Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τοῦ Ρήγα Φεραῖου
Ὁ Ρήγας Βελεστινλής (Φεραῖος) κατά τή διάρκεια της δεύτερης παραμονῆς του στὴ Βιέννη ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1796 ἕως τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1797 ἀνέπτυξε ἔντονή ἐκδοτική δραστηριότητα ἐντασσόμενη στὸ ἐπαναστατικό του σχέδιο γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος καὶ των ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν Γιὰ τον σκοπό αὐτὸ τύπωσε τή μεγαλειώδη δωδεκάφυλλη Χάρτα της Ἑλλάδος, τή Νέα Χάρτα τῆς Βλαχίας, τή Γενική Χάρτα τῆς Μολδοβίας, τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ τὰ βιβλία Νέος Ἀνάχαρσις καὶ Ο Ἠθικός Τρίπους. Καὶ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἐκδόσεις κατόρθωνε καὶ ἔπαιρνε τὴν ἀδείᾳ ἀπὸ τὴν λογοκρισία τῆς Αυστριακής Ἀστυνομίας, χωρίς νὰ γίνει ἀντιληπτή ἡ ἐπαναστατική του δράση. Ἀπέκρυπτε ἐντέχνως το ἐπαναστατικό του σχέδιο μέ τὴν συνωμοτική του δραστηριότητα , κατορθώνοντας μάλιστα νὰ πάρει ἀπὸ τὶς ἀρχές τῆς Αὐστρίας διαβατήριο γιὰ τὴν Ἑλλάδα Τὰ ἐπαναστατικά του μόνο ἔργα Νέα Πολιτική Διοίκησις, Θούριος τ τύπωσε παράνομα κλεισμένος στὸ τυπογραφεῖο τῶν Σιατιστινών ἀδελφῶν Πούλιου , καθώς καὶ το Στρατιωτικόν Ἐγκόλπιον γιατί ἤξερε ὅτι πλέον δὲν θὰ ἦταν δυνατόν νὰ παραπλανήσει την αὐστριακή λογοκρισία. Τελικά τὰ δύο αὐτὰ βιβλία δὲν εἶδαν το φῶς τῆς δημοσιότητας, διότι κατασχέθηκαν ἀπὸ τὴν Αὐστριακή Ἀστυνομία, μετά τήν προδοσία του τον Δεκέμβριο του 1797 στὴν Τεργέστη ἀπὸ ἕναν τυχάρπαστο ΄Ἕλληνα ἔμπορο Ἰδιαίτερα ἐπισημαίνουμε ὅτι ἡ Αὐστριακή Ἀστυνομία μετά τήν προδοσία ἔλαβε γνώση τῆς επαναστατικής δράσης τοῦ Ρήγα, ὁ ὁποῖος κατόρθωνε νὰ τήν συγκαλύπτει. Κατ' αὐτὸν τὸν τρόπο καταρρίπτονται οἱ κατηγορίες ποῦ ἐκτοξεύθηκαν ἐναντίον του Ρήγα ὅτι τάχα ἦταν "ἐπιπόλαιος ἐξεταστής τῶν πραγμάτων" .
Τὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση
τῆς εἰκόνας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου
Ἐνδιαφέρουσες εἶναι οἱ πληροφορίες ποῦ βρίσκουμε στὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἀπὸ τον Ρήγα.
Χαρακτηριστικά τονίζεται ὅτι ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου εἶχε ἀναμορφωτικό χαρακτῆρα γιὰ τοῦς σκλαβωμένους, διότι θὰ τοὺς θύμιζε τὰ κατορθώματά του, τὴν ἀνδρείαν του, τὴν ἀγωνιστικότητά του: "Ὁμολογεῖ ὁ Ρήγας, ὅτι ἐπί τῷ αὐτῷ σκοπῷ τῆς ἀναμορφώσεως ( τοῦ ἔθνους του) ἐχάραξε παρά τῷ Μύλλερ καὶ ἐξετύπωσε παρά τῷ Νίτς 1200 ἀντίτυπα τὴς εἰκόνος τὴς παριστανούσης Ἀλέξανδρον τὸν Μέγαν, ἧς έκτυπον συνάπτεται ἐνταῦθα ὑπὸ ὁ στοιχεῖον D καὶ ἥτις είνε ἀντίγραφον καλλιτεχνήματος ἐκ τοῦ ἐνταῦθα Μουσεῖου, ὅτι δὲ εἰς τὴν εἰκόνα ταύτην προστέθηκεν αὐτός τᾶς επ' αὐτῆς ἐμφαινομένης παρατηρήσεις περί τῶν πράξεων τοῦ ἥρωος τούτου γαλλιστί καὶ Ἑλληνιστὶ Καὶ τινας μὲν τῶν τοιούτων χαλκογραφιῶν διένειμεν εἰς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τάς δὲ λοιπάς παρέδωκεν εἰς τὸν ἤδη μνημονευθέντα Ἀβράμην πρὸς πώλησιν ἀντί 20 κρεϋτσαρίων κατ' ἀντίτυπον" .
Ἐπίσης οἱ Σύντροφοι τοῦ Ρήγα Δημήτριος Νικολίδης, Παναγιώτης Ἐμμανουὴλ, Θεοχάρης Τουρούντζιας ὁμολογοῦν τὴν "ἐπαναστατικήν πρόθεσιν" τοῦ Ρήγα, τὴν ὁποία εἶχε μὲ τή δημοσίευση τῶν Χαρτῶν, τῶν βιβλίων καὶ τὴς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:
"Ὁ Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας....ὁμολογεῖ..α) Ὅτι εἶχε γνῶσιν της προθέσεως τοῦ Ρήγα, ἤν εἶχεν οὗτος παρασκευάζων τοὺς ἑλληνικοὺς χάρτας, μεταφράζων το τέταρτον μέρος τοῦ Ἀναχάρσιδος καὶ ἐκδίδων τὰς εἰκόνας Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου, καὶ παρατηρεῖ ὅτι ἔλαβε παρά τοῦ Ρήγα πρὸς πώλησιν τρεῖς τοιούτους ὁλοκλήρους χάρτας καὶ 50 ἀντίτυπα τῶν εἰκόνων καὶ ὅτι ἀπέστειλε ταῦτά πρὸς τὸν ἐν Σεμλίνω ἀδελφὸν τοῦ Γεώργιον Τορούντζιαν" .
Ὁμοίως στὸ ἔγγραφο πρὸς το Ὑπουργεῖον της Ἀστυνομίας τονίζεται ἰδιαίτερα ὅτι ὁ Ρήγας τύπωσε την εἰκόνα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις γιά τὴν ἀνδρεία του: "Ἐκ τῆς πορείας τῆς ἀνακρίσεως τῶν φυλακισθέντων ἀπεδείχθη κατ' οὐσίαν ὅτι ὁ Ρήγας Βελεστινλής ἐσκόπευε πράγματι νὰ παρασκευάση ἐπανάστασιν ἐν Ἑλλάδι πρός ἀποκατάστασιν τὴς ἀρχαίας ἐλευθερίας, καθόσον οἱ συνένοχοί του κατέθεσαν εἰς βάρος του τὰ ἐξῆς...4) Ὅτι ἐξέδωκεν εἰκόνα Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του, τα εἰκόνας δέ αὐτὰς, τους χάρτες καί τα ἀντίτυπα των ἀνωτέρω βιβλίων ἐν μέρει ἐπώλησεν εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, κατά μέγα μέρος ὅμως ἀπέστειλεν εἰς Ἑλλάδα, Μολδαβίας καί Βλαχίαν πρός πώλησιν, διὰ νὰ διαφωτίση τοὺς κατοίκους καί νὰ παραστήσῃ εἰς αὐτούς τήν ἀντίθεσιν τῆς παλαιὰς καί σημερινῆς τῶν καταστάσεως.."
Παράλληλα ὁ ὑπουργὸς τῆς Ἀστυνομίας Pergen στὴν "Βραχεῖα ἔκθεση πρός τήν Αὐτοῦ Μεγαλειότητα" τὸν αὐτοκράτορα Φραγκίσκο ἔγραφε ὅτι,
"Ὥς προπαρασκευαστικόν μέσον πρός τὸν σκοπόν τοῦτον συνέταξε καί διέδωκεν ὁ Ρήγας σφόδρα ἐπαναστατικόν τραγούδι, τον Φούριον ὕμνον, ἡτοίμασε χάρτας τῆς Ἑλλάδος καί τῶν γειτονικῶν χωρῶν, ἐκ τῶν ὁποίων εἰς απετελείτο από12 φύλλα, ἐτύπωσε δέ μέγαν ἀριθμόν ἀντιτύπων, μετέφρασεν ἑλληνιστί το τέταρτον μέρος τοῦ βιβλίου Ἀνάχαρσις μὲ πολιτικὰς σημειώσεις καί τί ἠθικὸν τρίπουν. Ἐξέδωκεν εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του. Ἐπώλησεν ἐκ ὅλων τῶν ἀνωτέρω μέρος εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τὰ πολλά ὅμως ἔστειλεν εἰς τὴν Μολδαβίαν, την Βλαχίαν καί τὴν Ἑλλάδα μὲ τὴν πρόθεσιν νὰ κάμη εἰς τους Ἕλληνας αἰσθητήν τὴν ἀντίθεσιν μεταξύ τῆς παλαιὰς καί τῆς σημερινῆς τῶν καταστάσεως" .
Ἐνδιαφέρον ἔχει νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι στὸν κατάλογο των ἀντικειμένων ποῦ κατασχέθηκαν κατά τὴ σύλληψη του Ρήγα καί τα ὁποία βρίσκονταν στὰ γραφεῖα της Ἀστυνομίας περιέχονταν καί ἀντίτυπα ἀπὸ τις χαλκογραφίες της εἰκόνας του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:
"Ἐν Κιβώτιον σημειούμενον G.C. αριθ. 2 ἐν ὦ ὑπῆρχον 204 χάρται σκοτεινοί καί..77 χαλκογραφίαι δακτυλολίθου παριστώντος τόν Μέγαν Ἀλέξανδρον σχεδιασθεῖσαι ἀπὸ πολύτιμον λίθον ὑπάρχοντα ἐν τῷ αυτοκρατορικώ μουσείῳ καί δημοσιευθεῖσαι ὑπὸ τοῦ Ρήγα Βελεστινλή" .
Γιατί ὁ Ρήγας τύπωσε τήν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου; Ὁ Ρήγας ἐνέτασσε τὰ ἔργα του στό ἐπαναστατικό τοῦ σχέδιο γιά τὴν ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων καί τῶν ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν με σκοπό την ἀποτίναξη τῆς ἀπολυταρχικής Ὀθωμανικῆς ἐξουσίας καί την ἀπόκτηση της ἐλευθερίας Πρῶτα μὲ τὸν Θούριο του ἤθελε νὰ ἐνισχύσει το ἠθικὸ τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων γιά το δίκαιον τῆς ἐπαναστάσεως τοὺς καί παράλληλα νὰ ἐνισχύσει την ιστοἱστορική τους αὐτογνωσία μὲ τὰ ἔργα, τὰ ὁποία τόνιζαν τὴν ἔνδοξη καταγωγή τους ὡς ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἐντάσσονται ἡ ἔκδοση τῶν βιβλίων Νέος Ἀνάχαρσις, Τὰ Ὀλύμπια καθώς καί τῆς εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου
Χαρακτηριστικά εἶναι αὐτὰ ποῦ γράφει ὁ σημαντικός ἱστορικός τοῦ Ρήγα Ἀλέξανδρος Βρανούσης, (1921-1993), ὅτι "ἡ εἰκόνα μόνη της ἦταν ἀρκετή γιά νὰ ζωντανέψη το θρῦλο τοῦ Μεγαλέξανδρου καί ν' ἀναζωπυρώση τὴν ἐθνική ὑπερηφάνεια καί τὸν πατριωτικό ζῆλο τῶν ὑποδούλων, ποῦ πρόσμεναν μὲ λαχτάρα ν' ἀναφανῆ κι ἀνάμεσα τους ὁ ἀντάξιος ἀπόγονος ἡ μιμητής τοῦ μεγάλου Μακεδόνα τιμωρός τῶν Ἀσιατῶν καί λυτρωτής τοῦ Γένους" .
Γι' αὐτὸ ἐξ ἀλλοῦ ὁ Ρήγας στὸν Ὕμνο Πατριωτικό, στροφή 33, προσκαλεῖ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸν τάφο καί νὰ δεῖ τοῦς ἀπογόνους του, ποῦ εἶναι ἀντάξιοί του καί μὲ ἀνδρεία πολεμοῦν καί κατατροπώνουν τοῦς ἐχθροὺς τους. Η "ἀνδρεία", ποῦ διακρίνει τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως γράφει καί στὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνας του, χαρακτηρίζει πλέον καί τοὺς σκλαβωμένους ἐπαναστάτες τῆς ἐποχῆς του:
"Ἀλέξανδρε, τώρα νὰ βγῆς
ἀπὸ τὸν τάφον, καί νὰ ἰδῆς
τῶν Μακεδόνων πάλιν
ἀνδρείαν τὴν μεγάλην,
πῶς τοῦς ἐχθροὺς νικοῦνε,
μὲ χαρά στὴ φωτιά!".
Ἐπίσης ὁ Ρήγας το ὄνομα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου το ἀναγράφει με κεφαλαία γράμματα στό περιθώριο τοῦ φύλλου 12 τῆς Χάρτας τῆς Ἑλλάδος (νὰ τεθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα). Ὁμοίως στό φύλλο 9 στό Γραφικό ποταμό σημειώνει "ἐδῶ νίκησε πρῶτον ὁ Ἀλέξανδρος τὸν Δαρεῖον". (Νὰ ταθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα) καί στό φύλλο 8 στὴν πόλη Πέλλα σημειώνει "Ἀλεξάνδρου πατρίς". Ἀκόμη ὁ Ἀλέξανδρος ἀναφέρεται στὰ νομίσματα τῆς Χάρτας της Ἑλλάδος, φύλλο 12, "Ο Ἀλέξανδρος τόξον εἰς θήκην. Ρόπαλον καί στάχυς. της Μανγγάλιας" καί στό φύλλο 5, "Ἀλέξανδρος Ζεύς Παντοκράτωρ καί μονογρ. Αλ." .
Ἐπισημαίνουμε ὅτι σὲ μία ἐποχῆ θριάμβου του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ὁ ὁποῖος εἶχε καταλύσει τὴν ἐξουσία τῆς Βενετίας κατά το 1797 καί ὅλοι τὸν ὑμνούσαν ὡς ἐλευθερωτή, ὁ Ρήγας δέν ἔγραψε ὑπέρ του οὔτε μία λέξη οὔτε ἓνα ἕνα στίχο, ὅπως ἔκαναν ἄλλοι Ἕλληνες . Ἀντίθετα ὁ Ρήγας τήν ἐποχῆ αὐτὴ το 1797 τύπον τήν εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, τονίζοντας τήν ἀνδρεία του καί προσφέροντάς τόν ὡς πρότυπο στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες, γιά τήν πορεία τῆς ἐλευθερώσεώς τους, ὅτι μόνοι τους θὰ τήν ἀποκτήσουν, χωρίς νὰ προσβλέπουν στῶν ξένων τὴ βοήθεια.
Ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου, Βιέννη 1797
Ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε, ὅπως ἔχουν δείξει οἱ μελέτες του Γ. Λαϊου καὶ τὴς ΄Ολγας Γκράτσιου , τὴν ἤδη δημοσιευθεῖσαι εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου κατά το 1749 καὶ ὄχι απ' εὐθείας ἀπὸ τὸν ἀνάγλυφο ἀχάτη του Αὑτοκρατορικού Μουσεὶου, ὅπως εἶναι δυνατόν κανείς νὰ ὑποθέσει ἀπὸ την ἔκδοση του Ρήγα. Χαράκτης της προσωπογραφίας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου ἦταν ὁ Φρανσουά Μήλλερ, (Francois Muller, 1755-1816), ὁ οποίος ἦταν καὶ χαράκτης τὴς δωδεκάφυλλης Χάρτας τῆς Ἑλλάδος, Βιέννη 1797, ἀλλὰ καὶ τῶν χαρτῶν Βλαχίας καὶ Μολδαβίας , Βιέννη 1797. Τὸ μονόφυλλο μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου τυπώθηκε στὸ τυπογραφεῖο τοῦ Ἰακώβου Νιτς σὲ χίλια διακόσια ἀντίτυπα καὶ σὲ διαστάσεις του τυπωμένου 28.5 εκ Χ 43.5 εκ.
Ἡ εἰκόνα περιμετρικά ἔχει ἕνα λεπτό πλαίσιο καὶ στὸ μέσον βρίσκεται ἡ προσωπογραφία τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ ὁποία περιβάλλεται ἀπὸ τέσσερις παραστάσεις "τὰ τριγυρινά εἰκονίσματα", ὅπως τὰ ἀποκαλεῖ ὁ Ρήγας, ἐνῶ μεταξύ τους στὶς τέσσερις γωνίες χαράσσονται οἱ μορφές τὼν στρατηγῶν τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου: Ἀντίγονος, Κάσσανδρος, Πτολεμαῖος καὶ Σέλευκος.
Οἱ 4 παραστάσεις
Τὸ 1. τὴς θριαμβευτικήν εἴσοδόν τοῦ εἰς τὴν Βαβυλῶνα
Το 2. τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν .
Το 3. τὴν ἧτταν τοῦ Δαρείου
Το 4. τὴν φαμίλιαν του νικημένου τούτου βασιλέως εἰς τοῦς πόδας το Ἀλεξάνδρου
Πάνω καὶ κάτω ἀπὸ τὴ μορφή του Μ. Ἀλεξάνδρου ὁ Ρήγας ἔχει γράψει τὰ σχετικά μὲ το μονόφυλλο καὶ μία σύντομη ἱστορία του Μ. Ἀλεξάνδρου στὰ ἑλληνικά ἀριστερά καὶ γαλλικά στὰ δεξιά χωρίζοντάς τὰ μὲ μία κάθετο γραμμή. Τὸ ἑλληνικό κείμενο ἔχει ὥς ἐξῆς:
"Το ἐγχάραγμα τοῦτο παριστάνει το πρόσωπον τοῦ Ἀλεξάνδρου, καὶ τῶν 4 ἀρχιστρατήγων του, καθ' ὁμοίωσιν μιᾶς Ἀνατολίτικής κόκκινης πέτρας ἀγαθοῦ, ἥτις εὑρίσκεται εἰς το αὐτοκρατορικόν ταμεῖον ἐν Βιέννη. Τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα, παριστάνουν το 1. της θριαμβευτικήν εἴσοδόν του εἰς τὴν Βαβυλῶνα Τὸ 2 τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν. Τὸ 3 την ἧτταν τοῦ Δαρείου καὶ το 4 τήν φαμίλιαν τοῦ νικημένου τούτου βασιλέως εἰς Ορους πόδας τοῦ Ἀλεξάνδρου
Ὁ Ἀλέξανδρος γεννηθεί εἰς Ορους 355 πρό Χριστοῦ, ἐσπούδαξε τήν φιλοσοφίαν εἰς τὸν Ἀριστοτέλη, ἔκαμε τὰ πρῶτα δείγματα τῆς ἀνδρείας, καὶ τῆς πολεμικῆς ἀξιότητός τοῦ εἰς τήν μάχην τῆς Χαιρωνείᾳ, ὑπὸ τήν διοίκησιν τοῦ πατρός τοῦ, καὶ διεδέχθη τὸν θρόνον τῆς Μακεδονίας 21 χρόνου, γνωρισθείς ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων εἰς Ορους 333, διεύθυνε τᾶς δυνάμεις τῶν κατά τῶν Περσῶν, ἐχάλασε τήν αὐτοκρατορίαν τῶν εἰς τήν Ἀσίαν καὶ Ἀφρικήν, καὶ τήν ἥνωσε με τήν εἰδικήν τοῦ Πολλαί ἀξιόλογοι πόλεις, σχεδόν καὶ τὴν σήμερον ἀκόμη, τῷ χρεωστοῦν τὴν ὕπαρξιν τους. Ἀπέθανεν 32 χρόνων, βασιλεύσας 12.
Ἐξεδόθη παρά τοῦ Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού,
χάριν τῶν Ἑλλήνων καὶ φιλελλήνων, 1797".
Παρατηροῦμε ὅτι στήν πρώτη ἑνότητα του κειμένου ὁ Ρήγας περιγράφει το περιεχόμενο τῆς εἰκόνας Τονίζει ἰδιαίτερα "τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα" μὲ τὶς παραστάσεις ἀπὸ γεγονότα τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου Σκοπὸς τοῦ ἦταν νὰ δώσει παραστατικά το μεγαλεῖο τῆς δράσης τοῦ, ὥστε νὰ δημιουργεῖ τόν ἀνάλογό ψυχολογικό ἀντίκτυπο στοὺς ἀναγνῶστες. Γι' αὐτὸ ἐξ ἄλλου καί ἀρίθμησε τὶς παραστάσεις αὐτὲς, ἐνῶ ἡ ἀρίθμηση ἀπουσιάζει ἀπὸ τὴν πρωτότυπο εἰκόνα ποῦ ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε.
Ἔτη δεύτερη ἑνότητα γράφει μία σύντομη περιεκτική ἱστορία τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου . Οἱ λέξεις εἶναι διαλεγμένες γιά τὸν σκοπό του, νά ἐνδυναμώσει δηλαδή το φρόνημα τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων Πρῶτα ἀναγράφει το ἔτος γέννησης τοῦ Ἀλεξάνδρου καί μετά τὴν ἐκπαίδευσή του στὴ φιλοσοφία ἀπὸ τον μεγαλύτερο φιλόσοφο τον Ἀριστοτέλη Η ἀναφορά αὐτὴ του Ρήγα στὴν ἐκπαίδευση δὲν εἶναι τυχαία, διότι γνωρίζουμε καί ἀπὸ τὰ ἀλλὰ ἔργα του τὴ σημασία ποῦ ἔδινε στὴν ἐκπαίδευση γιά τὴν πνευματική πρόοδο καί ἀνάπτυξη του ἀνθρώπου Γι' αὐτὸ ἐξάλλου καί στὰ "Δίκαια του Ἀνθρώπου", ἄρθρο 22, τονίζει με νόημα ὅτι "Ὅλοι χωρίς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νά ἠξεύρουν γράμματα...Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπή μὲ τὴν ὁποίαν λάμπουν τα ἐλεύθερα ἔθνη".
Στὴ συνέχεια τονίζει την ἀνδρεία καί την "πολεμική δεξιότητα" του Μ. Ἀλεξάνδρου καί ὅτι διαδέχθηκε "τον θρόνον της Μακεδονίας", χωρίς νά ἀναφερθεῖ στὴ δολοφονία του Φιλίππου καί τοῦτο διότι ὁ Ρήγας ἐνδιαφέρεται νά δώσει θετικές πληροφορίες γιά τον Ἀλέξανδρο, νά εἶναι πρότυπο στούς σκλαβωμένους Ἕλληνες Με ἔμφαση γράφει ὅτι ἀνακηρύχθηκε ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων καί κατεύθυνε τις δυνάμεις τους ἐναντίον τῶν Περσῶν, τῶν ποίων κατέστρεψε την αὐτοκρατορία, προσδίδοντας με τις φράσεις αὐτὲς μία δυναμική γιά τὸν συσχετισμό "Πέρσες-Τοῦρκοι", γιά νά προκαλέσει τοῦς ἀναγκαίους συνειρμούς στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες
Παράλληλα τονίζει μὲ νόημα ὅτι πόλεις ποῦ ἱδρύθηκαν ἀπὸ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὑπάρχουν μέχρι τὴν ἐποχῆ του, θέλοντας νά δείξει στοὺς Ἕλληνες τὴν διηνεκῆ παρουσία του Ἀλεξάνδρου, ὅτι δηλαδή δὲν βρίσκεται στό ἀπωτέρω παρελθόν, αλλά ἐφίσταται μέχρι "καί την σήμερον ακόμι". Στὸ τέλος του κειμένου δίνεται ἡ πληροφορία ὅτι εἶναι ἔργο του ἀναγράφοντας ὁλογράφως το ὄνομα του: "Ἐξεδόθη παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού χάριν των Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων. 1797". Δὲν ἀναγράφεται ὅμως το ὄνομα του χαράκτη καί του τόπου ἔκδοσης, στοιχεῖα ποῦ τα γνωρίζουμε ἀπὸ τα ἀνακριτικά ἔγγραφα Σημειώνουμε ὅτι ἡ ἴδια φράση "χάριν τῶν Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων" καί ἐπί πλέον το ὄνομα του χαράκτη καί το τόπου ἔκδοσης ἀναγράφονται στὴ Χάρτα της Ἑλλάδος καί στοῦς χάρτες Βλαχίας καί Μολδαβίας.
Μνήμη Μ. Ἀλεξάνδρου
Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἐπέζησε στὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων μέσῳ τοῦ μεσαιωνικοῦ μυθιστορήματος καί τὴ Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου, ὅπως διεξοδικά καί ἐμπεριστατωμένα γράφει ὁ Γιῶργος Βελουδής καί μέχρι τὴν ἔκδοση τοῦ Ρήγα του 1797 οἱ λαϊκές αὐτὲς ἐκδόσεις γιά τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο, ἡ "Ρημάδα" καί ἡ "Φυλλάδα", ἦταν δώδεκα καί ἕξι ἀντίστοιχα Στὴ διατήρηση της μνήμης του Μ. Ἀλεξάνδρου θά συνέβαλε ἡ Φιλολογική Ἐγκυκλοπαίδεια του Ι. Πατοῦσα , ὅπου ἀνθολογήθηκαν οἱ Νεκρικοί Διάλογοι του Λουκιανοῦ ποῦ ἔχουν σχέση μὲ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως ἐπίσης καί ὁ "βίος του Ἀλεξάνδρου" του Πλουτάρχου στοὺς Παράλληλους βίους ποῦ μεταφράσθηκαν καί εκἐκδόθηκαν στό Βουκουρέστι το 1704 στήν ἁπλή γλῶσσα ἀπό τον Κωνσταντῖνο γιό τοῦ Ἡγεμόνα "Πάσης Οὑγγροβλαχίας Ἰωάννου Κωνσταντίνου Βασσαράβα Βραγκοβάνου" .
Σημειώνουμε ὅτι στόν Ἔρμη το Λόγιο , Βιέννη 1819, δίνεται ἤ πληροφορία ὅτι μεταφράζεται ἀπὸ τὰ γερμανικά το βιβλίο του "Ι. Φρέσσλερ" με τίτλο "Ἀλέξανδρος ὁ πορθητής" με τα κατορθώματά του, θεωρούμενο, ὅπως σημειώνεται, "ἐπωφελές σύγγραμμα, αναγκαίον εἰς το γένος ἡμῶν" καί συνιστᾶται ἤ ἀναγραφή συνδρομητῶν γιά τὰ ἔξοδα τῆς ἐκδόσεως του. Μάλιστα ἐπισημαίνεται ὅτι "ἤ ἐπιγραφή καί ἤ ὕλη του βιβλίου εἶναι ἱκανά νά κινήσωσι την φιλοτιμίαν ἑκάστου Ἕλληνος καί φιλέλληνος νά το ἀποκτήση". Ἀργότερα στά 1846 ὁ Διονύσιος Πύρρος ὁ Θετταλός συνέγραψε τή πρώτη στά ἑλληνικὰ βιογραφία τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου προσθέτοντας καί μία παράσταση το Μ. Ἀλεξάνδρου ἔφιππου στόν βουκεφάλα νά πολεμᾶ τοὺς ἐχθρούς
Χαρακτηριστική ἐπίσης εἶναι ἤ περίπτωση τοῦ ἐκ Ζαγοράς Πηλίου καταγομένου ἐμπόρου Ἰωάννη Πρίγκου , ὁ ὁποῖος ποθοῦσε τὴν ἀνύψωση τῆς μόρφωσης στήν πατρίδα του γι' αὐτὸ καί ἔστειλε ἀπό την Ὁλλανδία βιβλία γιά τή Σχολή της Ζαγοράς. Σε κείμενά του ἀναφέρεται στόν Μέγα Ἀλέξανδρο Με πόνο στὴ τελευταία σελίδα τοῦ βιβλίου τοῦ Ἀρριανού, "Ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου" γράφει: "Ἀνάστησε, Θεέ μου, ἕναν Ἀλέξανδρον Μακεδόνα νά ἐλευθερώσει την ἀθλίαν Ἑλλάδα μας" . Ἐπίσης στό Χρονικό του Αμστερνταμ σημειώνει πάλι: "Ἀσήκωσε, Θεέ μου, ἕναν ἄλλον Ἀλέξανδρον, ὡς ποτέ ἐκεῖνος τοὺς Πέρσας ἐδίωξε ἀπό την Ἑλλάδα, ἔτζι καί αὐτόν τον τύραννο νά τον διώξη, νά λάμψη πάλε ἤ χριστιανοσύνη στούς τόπους τῆς Ἑλλάδος καθώς καί πρῶτα" .
Τὴ συσχέτιση Περσῶν καί Ὀθωμανῶν, τους ὁποίους ἀποκαλεῖ ἀπογόνους τῶν Περσῶν, κάνει καί ὁ Ἀλέξανδρος Υψηλάντης στὴ διακήρυξή του "Μάχου ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος" στίς 24 Φεβρουαρίου 1824 ἀπό το στρατόπεδο του Ἱασίου, στήν ὁποία χαρακτηριστικά κατέληγε "Ἄς καλέσωμεν λοιπόν ἐκ νέου, ὧ ἀνδρείοι καί μεγαλόψυχοι Ἕλληνες, τὴν ἐλευθερίαν εἰς την κλασικήν γῆν της Ἑλλάδος! Ἄς συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθῶνος καί των Θερμοπυλῶν! Ἄς πολεμήσωμεν εἰς τοῦς τάφους τῶν Πατέρων μας, οἱ πλοίοις διὰ νά μας ἀφήσωσιν ἐλευθέρους ἐπολέμησαν καί ἀπέθανον ἐκεῖ..οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τους ἀναριθμήτους στρατούς των βαρβάρων Περσῶν, των ὁποίων τους βαρβαρωτέρους καί ὰνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον, με πολλά μικρόν κόπον νά ἐξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου" .
Ὁ Γεώργιος Τερτσέτης διηγεῖται ὅτι ἀπό τον ἴδιο τον μπουρλοτιέρη Κωνσταντῖνο Κανάρη εἶχε ἀκούσει "πῶς ναύτης, νεώτατος ἀκόμη την ἡλικίαν, ὅταν ἄραζεν εἰς λιμένα ἀδιάλεγεν ἔρημο παραθαλάσσιο καί καθήμενος εἰς ἄγριο λιθάρι ἐδιάβαζεν ἔργα κι βίον τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, καί εἰς τὴν ἀνάγνωσιν ἔτρεχαν δάκρυα, βρύση οἱ ὀφθαλμοί του. Η διήγησις ηὗρεν ἀντίλαλον εἰς την καλοπλασμένην καρδίαν του νέου Ψαριανού" .
Με την εὐκαιρία ἔχει ἐνδιαφέρον νά ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Ναπολέων ὡς "βασίλειον του Ἀλεξάνδρου" ὀνομάζει τὴν Ἑλλάδα στίς ἀναμνήσεις του ἀπό το νησί της ἐξορίας του της Ἁγίας Ἑλένης: "Οτ' ἐν τή εἰς Ἰταλίαν ἐκστρατεία μου ἔφθασα εἰς τας ἀκτάς του Ἀδρίου, ἔγραψα εἰς το Διευθυντήριον, ὅτι εἶχον ὑπό τους ὀφθαλμούς μου το βασίλειον τοῦ Ἀλεξάνδρου" .
Τὰ σωζόμενα ἀντίτυπα της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου
Ἀπὸ ὅσο εἶναι μέχρι σήμερα γνωστό ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα ἕνα ἀσπρόμαυρο ἀντίτυπο ἀπόκειται στό ἱστορικὸ Ἐθνολογικό Μουσεῖο Ἑλλάδος, δώρημα του Σπ. Λάμπρου ἀπό την βιβλιοθήκη του πατέρα του. Ἕνα ἄλλο ἐπιχρωματισμένο ἀντίτυπο ἀπόκειται στὴ Βιβλιοθήκη της Ρουμανικῆς Ἀκαδημίας, το ὁποῖο καί ἐκτέθηκε το 1998 στήν ἔκθεση γιά την ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, ποῦ διοργανώθηκε τότε στήν Ἀθήνα .
Η εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἐπανεκδόθηκε το 1809 καί προστέθηκε διπλωμένο το φύλλο στόν πρῶτο τόμο "Ἀρριανού Τα σωζόμενα ἤτοι Περί ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου βιβλία ἑπτά.., ἐπεξεργασθέντα καί ἐκδοθέντα ὑπό Νεοφύτου Δούκα. Ἐν Βιέννη της Αουστρίας. Ἐκ της τυπογραφίας Γεωργίου Βενδώτου, 1809" . Στὰ περιθώρια ἄνω δεξιά ξαναγράφεται "Τόμος.1", καί στό κάτω δεξιά το ὄνομα του χαράκτη "Schindelmayer" . Στὴν ἔκδοση αὐτή δέν ξαναγράφεται το ὄνομα του Ρήγα, ἀλλά στὴ θέση του ὀνόματος τέθηκε ἕνα ἐπίγραμμα καί ἤ χρονολογία 1809, καί ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ Ολγα Γκράτσιου χρησιμοποιήθηκε ἤ ἰδία πλάκα ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα.
Σημειώνουμε ὅτι ἀντίτυπα της εἰκόνας του Μεγ. Ἀλεξάνδρου ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα χρησιμοποιοῦνταν στό μάθημα ἱστορίας στίς παραδουνάβιες Ἡγεμονίες καί ἀγοράζονταν ἀπό νεαρούς σπουδαστές, ὅπως μνημονεύεται το ὄνομα του σπουδαστή "Κωστάκη Κονάκη" .
Ἐπανέκδοση καί περιγραφή
της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου του Ρήγα
Πέρασαν ἑκατὸ χρόνια ἀπό τότε ποῦ ὁ Ρήγας τύπωσε την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου γιά νά γίνει γνωστή αὐτή ἤ ἐκδοτική ἐργασία του. Πρώτη περιγραφή του μονόφυλλου με την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου ἔγινε ἀπό τον Σπ. Λάμπρο, ὁ οποίος κατά το 1896 εἶδε ἕνα ἀντίτυπο στήν Καλαμάτα, το οποίο ἔκτοτε ἀγνοεῖται Στὴ συνέχεια ἐντόπισε ἕνα ἄλλο ἀντίτυπο στὴ βιβλιοθήκη του πατέρα του, το οποίο δώρισε στὴ Ἱστορική καί Ἐθνολογική Ἑταιρεία Ἑλλάδος ΄Ἔκτοτε ἤ ἔκδοση ἀπό τον Ρήγα της εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου δημοσιεύθηκε στίς διάφορες ἐκδόσεις των ἔργων του Ρήγα καί ἐπανεκδόθηκε κατά το 1998 με την εὐκαιρία της ἐπετείου των διακοσίων χρόνων ἀπό τὸν μαρτυρικό θάνατό του.
Ὁ Ρήγας Βελεστινλής (Φεραῖος) κατά τή διάρκεια της δεύτερης παραμονῆς του στὴ Βιέννη ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1796 ἕως τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1797 ἀνέπτυξε ἔντονή ἐκδοτική δραστηριότητα ἐντασσόμενη στὸ ἐπαναστατικό του σχέδιο γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος καὶ των ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν Γιὰ τον σκοπό αὐτὸ τύπωσε τή μεγαλειώδη δωδεκάφυλλη Χάρτα της Ἑλλάδος, τή Νέα Χάρτα τῆς Βλαχίας, τή Γενική Χάρτα τῆς Μολδοβίας, τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ τὰ βιβλία Νέος Ἀνάχαρσις καὶ Ο Ἠθικός Τρίπους. Καὶ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἐκδόσεις κατόρθωνε καὶ ἔπαιρνε τὴν ἀδείᾳ ἀπὸ τὴν λογοκρισία τῆς Αυστριακής Ἀστυνομίας, χωρίς νὰ γίνει ἀντιληπτή ἡ ἐπαναστατική του δράση. Ἀπέκρυπτε ἐντέχνως το ἐπαναστατικό του σχέδιο μέ τὴν συνωμοτική του δραστηριότητα , κατορθώνοντας μάλιστα νὰ πάρει ἀπὸ τὶς ἀρχές τῆς Αὐστρίας διαβατήριο γιὰ τὴν Ἑλλάδα Τὰ ἐπαναστατικά του μόνο ἔργα Νέα Πολιτική Διοίκησις, Θούριος τ τύπωσε παράνομα κλεισμένος στὸ τυπογραφεῖο τῶν Σιατιστινών ἀδελφῶν Πούλιου , καθώς καὶ το Στρατιωτικόν Ἐγκόλπιον γιατί ἤξερε ὅτι πλέον δὲν θὰ ἦταν δυνατόν νὰ παραπλανήσει την αὐστριακή λογοκρισία. Τελικά τὰ δύο αὐτὰ βιβλία δὲν εἶδαν το φῶς τῆς δημοσιότητας, διότι κατασχέθηκαν ἀπὸ τὴν Αὐστριακή Ἀστυνομία, μετά τήν προδοσία του τον Δεκέμβριο του 1797 στὴν Τεργέστη ἀπὸ ἕναν τυχάρπαστο ΄Ἕλληνα ἔμπορο Ἰδιαίτερα ἐπισημαίνουμε ὅτι ἡ Αὐστριακή Ἀστυνομία μετά τήν προδοσία ἔλαβε γνώση τῆς επαναστατικής δράσης τοῦ Ρήγα, ὁ ὁποῖος κατόρθωνε νὰ τήν συγκαλύπτει. Κατ' αὐτὸν τὸν τρόπο καταρρίπτονται οἱ κατηγορίες ποῦ ἐκτοξεύθηκαν ἐναντίον του Ρήγα ὅτι τάχα ἦταν "ἐπιπόλαιος ἐξεταστής τῶν πραγμάτων" .
Τὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση
τῆς εἰκόνας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου
Ἐνδιαφέρουσες εἶναι οἱ πληροφορίες ποῦ βρίσκουμε στὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἀπὸ τον Ρήγα.
Χαρακτηριστικά τονίζεται ὅτι ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου εἶχε ἀναμορφωτικό χαρακτῆρα γιὰ τοῦς σκλαβωμένους, διότι θὰ τοὺς θύμιζε τὰ κατορθώματά του, τὴν ἀνδρείαν του, τὴν ἀγωνιστικότητά του: "Ὁμολογεῖ ὁ Ρήγας, ὅτι ἐπί τῷ αὐτῷ σκοπῷ τῆς ἀναμορφώσεως ( τοῦ ἔθνους του) ἐχάραξε παρά τῷ Μύλλερ καὶ ἐξετύπωσε παρά τῷ Νίτς 1200 ἀντίτυπα τὴς εἰκόνος τὴς παριστανούσης Ἀλέξανδρον τὸν Μέγαν, ἧς έκτυπον συνάπτεται ἐνταῦθα ὑπὸ ὁ στοιχεῖον D καὶ ἥτις είνε ἀντίγραφον καλλιτεχνήματος ἐκ τοῦ ἐνταῦθα Μουσεῖου, ὅτι δὲ εἰς τὴν εἰκόνα ταύτην προστέθηκεν αὐτός τᾶς επ' αὐτῆς ἐμφαινομένης παρατηρήσεις περί τῶν πράξεων τοῦ ἥρωος τούτου γαλλιστί καὶ Ἑλληνιστὶ Καὶ τινας μὲν τῶν τοιούτων χαλκογραφιῶν διένειμεν εἰς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τάς δὲ λοιπάς παρέδωκεν εἰς τὸν ἤδη μνημονευθέντα Ἀβράμην πρὸς πώλησιν ἀντί 20 κρεϋτσαρίων κατ' ἀντίτυπον" .
Ἐπίσης οἱ Σύντροφοι τοῦ Ρήγα Δημήτριος Νικολίδης, Παναγιώτης Ἐμμανουὴλ, Θεοχάρης Τουρούντζιας ὁμολογοῦν τὴν "ἐπαναστατικήν πρόθεσιν" τοῦ Ρήγα, τὴν ὁποία εἶχε μὲ τή δημοσίευση τῶν Χαρτῶν, τῶν βιβλίων καὶ τὴς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:
"Ὁ Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας....ὁμολογεῖ..α) Ὅτι εἶχε γνῶσιν της προθέσεως τοῦ Ρήγα, ἤν εἶχεν οὗτος παρασκευάζων τοὺς ἑλληνικοὺς χάρτας, μεταφράζων το τέταρτον μέρος τοῦ Ἀναχάρσιδος καὶ ἐκδίδων τὰς εἰκόνας Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου, καὶ παρατηρεῖ ὅτι ἔλαβε παρά τοῦ Ρήγα πρὸς πώλησιν τρεῖς τοιούτους ὁλοκλήρους χάρτας καὶ 50 ἀντίτυπα τῶν εἰκόνων καὶ ὅτι ἀπέστειλε ταῦτά πρὸς τὸν ἐν Σεμλίνω ἀδελφὸν τοῦ Γεώργιον Τορούντζιαν" .
Ὁμοίως στὸ ἔγγραφο πρὸς το Ὑπουργεῖον της Ἀστυνομίας τονίζεται ἰδιαίτερα ὅτι ὁ Ρήγας τύπωσε την εἰκόνα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις γιά τὴν ἀνδρεία του: "Ἐκ τῆς πορείας τῆς ἀνακρίσεως τῶν φυλακισθέντων ἀπεδείχθη κατ' οὐσίαν ὅτι ὁ Ρήγας Βελεστινλής ἐσκόπευε πράγματι νὰ παρασκευάση ἐπανάστασιν ἐν Ἑλλάδι πρός ἀποκατάστασιν τὴς ἀρχαίας ἐλευθερίας, καθόσον οἱ συνένοχοί του κατέθεσαν εἰς βάρος του τὰ ἐξῆς...4) Ὅτι ἐξέδωκεν εἰκόνα Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του, τα εἰκόνας δέ αὐτὰς, τους χάρτες καί τα ἀντίτυπα των ἀνωτέρω βιβλίων ἐν μέρει ἐπώλησεν εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, κατά μέγα μέρος ὅμως ἀπέστειλεν εἰς Ἑλλάδα, Μολδαβίας καί Βλαχίαν πρός πώλησιν, διὰ νὰ διαφωτίση τοὺς κατοίκους καί νὰ παραστήσῃ εἰς αὐτούς τήν ἀντίθεσιν τῆς παλαιὰς καί σημερινῆς τῶν καταστάσεως.."
Παράλληλα ὁ ὑπουργὸς τῆς Ἀστυνομίας Pergen στὴν "Βραχεῖα ἔκθεση πρός τήν Αὐτοῦ Μεγαλειότητα" τὸν αὐτοκράτορα Φραγκίσκο ἔγραφε ὅτι,
"Ὥς προπαρασκευαστικόν μέσον πρός τὸν σκοπόν τοῦτον συνέταξε καί διέδωκεν ὁ Ρήγας σφόδρα ἐπαναστατικόν τραγούδι, τον Φούριον ὕμνον, ἡτοίμασε χάρτας τῆς Ἑλλάδος καί τῶν γειτονικῶν χωρῶν, ἐκ τῶν ὁποίων εἰς απετελείτο από12 φύλλα, ἐτύπωσε δέ μέγαν ἀριθμόν ἀντιτύπων, μετέφρασεν ἑλληνιστί το τέταρτον μέρος τοῦ βιβλίου Ἀνάχαρσις μὲ πολιτικὰς σημειώσεις καί τί ἠθικὸν τρίπουν. Ἐξέδωκεν εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του. Ἐπώλησεν ἐκ ὅλων τῶν ἀνωτέρω μέρος εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τὰ πολλά ὅμως ἔστειλεν εἰς τὴν Μολδαβίαν, την Βλαχίαν καί τὴν Ἑλλάδα μὲ τὴν πρόθεσιν νὰ κάμη εἰς τους Ἕλληνας αἰσθητήν τὴν ἀντίθεσιν μεταξύ τῆς παλαιὰς καί τῆς σημερινῆς τῶν καταστάσεως" .
Ἐνδιαφέρον ἔχει νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι στὸν κατάλογο των ἀντικειμένων ποῦ κατασχέθηκαν κατά τὴ σύλληψη του Ρήγα καί τα ὁποία βρίσκονταν στὰ γραφεῖα της Ἀστυνομίας περιέχονταν καί ἀντίτυπα ἀπὸ τις χαλκογραφίες της εἰκόνας του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:
"Ἐν Κιβώτιον σημειούμενον G.C. αριθ. 2 ἐν ὦ ὑπῆρχον 204 χάρται σκοτεινοί καί..77 χαλκογραφίαι δακτυλολίθου παριστώντος τόν Μέγαν Ἀλέξανδρον σχεδιασθεῖσαι ἀπὸ πολύτιμον λίθον ὑπάρχοντα ἐν τῷ αυτοκρατορικώ μουσείῳ καί δημοσιευθεῖσαι ὑπὸ τοῦ Ρήγα Βελεστινλή" .
Γιατί ὁ Ρήγας τύπωσε τήν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου; Ὁ Ρήγας ἐνέτασσε τὰ ἔργα του στό ἐπαναστατικό τοῦ σχέδιο γιά τὴν ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων καί τῶν ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν με σκοπό την ἀποτίναξη τῆς ἀπολυταρχικής Ὀθωμανικῆς ἐξουσίας καί την ἀπόκτηση της ἐλευθερίας Πρῶτα μὲ τὸν Θούριο του ἤθελε νὰ ἐνισχύσει το ἠθικὸ τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων γιά το δίκαιον τῆς ἐπαναστάσεως τοὺς καί παράλληλα νὰ ἐνισχύσει την ιστοἱστορική τους αὐτογνωσία μὲ τὰ ἔργα, τὰ ὁποία τόνιζαν τὴν ἔνδοξη καταγωγή τους ὡς ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἐντάσσονται ἡ ἔκδοση τῶν βιβλίων Νέος Ἀνάχαρσις, Τὰ Ὀλύμπια καθώς καί τῆς εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου
Χαρακτηριστικά εἶναι αὐτὰ ποῦ γράφει ὁ σημαντικός ἱστορικός τοῦ Ρήγα Ἀλέξανδρος Βρανούσης, (1921-1993), ὅτι "ἡ εἰκόνα μόνη της ἦταν ἀρκετή γιά νὰ ζωντανέψη το θρῦλο τοῦ Μεγαλέξανδρου καί ν' ἀναζωπυρώση τὴν ἐθνική ὑπερηφάνεια καί τὸν πατριωτικό ζῆλο τῶν ὑποδούλων, ποῦ πρόσμεναν μὲ λαχτάρα ν' ἀναφανῆ κι ἀνάμεσα τους ὁ ἀντάξιος ἀπόγονος ἡ μιμητής τοῦ μεγάλου Μακεδόνα τιμωρός τῶν Ἀσιατῶν καί λυτρωτής τοῦ Γένους" .
Γι' αὐτὸ ἐξ ἀλλοῦ ὁ Ρήγας στὸν Ὕμνο Πατριωτικό, στροφή 33, προσκαλεῖ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸν τάφο καί νὰ δεῖ τοῦς ἀπογόνους του, ποῦ εἶναι ἀντάξιοί του καί μὲ ἀνδρεία πολεμοῦν καί κατατροπώνουν τοῦς ἐχθροὺς τους. Η "ἀνδρεία", ποῦ διακρίνει τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως γράφει καί στὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνας του, χαρακτηρίζει πλέον καί τοὺς σκλαβωμένους ἐπαναστάτες τῆς ἐποχῆς του:
"Ἀλέξανδρε, τώρα νὰ βγῆς
ἀπὸ τὸν τάφον, καί νὰ ἰδῆς
τῶν Μακεδόνων πάλιν
ἀνδρείαν τὴν μεγάλην,
πῶς τοῦς ἐχθροὺς νικοῦνε,
μὲ χαρά στὴ φωτιά!".
Ἐπίσης ὁ Ρήγας το ὄνομα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου το ἀναγράφει με κεφαλαία γράμματα στό περιθώριο τοῦ φύλλου 12 τῆς Χάρτας τῆς Ἑλλάδος (νὰ τεθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα). Ὁμοίως στό φύλλο 9 στό Γραφικό ποταμό σημειώνει "ἐδῶ νίκησε πρῶτον ὁ Ἀλέξανδρος τὸν Δαρεῖον". (Νὰ ταθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα) καί στό φύλλο 8 στὴν πόλη Πέλλα σημειώνει "Ἀλεξάνδρου πατρίς". Ἀκόμη ὁ Ἀλέξανδρος ἀναφέρεται στὰ νομίσματα τῆς Χάρτας της Ἑλλάδος, φύλλο 12, "Ο Ἀλέξανδρος τόξον εἰς θήκην. Ρόπαλον καί στάχυς. της Μανγγάλιας" καί στό φύλλο 5, "Ἀλέξανδρος Ζεύς Παντοκράτωρ καί μονογρ. Αλ." .
Ἐπισημαίνουμε ὅτι σὲ μία ἐποχῆ θριάμβου του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ὁ ὁποῖος εἶχε καταλύσει τὴν ἐξουσία τῆς Βενετίας κατά το 1797 καί ὅλοι τὸν ὑμνούσαν ὡς ἐλευθερωτή, ὁ Ρήγας δέν ἔγραψε ὑπέρ του οὔτε μία λέξη οὔτε ἓνα ἕνα στίχο, ὅπως ἔκαναν ἄλλοι Ἕλληνες . Ἀντίθετα ὁ Ρήγας τήν ἐποχῆ αὐτὴ το 1797 τύπον τήν εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, τονίζοντας τήν ἀνδρεία του καί προσφέροντάς τόν ὡς πρότυπο στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες, γιά τήν πορεία τῆς ἐλευθερώσεώς τους, ὅτι μόνοι τους θὰ τήν ἀποκτήσουν, χωρίς νὰ προσβλέπουν στῶν ξένων τὴ βοήθεια.
Ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου, Βιέννη 1797
Ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε, ὅπως ἔχουν δείξει οἱ μελέτες του Γ. Λαϊου καὶ τὴς ΄Ολγας Γκράτσιου , τὴν ἤδη δημοσιευθεῖσαι εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου κατά το 1749 καὶ ὄχι απ' εὐθείας ἀπὸ τὸν ἀνάγλυφο ἀχάτη του Αὑτοκρατορικού Μουσεὶου, ὅπως εἶναι δυνατόν κανείς νὰ ὑποθέσει ἀπὸ την ἔκδοση του Ρήγα. Χαράκτης της προσωπογραφίας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου ἦταν ὁ Φρανσουά Μήλλερ, (Francois Muller, 1755-1816), ὁ οποίος ἦταν καὶ χαράκτης τὴς δωδεκάφυλλης Χάρτας τῆς Ἑλλάδος, Βιέννη 1797, ἀλλὰ καὶ τῶν χαρτῶν Βλαχίας καὶ Μολδαβίας , Βιέννη 1797. Τὸ μονόφυλλο μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου τυπώθηκε στὸ τυπογραφεῖο τοῦ Ἰακώβου Νιτς σὲ χίλια διακόσια ἀντίτυπα καὶ σὲ διαστάσεις του τυπωμένου 28.5 εκ Χ 43.5 εκ.
Ἡ εἰκόνα περιμετρικά ἔχει ἕνα λεπτό πλαίσιο καὶ στὸ μέσον βρίσκεται ἡ προσωπογραφία τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ ὁποία περιβάλλεται ἀπὸ τέσσερις παραστάσεις "τὰ τριγυρινά εἰκονίσματα", ὅπως τὰ ἀποκαλεῖ ὁ Ρήγας, ἐνῶ μεταξύ τους στὶς τέσσερις γωνίες χαράσσονται οἱ μορφές τὼν στρατηγῶν τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου: Ἀντίγονος, Κάσσανδρος, Πτολεμαῖος καὶ Σέλευκος.
Οἱ 4 παραστάσεις
Τὸ 1. τὴς θριαμβευτικήν εἴσοδόν τοῦ εἰς τὴν Βαβυλῶνα
Το 2. τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν .
Το 3. τὴν ἧτταν τοῦ Δαρείου
Το 4. τὴν φαμίλιαν του νικημένου τούτου βασιλέως εἰς τοῦς πόδας το Ἀλεξάνδρου
Πάνω καὶ κάτω ἀπὸ τὴ μορφή του Μ. Ἀλεξάνδρου ὁ Ρήγας ἔχει γράψει τὰ σχετικά μὲ το μονόφυλλο καὶ μία σύντομη ἱστορία του Μ. Ἀλεξάνδρου στὰ ἑλληνικά ἀριστερά καὶ γαλλικά στὰ δεξιά χωρίζοντάς τὰ μὲ μία κάθετο γραμμή. Τὸ ἑλληνικό κείμενο ἔχει ὥς ἐξῆς:
"Το ἐγχάραγμα τοῦτο παριστάνει το πρόσωπον τοῦ Ἀλεξάνδρου, καὶ τῶν 4 ἀρχιστρατήγων του, καθ' ὁμοίωσιν μιᾶς Ἀνατολίτικής κόκκινης πέτρας ἀγαθοῦ, ἥτις εὑρίσκεται εἰς το αὐτοκρατορικόν ταμεῖον ἐν Βιέννη. Τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα, παριστάνουν το 1. της θριαμβευτικήν εἴσοδόν του εἰς τὴν Βαβυλῶνα Τὸ 2 τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν. Τὸ 3 την ἧτταν τοῦ Δαρείου καὶ το 4 τήν φαμίλιαν τοῦ νικημένου τούτου βασιλέως εἰς Ορους πόδας τοῦ Ἀλεξάνδρου
Ὁ Ἀλέξανδρος γεννηθεί εἰς Ορους 355 πρό Χριστοῦ, ἐσπούδαξε τήν φιλοσοφίαν εἰς τὸν Ἀριστοτέλη, ἔκαμε τὰ πρῶτα δείγματα τῆς ἀνδρείας, καὶ τῆς πολεμικῆς ἀξιότητός τοῦ εἰς τήν μάχην τῆς Χαιρωνείᾳ, ὑπὸ τήν διοίκησιν τοῦ πατρός τοῦ, καὶ διεδέχθη τὸν θρόνον τῆς Μακεδονίας 21 χρόνου, γνωρισθείς ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων εἰς Ορους 333, διεύθυνε τᾶς δυνάμεις τῶν κατά τῶν Περσῶν, ἐχάλασε τήν αὐτοκρατορίαν τῶν εἰς τήν Ἀσίαν καὶ Ἀφρικήν, καὶ τήν ἥνωσε με τήν εἰδικήν τοῦ Πολλαί ἀξιόλογοι πόλεις, σχεδόν καὶ τὴν σήμερον ἀκόμη, τῷ χρεωστοῦν τὴν ὕπαρξιν τους. Ἀπέθανεν 32 χρόνων, βασιλεύσας 12.
Ἐξεδόθη παρά τοῦ Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού,
χάριν τῶν Ἑλλήνων καὶ φιλελλήνων, 1797".
Παρατηροῦμε ὅτι στήν πρώτη ἑνότητα του κειμένου ὁ Ρήγας περιγράφει το περιεχόμενο τῆς εἰκόνας Τονίζει ἰδιαίτερα "τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα" μὲ τὶς παραστάσεις ἀπὸ γεγονότα τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου Σκοπὸς τοῦ ἦταν νὰ δώσει παραστατικά το μεγαλεῖο τῆς δράσης τοῦ, ὥστε νὰ δημιουργεῖ τόν ἀνάλογό ψυχολογικό ἀντίκτυπο στοὺς ἀναγνῶστες. Γι' αὐτὸ ἐξ ἄλλου καί ἀρίθμησε τὶς παραστάσεις αὐτὲς, ἐνῶ ἡ ἀρίθμηση ἀπουσιάζει ἀπὸ τὴν πρωτότυπο εἰκόνα ποῦ ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε.
Ἔτη δεύτερη ἑνότητα γράφει μία σύντομη περιεκτική ἱστορία τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου . Οἱ λέξεις εἶναι διαλεγμένες γιά τὸν σκοπό του, νά ἐνδυναμώσει δηλαδή το φρόνημα τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων Πρῶτα ἀναγράφει το ἔτος γέννησης τοῦ Ἀλεξάνδρου καί μετά τὴν ἐκπαίδευσή του στὴ φιλοσοφία ἀπὸ τον μεγαλύτερο φιλόσοφο τον Ἀριστοτέλη Η ἀναφορά αὐτὴ του Ρήγα στὴν ἐκπαίδευση δὲν εἶναι τυχαία, διότι γνωρίζουμε καί ἀπὸ τὰ ἀλλὰ ἔργα του τὴ σημασία ποῦ ἔδινε στὴν ἐκπαίδευση γιά τὴν πνευματική πρόοδο καί ἀνάπτυξη του ἀνθρώπου Γι' αὐτὸ ἐξάλλου καί στὰ "Δίκαια του Ἀνθρώπου", ἄρθρο 22, τονίζει με νόημα ὅτι "Ὅλοι χωρίς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νά ἠξεύρουν γράμματα...Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπή μὲ τὴν ὁποίαν λάμπουν τα ἐλεύθερα ἔθνη".
Στὴ συνέχεια τονίζει την ἀνδρεία καί την "πολεμική δεξιότητα" του Μ. Ἀλεξάνδρου καί ὅτι διαδέχθηκε "τον θρόνον της Μακεδονίας", χωρίς νά ἀναφερθεῖ στὴ δολοφονία του Φιλίππου καί τοῦτο διότι ὁ Ρήγας ἐνδιαφέρεται νά δώσει θετικές πληροφορίες γιά τον Ἀλέξανδρο, νά εἶναι πρότυπο στούς σκλαβωμένους Ἕλληνες Με ἔμφαση γράφει ὅτι ἀνακηρύχθηκε ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων καί κατεύθυνε τις δυνάμεις τους ἐναντίον τῶν Περσῶν, τῶν ποίων κατέστρεψε την αὐτοκρατορία, προσδίδοντας με τις φράσεις αὐτὲς μία δυναμική γιά τὸν συσχετισμό "Πέρσες-Τοῦρκοι", γιά νά προκαλέσει τοῦς ἀναγκαίους συνειρμούς στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες
Παράλληλα τονίζει μὲ νόημα ὅτι πόλεις ποῦ ἱδρύθηκαν ἀπὸ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὑπάρχουν μέχρι τὴν ἐποχῆ του, θέλοντας νά δείξει στοὺς Ἕλληνες τὴν διηνεκῆ παρουσία του Ἀλεξάνδρου, ὅτι δηλαδή δὲν βρίσκεται στό ἀπωτέρω παρελθόν, αλλά ἐφίσταται μέχρι "καί την σήμερον ακόμι". Στὸ τέλος του κειμένου δίνεται ἡ πληροφορία ὅτι εἶναι ἔργο του ἀναγράφοντας ὁλογράφως το ὄνομα του: "Ἐξεδόθη παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού χάριν των Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων. 1797". Δὲν ἀναγράφεται ὅμως το ὄνομα του χαράκτη καί του τόπου ἔκδοσης, στοιχεῖα ποῦ τα γνωρίζουμε ἀπὸ τα ἀνακριτικά ἔγγραφα Σημειώνουμε ὅτι ἡ ἴδια φράση "χάριν τῶν Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων" καί ἐπί πλέον το ὄνομα του χαράκτη καί το τόπου ἔκδοσης ἀναγράφονται στὴ Χάρτα της Ἑλλάδος καί στοῦς χάρτες Βλαχίας καί Μολδαβίας.
Μνήμη Μ. Ἀλεξάνδρου
Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἐπέζησε στὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων μέσῳ τοῦ μεσαιωνικοῦ μυθιστορήματος καί τὴ Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου, ὅπως διεξοδικά καί ἐμπεριστατωμένα γράφει ὁ Γιῶργος Βελουδής καί μέχρι τὴν ἔκδοση τοῦ Ρήγα του 1797 οἱ λαϊκές αὐτὲς ἐκδόσεις γιά τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο, ἡ "Ρημάδα" καί ἡ "Φυλλάδα", ἦταν δώδεκα καί ἕξι ἀντίστοιχα Στὴ διατήρηση της μνήμης του Μ. Ἀλεξάνδρου θά συνέβαλε ἡ Φιλολογική Ἐγκυκλοπαίδεια του Ι. Πατοῦσα , ὅπου ἀνθολογήθηκαν οἱ Νεκρικοί Διάλογοι του Λουκιανοῦ ποῦ ἔχουν σχέση μὲ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως ἐπίσης καί ὁ "βίος του Ἀλεξάνδρου" του Πλουτάρχου στοὺς Παράλληλους βίους ποῦ μεταφράσθηκαν καί εκἐκδόθηκαν στό Βουκουρέστι το 1704 στήν ἁπλή γλῶσσα ἀπό τον Κωνσταντῖνο γιό τοῦ Ἡγεμόνα "Πάσης Οὑγγροβλαχίας Ἰωάννου Κωνσταντίνου Βασσαράβα Βραγκοβάνου" .
Σημειώνουμε ὅτι στόν Ἔρμη το Λόγιο , Βιέννη 1819, δίνεται ἤ πληροφορία ὅτι μεταφράζεται ἀπὸ τὰ γερμανικά το βιβλίο του "Ι. Φρέσσλερ" με τίτλο "Ἀλέξανδρος ὁ πορθητής" με τα κατορθώματά του, θεωρούμενο, ὅπως σημειώνεται, "ἐπωφελές σύγγραμμα, αναγκαίον εἰς το γένος ἡμῶν" καί συνιστᾶται ἤ ἀναγραφή συνδρομητῶν γιά τὰ ἔξοδα τῆς ἐκδόσεως του. Μάλιστα ἐπισημαίνεται ὅτι "ἤ ἐπιγραφή καί ἤ ὕλη του βιβλίου εἶναι ἱκανά νά κινήσωσι την φιλοτιμίαν ἑκάστου Ἕλληνος καί φιλέλληνος νά το ἀποκτήση". Ἀργότερα στά 1846 ὁ Διονύσιος Πύρρος ὁ Θετταλός συνέγραψε τή πρώτη στά ἑλληνικὰ βιογραφία τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου προσθέτοντας καί μία παράσταση το Μ. Ἀλεξάνδρου ἔφιππου στόν βουκεφάλα νά πολεμᾶ τοὺς ἐχθρούς
Χαρακτηριστική ἐπίσης εἶναι ἤ περίπτωση τοῦ ἐκ Ζαγοράς Πηλίου καταγομένου ἐμπόρου Ἰωάννη Πρίγκου , ὁ ὁποῖος ποθοῦσε τὴν ἀνύψωση τῆς μόρφωσης στήν πατρίδα του γι' αὐτὸ καί ἔστειλε ἀπό την Ὁλλανδία βιβλία γιά τή Σχολή της Ζαγοράς. Σε κείμενά του ἀναφέρεται στόν Μέγα Ἀλέξανδρο Με πόνο στὴ τελευταία σελίδα τοῦ βιβλίου τοῦ Ἀρριανού, "Ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου" γράφει: "Ἀνάστησε, Θεέ μου, ἕναν Ἀλέξανδρον Μακεδόνα νά ἐλευθερώσει την ἀθλίαν Ἑλλάδα μας" . Ἐπίσης στό Χρονικό του Αμστερνταμ σημειώνει πάλι: "Ἀσήκωσε, Θεέ μου, ἕναν ἄλλον Ἀλέξανδρον, ὡς ποτέ ἐκεῖνος τοὺς Πέρσας ἐδίωξε ἀπό την Ἑλλάδα, ἔτζι καί αὐτόν τον τύραννο νά τον διώξη, νά λάμψη πάλε ἤ χριστιανοσύνη στούς τόπους τῆς Ἑλλάδος καθώς καί πρῶτα" .
Τὴ συσχέτιση Περσῶν καί Ὀθωμανῶν, τους ὁποίους ἀποκαλεῖ ἀπογόνους τῶν Περσῶν, κάνει καί ὁ Ἀλέξανδρος Υψηλάντης στὴ διακήρυξή του "Μάχου ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος" στίς 24 Φεβρουαρίου 1824 ἀπό το στρατόπεδο του Ἱασίου, στήν ὁποία χαρακτηριστικά κατέληγε "Ἄς καλέσωμεν λοιπόν ἐκ νέου, ὧ ἀνδρείοι καί μεγαλόψυχοι Ἕλληνες, τὴν ἐλευθερίαν εἰς την κλασικήν γῆν της Ἑλλάδος! Ἄς συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθῶνος καί των Θερμοπυλῶν! Ἄς πολεμήσωμεν εἰς τοῦς τάφους τῶν Πατέρων μας, οἱ πλοίοις διὰ νά μας ἀφήσωσιν ἐλευθέρους ἐπολέμησαν καί ἀπέθανον ἐκεῖ..οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τους ἀναριθμήτους στρατούς των βαρβάρων Περσῶν, των ὁποίων τους βαρβαρωτέρους καί ὰνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον, με πολλά μικρόν κόπον νά ἐξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου" .
Ὁ Γεώργιος Τερτσέτης διηγεῖται ὅτι ἀπό τον ἴδιο τον μπουρλοτιέρη Κωνσταντῖνο Κανάρη εἶχε ἀκούσει "πῶς ναύτης, νεώτατος ἀκόμη την ἡλικίαν, ὅταν ἄραζεν εἰς λιμένα ἀδιάλεγεν ἔρημο παραθαλάσσιο καί καθήμενος εἰς ἄγριο λιθάρι ἐδιάβαζεν ἔργα κι βίον τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, καί εἰς τὴν ἀνάγνωσιν ἔτρεχαν δάκρυα, βρύση οἱ ὀφθαλμοί του. Η διήγησις ηὗρεν ἀντίλαλον εἰς την καλοπλασμένην καρδίαν του νέου Ψαριανού" .
Με την εὐκαιρία ἔχει ἐνδιαφέρον νά ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Ναπολέων ὡς "βασίλειον του Ἀλεξάνδρου" ὀνομάζει τὴν Ἑλλάδα στίς ἀναμνήσεις του ἀπό το νησί της ἐξορίας του της Ἁγίας Ἑλένης: "Οτ' ἐν τή εἰς Ἰταλίαν ἐκστρατεία μου ἔφθασα εἰς τας ἀκτάς του Ἀδρίου, ἔγραψα εἰς το Διευθυντήριον, ὅτι εἶχον ὑπό τους ὀφθαλμούς μου το βασίλειον τοῦ Ἀλεξάνδρου" .
Τὰ σωζόμενα ἀντίτυπα της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου
Ἀπὸ ὅσο εἶναι μέχρι σήμερα γνωστό ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα ἕνα ἀσπρόμαυρο ἀντίτυπο ἀπόκειται στό ἱστορικὸ Ἐθνολογικό Μουσεῖο Ἑλλάδος, δώρημα του Σπ. Λάμπρου ἀπό την βιβλιοθήκη του πατέρα του. Ἕνα ἄλλο ἐπιχρωματισμένο ἀντίτυπο ἀπόκειται στὴ Βιβλιοθήκη της Ρουμανικῆς Ἀκαδημίας, το ὁποῖο καί ἐκτέθηκε το 1998 στήν ἔκθεση γιά την ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, ποῦ διοργανώθηκε τότε στήν Ἀθήνα .
Η εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἐπανεκδόθηκε το 1809 καί προστέθηκε διπλωμένο το φύλλο στόν πρῶτο τόμο "Ἀρριανού Τα σωζόμενα ἤτοι Περί ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου βιβλία ἑπτά.., ἐπεξεργασθέντα καί ἐκδοθέντα ὑπό Νεοφύτου Δούκα. Ἐν Βιέννη της Αουστρίας. Ἐκ της τυπογραφίας Γεωργίου Βενδώτου, 1809" . Στὰ περιθώρια ἄνω δεξιά ξαναγράφεται "Τόμος.1", καί στό κάτω δεξιά το ὄνομα του χαράκτη "Schindelmayer" . Στὴν ἔκδοση αὐτή δέν ξαναγράφεται το ὄνομα του Ρήγα, ἀλλά στὴ θέση του ὀνόματος τέθηκε ἕνα ἐπίγραμμα καί ἤ χρονολογία 1809, καί ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ Ολγα Γκράτσιου χρησιμοποιήθηκε ἤ ἰδία πλάκα ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα.
Σημειώνουμε ὅτι ἀντίτυπα της εἰκόνας του Μεγ. Ἀλεξάνδρου ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα χρησιμοποιοῦνταν στό μάθημα ἱστορίας στίς παραδουνάβιες Ἡγεμονίες καί ἀγοράζονταν ἀπό νεαρούς σπουδαστές, ὅπως μνημονεύεται το ὄνομα του σπουδαστή "Κωστάκη Κονάκη" .
Ἐπανέκδοση καί περιγραφή
της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου του Ρήγα
Πέρασαν ἑκατὸ χρόνια ἀπό τότε ποῦ ὁ Ρήγας τύπωσε την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου γιά νά γίνει γνωστή αὐτή ἤ ἐκδοτική ἐργασία του. Πρώτη περιγραφή του μονόφυλλου με την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου ἔγινε ἀπό τον Σπ. Λάμπρο, ὁ οποίος κατά το 1896 εἶδε ἕνα ἀντίτυπο στήν Καλαμάτα, το οποίο ἔκτοτε ἀγνοεῖται Στὴ συνέχεια ἐντόπισε ἕνα ἄλλο ἀντίτυπο στὴ βιβλιοθήκη του πατέρα του, το οποίο δώρισε στὴ Ἱστορική καί Ἐθνολογική Ἑταιρεία Ἑλλάδος ΄Ἔκτοτε ἤ ἔκδοση ἀπό τον Ρήγα της εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου δημοσιεύθηκε στίς διάφορες ἐκδόσεις των ἔργων του Ρήγα καί ἐπανεκδόθηκε κατά το 1998 με την εὐκαιρία της ἐπετείου των διακοσίων χρόνων ἀπό τὸν μαρτυρικό θάνατό του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου