπλα».


1942

Η τρομοκρατία ήταν μεγάλη. Πάνοπλοι καραμπινιέροι είχαν κατακλύσει από ενωρίς το πρωί τους δρόμους. Οι κατακτητές είχαν απαγορεύσει κάθε εκδήλωση και ετοιμάζονταν να «τιμήσουν» αυτοί την επέτειο, με τελετή στη Μητρόπολη και στον Άγνωστο Στρατιώτη! Ένιωθαν το ξύπνημα του λαού και προσπαθούσαν να τον κρατήσουν στον ύπνο, υποκρινόμενοι ότι σέβονται τις εθνικές του παραδόσεις και ισχυριζόμενοι ότι ο «Άξων» του Φύρερ και του Ντούτσε πασχίζει για την … ελευθερία και την ευημερία της Ελλάδος! Διέταξαν γενικό σημαιοστολισμό και ο «πρωθυπουργός» Τσολάκογλου, με τη στολή του στρατηγού τόλμησε να στεφανώσει τον Άγνωστο Στρατιώτη και να γονατίσει μπροστά του, αφού προηγουμένως στη Μητρόπολη έγινε η «τελετή» στην οποία παρέστησαν και εκπρόσωποι των Γερμανικών και Ιταλικών αρχών κατοχής.


Παράλληλα ο «αντιπρόεδρος» της Κυβερνήσεως κ. Λογοθετόπουλος μετέβη εις το Μνημείο των Γερμανών στρατιωτών και κατέθεσε δάφνινο στεφάνι εξ ελληνικών χρωμάτων, ο δε Υπουργός Οικονομικών κ. Γκοτζαμάνης κατέθεσε αντίστοιχο στεφάνι στο Μνημείο των Ιταλών στρατιωτών. Μάλιστα ο «πρωθυπουργός» απηύθυνε και διάγγελμα στον λαό και εκφώνησε ραδιοφωνικό λόγο προς την ελληνική νεολαία, την οποία κάλεσε να σταθεί στο πλευρό των «επαναστάσεων του φασισμού και το εθνικοσοσιαλισμού», γιατί «μόνο με τας νέας ιδέας το έθνος μας δύναται να ευτυχήσει εντός της νέας Ευρωπαϊκής και Μεσογειακής τάξεως»!


Η νεολαία απάντησε με έναν εξαιρετικά συγκινητικό εορτασμό στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Τσολάκογλου αναγκάστηκε να φύγει συνοδευόμενος από την κατάρα των σπουδαστών και των καθηγητών τους. Οι Έλληνες νέοι ξεχύθηκαν στους δρόμους των Αθηνών με πρώτους τους ηρωικούς ανάπηρους της πρόσφατης Εποποιίας. Φοιτητές, εργάτες και χιλιάδες λαού ακολούθησαν σε εκείνη την πρώτη μαχητική εκδήλωση. Οι Ιταλοί επετέθησαν, πολλοί Έλληνες τραυματίστηκαν, αλλά η διαδήλωση δεν διαλύθηκε. Ο Άγνωστος Στρατιώτης στεφανώθηκε, πραγματικά αυτή την φορά, και στεφανώθηκαν και οι προτομές του Ρήγα, του Ξάνθου και των άλλων ηρώων στο Πεδίο του Άρεως.


Η Εθνική αντίσταση κέρδισε την πρώτη μάχη της σε ανοιχτή αναμέτρηση με τις δυνάμεις της φασιστικής βίας. Οι Ιταλοί εγκατέλειψαν την προσπάθεια. Όλη την ημέρα μια ατελείωτη σειρά από μαυροντυμένες γυναίκες, θύματα πολέμου, από άντρες και από παιδιά περνούσε μπροστά από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, ώσπου σκεπάστηκε ολόκληρο από έναν τεράστιο σωρό από στέφανα και λουλούδια.


1943

Η αντίσταση έχει πια φουντώσει. Το αντάρτικο πολεμάει στα βουνά. Είκοσι μέρες νωρίτερα το αίμα έχει βάψει τα πεζοδρόμια και πολλοί άφησαν στον αγώνα την τελευταία τους πνοή. Αλλά η νίκη ήταν μεγάλη : είχε ματαιωθεί η πολιτική επιστράτευση. Για την 25η Μαρτίου οι Γερμανοί διέταξαν να μην γίνει καμία εορταστική εκδήλωση ούτε και η «επίσημη» τελετή της Μητρόπολης. Μάλιστα η «Κυβέρνηση» των Κουίσλιγκς έστειλε στον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό απειλητικό, απαγορευτικό έγγραφο.


Ωστόσο οι Οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης δήλωσαν: «Ο εορτασμός θα γίνει». Τα μυστικά τυπογραφεία δούλευαν ακατάπαυστα. Η Αθήνα πλημμύρισε από προκηρύξεις. Οι τοίχοι γέμισαν από συνθήματα και τοιχοκολλήθηκαν μεγάλες αφίσες με πατριωτικές εικόνες, ακόμη και με γελοιογραφίες του Χίτλερ και του Μουσολίνι.


Στις εκκλησίες υψώθηκε η γαλανόλευκη και χιλιάδες λαού ζητωκραύγασαν τους ομιλητές των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων και έψαλλαν τον Εθνικό Ύμνο. Πριν από το μεσημέρι εκατό χιλιάδες λαού, ξεχύθηκαν και πάλι στους δρόμους με τεράστιες σημαίες και με την κραυγή «Ζήτω η Λευτεριά!».


Στο Πεδίο του Άρεως 50.000 λαού κατέκλυσαν το πάρκο και τους γύρω δρόμους. Τότε έγινε κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα και ίσως σε ολόκληρο τον κόσμο: Μια σάλπιγγα χτύπησε «Προσοχή» και όλοι στάθηκαν ακίνητοι και κράτησαν την αναπνοή τους. Μέσα σε εκείνη την κατανυκτική σιγή νεανικές φωνές άρχισαν να ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο. Το αίμα δεν άργησε να τρέξει. Οι Iταλοί επιτέθηκαν ωστόσο οι ζώνες των Καραμπινιέρων έσπασαν πολλές φορές. Έφιππες Ιταλικές δυνάμεις εξαπέλυσαν απανωτές εφόδους για να διαλύσουν το πλήθος αλλά κανένας δεν έφυγε. Γυναίκες αφόπλισαν Ιταλούς που έριχναν στο «ψαχνό».


Ο απολογισμός: 4 νεκροί και δεκάδες τραυματιών. Αλλά όλος ο κόσμος πληροφορήθηκε για άλλη μια φορά ότι εδώ είναι η Ελλάδα.


1944

Οι ένοπλες δυνάμεις των αντιστάσεων κυριαρχούν σε ολόκληρη την ύπαιθρο. Οι Σύμμαχοι σημειώνουν θριαμβευτικές νίκες σε όλα τα μέτωπα και οι Γερμανοί περιμένουν από στιγμή σε στιγμή μία απόβαση στην Ευρώπη.


Στις 24 Μαρτίου όλη η Αθήνα γέμισε συνθήματα για τον εορτασμό, που θα είναι πια εορτασμός νίκης.


Στις 25 Μαρτίου το «κράτος» των Γερμανών και των προδοτών πάλι γιορτάζει και αυτό! Διέταξε «γενικό σημαιοστολισμό» αλλά η εξουσία του αρχίζει από τις στήλες του Ολυμπίου Διός και τελειώνει στην Ομόνοια. Γίνεται η καθιερωμένη τελετή στη Μητρόπολη ενώ ο Άγνωστος Στρατιώτης ατιμάζεται άλλη μια φορά καθώς από μπροστά του παρελαύνουν οι λεγεώνες των Ταγμάτων Ασφαλείας.


Την ίδια ώρα σε ολόκληρη η Αθήνα ο εορτασμός γίνεται στις αδούλωτες συνοικίες. Τα σπίτια και τα καταστήματα είναι σημαιοστολισμένα και οι εικόνες των Ηρώων είναι στεφανωμένες με δάφνινες γιρλάντες. Η Αθήνα γιορτάζει ελεύθερη ενώ όλη η Ευρώπη είναι σκλαβωμένη! Το βράδυ γίνονται λαμπαδηφορίες. Η μεγάλη μέρα τελείωσε χωρίς οι κατακτητές να τολμήσουν να εγκαταλείψουν τα οχυρά τους. Ήταν φανερό πως είχαν κιόλας νικηθεί…


1945

Ο επίλογος εγράφη. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ενώ ακόμη συνεχιζόταν ο πόλεμος εναντίον της Χιτλερικής Γερμανίας, έστειλε τηλεγράφημα στον Αντιβασιλεά Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Αυτή είναι μια αξιομνημόνευτη επέτειος, διότι είναι η πρώτη φορά από της εχθρικής κατοχής που οι Έλληνες εορτάζουν ελεύθεροι.»


Αντίστοιχα σε ένα εορταστικό γεύμα της Ελληνικής Κοινότητος στην Νέα Υόρκη ο Γερουσιαστής Γκρεν είπε μεταξύ άλλων: «Με την διαρκή αντίστασή τους οι Έλληνες κέρδισαν τον θαυμασμό όλων των εθνών του κόσμου που αγαπούν την ελευθερία. Ο όρος κατεχόμενη χώρα δεν άρμοζε διά την Ελλάδα.». Ανάλογα λόγια ακούστηκαν και από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας.

ΚΟΛΟΚΟΝΤΡΟΝΗς

Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τοῦ Ρήγα Φεραῖου

    Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τοῦ Ρήγα Φεραῖου

Ὁ Ρήγας Βελεστινλής (Φεραῖος) κατά τή διάρκεια της δεύτερης παραμονῆς του στὴ Βιέννη ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1796 ἕως τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1797 ἀνέπτυξε ἔντονή ἐκδοτική δραστηριότητα ἐντασσόμενη στὸ ἐπαναστατικό του σχέδιο γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος καὶ των ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν Γιὰ τον σκοπό αὐτὸ τύπωσε τή μεγαλειώδη δωδεκάφυλλη Χάρτα της Ἑλλάδος, τή Νέα Χάρτα τῆς Βλαχίας, τή Γενική Χάρτα τῆς Μολδοβίας, τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ τὰ βιβλία Νέος Ἀνάχαρσις καὶ Ο Ἠθικός Τρίπους. Καὶ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἐκδόσεις κατόρθωνε καὶ ἔπαιρνε τὴν ἀδείᾳ ἀπὸ τὴν λογοκρισία τῆς Αυστριακής Ἀστυνομίας, χωρίς νὰ γίνει ἀντιληπτή ἡ ἐπαναστατική του δράση. Ἀπέκρυπτε ἐντέχνως το ἐπαναστατικό του σχέδιο μέ τὴν συνωμοτική του δραστηριότητα , κατορθώνοντας μάλιστα νὰ πάρει ἀπὸ τὶς ἀρχές τῆς Αὐστρίας διαβατήριο γιὰ τὴν Ἑλλάδα Τὰ ἐπαναστατικά του μόνο ἔργα Νέα Πολιτική Διοίκησις, Θούριος τ τύπωσε παράνομα κλεισμένος στὸ τυπογραφεῖο τῶν Σιατιστινών ἀδελφῶν Πούλιου , καθώς καὶ το Στρατιωτικόν Ἐγκόλπιον γιατί ἤξερε ὅτι πλέον δὲν θὰ ἦταν δυνατόν νὰ παραπλανήσει την αὐστριακή λογοκρισία. Τελικά τὰ δύο αὐτὰ βιβλία δὲν εἶδαν το φῶς τῆς δημοσιότητας, διότι κατασχέθηκαν ἀπὸ τὴν Αὐστριακή Ἀστυνομία, μετά τήν προδοσία του τον Δεκέμβριο του 1797 στὴν Τεργέστη ἀπὸ ἕναν τυχάρπαστο ΄Ἕλληνα ἔμπορο Ἰδιαίτερα ἐπισημαίνουμε ὅτι ἡ Αὐστριακή Ἀστυνομία μετά τήν προδοσία ἔλαβε γνώση τῆς επαναστατικής δράσης τοῦ Ρήγα, ὁ ὁποῖος κατόρθωνε νὰ τήν συγκαλύπτει. Κατ' αὐτὸν τὸν τρόπο καταρρίπτονται οἱ κατηγορίες ποῦ ἐκτοξεύθηκαν ἐναντίον του Ρήγα ὅτι τάχα ἦταν "ἐπιπόλαιος ἐξεταστής τῶν πραγμάτων" .

Τὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση

τῆς εἰκόνας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου

Ἐνδιαφέρουσες εἶναι οἱ πληροφορίες ποῦ βρίσκουμε στὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἀπὸ τον Ρήγα.

Χαρακτηριστικά τονίζεται ὅτι ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου εἶχε ἀναμορφωτικό χαρακτῆρα γιὰ τοῦς σκλαβωμένους, διότι θὰ τοὺς θύμιζε τὰ κατορθώματά του, τὴν ἀνδρείαν του, τὴν ἀγωνιστικότητά του: "Ὁμολογεῖ ὁ Ρήγας, ὅτι ἐπί τῷ αὐτῷ σκοπῷ τῆς ἀναμορφώσεως ( τοῦ ἔθνους του) ἐχάραξε παρά τῷ Μύλλερ καὶ ἐξετύπωσε παρά τῷ Νίτς 1200 ἀντίτυπα τὴς εἰκόνος τὴς παριστανούσης Ἀλέξανδρον τὸν Μέγαν, ἧς έκτυπον συνάπτεται ἐνταῦθα ὑπὸ ὁ στοιχεῖον D καὶ ἥτις είνε ἀντίγραφον καλλιτεχνήματος ἐκ τοῦ ἐνταῦθα Μουσεῖου, ὅτι δὲ εἰς τὴν εἰκόνα ταύτην προστέθηκεν αὐτός τᾶς επ' αὐτῆς ἐμφαινομένης παρατηρήσεις περί τῶν πράξεων τοῦ ἥρωος τούτου γαλλιστί καὶ Ἑλληνιστὶ Καὶ τινας μὲν τῶν τοιούτων χαλκογραφιῶν διένειμεν εἰς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τάς δὲ λοιπάς παρέδωκεν εἰς τὸν ἤδη μνημονευθέντα Ἀβράμην πρὸς πώλησιν ἀντί 20 κρεϋτσαρίων κατ' ἀντίτυπον" .


Ἐπίσης οἱ Σύντροφοι τοῦ Ρήγα Δημήτριος Νικολίδης, Παναγιώτης Ἐμμανουὴλ, Θεοχάρης Τουρούντζιας ὁμολογοῦν τὴν "ἐπαναστατικήν πρόθεσιν" τοῦ Ρήγα, τὴν ὁποία εἶχε μὲ τή δημοσίευση τῶν Χαρτῶν, τῶν βιβλίων καὶ τὴς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:

"Ὁ Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας....ὁμολογεῖ..α) Ὅτι εἶχε γνῶσιν της προθέσεως τοῦ Ρήγα, ἤν εἶχεν οὗτος παρασκευάζων τοὺς ἑλληνικοὺς χάρτας, μεταφράζων το τέταρτον μέρος τοῦ Ἀναχάρσιδος καὶ ἐκδίδων τὰς εἰκόνας Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου, καὶ παρατηρεῖ ὅτι ἔλαβε παρά τοῦ Ρήγα πρὸς πώλησιν τρεῖς τοιούτους ὁλοκλήρους χάρτας καὶ 50 ἀντίτυπα τῶν εἰκόνων καὶ ὅτι ἀπέστειλε ταῦτά πρὸς τὸν ἐν Σεμλίνω ἀδελφὸν τοῦ Γεώργιον Τορούντζιαν" .

Ὁμοίως στὸ ἔγγραφο πρὸς το Ὑπουργεῖον της Ἀστυνομίας τονίζεται ἰδιαίτερα ὅτι ὁ Ρήγας τύπωσε την εἰκόνα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις γιά τὴν ἀνδρεία του: "Ἐκ τῆς πορείας τῆς ἀνακρίσεως τῶν φυλακισθέντων ἀπεδείχθη κατ' οὐσίαν ὅτι ὁ Ρήγας Βελεστινλής ἐσκόπευε πράγματι νὰ παρασκευάση ἐπανάστασιν ἐν Ἑλλάδι πρός ἀποκατάστασιν τὴς ἀρχαίας ἐλευθερίας, καθόσον οἱ συνένοχοί του κατέθεσαν εἰς βάρος του τὰ ἐξῆς...4) Ὅτι ἐξέδωκεν εἰκόνα Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του, τα εἰκόνας δέ αὐτὰς, τους χάρτες καί τα ἀντίτυπα των ἀνωτέρω βιβλίων ἐν μέρει ἐπώλησεν εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, κατά μέγα μέρος ὅμως ἀπέστειλεν εἰς Ἑλλάδα, Μολδαβίας καί Βλαχίαν πρός πώλησιν, διὰ νὰ διαφωτίση τοὺς κατοίκους καί νὰ παραστήσῃ εἰς αὐτούς τήν ἀντίθεσιν τῆς παλαιὰς καί σημερινῆς τῶν καταστάσεως.."

Παράλληλα ὁ ὑπουργὸς τῆς Ἀστυνομίας Pergen στὴν "Βραχεῖα ἔκθεση πρός τήν Αὐτοῦ Μεγαλειότητα" τὸν αὐτοκράτορα Φραγκίσκο ἔγραφε ὅτι,

"Ὥς προπαρασκευαστικόν μέσον πρός τὸν σκοπόν τοῦτον συνέταξε καί διέδωκεν ὁ Ρήγας σφόδρα ἐπαναστατικόν τραγούδι, τον Φούριον ὕμνον, ἡτοίμασε χάρτας τῆς Ἑλλάδος καί τῶν γειτονικῶν χωρῶν, ἐκ τῶν ὁποίων εἰς απετελείτο από12 φύλλα, ἐτύπωσε δέ μέγαν ἀριθμόν ἀντιτύπων, μετέφρασεν ἑλληνιστί το τέταρτον μέρος τοῦ βιβλίου Ἀνάχαρσις μὲ πολιτικὰς σημειώσεις καί τί ἠθικὸν τρίπουν. Ἐξέδωκεν εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του. Ἐπώλησεν ἐκ ὅλων τῶν ἀνωτέρω μέρος εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τὰ πολλά ὅμως ἔστειλεν εἰς τὴν Μολδαβίαν, την Βλαχίαν καί τὴν Ἑλλάδα μὲ τὴν πρόθεσιν νὰ κάμη εἰς τους Ἕλληνας αἰσθητήν τὴν ἀντίθεσιν μεταξύ τῆς παλαιὰς καί τῆς σημερινῆς τῶν καταστάσεως" .

Ἐνδιαφέρον ἔχει νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι στὸν κατάλογο των ἀντικειμένων ποῦ κατασχέθηκαν κατά τὴ σύλληψη του Ρήγα καί τα ὁποία βρίσκονταν στὰ γραφεῖα της Ἀστυνομίας περιέχονταν καί ἀντίτυπα ἀπὸ τις χαλκογραφίες της εἰκόνας του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:

"Ἐν Κιβώτιον σημειούμενον G.C. αριθ. 2 ἐν ὦ ὑπῆρχον 204 χάρται σκοτεινοί καί..77 χαλκογραφίαι δακτυλολίθου παριστώντος τόν Μέγαν Ἀλέξανδρον σχεδιασθεῖσαι ἀπὸ πολύτιμον λίθον ὑπάρχοντα ἐν τῷ αυτοκρατορικώ μουσείῳ καί δημοσιευθεῖσαι ὑπὸ τοῦ Ρήγα Βελεστινλή" .

Γιατί ὁ Ρήγας τύπωσε τήν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου; Ὁ Ρήγας ἐνέτασσε τὰ ἔργα του στό ἐπαναστατικό τοῦ σχέδιο γιά τὴν ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων καί τῶν ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν με σκοπό την ἀποτίναξη τῆς ἀπολυταρχικής Ὀθωμανικῆς ἐξουσίας καί την ἀπόκτηση της ἐλευθερίας Πρῶτα μὲ τὸν Θούριο του ἤθελε νὰ ἐνισχύσει το ἠθικὸ τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων γιά το δίκαιον τῆς ἐπαναστάσεως τοὺς καί παράλληλα νὰ ἐνισχύσει την ιστοἱστορική τους αὐτογνωσία μὲ τὰ ἔργα, τὰ ὁποία τόνιζαν τὴν ἔνδοξη καταγωγή τους ὡς ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἐντάσσονται ἡ ἔκδοση τῶν βιβλίων Νέος Ἀνάχαρσις, Τὰ Ὀλύμπια καθώς καί τῆς εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου

Χαρακτηριστικά εἶναι αὐτὰ ποῦ γράφει ὁ σημαντικός ἱστορικός τοῦ Ρήγα Ἀλέξανδρος Βρανούσης, (1921-1993), ὅτι "ἡ εἰκόνα μόνη της ἦταν ἀρκετή γιά νὰ ζωντανέψη το θρῦλο τοῦ Μεγαλέξανδρου καί ν' ἀναζωπυρώση τὴν ἐθνική ὑπερηφάνεια καί τὸν πατριωτικό ζῆλο τῶν ὑποδούλων, ποῦ πρόσμεναν μὲ λαχτάρα ν' ἀναφανῆ κι ἀνάμεσα τους ὁ ἀντάξιος ἀπόγονος ἡ μιμητής τοῦ μεγάλου Μακεδόνα τιμωρός τῶν Ἀσιατῶν καί λυτρωτής τοῦ Γένους" .

Γι' αὐτὸ ἐξ ἀλλοῦ ὁ Ρήγας στὸν Ὕμνο Πατριωτικό, στροφή 33, προσκαλεῖ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸν τάφο καί νὰ δεῖ τοῦς ἀπογόνους του, ποῦ εἶναι ἀντάξιοί του καί μὲ ἀνδρεία πολεμοῦν καί κατατροπώνουν τοῦς ἐχθροὺς τους. Η "ἀνδρεία", ποῦ διακρίνει τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως γράφει καί στὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνας του, χαρακτηρίζει πλέον καί τοὺς σκλαβωμένους ἐπαναστάτες τῆς ἐποχῆς του:


"Ἀλέξανδρε, τώρα νὰ βγῆς
ἀπὸ τὸν τάφον, καί νὰ ἰδῆς
τῶν Μακεδόνων πάλιν
ἀνδρείαν τὴν μεγάλην,
πῶς τοῦς ἐχθροὺς νικοῦνε,
μὲ χαρά στὴ φωτιά!".

Ἐπίσης ὁ Ρήγας το ὄνομα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου το ἀναγράφει με κεφαλαία γράμματα στό περιθώριο τοῦ φύλλου 12 τῆς Χάρτας τῆς Ἑλλάδος (νὰ τεθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα). Ὁμοίως στό φύλλο 9 στό Γραφικό ποταμό σημειώνει "ἐδῶ νίκησε πρῶτον ὁ Ἀλέξανδρος τὸν Δαρεῖον". (Νὰ ταθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα) καί στό φύλλο 8 στὴν πόλη Πέλλα σημειώνει "Ἀλεξάνδρου πατρίς". Ἀκόμη ὁ Ἀλέξανδρος ἀναφέρεται στὰ νομίσματα τῆς Χάρτας της Ἑλλάδος, φύλλο 12, "Ο Ἀλέξανδρος τόξον εἰς θήκην. Ρόπαλον καί στάχυς. της Μανγγάλιας" καί στό φύλλο 5, "Ἀλέξανδρος Ζεύς Παντοκράτωρ καί μονογρ. Αλ." .

Ἐπισημαίνουμε ὅτι σὲ μία ἐποχῆ θριάμβου του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ὁ ὁποῖος εἶχε καταλύσει τὴν ἐξουσία τῆς Βενετίας κατά το 1797 καί ὅλοι τὸν ὑμνούσαν ὡς ἐλευθερωτή, ὁ Ρήγας δέν ἔγραψε ὑπέρ του οὔτε μία λέξη οὔτε ἓνα ἕνα στίχο, ὅπως ἔκαναν ἄλλοι Ἕλληνες . Ἀντίθετα ὁ Ρήγας τήν ἐποχῆ αὐτὴ το 1797 τύπον τήν εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, τονίζοντας τήν ἀνδρεία του καί προσφέροντάς τόν ὡς πρότυπο στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες, γιά τήν πορεία τῆς ἐλευθερώσεώς τους, ὅτι μόνοι τους θὰ τήν ἀποκτήσουν, χωρίς νὰ προσβλέπουν στῶν ξένων τὴ βοήθεια.

Ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου, Βιέννη 1797

Ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε, ὅπως ἔχουν δείξει οἱ μελέτες του Γ. Λαϊου καὶ τὴς ΄Ολγας Γκράτσιου , τὴν ἤδη δημοσιευθεῖσαι εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου κατά το 1749 καὶ ὄχι απ' εὐθείας ἀπὸ τὸν ἀνάγλυφο ἀχάτη του Αὑτοκρατορικού Μουσεὶου, ὅπως εἶναι δυνατόν κανείς νὰ ὑποθέσει ἀπὸ την ἔκδοση του Ρήγα. Χαράκτης της προσωπογραφίας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου ἦταν ὁ Φρανσουά Μήλλερ, (Francois Muller, 1755-1816), ὁ οποίος ἦταν καὶ χαράκτης τὴς δωδεκάφυλλης Χάρτας τῆς Ἑλλάδος, Βιέννη 1797, ἀλλὰ καὶ τῶν χαρτῶν Βλαχίας καὶ Μολδαβίας , Βιέννη 1797. Τὸ μονόφυλλο μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου τυπώθηκε στὸ τυπογραφεῖο τοῦ Ἰακώβου Νιτς σὲ χίλια διακόσια ἀντίτυπα καὶ σὲ διαστάσεις του τυπωμένου 28.5 εκ Χ 43.5 εκ.

Ἡ εἰκόνα περιμετρικά ἔχει ἕνα λεπτό πλαίσιο καὶ στὸ μέσον βρίσκεται ἡ προσωπογραφία τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ ὁποία περιβάλλεται ἀπὸ τέσσερις παραστάσεις "τὰ τριγυρινά εἰκονίσματα", ὅπως τὰ ἀποκαλεῖ ὁ Ρήγας, ἐνῶ μεταξύ τους στὶς τέσσερις γωνίες χαράσσονται οἱ μορφές τὼν στρατηγῶν τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου: Ἀντίγονος, Κάσσανδρος, Πτολεμαῖος καὶ Σέλευκος.

Οἱ 4 παραστάσεις
Τὸ 1. τὴς θριαμβευτικήν εἴσοδόν τοῦ εἰς τὴν Βαβυλῶνα
Το 2. τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν .
Το 3. τὴν ἧτταν τοῦ Δαρείου
Το 4. τὴν φαμίλιαν του νικημένου τούτου βασιλέως εἰς τοῦς πόδας το Ἀλεξάνδρου

Πάνω καὶ κάτω ἀπὸ τὴ μορφή του Μ. Ἀλεξάνδρου ὁ Ρήγας ἔχει γράψει τὰ σχετικά μὲ το μονόφυλλο καὶ μία σύντομη ἱστορία του Μ. Ἀλεξάνδρου στὰ ἑλληνικά ἀριστερά καὶ γαλλικά στὰ δεξιά χωρίζοντάς τὰ μὲ μία κάθετο γραμμή. Τὸ ἑλληνικό κείμενο ἔχει ὥς ἐξῆς:

"Το ἐγχάραγμα τοῦτο παριστάνει το πρόσωπον τοῦ Ἀλεξάνδρου, καὶ τῶν 4 ἀρχιστρατήγων του, καθ' ὁμοίωσιν μιᾶς Ἀνατολίτικής κόκκινης πέτρας ἀγαθοῦ, ἥτις εὑρίσκεται εἰς το αὐτοκρατορικόν ταμεῖον ἐν Βιέννη. Τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα, παριστάνουν το 1. της θριαμβευτικήν εἴσοδόν του εἰς τὴν Βαβυλῶνα Τὸ 2 τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν. Τὸ 3 την ἧτταν τοῦ Δαρείου καὶ το 4 τήν φαμίλιαν τοῦ νικημένου τούτου βασιλέως εἰς Ορους πόδας τοῦ Ἀλεξάνδρου

Ὁ Ἀλέξανδρος γεννηθεί εἰς Ορους 355 πρό Χριστοῦ, ἐσπούδαξε τήν φιλοσοφίαν εἰς τὸν Ἀριστοτέλη, ἔκαμε τὰ πρῶτα δείγματα τῆς ἀνδρείας, καὶ τῆς πολεμικῆς ἀξιότητός τοῦ εἰς τήν μάχην τῆς Χαιρωνείᾳ, ὑπὸ τήν διοίκησιν τοῦ πατρός τοῦ, καὶ διεδέχθη τὸν θρόνον τῆς Μακεδονίας 21 χρόνου, γνωρισθείς ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων εἰς Ορους 333, διεύθυνε τᾶς δυνάμεις τῶν κατά τῶν Περσῶν, ἐχάλασε τήν αὐτοκρατορίαν τῶν εἰς τήν Ἀσίαν καὶ Ἀφρικήν, καὶ τήν ἥνωσε με τήν εἰδικήν τοῦ Πολλαί ἀξιόλογοι πόλεις, σχεδόν καὶ τὴν σήμερον ἀκόμη, τῷ χρεωστοῦν τὴν ὕπαρξιν τους. Ἀπέθανεν 32 χρόνων, βασιλεύσας 12.

Ἐξεδόθη παρά τοῦ Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού,
χάριν τῶν Ἑλλήνων καὶ φιλελλήνων, 1797".

Παρατηροῦμε ὅτι στήν πρώτη ἑνότητα του κειμένου ὁ Ρήγας περιγράφει το περιεχόμενο τῆς εἰκόνας Τονίζει ἰδιαίτερα "τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα" μὲ τὶς παραστάσεις ἀπὸ γεγονότα τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου Σκοπὸς τοῦ ἦταν νὰ δώσει παραστατικά το μεγαλεῖο τῆς δράσης τοῦ, ὥστε νὰ δημιουργεῖ τόν ἀνάλογό ψυχολογικό ἀντίκτυπο στοὺς ἀναγνῶστες. Γι' αὐτὸ ἐξ ἄλλου καί ἀρίθμησε τὶς παραστάσεις αὐτὲς, ἐνῶ ἡ ἀρίθμηση ἀπουσιάζει ἀπὸ τὴν πρωτότυπο εἰκόνα ποῦ ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε.
Ἔτη δεύτερη ἑνότητα γράφει μία σύντομη περιεκτική ἱστορία τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου . Οἱ λέξεις εἶναι διαλεγμένες γιά τὸν σκοπό του, νά ἐνδυναμώσει δηλαδή το φρόνημα τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων Πρῶτα ἀναγράφει το ἔτος γέννησης τοῦ Ἀλεξάνδρου καί μετά τὴν ἐκπαίδευσή του στὴ φιλοσοφία ἀπὸ τον μεγαλύτερο φιλόσοφο τον Ἀριστοτέλη Η ἀναφορά αὐτὴ του Ρήγα στὴν ἐκπαίδευση δὲν εἶναι τυχαία, διότι γνωρίζουμε καί ἀπὸ τὰ ἀλλὰ ἔργα του τὴ σημασία ποῦ ἔδινε στὴν ἐκπαίδευση γιά τὴν πνευματική πρόοδο καί ἀνάπτυξη του ἀνθρώπου Γι' αὐτὸ ἐξάλλου καί στὰ "Δίκαια του Ἀνθρώπου", ἄρθρο 22, τονίζει με νόημα ὅτι "Ὅλοι χωρίς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νά ἠξεύρουν γράμματα...Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπή μὲ τὴν ὁποίαν λάμπουν τα ἐλεύθερα ἔθνη".
Στὴ συνέχεια τονίζει την ἀνδρεία καί την "πολεμική δεξιότητα" του Μ. Ἀλεξάνδρου καί ὅτι διαδέχθηκε "τον θρόνον της Μακεδονίας", χωρίς νά ἀναφερθεῖ στὴ δολοφονία του Φιλίππου καί τοῦτο διότι ὁ Ρήγας ἐνδιαφέρεται νά δώσει θετικές πληροφορίες γιά τον Ἀλέξανδρο, νά εἶναι πρότυπο στούς σκλαβωμένους Ἕλληνες Με ἔμφαση γράφει ὅτι ἀνακηρύχθηκε ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων καί κατεύθυνε τις δυνάμεις τους ἐναντίον τῶν Περσῶν, τῶν ποίων κατέστρεψε την αὐτοκρατορία, προσδίδοντας με τις φράσεις αὐτὲς μία δυναμική γιά τὸν συσχετισμό "Πέρσες-Τοῦρκοι", γιά νά προκαλέσει τοῦς ἀναγκαίους συνειρμούς στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες
Παράλληλα τονίζει μὲ νόημα ὅτι πόλεις ποῦ ἱδρύθηκαν ἀπὸ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὑπάρχουν μέχρι τὴν ἐποχῆ του, θέλοντας νά δείξει στοὺς Ἕλληνες τὴν διηνεκῆ παρουσία του Ἀλεξάνδρου, ὅτι δηλαδή δὲν βρίσκεται στό ἀπωτέρω παρελθόν, αλλά ἐφίσταται μέχρι "καί την σήμερον ακόμι". Στὸ τέλος του κειμένου δίνεται ἡ πληροφορία ὅτι εἶναι ἔργο του ἀναγράφοντας ὁλογράφως το ὄνομα του: "Ἐξεδόθη παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού χάριν των Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων. 1797". Δὲν ἀναγράφεται ὅμως το ὄνομα του χαράκτη καί του τόπου ἔκδοσης, στοιχεῖα ποῦ τα γνωρίζουμε ἀπὸ τα ἀνακριτικά ἔγγραφα Σημειώνουμε ὅτι ἡ ἴδια φράση "χάριν τῶν Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων" καί ἐπί πλέον το ὄνομα του χαράκτη καί το τόπου ἔκδοσης ἀναγράφονται στὴ Χάρτα της Ἑλλάδος καί στοῦς χάρτες Βλαχίας καί Μολδαβίας.


Μνήμη Μ. Ἀλεξάνδρου

Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἐπέζησε στὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων μέσῳ τοῦ μεσαιωνικοῦ μυθιστορήματος καί τὴ Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου, ὅπως διεξοδικά καί ἐμπεριστατωμένα γράφει ὁ Γιῶργος Βελουδής καί μέχρι τὴν ἔκδοση τοῦ Ρήγα του 1797 οἱ λαϊκές αὐτὲς ἐκδόσεις γιά τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο, ἡ "Ρημάδα" καί ἡ "Φυλλάδα", ἦταν δώδεκα καί ἕξι ἀντίστοιχα Στὴ διατήρηση της μνήμης του Μ. Ἀλεξάνδρου θά συνέβαλε ἡ Φιλολογική Ἐγκυκλοπαίδεια του Ι. Πατοῦσα , ὅπου ἀνθολογήθηκαν οἱ Νεκρικοί Διάλογοι του Λουκιανοῦ ποῦ ἔχουν σχέση μὲ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως ἐπίσης καί ὁ "βίος του Ἀλεξάνδρου" του Πλουτάρχου στοὺς Παράλληλους βίους ποῦ μεταφράσθηκαν καί εκἐκδόθηκαν στό Βουκουρέστι το 1704 στήν ἁπλή γλῶσσα ἀπό τον Κωνσταντῖνο γιό τοῦ Ἡγεμόνα "Πάσης Οὑγγροβλαχίας Ἰωάννου Κωνσταντίνου Βασσαράβα Βραγκοβάνου" .

Σημειώνουμε ὅτι στόν Ἔρμη το Λόγιο , Βιέννη 1819, δίνεται ἤ πληροφορία ὅτι μεταφράζεται ἀπὸ τὰ γερμανικά το βιβλίο του "Ι. Φρέσσλερ" με τίτλο "Ἀλέξανδρος ὁ πορθητής" με τα κατορθώματά του, θεωρούμενο, ὅπως σημειώνεται, "ἐπωφελές σύγγραμμα, αναγκαίον εἰς το γένος ἡμῶν" καί συνιστᾶται ἤ ἀναγραφή συνδρομητῶν γιά τὰ ἔξοδα τῆς ἐκδόσεως του. Μάλιστα ἐπισημαίνεται ὅτι "ἤ ἐπιγραφή καί ἤ ὕλη του βιβλίου εἶναι ἱκανά νά κινήσωσι την φιλοτιμίαν ἑκάστου Ἕλληνος καί φιλέλληνος νά το ἀποκτήση". Ἀργότερα στά 1846 ὁ Διονύσιος Πύρρος ὁ Θετταλός συνέγραψε τή πρώτη στά ἑλληνικὰ βιογραφία τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου προσθέτοντας καί μία παράσταση το Μ. Ἀλεξάνδρου ἔφιππου στόν βουκεφάλα νά πολεμᾶ τοὺς ἐχθρούς

Χαρακτηριστική ἐπίσης εἶναι ἤ περίπτωση τοῦ ἐκ Ζαγοράς Πηλίου καταγομένου ἐμπόρου Ἰωάννη Πρίγκου , ὁ ὁποῖος ποθοῦσε τὴν ἀνύψωση τῆς μόρφωσης στήν πατρίδα του γι' αὐτὸ καί ἔστειλε ἀπό την Ὁλλανδία βιβλία γιά τή Σχολή της Ζαγοράς. Σε κείμενά του ἀναφέρεται στόν Μέγα Ἀλέξανδρο Με πόνο στὴ τελευταία σελίδα τοῦ βιβλίου τοῦ Ἀρριανού, "Ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου" γράφει: "Ἀνάστησε, Θεέ μου, ἕναν Ἀλέξανδρον Μακεδόνα νά ἐλευθερώσει την ἀθλίαν Ἑλλάδα μας" . Ἐπίσης στό Χρονικό του Αμστερνταμ σημειώνει πάλι: "Ἀσήκωσε, Θεέ μου, ἕναν ἄλλον Ἀλέξανδρον, ὡς ποτέ ἐκεῖνος τοὺς Πέρσας ἐδίωξε ἀπό την Ἑλλάδα, ἔτζι καί αὐτόν τον τύραννο νά τον διώξη, νά λάμψη πάλε ἤ χριστιανοσύνη στούς τόπους τῆς Ἑλλάδος καθώς καί πρῶτα" .
Τὴ συσχέτιση Περσῶν καί Ὀθωμανῶν, τους ὁποίους ἀποκαλεῖ ἀπογόνους τῶν Περσῶν, κάνει καί ὁ Ἀλέξανδρος Υψηλάντης στὴ διακήρυξή του "Μάχου ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος" στίς 24 Φεβρουαρίου 1824 ἀπό το στρατόπεδο του Ἱασίου, στήν ὁποία χαρακτηριστικά κατέληγε "Ἄς καλέσωμεν λοιπόν ἐκ νέου, ὧ ἀνδρείοι καί μεγαλόψυχοι Ἕλληνες, τὴν ἐλευθερίαν εἰς την κλασικήν γῆν της Ἑλλάδος! Ἄς συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθῶνος καί των Θερμοπυλῶν! Ἄς πολεμήσωμεν εἰς τοῦς τάφους τῶν Πατέρων μας, οἱ πλοίοις διὰ νά μας ἀφήσωσιν ἐλευθέρους ἐπολέμησαν καί ἀπέθανον ἐκεῖ..οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τους ἀναριθμήτους στρατούς των βαρβάρων Περσῶν, των ὁποίων τους βαρβαρωτέρους καί ὰνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον, με πολλά μικρόν κόπον νά ἐξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου" .
Ὁ Γεώργιος Τερτσέτης διηγεῖται ὅτι ἀπό τον ἴδιο τον μπουρλοτιέρη Κωνσταντῖνο Κανάρη εἶχε ἀκούσει "πῶς ναύτης, νεώτατος ἀκόμη την ἡλικίαν, ὅταν ἄραζεν εἰς λιμένα ἀδιάλεγεν ἔρημο παραθαλάσσιο καί καθήμενος εἰς ἄγριο λιθάρι ἐδιάβαζεν ἔργα κι βίον τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, καί εἰς τὴν ἀνάγνωσιν ἔτρεχαν δάκρυα, βρύση οἱ ὀφθαλμοί του. Η διήγησις ηὗρεν ἀντίλαλον εἰς την καλοπλασμένην καρδίαν του νέου Ψαριανού" .
Με την εὐκαιρία ἔχει ἐνδιαφέρον νά ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Ναπολέων ὡς "βασίλειον του Ἀλεξάνδρου" ὀνομάζει τὴν Ἑλλάδα στίς ἀναμνήσεις του ἀπό το νησί της ἐξορίας του της Ἁγίας Ἑλένης: "Οτ' ἐν τή εἰς Ἰταλίαν ἐκστρατεία μου ἔφθασα εἰς τας ἀκτάς του Ἀδρίου, ἔγραψα εἰς το Διευθυντήριον, ὅτι εἶχον ὑπό τους ὀφθαλμούς μου το βασίλειον τοῦ Ἀλεξάνδρου" .

Τὰ σωζόμενα ἀντίτυπα της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου

Ἀπὸ ὅσο εἶναι μέχρι σήμερα γνωστό ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα ἕνα ἀσπρόμαυρο ἀντίτυπο ἀπόκειται στό ἱστορικὸ Ἐθνολογικό Μουσεῖο Ἑλλάδος, δώρημα του Σπ. Λάμπρου ἀπό την βιβλιοθήκη του πατέρα του. Ἕνα ἄλλο ἐπιχρωματισμένο ἀντίτυπο ἀπόκειται στὴ Βιβλιοθήκη της Ρουμανικῆς Ἀκαδημίας, το ὁποῖο καί ἐκτέθηκε το 1998 στήν ἔκθεση γιά την ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, ποῦ διοργανώθηκε τότε στήν Ἀθήνα .

Η εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἐπανεκδόθηκε το 1809 καί προστέθηκε διπλωμένο το φύλλο στόν πρῶτο τόμο "Ἀρριανού Τα σωζόμενα ἤτοι Περί ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου βιβλία ἑπτά.., ἐπεξεργασθέντα καί ἐκδοθέντα ὑπό Νεοφύτου Δούκα. Ἐν Βιέννη της Αουστρίας. Ἐκ της τυπογραφίας Γεωργίου Βενδώτου, 1809" . Στὰ περιθώρια ἄνω δεξιά ξαναγράφεται "Τόμος.1", καί στό κάτω δεξιά το ὄνομα του χαράκτη "Schindelmayer" . Στὴν ἔκδοση αὐτή δέν ξαναγράφεται το ὄνομα του Ρήγα, ἀλλά στὴ θέση του ὀνόματος τέθηκε ἕνα ἐπίγραμμα καί ἤ χρονολογία 1809, καί ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ Ολγα Γκράτσιου χρησιμοποιήθηκε ἤ ἰδία πλάκα ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα.

Σημειώνουμε ὅτι ἀντίτυπα της εἰκόνας του Μεγ. Ἀλεξάνδρου ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα χρησιμοποιοῦνταν στό μάθημα ἱστορίας στίς παραδουνάβιες Ἡγεμονίες καί ἀγοράζονταν ἀπό νεαρούς σπουδαστές, ὅπως μνημονεύεται το ὄνομα του σπουδαστή "Κωστάκη Κονάκη" .


Ἐπανέκδοση καί περιγραφή

της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου του Ρήγα

Πέρασαν ἑκατὸ χρόνια ἀπό τότε ποῦ ὁ Ρήγας τύπωσε την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου γιά νά γίνει γνωστή αὐτή ἤ ἐκδοτική ἐργασία του. Πρώτη περιγραφή του μονόφυλλου με την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου ἔγινε ἀπό τον Σπ. Λάμπρο, ὁ οποίος κατά το 1896 εἶδε ἕνα ἀντίτυπο στήν Καλαμάτα, το οποίο ἔκτοτε ἀγνοεῖται Στὴ συνέχεια ἐντόπισε ἕνα ἄλλο ἀντίτυπο στὴ βιβλιοθήκη του πατέρα του, το οποίο δώρισε στὴ Ἱστορική καί Ἐθνολογική Ἑταιρεία Ἑλλάδος ΄Ἔκτοτε ἤ ἔκδοση ἀπό τον Ρήγα της εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου δημοσιεύθηκε στίς διάφορες ἐκδόσεις των ἔργων του Ρήγα καί ἐπανεκδόθηκε κατά το 1998 με την εὐκαιρία της ἐπετείου των διακοσίων χρόνων ἀπό τὸν μαρτυρικό θάνατό του.

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής

Ὁ Ρήγας Βελεστινλής γεννήθηκε τό 1757 στό Βελεστίνο, κοντά στήν ἀρχαία πόλη τῶν Φερών. Κήρυκας τοῦ ξεσηκωμοῦ κατά τῆς τυραννίας, ἀφοῦ καί ὁ Μακρυγιάννης τόν σχεδίασε νά σπέρνει τόν σπόρο τῆς ἐλευθερίας, πνεῦμα φιλελεύθερο καί ἀνυπότακτο, με ἀνεξάντλητο ψυχικό σθένος. Τόν ἀφήνουν ἀδιάφορο τά πλούτη τοῦ πατέρα του. Τό μῖσος κατά τῶν Τούρκων, τό πάθος γιά τή ἐλευθερία τῆς πατρίδας καί ἡ δίψα γιὰ μάθηση φωλιάζουν στήν παιδική του ψυχή. Ὁ ἱερέας τοῦ χωριοῦ, πού ἦταν ὁ πρῶτος του δάσκαλος, θά τόν ἐμποτίσει μέ τό μῖσος κατά τῶν τυράννων καί θά τοῦ μεταδώσει τόν παθιασμένο ἔρωτα γιά τήν ἐλευθερία. Φοίτησε στίς σχολές τῆς Ζαγοράς τοῦ Πηλίου, καί στά Ἀμπελάκια πνευματικό κέντρο τῆς σκλαβωμένης Ἑλλάδας. Οἱ καλοί του δάσκαλοι τοῦ δημιουργοῦσαν τό ἐνδιαφέρον γιά κάποιες ἐπιστημονικές γνώσεις. Νεαρός δάσκαλος ἦταν στόν Κισσό, χωριό τοῦ Πηλίου, ὅταν ἄκουσε μία μέρα ἀπὸ ἕνα θρασύτατο ἀγά τήν προσταγή νά τόν περάσει στούς ὤμους ἀπὸ ἕνα ὁρμητικό χείμαρρο. Δέν ὑπάκουσε καί ὅρμησε κατά του ἀγά καί τόν ἔπνιξε μέσα στά ὁρμητικά νερά τοῦ χειμάρρου, γιά νὰ βρεθεῖ ἀμέσως μετά, στό ἀντάρτικο σῶμα τοῦ θείου τοῦ Σπύρου Ζήρα, πάνω στόν Ὄλυμπο. Στὰ λημέρια τῶν Κλεφτῶν ἔκανε τά πρῶτα σχέδια τοῦ ξεσηκωμοῦ τοῦ γένους. Εἶχε ἤδη ζήσει τίς σφαγές καί καταστροφές τῶν Τούρκων στὴν Πελοπόννησο, στὴ Στερεά καί στῆ Θεσσαλία, μετά ἀπὸ τήν ἀποτυχία τῆς ἐξέγερσης τῶν Ἑλλήνων (Ὀρλωφικά), πού εἶχε γίνει μέ τήν ὑποκίνηση της Μεγάλης Αἰκατερίνης, ἡ ὁποία τελικά, μέ τήν Συνθήκη τοῦ Κιουτσούκ Καϊναρτζή (9 Ἰουλίου 1774), παρέδωσε στούς Τούρκους τα κατεχόμενα ἀπὸ αὐτὴν νησιά τοῦ Αἰγαίου καί ἐγκατέλειψε τούς Ρωμιούς στή μοῖρα τους.

Ἐφοδιασμένος μέ συστατικές ἐπιστολές ταξίδεψε στήν Κωνσταντινούπολη. Ἔμαθε γαλλικά, γερμανικά καί ἀργότερα στό Βουκουρέστι καί στὴ Βιέννη ἰταλικά καί ρωσικά. Στην Κωνσταντινούπολη γνώρισε τόν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη (1726-1807) - παπποῦ τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Φιλικῆς - καί τόν ἀκολούθησε στή Μολδοβλαχία. Σύμφωνα μέ τόν Περαιβό, ὁ Ρήγας δούλεψε στόν Νικόλαο Μαυρογένη (1735-1790), ἡγεμόνα τῆς Μολδοβλαχίας ὁ ὁποῖος τοῦ παραχώρησε σημαντικά ἀξιώματα. Ἀργότερα, τόν Μαυρογένη τόν ἀποκεφάλισαν οἱ Τοῦρκοι γιά κάποιες στρατιωτικές ἀποτυχίες κατά τῶν Αὐστριακῶν.

Ὁ Φεραῖος, στό Βουκουρέστι ἐπικοινώνησε μέ τους διανοούμενους τοῦ Γαλλικοῦ διαφωτισμοῦ καί μέ τόν ἴδιο τό Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ἡ Γαλλική Ἐπανάσταση καί οἱ νῖκες τοῦ Ναπολέοντα τόν παροτρύνουν στήν ἐπίσπευση τῆς ἐξέγερσης τοῦ Ἔθνους, ὀργανώνοντας τούς ἀπανταχοῦ Ἕλληνες γύρω ἀπὸ τό ἄτομο του. Ἡ ἀθρόα κατάταξη ἐθελοντῶν ἀπὸ ὅλες τίς βαλκανικές ἐθνότητες στό Ρωσικό Στρατό, κατά τό Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1787-1792), τόν ἔπεισε ὅτι ὅλοι οἱ δοῦλοι, ὁποιασδήποτε φυλῆς καί θρησκείας, πρέπει νά ξεσηκωθοῦν κατά τῆς τυραννίας. «Βούλγαροι καί Ἀρβανίτες, Ἀρμένιοι καί Ρωμιοί, Ἀράπηδες καί ἄσπροι μέ μία κοινή ὁρμὴ. Γιὰ τήν ἐλευθερία νά ζώσουμε σπαθί νὰ σφάξουμε τους λύκους πού τό ζυγό βαστοῦν καί Χριστιανούς καί Τούρκους σκληρά τους τυραννοῦν.»

Συνεργάτες του στό ὅραμα του ἦταν λόγιοι, ἔμποροι, ἱερωμένοι, ὑπάλληλοι, σπουδαστές, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν διασκορπισμένοι σέ πολλές εὐρωπαϊκές πόλεις, ἀλλὰ καί στήν σκλαβωμένη Ἑλλάδα.
«Mέ τόν Ρήγαν ἐξεδηλώθη ὅλη ἡ καλλιεργηθεῖσα ἐπὶ αἰῶνας ἐπαναστατική διάθεσις τοῦ ἐλληνικού ἔθνους, ἡ ἐξελιχθεῖσα εἰς θέλησιν καί ἀπόφασιν διά τόν ἀγῶνα τῆς ἐλευθερίας. Αὐτή ἡ προσωπική του ἱστορία φαντάζει ὡς σύμβολον τοῦ ἑλληνικοῦ δράματος. Ο Ρήγας ἔφυγεν ἀπὸ τήν πατρίδα του ἐνωρίς, διότι δέν ἤθελε νά μένη δοῦλος, ἐπέρασεν ἀπὸ τόν Ὄλυμπον, ὁπού ἐγνώρισεν ἀρματολούς, ἀπήγγειλε ἐκεῖ τραγούδια του διά τήν πατρίδα, διέβη ἀπὸ τά μεγάλα ἑλληνικά κέντρα, ἐγνώρισε τόν ἑλληνικόν λαόν καί τά βάσανά του, ἐμορφώθη εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν κοντά εἰς ἕνα Φαναριώτην...

Τό σχέδιόν του ἦτο εὐρύ. Συνεργασία ὅλων τῶν λαῶν τῆς Βαλκανικῆς - εἰς τό σύνταγμά του περιελαμβάνετο καί ἡ Μικρά Ἀσία - καί δημιουργία ἀνεξαρτήτου κράτους ὑπὸ τήν ἑλληνικήν ἡγεσίαν. Η φωνή του εἶχε ἀπήχησιν. Ὁμίλησε πρός τόν λαόν μέ τό Θούριον. Δέν ὑπάρχει ἑλληνικόν τραγούδι πού νά ἤχησε ὅπως αὐτὸς εἰς τήν ἐποχήν του. Ἔγινε τό μυστικό τραγούδι τῶν παιδιῶν τῶν πόλεων, ὁ ἠχηρός στεναγμός τῶν λεοντόθυμων ἐνόπλων τῶν βουνῶν, ἔφθασεν εἷς τά νησιά...

Εὑρίσκετο εἰς ἀνταπόκρισιν μυστικήν καί εἶχεν ἀλληλογραφίαν μέ τούς ἐμπόρους Κολόρον, Κωνσταντῖνον Παπαδημήτρην, Νικήταν καί Ἰωάννην Χατζηβασίλην εἰς τά Ἰωάννινα, μέ τούς Ἕλληνας τοῦ Βουκουρεστίου Μανωλάκην, Πολέσκον, Πολυζάκην, Λατιανόν, Τσαούσην, μέ τόν κληρικόν Κύριλλον εἰς τάς Πάτρας, μέ τόν Ἰωάννην Καψούλην εἷς τήν Κωνσταντινούπολιν, τόν Ἄγον Μουχουρδάρη εἰς τήν Ἀλβανίαν...

Ὅπου ἐπήγαινεν ὁ Ρήγας εἶχεν εἰς τήν ζώνην του τό σουρούβλι μέ τό ὁποῖον ἔπαιζε τόν ἐπαναστατικόν του ὕμνον. Τόν ἤκουαν ὅλοι μαγευμένοι. Ἦτο ὁ κήρυξ τῆς ἐπαναστάσεως καί ὁ ὀργανωτής αὐτῆς. Ἔγραφε τό σύνταγμά του. Ἐμποτισμένος ἀπὸ τάς δημοκρατικάς ἰδέας τοῦ καιροῦ του, μέ τά πρότυπα πού παρεῖχεν ἡ κατακτήσασα τάς λαϊκάς ἐλευθερίας Γαλλία, παρεσκεύαζε καί τούς νέους νόμους τού νέου κράτους. Τό σύνταγμα ἐκεῖνον φέρει τόν τίτλον: "Νέα πολιτική διοίκησις τῶν κατοίκων τῆς Ρούμελης, τῆς Μικράς Ἀσίας, τῶν μεσογείων νήσων καί τῆς Βλαχομπογδανίας. Ὑπέρ τῶν νόμων τῆς πατρίδος. Ἐλευθερία. Ἰσοτιμία, Ἀδελφότης.»

Τό 1790 μετέφερε τίς ἐπαναστατικές του δραστηριότητες στή Βιέννη. Η θέση τῆς Βιέννης στόν εὐρωπαϊκό χῶρο καί τά μέσα τυπογραφίας πού βρῆκε στήν Αὐστρία, ἐξυπηρετοῦσαν τόν Ρήγα. Συνέχισε τήν ἐπικοινωνία μέ τόν Βοναπάρτη, τόν ὁποῖο ἔβλεπαν ὅλοι οἱ εὐρωπαϊκοί λαοί, σάν μία ἀχτίδα σωτηρίας κατά τῶν ἀπολυταρχικῶν τους καθεστώτων. Ἔγραψε ἀμέτρητες ἐπιστολές πρὸς ἡγεμόνες, ἱερωμένους, λόγιους, πολιτικούς διπλωμάτες, στρατιωτικούς ἀκόμη καὶ σέ πασᾶδες ὅπως τόν πασᾶ τοῦ Βιδινίου Πασβάνογλου, ἀποστάτη κατά τοῦ σουλτάνου, καί τόν Ἀλή Πασᾶ της Ἠπείρου. Στή Βιέννη ἐξέδωσε τό "Σχολεῖο τῶν Ντελικάτων Ἐραστῶν" καί τό "Φυσικῆς Ἀπάνθισμα". Στήν ἴδια ἐποχῆ μετέφρασε τό "Πνεῦμα τῶν Nόμων" του Montesquieu. Ἀπὸ τό ὅλο συγγραφικό ἔργο τοῦ Ρήγα διαπιστώνονται ἡ πολυγνωσία, ἡ πίστη στά ἀνθρώπινα ἰδεώδη καί στό δημοκρατικό πολίτευμα.

Τό 1797 ἐξέδωσε τή "Χάρτα τῆς Ἑλλάδος", βιβλίο μέ τό ὁποῖο ἤθελε νά ξυπνήσει τά ἐθνικιστικά φρονήματα τῶν Ἑλλήνων καί νά καταδείξη τήν ἔκταση πού εἶχε κάποτε ὁ Ἑλληνισμός, νά θυμίσει ὅλα τά ἱστορικά γεγονότα, πολέμους καί νῖκες κατά τῶν βαρβάρων, νά ἀναγράψει ὅλα τά ἀρχαία ἑλληνικά ὀνόματα τῶν πόλεων, νά ὑπενθυμίσει κάστρα καί λείψανα τῆς προγονικῆς δόξας, ἡρωικές πράξεις ἐνδόξων ἀνδρών, βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων κλπ. Ἀκολουθεῖ ἀπόσπασμα ἀπὸ τήν Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ τοῦ Ἀπόστολου Βακαλόπουλου:
«Ὁραματίζεται τότε νά ξεσηκώση τούς Ἕλληνες καί τούς ἄλλους βαλκανικούς λαούς ἐναντίον τῶν Τούρκων καί νά τούς ἐνῶσι σέ μία μεγάλη πολιτική ἑνότητα. Τίς πρῶτες θετικές ἐνδείξεις τῆς μεταφοράς τοῦ ὁράματος αὐτοῦ στήν πράξη τίς βρίσκουμε στήν περίφημη "Χάρτα τῆς Ἑλλάδος", ἔργο πραγματικά πολύμοχθο καί μεγαλόπνοο, προορισμένο νά συνειδητοποιήση στούς συμπατριῶτες του τό μεγάλο ἱστορικό τους παρελθόν καί τίς ἐθνικές καί πολιτικές τους ἐπιδιώξεις στό μέλλον, καθώς καί στόν "Θούριο" καί σέ ἄλλα ἐπαναστατικά τραγούδια, στόν "Πατριωτικό Ὕμνο" κ.λ. Χαρακτηριστικά ἔγραφε στό πολίτευμά του: "..ὁ Βούλγαρος πρέπει νά κινῆται, ὅταν πάσχη ὁ Ἕλλην, καί τοῦτος πάλιν δι' ἐκεῖνον καί ἀμφότεροι διά τόν Ἀλβανὸν καί Βλάχον". Ἐπιφύλασσε ὅμως ἡγετική θέση στό ἑλληνικόν ἔθνος.

Οἱ ἰδέες τοῦ Ρήγα γιά παμβαλκανική συνεννόηση γεννήθηκαν βέβαια ἀπὸ τό καθημερινό ἀντίκρυσμα τοῦ κοινοῦ ζυγοῦ τῶν χριστιανικῶν λαῶν, ἀλλὰ ὡρίμασαν ἀπὸ τήν θερμή πνοή της διακηρύξεως τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπίσης οἱ ἀντιλήψεις του ὅτι οἱ πρόκριτοι καί ὁ ἀνώτερος κλῆρος εἶναι ὄργανα τῆς τουρκικῆς τυραννίας (τέτοια ἦταν καί ἡ γνώμη ἑνὸς μεγάλου μέρους τῶν σκλάβων Ἑλλήνων) δέν προῆλθαν μόνον ἀπὸ τήν ψυχικήν του ἀντίδραση ἐναντίον τῶν συχνῶν αὐθαιρεσιῶν τους καί τῶν κηρυγμάτων ραγιαδοσύνης, ἀλλὰ καί ἀπὸ τήν ἐπίδραση τῶν ἐχθρικῶν πρός τόν κλῆρο καί τούς εὐγενεῖς, ἰδεῶν τῆς γαλλικῆς ἐπαναστάσεως.»
Ὁ Ρήγας Φεραῖος ἐξέδωσε τό δικό του σύνταγμα, τό ὁποῖο ὀνόμασε: "Πολιτική Διοίκησις τῶν κατοίκων τῆς Ρούμελης (χώρα τῶν Ρωμιῶν, Ρούμ-ιλί), τής Μικράς Ἀσίας, τῶν Μεσογείων νήσων καί τῆς Βλαχομπογδανίας". Τό πολίτευμα τῆς ἀπελευθερωμένης πατρίδας ἀπὸ τόν τυραννικό ζυγό, ὅπως ἐπανειλημμένα χαρακτήριζε τό ὀθωμανικό καθεστώς ὁ Ρήγας, θά εἶναι δημοκρατικό, μέ κύρια ἀρχὴ τήν ἀνεξιθρησκεία. Χριστιανοί καί Μουσουλμᾶνοι θά ἀπολαμβάνουν τά ἴδιά δικαιώματα. Ὅλες οἱ ἐξουσίες θά πηγάζουν ἀπὸ τό λαό. Τά σύνορα τῆς "Νέας Πολιτείας" θά συμπίπτουν μέ τά σύνορα τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας καθώς θά περιλαμβάνουν τή χερσόνησο τοῦ Αἴμου (Βαλκανική), τά νησιά τοῦ Αἰγαίου καί τήν Μικρά Ἀσία. Ὅλους τους κατοίκους τους ἀποκαλεῖ "ἀπογόνους τῶν Ἑλλήνων", ὅλοι πρέπει νά ξέρουν γράμματα καί ὡς γλῶσσα ἐγγραφῆς τῶν νόμων καθοριζόταν ἥ ἑλληνική γλῶσσα. Ἰδιαίτερα τονίζεται ἡ ἀνάγκη τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων.
Ὁ Ρήγας Φερραῖος σκοπεύοντας νά ἔρθη στήν ὑπόδουλη πατρίδα του συσκεύασε κιβώτια μέ βιβλία καί μαζί μέ ἕνα γράμμα τά ἔστειλε στόν φίλο του Ἀντώνιο Κορωνιό, στήν Τεργέστη, ἀπ' ὅπου θά τά παραλάμβανε ἀργότερα ὁ ἴδιος. Ο Κορωνιός ὅμως ἀπουσίαζε καί τό γράμμα τό ἄνοιξε ὁ Δημήτριος Οἰκονόμου ἀπὸ τήν Κοζάνη. Ὁ τελευταῖος, - προφανῶς πολυπολιτισμικός καί εὐχαριστημένος ἀπὸ τήν ὀθωμανική διοίκηση, - κατέδωσε τούς συμπατριῶτες του στήν αὐστριακή ἀστυνομία καί αὐτὴ συνέλαβε τόν Ρήγα, κατά τήν ἄφιξή του στήν Τεργέστη τόν Δεκέμβριο τοῦ 1797, μαζί μέ τόν Χριστόφορο Περραιβό πού τόν συνόδευε στό ταξίδι του. Οἱ αὐστριακοί, πολέμιοι ὅλων ὅσων μάχονταν τά μοναρχικά καθεστῶτα, ἀνακρίνουν τόν Ρήγα μαζί μέ τούς ἑπτὰ συντρόφους του Εὐστράτιο Ἀργέντη (ἔμπορο ἀπὸ τή Χίο), Δημήτριο Νικολίδη (γιατρό ἀπὸ τά Ἰωάννινα), Ἀντώνιο Κορωνιό (ἔμπορο ἀπὸ τή Χίο), Ἰωάννη Καρατζά (λόγιο ἀπὸ τή Λευκωσία τῆς Κύπρου), Θεοχάρη Τουρούντζια (ἔμπορό ἀπὸ τά Σιάτιστα), Ἰωάννη καί Παναγιῶτη Ἐμμανουήλ ἀδέλφια ἀπὸ τήν Καστοριά.

Ἠ ἀπάντησις τοῦ Ρήγα γιά τούς συνεργάτες του ἦταν: "Συνεργάτες μου εἶναι τό Ἔθνος ὅλον, ὅλοι οἱ Ἕλληνες πού ποθοῦν τή λευτεριά..." Ματαίως προσπάθησε νά βάλει τέλος στήν ζωή του. Στίς 10 Μαΐου 1798, οἱ Αὐστριακοί παρέδωσαν τούς Ἕλληνες ἐπαναστάτες στήν "ὑψηλή Πύλη". Τούς παρέλαβε ὁ Καϊμακάμης τοῦ Βελιγραδίου καί ἀπὸ ἐκεῖ τούς ὁδήγησε στόν πύργο Νεμπόιζα (Neboisa), στίς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Σάβου, παραπόταμου τοῦ Δούναβη. Ἔπειτα ἀπὸ φρικτά βασανιστήρια 45 ἡμερῶν, στίς 24 Ἰουνίου 1798 ὁ Ρήγας Βελεστινλής καί οἱ 7 συνεργάτες του στραγγαλίστηκαν. Τα πτώματά τους οἱ Τοῦρκοι τά πέταξαν στόν ποταμό. Λέγεται ὅτι ὁ Ρήγας, ὄντας ρωμαλέος, ἀντιστάθηκε καί ὁ δήμιος ἀναγκάστηκε νά τόν πυροβολήσει.

«Λύσσαξε Τοῦρκε! Δέν ἐξαλείφεις μ' ἡμᾶς καί τόν σπόρο τῆς ἐλευθερίας, οἱ ἐκδικηταί μας γλήγορα θ' ἀναβλαστήσωσι!.»

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής, 13 Ἰουνίου 1798

«Οἱ Ἕλληνες δέν ἀνακατεύονται εἰς τήν διοίκηση τῶν ἄλλων ἐθνῶν, ἀλλὰ οὔτε εἶναι εἰς αὐτούς ἀποδεκτὸ νά ἀνακατωθοῦν ἀλλὰ ἔθνη εἰς τήν δική τους. Οἱ Ἕλληνες δέν κάνουν ποτέ εἰρήνη μέ ἕναν ἐχθρὸν, ὁπού κατακρατεῖ ἑλληνικόν τόπον. Οἱ Ἕλληνες ἀπαρνοῦνται καί δέν δίδουν ὑποδοχήν καί περιποίηση εἰς τους τυράννους.»

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής

1 «Ὅς πότε παλικάρια, νά ζοῦμε στά στενά,
μονάχοι σά λεοντάρια, σταῖς ράχαις στά βουνά;
Σπηλιαίς νά κατοικοῦμε, νά βλέπωμεν κλαδιά,
νὰ φεύγωμ' ἀπ' τόν κόσμον, γιά τήν πικρή σκλαβιά;
Νά χάνωμεν ἀδέλφια, πατρίδα καί γονεῖς,
τους φίλους, τά παιδιά μας, κι ὅλους τους συγγενεῖς;
Κάλλιο 'ναί μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνοι, σκλαβιά καί φυλακή.
Τι σ' ὀφέλει ἄν ζήσεις, καί εἶσαι στή σκλαβιά;
στοχάσου πώς σέ ψαῖνουν, καθ' ὥραν στήν φωτιά.

Βεζύρης, δραγουμάνος, ἀφέντης κι ἄν σταθῆς
ὁ τύραννος ἀδίκως σε κάμνει νὰ χαθῆς.
Δουλεύεις όλ’ ἡμέρα, σε ὅ,τι κι ἄν σε πῆ,
κι αὐτὸς πασχίζει πάλιν, το αἷμα σου νὰ πίη.
Ὁ Σούτζος, κι ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής
Γκίκας καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, ειν’ νὰ ἰδῇς.
Ἀνδρεῖοι καπετάνοι, παπᾶδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι’ ἀγάδες, με ἄδικον σπαθί.
Κι ἀμέτρητ’ ἄλλοι τόσοι καί Τοῦρκοι καί Ρωμιοί,
ζωήν καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρίς καμμιά ‘φορμή.

Ἐλᾶτε μ' ἕναν ζῆλον, σέ τοῦτον τόν καιρόν,
νὰ κάμωμεν τόν ὅρκον, ἐπάνω στόν σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, μέ πατριωτισμόν
νὰ βάλωμεν εἰς ὅλα, νά δίδουν ὁρισμόν.
Οἱ νόμοι ναν' ὁ πρῶτος, καί μόνος ὁδηγός,
καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νά γένη ἀρχηγός.
Γιατί κ' ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τήν σκλαβιά,
νὰ ζοῦμε σὰν θηρία, είν' πλιο σκληρή φωτιά.
Καί τότε μέ τά χέρια, ψηλά στόν οὐρανόν
ἄς πούμ' ἀπ' τήν καρδιά μας, ἐτοῦτα στόν Θεόν.

(Ἐδῶ σηκώνονται οἱ πατριῶται ὀρθοί,
καί ὑψώνοντες τας χεῖρας πρὸς τον οὐρανόν, κάμνουν τον ὅρκον.)
Ὅρκος Κατά Τυραννίας & Ἀναρχίας
Ὦ βασιλεῦ του κόσμου, οἰκίζομαι σε σε,
στὴν γνώμην των τυράννων, νὰ μήν ἔλθω ποτέ.
Μήτε νὰ τους δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ,
εἰς τα ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Ἐν ὅσῳ ζῶ στὸν κόσμον, ὁ μόνος μου σκοπός,
γιὰ νὰ τους ἀφανίσω, θε νἆναι σταθερός.
Πιστός εἰς την πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
ἀχώριστος γιά ναμαι, ὑπὸ τον στρατηγόν.
Κι ἄν παραβῶ τον ὅρκον, ν’ ἀστράψ’ ὁ οὐρανός,
καὶ νὰ με κατακάψη, νὰ γένω σὰν καπνός.
Το Τέλος Του Ὅρκου
Σ’ ἀνατολὴ καὶ δύση, καὶ νότον καὶ βοριᾶ,

γιὰ την πατρίδα ὅλοι, νὰ ‘χωμεν μία καρδιά.

Στήν πίστιν του καθ’ ἕνας, ἐλεύθερος νά ζῆ,

στήν δόξαν του πολέμου, νά τρέξωμεν μαζί.

Βουλγάροι κι Ἀρβανήτες, Ἀρμένιοι καὶ Ρωμιοί,

Ἀράπηδες καὶ ἄσπρη, με μία κοινήν ὁρμή,

Γιὰ την ἐλευθερίαν, νὰ ζώσωμεν σπαθί,

πώς εἴμαστ’ ἀντριωμένοι, παντοῦ νὰ ξακουσθή.

Ὅσα ἀπ’ την τυραννίαν, πῆγαν στήν ξενητιά

στὸν τόπον του καθ’ ἕνας, ἄς ἔλθη τώρα πιά.

Καί ὅσοι του πολεμοῦ, την τέχνην ἀγροικοῦν

Ἐδῶ ἄς τρέξουν ὅλοι, τυράννους νὰ νικοῦν.

Ἡ Ρούμελη τους κράζει, μ’ ἀγκάλες ἀνοιχτές,

τους δίδει βιό καὶ τόπον, ἀξίες καὶ τιμές.

Ὡς ποτ’ ὀφφικιάλος, σε ξένους Βασιλεῖς;

ἔλα νὰ γένης στῦλος, δικῆς σου της φυλῆς.

Κάλλιο γιὰ την πατρίδα, κανένας νὰ χαθῆ

ἢ νὰ κρεμάση φούντα, γιὰ ξένον στὸ σπαθί.

Καὶ ὅσοι προσκυνήσουν, δὲν εἶναι πιά ἐχθροὶ,

ἀδέλφια μας θὰ γένουν, ἄς εἶναι κι ἐθνικοί.

Μά ὅσοι θὰ τολμήσουν, ἀντικρύ νὰ σταθοῦν,

ἐκεῖνοι καὶ δικοί μας, ἄν εἶναι, ἄς χαθοῦν.

Σουλιώτες καὶ Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά

ὡς πότε σταῖς σπηλιές σας, κοιμᾶστε σφαλιστά;

Μαυροβουνιού καπλάνια, Ὀλύμπου σταυραητοί,

κι Ἀγράφων τα ξεφτέρια, γεννῆστε μία ψυχή.

Ἀνδρείοι Μακεδόνες, ὁρμήσετε γιὰ μία,

καί αἷμα τῶν τυράννων, ρουφῆξτε σὰ θεριά.

Του Σάββα καὶ Δουνάβου, ἀδέλφια Χριστιανοί,

με τα ἅρματα στὸ χέρι, καθ’ ἕνας ἄς φανῆ,

Το αἷμα σας ἄς βράση, με δίκαιον θυμόν,

μικροί μεγάλοι ὀμώστε, τυρράννου τον χαμόν.

Λεβέντες ἀντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,

ὁ βάρβαρος ὡς πότε, θε νὰ σας τυραννῆ.

Μὴν καρτερῆτε πλέον, ἀνίκητοι Λαζοί,

χωθῆτε στὸ μπογάζι, μ’ ἐμάς καὶ σεῖς μαζί.

Δελφίνια της θαλάσσης, ἀζδέρια τῶν νησιῶν,

σὰν ἀστραπή χυθῆτε, χτυπᾶτε τον ἐχθρὸν.

Της Κρήτης καὶ της Νύδρας, θαλασσινά πουλιά,

καιρός ειν’ της πατρίδος, ν’ ακούστε την λαλιά.

Κι οσ’ εἶστε στὴν ἀρμάδα, σὰν ἀξία παιδιά,

οἱ νόμοι σας προστάζουν, νὰ βάλετε φωτιά.

Με ἐμάς κι ἐσεῖς Μαλτέζοι, γεννήτε ἕνα κορμί,

κατά της τυραννίας, ριχθῆτε με ὁρμή.

Σας κράζει ἡ Ἑλλάδα, σας θέλει, σας πονεῖ,

ζητᾶ την συνδρομήν σας, με μητρική φωνή.

Τι σκέκεις Παζβαντζιόγλου, τόσον ἐκστατικός;

τινάξου στὸ Μπαλκάνι, φώλιασε σὰν ἀητὸς.

Τους μποῦφους καὶ κοράκους, καθόλου μὴ ψηφάς,

με τον ραγιᾶ ἑνώσου, ἄν θέλης νὰ νικᾶς.

Συλήστρα καὶ Μπραίλα, Σμαήλι καί Κιλί,

Μπενδέρι καί Χωτήνι, ἐσένα προσκαλεῖ.

Στρατεύματα σου στεῖλε, κι ἐκεῖνα προσκυνοῦν

γιατί στήν τυρραννίαν, νὰ ζήσουν δὲν μποροῦν.

Γκιουρντζή πιά μὴ κοιμᾶσαι, σηκώσου με ὁρμὴν,

τον Προύσια να μοιάσης, ἔχεις την ἀφορμήν.

Καὶ σύ ποῦ στὸ Χαλέπι, ἐλεύθερα φρονεῖς

πασιά καιρόν μὴ χάνεις, στόν κάμπον νὰ φανῆς.

Με τα στρατεύματά σου, εὐθύς νὰ σηκωθῆς,

στῇς Πόλης τα φερμάνια, ποτέ νὰ μὴ δοθῆς.

Του Μισιριού ἀσλάνια, γιά πρώτη σας δουλειά,

δικόν σας ἕνα μπέη, κάμετε βασιλιά.

Χαράτζι της Αἰγύπτου, στήν Πόλη ἄς μὴ φανῆ,

γιά νά ψοφήσει ὁ λύκος, ὁπού σας τυραννεῖ.

Με μία καρδιά ὅλοι, μία γνώμη, μία ψυχή,

χτυπᾶτε του τυράννου, την ρίζα νά χαθῆ.

Ν' ἀνάψωμεν μία φλόγα, σέ ὅλην τήν Τουρκιά,

νά τρέξ' ἀπὸ τήν Μπόσνα, καί ὡς τήν Ἀραπιά.
Ψηλά στά μπαϊράκια, σηκῶστε τόν σταυρόν,
καὶ σὰν ἀστροπελέκια, κτυπᾶτε τόν ἐχθρὸν.
Ποτέ μὴ στοχασθῆτε, πώς εἶναι δυνατός,
καρδιοκτυπά καί τρέμει, σὰν τόν λαγόν κι' αὐτὸς.»

Τριακόσιοι Γκιρτζιαλήδες, τον ἔκαμαν νὰ ἰδῆ,

πώς δέν μπορεῖ με τόπια, μπροστά τους νὰ ἔβγει.

Λοιπόν γιατί ἀργῆτε, τι στέκεσθε νεκροί;

ξυπνῆστε μήν εἶστε ἐνάντιοι κι ἐχθροί.

Πώς οἱ προπάτορές μας, ὀρμούσαν σὰ θεριά,

γιὰ την ἐλευθερία, πηδοῦσαν στῆ φωτιά.

Ἔτσι κι ἡμεῖς, ἀδέλφια, ν’ ἁρπάξουμε γιὰ μία

τα ἅρματα, καὶ νὰ βγούμεν ἀπ’ την πικρή σκλαβιά.

Νά σφάξουμε τους λύκους, ποῦ στὸν ζυγόν βαστοῦν,

καὶ Χριστιανούς καὶ Τούρκους, σκληρά τους τυραννοῦν.

Στεργιάς και του πελάγου, νὰ λάμψη ὁ σταυρός,

καὶ στὴν δικαιοσύνην, νὰ σκύψη ὁ ἐχθρὸς.

Ὁ κόσμος νὰ γλυτώση, ἀπ’ αὐτὴν την πληγή,

κι ἐλεύθεροι νά ζῶμεν, ἀδέλφια εἷς την γῆ.

Θούριος Ρήγα

«Ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται συλλογᾶται καλά. Τό ἠθικὸν σύνορον τῆς Ἐλευθερίας εἶναι τοῦτο τό ρητόν: Μή κάμης εἰς τόν ἄλλον ἐκεῖνο ὁποῦ δέν θέλεις νά σέ κάμουν.»

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής
«Ὑπὸ τήν τυραννίαν τοῦ Ὀθωμανικοῦ δεσποτισμοῦ κανένας, ὁποιασδήποτε τάξεως καί θρησκείας, δὲν εἶναι σίγουρος μήτε διά τήν ζωήν του, μήτε διά τήν τιμήν του, μήτε διά τά υποστατικά του.»