Πορτρέτο του Ράλλη απο τον
L. Welden Hawkins
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΡΑΛΛΗΣ
Από τους πιο προβεβλημένους έλληνες ζωγράφους της εποχής του στην Ευρώπη, ισάξιος του Ιακωβίδη (για τη βιογραφία του διαβάστε ΕΔΩ ), του Λύτρα (για τη βιογραφία του διαβάστε ΕΔΩ ) όπως και του Γύζη (για τη βιογραφία του διαβάστε ΕΔΩ ) . Μετά τον θάνατο του, σταδιακά, το όνομα του και το έργο του ξεχάστηκε για πολλά χρόνια. Αρχίζουν να γίνονται αναφορές ξανά το 1943 από Έλληνες και το 1980 στην Γαλλία.
Ο Θεόδωρος Ράλλης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 16/2/1852, από έλληνες γονείς με χιώτικη καταγωγή. Είχε δύο αδερφούς: τον Σπύρο (γεν. 1854) και τον Μανώλη (γεν. 1858). Η οικογένεια του ήταν γνωστή και εύπορη στην Πόλη. Ο πατέρας του ήταν ο Ιάκωβος Ράλλης (1826-1871) και η μητέρα του η Κατίνα Ψιαχή. Ο μικρός Θεόδωρος φοίτησε στην Εμπορική σχολή της Χάλκης. Σχεδίαζε από παιδί. Ολοκληρώνει τις εγκύκλιες σπουδές του και η οικογένεια του τον στέλνει στην Αγγλία για εκπαίδευση στον εμπορικό οικογενειακό οίκο «Ράλλης και Μαυρογιάννης» στην λογιστική, αλλά δεν έμεινε για πολύ. Το 1971 πεθαίνει ο πατέρας του και εγκαταλείπει τις εμπορικές επιχειρήσεις, για τις οποίες τον προόριζε και τελικά τον βρίσκουμε στην Γαλλία να σπουδάζει ζωγραφική.
Έχουμε πλήθος περιγραφών που σκιαγραφούν τον χαρακτήρα του, φωτογραφίες του και αυτοπροσωπογραφίες του. Τον περιγράφουν «εύθυμο», χαριτωμένο, «αβρότατος, ομιλεί δε μετ΄ ενθουσιασμού περί της Ελλάδος» (Όταν ήταν σαραντάχρονος στο εργαστήριο του στο Κάιρο της Αιγύπτου ο Δημήτρης Χατζόπουλος στο Μποέμ «Συνομιλία με καλλιτέχνην», Ακρόπολις στις 6/4/1899 τον περιγράφει «Μετρίου αναστήματος, λεπτός, με ωραίον γένειον, με ωραίους καστανούς οφθαλμούς, με κομψάς κινήσεις, εκ πρώτης όψεως δίδει την ιδέαν του καλλιτέχνου. Αφελής εις τας εκφράσεις του, ομιλεί με παιδικήν σχεδόν απλότητα». Επίσης γράφουν πως είχε σπάνιο χιούμορ, πως δεχόταν την κριτική και αυτοκριτικάροταν και δεν μιλούσε ποτέ για τα προτερήματα και τα επιτεύγματα του ( Βλέπε σχετικά στο Geo. Journal du Caire, 21/2/1899).
Τα πρώτα του χρόνια στο Παρίσι, χάρη της ισχυρής του θέλησης και επιμονής, καταφέρνει να μαθητεύσει σε έναν από τους πιο γνωστούς ζωγράφους τότε, τον Jean-Léon Gérôme, αφού τον προγύμνασε 4 χρόνια πριν την επίσημη εγγραφή του στο εργαστήριο (από 15/1/1873 έως το 1880). Την εποχή που ο Ράλλης μαθήτευσε κοντά του, ο δάσκαλός του δημιουργούσε έργα με οριενταλίστικα θέματα εξαιτίας της επιρροής του από τα πολλά του ταξίδια στην Αίγυπτο και στην Μ. Ασία (το πρώτο του το 1859 και το τελευταίο το 1880).
Gérôme Εμπορος χαλιών στο Κάιρο 1887
Gérôme "Δέρμα"
Ο οριενταλισμός ήταν η μελέτη της Ανατολής σε όλες τις εκφράσεις και εκφάνσεις της ώστε να γίνει γνωστή στη Δύση και να διασωθεί, σαν μέτρο σύγκρισης που θα αποδείκνυε την ανωτερότητα της Δύσης που δικαιώνει την επιβολή της με την αποικιοκρατία. Ο ορθολογισμός της Δύσης με το πνιγμένο συναίσθημα έναντι στον ανορθολογισμό και το άκρατο συναίσθημα της Ανατολής. Μέσα από την αντίθεση αυτή, αυτοπροοριζόταν η Δύση. Κυρίως η Γαλλία και η Αγγλία.
Έργο του Gerome
Στην ζωγραφική που μας ενδιαφέρει εδώ, σαν καλλιτεχνικό κίνημα, κυριαρχεί η νωχελικότητα και η ηδυπάθεια, λόγω καταπιεσμένων ενορμήσεων που δεν επιτρεπόταν να εκφραστούν στον δυτικό πολιτισμό. Στην Ανατολή δεν υπάρχει αυτή η αίσθηση του χρόνου που ενεργοποιεί την τάση για τεχνολογική πρόοδο του δυτικού πολιτισμού. Ας σκεφτούμε το παράδειγμα της εκβιομηχανοποιημένης δυτικής κοινωνίας στην παραγωγή αντικειμένων που θεωρείται πρόοδος σε σχέση με την δημιουργία των χειροποίητων χαλιών της Ανατολής. Ας αναρωτηθούμε: Είναι αυτό πρόοδος; Πάντα με ερωτηματικό. Γιατί η πρόοδος είναι μια πορεία του ανθρώπου με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ισορροπία στο συναίσθημα και την λογική.
Ο όρος οριενταλισμός έγινε επίσημα αποδεκτός το 1840 από την Ακαδημία της Γαλλίας. Ως αρχή αυτής της περιόδου ορίζουν την εισβολή του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο το 1798. Ο οριενταλισμός δεν ήταν ποτέ μια σχολή αλλά αφορά την επιλογή των θεμάτων από όπου ενέπνευσαν τους καλλιτέχνες, με πρώτο θέμα τους την γυναίκα της Ανατολής, αυτής της εξωτικής ομορφιάς των απαγορευμένων ερωτικών φαντασιώσεων του δυτικού ανθρώπου που θέλει να την εκμεταλλευτεί.
Την εποχή του Ράλλη, η Ιταλία έχει σταματήσει να γίνεται τόπος έμπνευσης, και ο Ράλλης ήθελε μέσω της Ανατολής να αναδείξει έναν άλλον τρόπο ζωής πιο ποιητικό, με απλότητα! Το γνήσιο αυτό ενδιαφέρον του τον απέτρεπε από συμμετοχές στην καλλιτεχνική ομάδα «Societe des peintres orientalists francais» η οποία οργάνωνε μεγάλες εκθέσεις (από το 1893) για να προπαγανδίζει τον αποικισμό μέσω του ανάλογου Υπουργείου. Ο Ράλλης δεν εστιάζεται στην απεικόνιση της λάγνας Ανατολής. Τον ενδιαφέρει η καθολική αλήθεια της. Τον ενδιαφέρει η πιστότητα και της πιο μικρής λεπτομέρειας. Επιχειρεί την κατανόηση του διαφορετικού και όχι την επικυριαρχία.
Ας γυρίζουμε όμως στον δάσκαλο του Ράλλη τον Gerome.
Jean-Leon_Gerome
Ο Gérôme σαν δάσκαλος ενέπνεε σεβασμό. Αυστηρός αλλά δίκαιος. Χρησιμοποιούσε ανοιχτόχρωμη παλέτα και κυνηγούσε την τελειότητα όπως ο δάσκαλος του Glaude Basile Cariage (1798-1875). Ο Ράλλης πάλι, είχε περισσότερο σκούρα παλέτα και ζεστά χρώματα. Από ανοιχτόχρωμη ώχρα και καφέ-κόκκινο. Ο Gérôme δεν υποστήριζε τα χρωματικά μίγματα και ήθελε να είναι πάντα καθαρά τα πινέλα. Στην αυτοβιογραφία του λέει πως η κύρια αρετή του ζωγράφου είναι η ειλικρίνεια. Θαυμάζει στους ανατολίτες την αποδοχή της μοίρας τους (κισμέτ) και την υπομονή τους. Ζωγραφίζει κυρίως μνημεία ενώ ο Ράλλης την καθημερινότητα. Gérôme και Ράλλης θα χρησιμοποιήσουν την φωτογραφία (Μετέφεραν πάντα στα ταξίδια τους φωτογραφικό εξοπλισμό. Από προϊόντα χημικά μέχρι και σκοτεινό θάλαμο για την άμεση εμφάνιση της εικόνας) αλλά και πλήθος από σκίτσα που ζωγράφιζαν εκ του φυσικού και πάντα επέστρεφαν από τα ταξίδια τους με πλήθος από αντικείμενα του κάθε τόπου. Ο Gérôme αρχικά ζωγράφιζε πολύ μεγάλα έργα. Στην πορεία μεσαίου μεγέθους. Ο Ράλλης επίσης μεσαίου μεγέθους (γύρω στα 50 εκ.) ή μικρότερα γιατί τα πουλούσε πιο εύκολα. Ξεκινούσε κάνοντας κάποια προκαταρκτικά σχέδια στο θέμα του για να καταλήξει με το σχέδιο στο τελάρο και να αρχίσει να δουλεύει το χρώμα. Στην φύση τραβούσε πολλές φωτογραφίες που έπαιζαν τον ρόλο του προκαταρτικού σχεδίου. Ζωγράφιζε με μικρές πινελιές που κατέληγαν σε ένα «γλυμμένο» αποτέλεσμα από τις τόσες πολλές φορές που το δούλευε. Έχει ως οδηγό του τις συνθέσεις του Gérôme. Βλέπε: «Γυναίκα με πέπλο» του Ράλλη και το «Γυναίκα στην Κωνσταντινούπολη» του Gérôme (μέρος του έργου στη φώτο), 1876.
Gérôme, Γυναίκα στην Κωνσταντινούπολη,
μέρος του έργου, 1876
Γυναίκα με πέπλο 1870, Ράλλης
Ικεσία, Ράλλης 35Χ27
Το έργο του ο Gérôme δεν βγάζει συναίσθημα. Ο Ράλλης όμως εστιάζει σε σκηνές με πρόσωπα που δονείται η ψυχή τους από πίστη, πόνο, ευλάβεια, πάθος, αξιοπρέπεια παρόλη την, κάποιες φορές, ένδεια τους. Είναι έντονα φορτισμένα συναισθηματικά και ποτέ δεν παρουσιάζει την βία στο εδώ και τώρα, παρά μόνον υπονοείται, αφού έχει συμβεί. Σε αντίθεση με τον δάσκαλο του δεν θα αναπαραστήσει ποτέ θρησκευτικές σκηνές των μουσουλμάνων γιατί στη Ελληνική συλλογική μνήμη μέσα του αντιδρούσε λόγω των μαρτυρίων που πέρασαν οι Έλληνες από τη σκληρή θρησκεία τους. Αντιθέτως, ζωγράφιζε σκηνές από εσωτερικά των ελληνικών ορθόδοξων εκκλησιών που γνωρίζει πολύ καλά το ανείπωτο της προσευχής αυτής, τα έθιμα και τα ήθη: Το άναμμα του κεριού, του καντηλιού, την προσευχή, την εξομολόγηση, τον Επιτάφιο, την προσκύνηση των εικόνων και των Αγ. Λειψάνων, την Θεία Ευχαριστία, την παρηγορία και την εγκατάλειψη στον Θεό. Ο Ράλλης στο έργο του τονίζει το έντονο θρησκευτικό αίσθημα. Είναι πνευματικός, ποιητικός με την ρεαλιστική γραφή του να βγάζει ένταση και γλυκύτητα.
Ιερά κειμήλια, Ράλλης
Ράλλης
Λίγα λεπτά ανάπαυσης, Ράλλης, 27Χ35
Το λιβάνι. 1907 Ράλλης
Παραμονή εορτής, Ράλλης, 1907
Μια είσοδος, Ράλλης
Ο Ράλλης θεωρούσε την ιδέα ως την πρώτη πράξη δημιουργίας, ανώτερη από την εκτέλεση γιατί είναι διανοητική πράξη και όχι θέμα τεχνικής. Έγραφε ως Rapin (ψευδώνυμο) στο «Le salon», Reforme στις 7/3/1899 σχετικά: «Το να αισθάνεται κάποιος (τρίτος) πάνω σε ένα έργο το ίχνος της σκέψης αυτού που το παρήγαγε, να μπορεί να διαβάσει τις αμφιβολίες του, να διακρίνει τις ανησυχίες του, να ακούει ακόμη και τους χτύπους της καρδιάς του. Να τι ζητάμε από κάθε καλλιτέχνη!» Χρόνια αργότερα πάλι υπογράφοντας ως Rapin στο «Le salon», Reforme στις 10/2/1903 γράφει πως, ο ζωγράφος ".. είναι ο ερμηνευτής των θεαμάτων που αντιλαμβάνεται, αλλά ερμηνεύει αυτό που βλέπει όπως το αισθάνεται και αυτό θα μας πει πως είναι πολύ λιγότερο το θέαμα που χτύπησε τον αμφιβληστροειδή του, παρά τα συναισθήματα που ένιωσε από το θέαμα που τα έκανε να γεννηθούν. Είναι αυτή η ικανότητα να αισθάνεται και να αποδίδει μοναδικά συναισθήματα, που καθιστά έναν πραγματικό καλλιτέχνη. Είναι αυτή που πολύ περισσότερο από την τεχνική του ικανότητα και τις δεξιότητες του ματιού και του χεριού τον διακρίνουν από τον τεχνίτη".
ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟ ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΕΡΓΑ ΤΟΥ GEROME
Συνάντηση του Σωκράτη με τον Αλκιβιάδη και την Ασπασία, Gerome
Χριστιανοί μάρτυρες, τελευταία προσευχή, Gerome
Διογένης, Gerome
Gérôme, Bashi-Bazouk
Gérôme, Black Bashi-Bazouk, 1869
Gérôme, "Consummatum est" (Ο Χριστός σταυρωμένος και οι ληστές φαίνονται απο τις σκιές τους γωνία δεξιά)
Ράλλης
Όμως, ας γυρίσουμε στα πρώτα του χρόνια στην Γαλλία, όπου ο Ράλλης αναφέρει στην συνέντευξη του στον Μιχάλη Αργυρόπουλο: Ζούσε με στερήσεις εκεί μια και τα χρήματα που του έδινε η οικογένεια του δεν επαρκούσαν και αναγκαζόταν να πουλάει κάποιους πίνακες για ελαχιστότατα χρήματα, «.. δι΄ ολιγοστά κέρματα, δια τίποτε σχεδόν» όπως μας λέει. Ήταν ευπροσάρμοστος με ανθρώπους και περιβάλλοντα. Στην Γαλλία μιλούσε γαλλικά ακόμα και με τους έλληνες. Ο Μιχάλης Αργυρόπουλος που του είχε πάρει συνέντευξη το 1895, τον χαρακτηρίζει «Καθαρός τύπος αμιγούς ρωμιού». Άνθρωπος ευγενής, με τρόπους, ανεπιτήδευτος, με μετριοφροσύνη αληθινή, « άνθρωπος της καρδιάς». Και συνεχίζει «Ομιλεί περί της τέχνης και των έργων του, ως περί πραγμάτων τα οποία ημπορούσε τις να θεωρήση και ως αδιάφορα! Τουναντίον δε, προκειμένου περί των ελλήνων συναδέλφων του εκχύνεται ακράτητος εις επαίνους και εκδηλώσεις εκτιμήσεων και ελπίδας ευοίωνους δια το μέλλον» (από Μιχ, Αργυρόπουλο «Ο ζωγράφος Ράλλης, Αμάλθεια, 16/28 Νοέμβρη 1895 (Α.Θ.Ρ. Α, 80, 82).
Όλοι μιλούσαν για την αβρότητα του, τους τρόπους του, την υπομονή του στους ανθρώπους και το πείσμα του στην γνώση. Άνθρωπος με πηγαίο χιούμορ. Είχε προσήλωση στην φιλοδοξία του να γίνει ο ζωγράφος που ήθελε να γίνει. Έγραφε στην διαθήκη του: «Ο σκοπός της ζωής μου ήταν η ζωγραφική μου». Στο γαλλόφωνο τύπο του Καϊρου, του κόλλησαν το παρατσούκλι «Δόν Ζουάν» από τις κατακτήσεις των κυριών και τα μοντέλα των εργαστηρίων του. Κάπνιζε, οδηγούσε αμάξι και ήταν πολύ καλός οδηγός. Του άρεσε η όπερα. Ιδιαίτερα του Βάγκνερ. Ήταν πολύ εργατικός και είχε υπομονή με τους μαθητές του.
Η πρώτη του συμμετοχή σε έκθεση ήταν στο Salon των Απορριφθέντων το 1873 με το έργο του «Η γέννηση της Νηρηίδας». Χαρακτηρίζεται ως ερασιτεχνική εκτέλεση. Μάιο του 1875 παίρνει μέρος στο Salon του Παρισιού στο Palais des Champs Elysee. Η έκθεση απο το 1881 είχε ανατεθεί στην «Κοινότητα Γάλλων Καλλιτεχνών» και έτσι ήταν ευκολότερη η πρόσβαση των καλλιτεχνών (και των ξένων). Συμμετείχαν 5.000 έργα και την επισκέφθηκαν 314.302 άνθρωποι! Το έργο του Ράλλη προκρίθηκε και ήταν μια μεγάλη επιτυχία για αυτόν! Η έκθεση αποτελούσε μια τεράστια αγορά τέχνης. Ποιος θα αναδειχθεί και πώς; Χρειαζόταν οι διασυνδέσεις για την προώθηση του έργου και του καλλιτέχνη. Οι τεχνοκριτικοί και οι δημοσιογράφοι καθόριζαν τα πάντα. Αυτοί επέβαλαν. Η πατρωνία ξεκινούσε από τα εργαστήρια των δασκάλων στην Καλών Τεχνών. Ο μαθητής- ζωγράφος ήταν πλήρως εξαρτώμενος από τον καθηγητή του που είχε τις ανάλογες διασυνδέσεις με τεχνοκριτικούς και δημοσιογράφους. Αλλιώς δεν θα αναγνωριζόταν ποτέ. Οι ιμπρεσιονιστές αντιτάχθηκαν σε αυτό (βλέπε βιογραφία Μανέ ΕΔΩ). Ήθελαν να ελευθερωθεί επιτέλους η εσωτερική ματιά του καλλιτέχνη και το χέρι του να δημιουργήσει ελεύθερα. Ο Gerome πολεμούσε τους ιμπρεσιονιστές και ο Ράλλης τον ακολούθησε. Η επιτροπή διοργάνωσης του Salon ήταν βοήθημα του Gerome σίγουρα. Στο Salon από το 1874 απονέμονταν και βραβεία από το Ινστιτούτο που ήταν βασικό μέλος ο Gerome. Ο Ράλλης στηρίχθηκε πολύ από τον δάσκαλο του. Δεν είχε όμως dealer και έπρεπε ο ίδιος να φροντίζει για τις δημόσιες σχέσεις. Η αναγνώριση του, του εξασφάλιζε οικονομική άνεση και κοινωνική αποδοχή. Διατηρούσε ο ίδιος ένα ανοιχτό σαλόνι, γεγονός που σήμαινε έντονη κοινωνική ζωή.
Θα σας διορθώσω, Ράλλης 1875
Στο Παρίσι είχε αρχίσει να γίνεται μια ανατροπή ως προς τα θέματα που επέλεγαν να ζωγραφίσουν οι καλλιτέχνες. Εστίαζαν όλο και περισσότερο στην καθημερινή ζωή. Έτσι και ο Ράλλης, στην Ά συμμετοχή του στο Σαλόνι του Παρισιού το 1875 παρουσίασε το έργο του «Θα σας διορθώσω». Οι ελληνικές εφημερίδες έγραψαν για την συμμετοχή του στολίζοντας τον με δάφνες! Με τόσους επαίνους θα συνεχίσουν και την επόμενη χρονιά να γράφουν για τον Ράλλη, ξανά για τα έργα του στο Σαλόνι του Παρισιού αλλά και για τη συμμετοχή του στην έκθεση στο Λίβερπουλ με το έργο του «Καμαριέρα του Λουδοβίκου IV ποτίζει λουλούδια» και το «Πριν τον χορό». Σκηνές επίσης της καθημερινότητας. Άλλα όμορφα έργα του αυτής της περιόδου είναι το «Ικετεύοντας για ένα κομματάκι» και το «Ζήλεια».
Ζήλεια, Ράλλης
Καμαριέρα Λουδοβίκου IVποτίζει
λουλούδια, Ράλλης
Οι υφάντρες στην Αράχοβα, 1877, Ράλλης
Από το 1877 και μετά θα στραφεί πολύ περισσότερο στα ηθογραφικά θέματα από την ελληνική καθημερινότητα και την θρησκευτική ζωή στην Ελλάδα. Αυτή του η στροφή, πηγάζει, διαπνέεται, από το ταξίδι του στην Ελλάδα την άνοιξη του 1876. Αυτό συνέπεσε χρονικά με την αναζήτηση του ελληνικού κράτους για σύνδεση του παρόντος με το παρελθόν, όχι όμως με το τόσο μακρινό αρχαίο ελληνικό παρελθόν. Στα θέματα του θέλει να συνδέσει την ιστορία και τους απελευθερωτικούς αγώνες με την ελληνική ορθόδοξη εκκλησία και τον ρόλο της σε αυτούς, όπως γράφει στο ημερολόγιο του. Στο Σαλόνι του 1877 θα παρουσιάσει τα έργα του «Η προσευχή σε μια ελληνική εκκλησία στο όρος Παρνασσός» και «Οι υφάντρες στην Αράχοβα». Στην Αθήνα θα επισκεφθεί την καλλιτεχνική έκθεση στο Πολυτεχνείο και θα έρθει σε επαφή με έλληνες ζωγράφους. Επίσης, θα ταξιδεύσει στην Θήβα, Μέγαρα (πιθανώς καθ’ υπόδειξη του Λύτρα) και σε άλλες περιοχές στην Στερεά Ελλάδα. Μάλιστα, στα Μέγαρα (από μαρτυρία δημοσιεύματος της εφημερίδας Ώρα) παραβρίσκεται σε πανηγύρι από όπου θα τον εμπνεύσει μια νεαρή κοπέλα με την τοπική της ενδυμασία και θα της ζητήσει να την φωτογραφίσει. Η κοπέλα δέχεται και ο Ράλλης θα έχει υλικό προς καλλιτεχνική επεξεργασία.
Κορίτσι με παραδοσιακή ελληνική ενδυμασία
Ράλλης
Προσευχή σε μιαν ελληνική εκκλησία στο όρος Παρνασσός,
Ράλλης, 1876, 81Χ65
Η παπαδοπούλα, Ράλλης
Μεσημεριανή ανάπαυση, Ράλλης, 28Χ39
Νεαρό κορίτσι υφαίνει κλαδιά ιτιάς, Ράλλης
Βαζιβουζούκος σε ενα καφέ της Σμύρνης,
Ράλλης 1877
Ένα χρόνο μετά, το 1878, στο Salon του Παρισιού παρουσιάζει το έργο του «Bachi-Bouzouks σε ένα καφέ της Σμύρνης». ( Οι Βασιβουζούκοι ήταν ομάδες οπλισμένων Οθωμανών μαχητών της Υψηλής Πύλης που όμως δεν αμειβόταν από αυτήν και δεν είχαν διακριτικά ή στολές στρατιωτικές. Ήταν χρήσιμοι σε μικρής εμβέλειας πολεμικές αποστολές). Εικάζεται ότι είχε επισκεφτεί συγγενείς του στην Σμύρνη σε συνέχεια του ταξιδιού του στην Ελλάδα μια και το 1879 παρουσιάζει ξανά ένα θέμα από την Σμύρνη το «Στον οπλοποιό». Την ίδια χρονιά συμμετέχει στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι με 4 έργα: «Καμαριέρα του Λουδοβίκου ΧΙV ποτίζει λουλούδια», «Σκλάβα παίζοντας κιθάρα», «Μετά την ταφή» και «Νουρμαχάλ η χορεύτρια». Είχε πολύ καλές κριτικές μα και κάποιες επικρίσεις. Την ίδια χρονιά θα εκθέσει στο Λίβερπουλ τα έργα του «Στον οπλοποιό», «Εσωτερικό σπιτιού στην Κύπρο» και «Ένα μοντέλο στο στούντιο».
Και το 1789 θα συμμετάσχει στο Salon του Παρισιού και στην Έκθεση Royal Academy του Λονδίνου με κάποια από τα παραπάνω έργα.
Το 1880 επισκέπτεται την Αίγυπτο. Ο δάσκαλος του Gerome του έχει μεταδώσει την προτίμηση του στην Ανατολή και ο Ράλλης θα είναι ο συνεχιστής της προτίμησης του δασκάλου του. Εμπνέεται και αντλεί από εκεί τα θέματα του. Με 2 έργα του «Λάτρης της τέχνης στο Κάιρο» και «Περσική φρουρά» θα συμμετάσχει εκείνο το έτος στο Σαλόνι του Παρισιού αλλά και σε όλες τις συμμετοχές του στο Λίβερπουλ.
Το φιλί, Ράλλης, 1880, 55Χ46
Φλερτ 1880, Ράλλης
Το 1881 παντρεύεται την Ιουλία Μαυροκορδάτου. Ο πατέρας της ήταν μέλος της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου. Από εδώ και πέρα, ο Ράλλης θα εκθέτει θέματα της Ανατολής όπως «Οι δυο τυφλοί», «Μαριονέτες στο χαρέμι», «Η πλήξη (στο Σαράι), «Ο ευνούχος» κτλ. Κάποια από τα έργα του σατιρίστηκαν από τον γαλλικό τύπο.
Το 1882 αποκτά το μοναδικό του παιδί, την Κατερίνα.
Οι δυο τυφλοί, Ράλλης, 1881
Οι μαριονέτες, Ράλλης, , 1881, 65Χ80
Μάθημα σε χαρέμι, Ράλλης, 1884
Το 1884 ξεχωρίζει με το μεγάλο του έργο «Η αγρύπνια του Πασά» αλλά και με το «Μάθημα σε χαρέμι». Την ίδια χρονιά θα ζητήσει από τον φίλο του Γύζη να του πουλήσει έναντι 3.000 φράγκων το έργο του «Γιαγιά που διηγείται παραμύθια σε παιδάκια» (ηθογραφικό θέμα). Ο Ράλλης θαύμαζε και επηρεαζόταν από το έργο του Γύζη. Αλλά και τον Λύτρα τον θεωρεί «μέγα ζωγράφο» όπως και τον Ιακωβίδη. Τον Ιούνιο θα ταξιδέψει από την Αθήνα στην Πόλη (αναγγέλλεται από τις τοπικές εφημερίδες) για να εμπνευστεί ξανά από την Ανατολή. Ο Γεώργιος Ά θα του απονέμει, εν τη απουσία του, τον Αργυρό Σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος για την καλλιτεχνική του αξία και την προσφορά του στην ελληνική τέχνη.
Η τούρκικη λεηλασία, Ράλλης, 1885, 60Χ80
Η χριστιανή εστιας, Ράλλης 1885
Μοναχός αγιογραφεί, Ράλλης
Το 1885 αιτήθηκε και πήρε την γαλλική ιθαγένεια. Θα ταξιδέψει στα Μέγαρα. Περιοδεύει στην Μάνη για να μελετήσει τη ζωή και τα ήθη του τόπου. Κράτησε πολύ μεγάλο υλικό από τους ανθρώπους, τα πρόσωπα, τις τόσο όμορφες και ξεχωριστές ενδυμασίες. Το ίδιο σε Λειβαδιά, Αράχοβα, Δελφούς. Τα Μέγαρα τα λάτρεψε και ιδιαίτερα την μικρή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Επισκέπτεται και το Άγιο Όρος για 2 εβδομάδες τον Αύγουστο. Μελετούσε τη ζωή των μοναχών, τα τοπία της εκκλησίας, την βυζαντινή τέχνη… Όλες οι εικόνες αυτές αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης του για πάρα πολλά χρόνια.
Για το Άγιο Όρος υπάρχει βιβλίο με κείμενα από το ημερολόγιο του Ράλλη με τίτλο «Στο Όρος Άθως, Αποσπάσματα από το ημερολόγιο ενός ζωγράφου» Υπο Θ. Ράλλη, Αθήνα 2004 και το βρίσκουμε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας. Αφορά το ταξίδι του το 1885 στο Άγιο Όρος. Έχει 74 σελίδες και είναι γραμμένο στα γαλλικά. Περιγράφει με λιτότητα την μυστηριακή ατμόσφαιρα του χώρου και κάνει το ψυχογράφημα των ανθρώπων εκεί. Εμπνεύστηκε τα έργα του «Τράπεζα σε ελληνικό μοναστήρι και το «Εικονογράφος: Ζωγράφος των ιερών εικόνων στο Όρος Άθως». Εκεί του είχαν ιδιαίτερη φιλοξενία. Ήταν επιφανής επισκέπτης λόγω των συστατικών επιστολών που είχε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Προκόπιο Ά. Σε αυτό το βιβλίο του ο Ράλλης αναφέρει πως οι αγιογράφοι είναι «αντιγραφείς και δεν ξέρουν ούτε να σχεδιάζουν εκ του φυσικού, ούτε να συνθέτουν. Η φιλοδοξία τους συνίσταται στο να μιμηθούν δουλοπρεπώς». Παρόλο αυτό, του άρεσε το θρησκευτικό συναίσθημα που υπήρχε σε αυτά και η απλοϊκότητα.
Τράπεζα σε ελληνικό μοναστήρι, Ράλλης, 1885
Ο αγιογράφος ιερών εικόνων στο όρος Αθως, Ράλλης, 1887, 1,25Χ1,65
Η προσευχή στον άγιο του κρεβατιού, Ράλλης,
1886, 48Χ32
Το 1886 συμμετάσχει στο Salon και αλλού με το έργο του «Τράπεζα σε ένα ελληνικό μοναστήρι» (από την μονή Εσφιγμένου του Αγ. Όρους). Στις Βερσαλλίες θα εκθέσει το οριεντάλ έργο του «Σιέστα σε ένα τζαμί του Καίρου». Οι εφημερίδες τον εκθειάζουν για τα έργα του, τα ξεχωριστά θέματα του και την συμμετοχή του στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εκθέσεις. Ακόμα και στην Αμερική! Την ίδια χρονιά θα ζωγραφίσει «Το δράμα», «Πυρετός στην Ελλάδα» (καθημερινή ζωή), «Θρησκευτική ζωή στο Όρος Παρνασσός» αλλά και το «Ο εικονογράφος: ζωγράφων αγίων εικόνων στο Όρος Άθως».
Σεπτέμβρη του 1887 πεθαίνει η γυναίκα του, μόλις 29 ετών, μάλλον από φυματίωση. Έμεινε μόνος του με την πεντάχρονη κόρη του.
Τον επόμενο μήνα πήρε μέρος με τα έργα του «Η έγερσις της Μεγαρίτιδος» και «Νυχτέρια του Πασά της Ταγγερης» στα Δ΄ Ολύμπια Αθηνών. Πήρε Αργυρό μετάλλιο.
1888 Και άλλες συμμετοχές σε μεγάλες εκθέσεις. Το ίδιο και το 1889. Εκθέτει στο Salon το «Το λουτρό της Αλάμπρα» και το «Ανάπαυση στο λουτρό» Στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού με έργα που προαναφέραμε (θρησκευτικά κυρίως θέματα) πήρε το Αργυρό μετάλλιο.
Η Μεγάλη Παρασκευή, 1888, Ράλλης
Η προσευχή πριν τη Θεία Κοινωνία στα Μέγαρα, 1890, Ράλλης, 60Χ93
Από το 1890 το Salon του Παρισιού θεωρούταν πια ξεπερασμένο. Παρακμάζει και χωρίζεται σε 2 μέρη. Ο Ράλλης θα συμμετάσχει μέχρι το 1896 στο αρχικό Salon. Αποφασίζει να μείνει στο Κάιρο ως το 1904, δηλαδή για 14 χρόνια. Τα έργα του πολλά, και τα ταξίδια του επίσης. Ελλάδα, Μ. Ανατολή, Ευρώπη.
Πορτρέτο του Nubar Rasha
1893, Ράλλης
Το 1891 ιδρύεται Σαλόν στο Κάιρο με πρόεδρο και πρωτεργάτη τον Ράλλη στο φουαγιέ του Χεδιβικού θεάτρου με επιτυχία για χρόνια και πωλήσεις γύρω στα 100.000 φράγκα! ‘Ήταν η πρώτη έκθεση ζωγραφικής στην Αίγυπτο! Διήρκεσε μιαν εβδομάδα, είχε εισιτήριο που το συνολικό ποσόν του δωρίθηκε σε κάποιο νοσοκομείο και βέβαια προσκάλεσε όλη την υψηλή κοινωνία του τόπου. Η συμμετοχή των ζωγράφων μεγάλη και το γεγονός φάνταζε σαν μια γιορτή. Τα 15 έργα του Ράλλη πωλούνται όλα. Ένα από αυτά το αγόρασε η μάνα του Χεδίβη. Και στις εκθέσεις που ακολούθησαν ο Ράλλης πούλησε πολλά έργα του στα μέλη της οικογένειας Χεβίδη. Του ανατέθηκε μάλιστα από την κυβέρνηση το πορτρέτο αποθανόντος Χεβίδη.
Μενού (Ράλλης)
Η ζωή του και στο Κάιρο δεν σταματά να είναι ιδιαίτερα κοινωνική. Κυρίως με παραθέσεις γευμάτων όπου ο ίδιος φιλοτεχνούσε το μενού και οργάνωνε εκπλήξεις. Το Σαλόν του Καίρου έγινε ένα σημαντικό γεγονός, ακόμα και για τα καλλιτεχνικά δρώμενα της Ευρώπης. Ο Ράλλης εκθέτει τα έργα του παντού και συνεχώς ταξιδεύει. Παρίσι, Αθήνα, Χίος.. Δεν βρήκα κάποια πληροφορία για το πως χειρίστηκε το θέμα του παιδιού του όταν αυτός ήταν απών.
Γλυκό του κουταλιού απο τριαντάφυλλο στα Μέγαρα, 1892, Ράλλης
Τίποτα δεν αλλάζει και τις επόμενες χρονιές. Το 1895 από το σχετικό με τις τέχνες Υπουργείο της Γαλλίας του απονεμηθει ο Φοίνικας του Αξιωματικού της Ακαδημίας. Επισκέπτεται τη Σμύρνη για 10 μέρες. Δίνει εκεί τη συνέντευξη στον Μιχ. Αργυρόπουλο στην εφημερίδα «Αμάλθεια» και παντρεύεται την Μαρία, κόρη του πρώην Υπουργού Εσωτερικών της Ελλάδας - Πέτρου Μαυρομιχάλη. Άνοιξη του ίδιου έτους συμμετέχει στην Ά καλλιτεχνική Έκθεση Αθηνών με το πολύ όμορφο έργο του «Το αντίδωρο».
Το αντίδωρο, 66Χ100, Ράλλης, 1895
Εσωτερικό σπιτιού, Ράλλης, 38Χ46
Ο Ράλλης στον χώρο του
Τα έργα και οι εκθέσεις συνεχίζονται. Τώρα όμως, οι κυρίες του Καίρου ζητούσαν διακαώς να τους κάνει μαθήματα ζωγραφικής. Έτσι ο Ράλλης ιδρύει μια σχολή ζωγραφικής αφού εξάλλου το μότο του ήταν «Primo vivere”, λέγοντας πως έχει ανάγκη να ζήσει και χρειάζεται χρήματα για αυτό και πως την ζωγραφική δεν την κάνει μόνο για την δόξα. Τα μαθήματα γινόταν στο εργαστήριο του στο σπίτι του, πρωί – απόγευμα. Το βασικό του όμως εργαστήριο ήταν σε άλλη συνοικία. Ήταν μια μεγάλη αίθουσα εκθεσιακού χώρου, όπου έπαιρναν και τον καφέ τους, μπορούσαν άλλη στιγμή να φάνε κάτι, λειτουργούσε ως σαλόνι, διοργανώνονταν χοροί. Σε αυτό το πολυτελές περιβάλλον γινόταν και οι πωλήσεις των έργων του, μακριά από τον ανταγωνισμό των μεγάλων εκθέσεων όπου συμμετείχε. Αυτό τον έκανε ιδιαίτερα κοινωνικά αποδεκτό, προωθούσε την δουλειά του και του απέδιδε οικονομικά. Όσο για τα μαθήματα κόστιζαν 2 λίρες τον μήνα. Ακολουθούν και άλλες εκθέσεις και άλλες πωλήσεις και άλλα όμορφα έργα τα επόμενα χρόνια. Ο Ράλλης είναι αποδεκτός. Σταδιακά όμως αρχίζει να επικρίνεται από ανθρώπους που βλέπουν στο έργο του μιαν ακαμψία, μιαν ομοιομορφία, ίσως λόγω ίδιων θεμάτων και τεχνικής, ίδιων μορφών. Παρόλα αυτά, η κοινωνική του ζωή συνεχίζονταν όπως και οι πωλήσεις του. Η ζωντάνια όμως του ιμπρεσιονισμού συνεχώς κέρδιζε τους ανθρώπους. Οι τεχνοκριτικοί ήθελαν και αυτοί μια περισσότερη ζωντάνια στα έργα του Ράλλη μα συνεχίζουν να τον εκθειάζουν.
Κακά μαντάτα, 1897 Ράλλης
Τοπίο με πεύκα, Ράλλης 1899
Μάρτιο του 1899 συμμετέχει στην έκθεση στην Αθήνα στο Ζάππειο με αρκετά έργα του. Πούλησε δύο. Θα δει την διχόνοια των ελλήνων ζωγράφων (οι έλληνες ζωγράφοι που ζούσαν, σπούδαζαν και εργάζονταν στην Ελλάδα κόντρα στους έλληνες ζωγράφους που κατάγονταν κυρίως από την Κέρκυρα ή ήταν έλληνες του εξωτερικού με περισσότερες ευκαιρίες) και θα πει: «.. Προς Θεού! Τι φάγωμα καλλιτεχνικόν και τι διαίρεσις ζωγράφων υπάρχει εις τας Αθήνας!»
Η προσφυγοπούλα, Ράλλης 1901, 35Χ27
Νέα στο παράθυρο, Ράλλης, 1899,Βούρου Ευταξία
Έργο του Ράλλη
Κιρκασία, Ράλλης
Ράλλης
Ανατολίτισσα. Ράλλης, 54Χ42,
Μια ανατολίτισσα Ράλλης
Πορτρέτο νεαρής κυρίας, Ράλλης, 1884
Και το 1900 δεν αλλάζει κάτι. Κοσμική ζωή, όμορφες βραδιές στο σπίτι του με πρίγκιπες και άλλους εκλεκτούς καλεσμένους, εκθέσεις στο Salon του Καϊρου και του Παρισιού. Στην παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού ήταν μέλος της Διεθνούς Ελλανοδίκου Επιτροπής. Οι εφημερίδες στην Αθήνα εξήραν τον ρόλο του Ράλλη που συντελούσε στο να αναδειχθεί η ελληνική ζωγραφική. Ο ίδιος, υπογράφοντας πάλι με το ψευδώνυμο Rapin στο Cronique στις 16/5/1900 (αναδημοσιεύτηκε στην «Εσπερινή» 5/6/1900) γράφει: «Μιας και σε μερικά χρόνια χάρη του πολιτισμού, τα κουστούμια και τα έθιμα, που υπάρχουν σε μερικά χωριά της Ελλάδας, θα εξαφανιστούν, είναι τα έργα του κ. Λύτρα και στα πιο μοντέρνα του κ. Ράλλη που θα καταφεύγουμε για να τα ξαναθυμηθούμε».. Και είχε τόσο δίκιο!.. Τόνισε την σταδιακή απώλεια της παράδοσης μας μέσα σε ένα πλαίσιο ζωής που πια εκθειάζει την πρόοδο της τεχνολογίας ως παράγωγο «πολιτισμού». Η ελληνική μας παράδοση, παραδόθηκε στον νέο κατακτητή. Τέλη του 1900 έλαβε με προεδρικό διάταγμα στη Γαλλία, το παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής. Αυτό δημοσιεύτηκε στον γαλλικό, αιγυπτιακό και ελληνικό τύπο.
Φεβρουάριο του 1901, η ελληνική παροικία του Καϊρου του αναθέτει να σχεδιάσει ένα ασημένιο στεφάνι για τον τάφο της βασίλισσας Βικτώριας της Αγγλίας. Παράλληλα θα συμμετέχει με το έργο του «Μήδεια» στην καλλιτεχνική έκθεση του Παρνασσού στην Αθήνα. Την αγόρασε ο βασιλιάς Γεώργιος Ά.
Ο αναγνώστης, Ράλλης, 1902. 26Χ35
Είμαι δίπλα στα έργα του Ράλλη
σε έκθεση του Ιδρύματος Θεοχαράκη
Φεβρουάριο του 1902, διοργανώνει ξανά το Salon του Καϊρου και συμμετέχει με 14 έργα όπως το «Μεγάλη στενοχώρια», «Στο τζάκι», «Καθιστό λουτρό» κτλ.. Τον Απρίλιο θα συμμετάσχει σε έκθεση στο Μόντε Κάρλο με το έργο του «Μετά το Λουτρό» και αργότερα πήρε μέρος στο Salon του Παρισιού με τα «Χριστούγεννα στην Βηθλεέμ» και «Μεγάλη στενοχώρια». Έπειτα, συμμετέχει στον Παρνασσό στην Αθήνα με την «Προσευχή», «Μήδεια» κτλ. Συνεχώς τον εκθειάζουν για το έργο του, όμως γίνονται όλο και πιο έντονες οι ίδιες φωνές ότι είναι τυποποιημένος με έργα όμορφα μεν αλλά χωρίς ανανεωτική πνοή στην τεχνοτροπία τους, παρόλο που τα θεωρούσαν «γλυμμένα», τέλεια στην τεχνική.
Το 1903, συμμετέχει στο Salon του Καϊρου με 11 έργα, όπως τα «Κόρη παπά», «Ανάπαυση», «Μεγαρίτισσα εις την εκκλησίαν» κτλ. Η κριτική για τα έργα του πολύ δυσμενής. Όλοι έχουν κουραστεί από την επανάληψη του έργου του Ράλλη ο οποίος πιέστηκε τόσο πολύ που αποφασίζει την επόμενη χρονιά να φύγει από την Αίγυπτο. Οριστικά. Όμως, όλη τη χρονιά του 1903 συμμετέχει σε όλες τις εκθέσεις παντού. Στην Έκθεση του Παρνασσού πήρε το Αργυρό μετάλλιο για τα έργα του.
Ράλλης
1904. Ο Ράλλης μένει πια στο Παρίσι. Ένα Παρίσι που οι ιμπρεσιονιστές κερδίζουν τον κόσμο. Συνεχίζει και εκθέτει έργα του στο Salon του Καϊρου όπως «Η μάνα του ναύτη» (είναι εμπνευσμένο από το ποίημα του Καβάφη «Η Δέησις» όπως και το έργο του «Η θάλασσα στα βάθη της»), «Ελληνίδα του 1822» και κάποιες προσωπογραφίες. Ο Ράλλης πούλησε 7 έργα του και ακριβότερα από ότι ο κατάλογος της έκθεσης έγραφε. Οι εφημερίδες συνεχίζουν την δυσμενή κριτική. Ο ίδιος δήλωνε πως θα έχανε την προσωπικότητα του αν έχανε την τεχνοτροπία του γιατί ήταν η προσωπική του σφραγίδα. Πριν φύγει από την Αίγυπτο, οργανώνει μια δημοπρασία (25/3/1904) για να πουλήσει οτιδήποτε υπήρχε στο εργαστήριο του. Πούλησε τα μισά σε πάρα πολύ υψηλές τιμές!
Το 1905 συμμετέχει στο Salon Καϊρου και Παρισιού. Παντρεύει την κόρη του στο Παρίσι με τον καθηγητή Νομικής, Νικόλαο Πολίτη (γιός γιατρού και πρώην βουλευτή της Ελλάδας).
Το 1906 συμμετέχει για τελευταία φορά στο Salon Καϊρου. Ακόμη στο Salon Παρισιού και Μασσαλίας. Νοέμβρη του 1906, ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος, επισκέπτεται το εργαστήριο του Ράλλη στο Παρίσι και αγοράζει 3 έργα του για το Παλάτι στην Ελλάδα. Ήταν η «Βοσκοπούλα», «Βοσκοπούλα με κατσίκες» και «Η κόρη του παπά». Ο τύπος σε Ελλάδα και εξωτερικό αναφέρει το γεγονός και το ότι το κάθε έργο πουλήθηκε 1500 φράγκα. Με παρότρυνση του αγαπημένου φίλου του Ιακωβίδη, θα συμμετάσχει μαζί του στην Έκθεση των Αθηνών, όπου θα προσφέρει και έναν πίνακα του σε λοταρία.
Κόρη στη Βηθλεέμ στην κρύπτη της φάτνης Ράλλης,
35Χ26 (Μουσείο Μπενάκη)
Η πλύστρα, 35Χ27,5 πριν το 1907
Το τοίχος των δακρύων, Ράλλης
Φωτογραφία του Ράλλη
Το 1907 συμμετέχει στο Salon Παρισιού, στη Λυών και στο Μόντε Κάρλο. Το 1908 συμμετέχει στο Salon Παρισιού, στη Λυών και στην Καλλιτεχνική Εταιρία στην Αθήνα. Το 1909 συμμετέχει ξανά στην έκθεση στο Ζάππειο με 2 έργα του, όπως και στο Salon του Παρισιού με 3 έργα του και με 1 έργα του στην Λυών.
27 Σεπτεμβρίου του 1909 ο Ράλλης πεθαίνει στην Λωζάννη ( σύμφωνα με αρχεία της πόλης και όχι αλλού όπως λέγεται). Ήταν 57 χρονών. Πέθανε μετά από κάποια εγχείρηση από καρκίνο στο έντερο. Κληροδοτεί όλα τα έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας. Μόνο όμως όσα είχαν ελληνικά θέματα. Η μητέρα του θεσπίζει βραβείο στη μνήμη του που δίδεται στον νικητή διαγωνισμού φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών, τον «Ράλλειο διαγωνισμό».
Στην διαθήκη του στις 14/8/1909, που αντίγραφο της υπάρχει στο Λονδίνο στο Somerset House, έγραφε σαν τελευταία επιθυμία του να μην τον κλάψουν γιατί « Έζησα μιαν αρκετά ευτυχισμένη ζωή. Ο σκοπός της ζωής μου ήταν η ζωγραφική μου. Έδωσα όλα αυτά που ήμουν ικανός» και συνεχίζει λέγοντας πως αν ζούσε και άλλα 20 χρόνια, δεν θα είχε κάνει περισσότερη πρόοδο.
Ένας από τους ζωγράφους που ακολούθησε τον Ράλλη καλλιτεχνικά είναι ο Απόστολος Γεραλής από την Λέσβο (20/8/1886 – 26/11/1983).
Γεραλής -Το άναμμα του καντηλιού, 1923
Γεραλης Περιμένοντας την επιστροφή του
Να προσθέσω πως ο Ράλλης εικονογράφησε 2 λογοτεχνικά έργα, ηθογραφικές κωμωδίες (αντίστοιχες στα θέματα του Ράλλη) του Δημήτρη Βικέλα τα «Λουκής Λάρας»- 1891 και τα «Διηγήματα»- 1897 και 1 ποίημα του Δημήτρη Κόκκου (διπλωμάτης και ιδιαίτερος γραμματέας του Χαρίλαου Τρικούπη) με τίτλο «Η Μάρω και το αρνί της». Το «Λουκής Λάρας» περιλαμβάνει 75 σχέδια του Ράλλη. Για αυτά και για το εξώφυλλο, πληρώθηκε με 500 χρυσά φράγκα. Επιπλέον, η εικονογράφηση τον έκανε ακόμα πιο γνωστό, με πολύ θετικά σχόλια και αγκαλιάστηκε από πολλές άλλες χώρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου