ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ (Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ)
Diogenis Laertius: Vitae pholosophorum Book2 cection14 line 1
Ἔδοξε δὲ πῶς καὶ Δημοκρὶτω ἀπεχθῶς ἐσχηκέναι ἀποτυχών τῆς αὐτόν κοινολογίας. καὶ τέλος ἀποχωρήσας εἰς Λάμψακον αὐτόθι κατέστρεψεν. ὅτε καὶ τῶν ἀρχόντων τῆς πόλεως ἀξιούντων τὶ βούλεται γενέσθαι, φάναι, τοὺς παῖδας ἐν ὧ ἄν ἀποθάνη μηνὶ κατ’ ἔτος παίζειν συγχωρεῖν. καὶ φυλάττεται το ἔθος και νῦν. τελευτήσαντα δὴ αῦτὸν ἔθαψαν ἐντίμως οἱ Λαμψακινοὶ καὶ ἐπέγραψαν.
ἐνθάδε, πλεῖστον ἀληθείας ἐπὶ τέρμα περήσας
ουρανίου κόσμου,κεῖται Ἀναξαγόρας.
ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Φάνηκε δὲ ὅτι καὶ με τον Δημόκριτο δὲν τα πῆγε καλά διότι δὲν ἔγινε κατορθωτό νὰ συμφωνήσει μαζί του, καὶ τέλος ὅταν ἀποχώρησε εἰς την Λάμψακο κατέστρεψε τα βιβλία του. Καὶ ὅταν οἱ ἄρχοντες της πόλεως σκέπτονταν πώς νὰ τον μεταχειρισθοῦν, αὐτὸς εἶπε στὰ παιδιά ὅταν πεθάνει νὰ παίζουν ἕνα μῆνα κάθε χρόνο σε ἀνάμνησή του. Καὶ διατηρεῖται το ἔθιμο ἀκόμη. Ὅταν πέθανε οἱ Λαμψακινοί τον ἔθαψαν με τιμές καὶ χάραξαν ἐπιγραφή:
Ἐδῶ βρίσκεται ὁ Ἀναξαγόρας ποῦ ἀπεκάλυψε
τις περισσότερες ἀλήθειες γιὰ τον οὐράνιο κόσμο.
ΣΧΟΛΙΟ: Ὁ Ἀναξαγόρας πρέσβευε την Ἑλληνική παράδοση της μίας Κοσμογονικῆς (Χάος-Ἡσίοδος, ἡ Αἰθήρ- Ὀρφέας, ἡ Στύγα- Ὅμηρος, "Ἕν-Παν"), ἐνῶ ὁ Δημόκριτος την διαρχία (Καλό-κακό, κενό-ἄτομο, Θεός-'Αριμάν κ.λ.π) τῶν μάγων του Ζωροάστρη. Στὴν μητροπολιτική Ἑλλάδα ὁ Δημόκριτος ἦταν ἀνεπιθύμητος γι αὐτὸ καὶ ἐξεδιώχθη, ἐνῶ ἀντίστοιχα εἶχαν ἐκδιωχθεῖ ἀπὸ τυράννους πόλεων της Ἰωνίας ποῦ ὑπεστηρίζοντο ἀπὸ τους βασιλεῖς τῶν Περσῶν, οἱ Ἡράκλειτος, Πυθαγόρας, Ἀναξιμένης κ.α.
Ἡ θρησκεία τῶν Ἑλλήνων ἦταν πολυθεϊστική με κοινή θεία οὐσία (Ἐνωθεϊστική) ἐνῶ τῶν Μάγων Δυθεϊκή (Θεός - Σατανᾶς). Στοὺς Ἕλληνές ἡ αἰτία της Δημιουργίας εἶναι μία καὶ ἀπρόσωπη, ἐνῶ στοὺς Πέρσες μία Προσωπική θεότητα ποὺ "κτίζει ἕν κενῶ", ἔξω ἀπὸ την δική του θεία ὑπόσταση.
Την παράδοση του Πυθαγόρα καὶ του Ἡράκλειτο (Ὀρφική) ἀκολουθοῦσαν καὶ οἱ Πλάτων, Ἀριστοτέλης, Ζήνων κ.α. ἐνῶ τῶν Λεύκιπου καὶ Δημόκριτου ὁ Ἐπίκουρος, μετά την καταστροφή του Ζωροαστρικού ἱερατείου ἀπὸ τον Μέγα Ἀλέξανδρο ποὺ το κατάργησε. Το ἱερατεῖο τῶν Μάγων, ἐπανιδρύθηκε ἀπὸ την δυναστεία των Σασανιδῶν, κατά την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας.Η Ρώμη ἕν τέλει ἐπεδείχθη εὐάλωτη στὶς ἀνατολικές δοξασίες.
