Ἡ Ἑλένη Παπαδάκη ἦταν ἡ κορυφαία Ἑλληνίδα ἠθοποιός του Μεσοπολέμου, την ὁποία ὁ Γρηγόρης Ξενόπουλος εἶχε χαρακτηρίσει "ἀδιαμφισβήτητη διάδοχο της Κοτοπούλη".
Γνώρισε την δόξα πολύ νέα, ἀλλὰ ἔχασε τὴ ζωή της μόλις στὰ 41 της, μέσα στὸ χάος του
Ἐμφυλίου πολέμου, καὶ ἔκτοτε ξεχάστηκε.
Ὁ Μαρσάν, θαυμαστής καὶ βιογράφος της, ἔπειτα ἀπὸ πολύχρονη ἔρευνα φωτίζει τις ἄγνωστες πτυχές της ζωῆς της: τὴ θεατρική της ἰδιοφυΐα, τὴ βαθειά καὶ σπάνια μόρφωσή της, την καριέρα της στὸ ἐξωτερικό, την κόντρα της με την Κατίνα Παξινοῦ, τις ἰδιόμορφες ἐρωτικές της ἐπιλογές, την πατριωτική δράση της στὴν Κατοχή, ἑως την σκοτεινή δολοφονία της ἀπὸ το ΚΚΕ.
Ὄχι ἁπλὰ μιά καλλιτεχνική βιογραφία. Πρόκειται γιὰ τὴ δραματική πάλη μιᾶς ἀνώτερης πνευματικά προσωπικότητας γιὰ καταξίωση καὶ δημιουργία, στὴν ἀνέκαθεν ἀναξιοκρατική Ἑλλάδα.
Ξεσκεπάζεται το παρασκήνιο της λειτουργίας της κρατικῆς "ἐπιχείρησης" του Ἐθνικοῦ Θεάτρου, ὁποῦ οἱ το χρῆμα καὶ οἱ γνωριμίες ἀνέβαζαν στὴν κορυφή ταλαντούχους καὶ μὴ καλλιτέχνες, καὶ ἄλλους τους "ἐξαφάνιζαν".
Λασπολογία καὶ συκοφαντίες (Νοέμβρης 1944)
Ἡ Ἑλένη Παπαδάκη, κατά τὴ διάρκεια της Κατοχῆς ἔκανε το πέρασμά της στὴν ἀρχαία τραγωδία καὶ τα ἀποτελέσματα αὐτοῦ του ἐγχειρήματος περιγράφονται με χρυσά γράμματα ἀπὸ τους κριτικούς.
Η γνωριμία της με τον κατοχικό πρωθυπουργό Ράλλη, θα περιγραφτεί συκοφαντικά ώς έρωτας από τον σύγχρονο της Τύπο, και εκείνη θα κατηγορηθεί ώς ''η πόρνη-φιλενάδα'' του φιλογερμανού πολιτικού.
Στήν οὐσία, σήμερα ἔχει ξεκαθαριστεῖ πλήρως ἡ εἰκόνα γιὰ το ἀποτιθέμενο εἰδύλλιο: ὁ Ράλλης, ἦταν ἐνδεχομένως πολύ ἐρωτευμένος με την Ἑλένη Παπαδάκη, ἀλλὰ ἐκείνη δὲν ἀνταποκρίθηκε ποτέ στὰ αἰσθήματά του. Ἡ φιλία ὅμως, καὶ ὁ θαυμασμός του γιὰ την Παπαδάκη, ἀπέτρεπαν στὴν ἠθοποιό νὰ ζητᾶ χάρες ἀπῶ τον Ράλλη, καὶ να σώζει κυριολεκτικά ἀπὸ τον
θάνατο ἕλληνες πατριῶτες, εἴτε κομμουνιστές ἀντάρτες, εἴτε ἑβραίους καταζητούμενους.
Ἀντὶ ὅμως γι' αὐτὰ, ἡ ἀριστερή προπαγάνδα προτιμοῦσε νὰ την παρουσιάζει ὡς ἀνθελληνίδα, ὡς προδότρια της χώρας της [..]
Χρόνια μετά, ὁ ἡγέτης τῶν Κομμουνιστῶν, Νίκος Ζαχαριάδης, σχεδόν θὰ
ζητήσει συγνώμη, δηλώνοντας ὅτι ἡ δολοφονία της Ἑλένης Παπαδάκη ἦταν μία...''ἀνοησία''.
Ἡ ἀπελευθέρωση της Ἑλλάδας ἀπὸ τον γερμανικό, ἰταλικό καὶ βουλγαρικό ζυγό, βρῆκε τους ἠθοποιούς τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου, ὅπως καὶ ὅλο τον ἑλληνισμό, χωρισμένο σε δεξιούς καὶ ἀριστερούς, στὰ πρόθυρα του χειμῶνα του 1944. Γείτονας πρόδιδε γείτονα, φίλος κατέδιδε φίλο, καὶ οἱ ἀριστεροί ἠθοποιοί τους δεξιούς. Ἡ, καὶ ἀντίστροφα.
Οἱ ἐκλογὲς του Σωματείου Τῶν Ἠθοποιῶν το Νοέμβρη του 1944, ἐκλέγουν τὴ δεξιά παράταξη: Δημήτρης Χόρν, Ἄννα Καλουτά, Νίκος Δενδραμῆς, Ρένα Βλαχοπούλου, Ὀρέστης Μακρῆς, Βασίλης Αὐλωνίτης, Σπύρος Μουσοῦρης, κ.α. Στὸν ἀντίποδα, βέβαια, οἱ ἀριστεροί: Αἱμίλιος Βεάκης, Μάνος Κατράκης, Τίτος Βανδής, Δήμος Σταρένιος, Δημήτρης Μυράτ, Αλέξης Δαμιανός, Ζώρζ Σαρρή, Νίκος Τζόγιας, κ.α. Ὅμως, κατ' ἀπαίτηση μερίδων του σωματείου, ἀρχίζουν οι διαγραφές ἠθοποιῶν ἀπὸ τον σύλλογο.
Στις 23 Νοεμβρίου δημοσιεύουν μια λίστα με τίτλο ''Οἱ προδόται ἠθοποιοί''καὶ ὅσοι θεωροῦνται ''προδόται'', δικάζονται συνοπτικά γιὰ νὰ ἀποβληθοῦν...
Μία πρόγευση λαϊκοῦ δικαστηρίου ἀποτέλεσε ἡ «δίκη» του Σωματείου τῶν Ἠθοποιῶν στὸ θέατρο Διονύσια στὶς 24 Νοεμβρίου 1944.
Σε ἐπιστολή ποῦ ἔστειλε ὡστόσο, πρὸς τὴ συνέλευση, μία καὶ ἡ ἴδια δὲν παρέστη γιὰ νὰ ἀπολογηθεῖ, διαβάζουμε μεταξύ ἄλλων:
«Κατά πόσον ἡ ὅλη στάσις μου κατά το διάστημα της κατοχῆς ὑπῆρξεν «ἀντεθνική ἀντισυναδελφική, ἐγωιστική καὶ ἀπρεπής», δύνανται καλλίτερον ἀπὸ ἐμὲ νὰ διαφωτίσουν την Συνέλευσιν πολλοί ἐκλεκτοὶ συνάδελφοι, οἱ ὁποῖοι, ἀσφαλῶς θὰ παρίστανται εἰς αὐτὴν, ἀλλὰ καὶ πολλοί ἐπίσης διακεκριμένοι συνάδελφοι μή πρὸς ἐμὲ φιλικά διακείμενοι, θὰ εὐρεθοῦν ἔστω καὶ κατʼ ἰδίαν σκεπτόμενοι ὅτι εἰς πολλάς περιπτώσεις ἡ στάσις μου ὑπῆρξε κάθε ἄλλο παρά ἀντισυναδελφική ἡ ἐγωιστική…».
«Θάνατος στην πουτάνα!», ακουγόταν από πολλά στόματα και η Ελένη Παπαδάκη
διαγράφηκε από το Σωματείο.
Πράγματι, η «πριγκίπισσα της μοναξιᾶς», ὅπως την ἀποκαλοῦσαν κατά τὴ διάρκεια της Κατοχῆς λόγω τῶν διασυνδέσεών της, εἶχε καταφέρει νὰ σώσει πολύ κόσμο ἀνεξαρτήτως ἰδεολογίας, μεταξύ τῶν ὁποίων τον γιό του γνωστοῦ βιβλιοπώλη Ἐλευθερουδάκη καὶ τον γιατρό Γιῶργο Μουστρούφα, κατοπινό στέλεχος του Ὑπουργείου Ὑγείας ὑπὸ τον Πέτρο Κόκκαλη στὴν Κυβέρνηση του Βουνοῦ.
Ὅμως ὅλα αὐτὰ εἶχαν ξεχαστεῖ τόσο γρήγορα..
Καὶ ἡ λασπολογία, καλά κρατοῦσε.
Ὁ ''ἀπαγορευμένος'' Τύπος της ἐποχῆς, με την καθοδηγούμενη ἀπὸ ἀριστερούς κύκλους ἐφημερίδα''Ἑλληνικό Αἷμα'' διέδιδαν εὐθαρσῶς λαϊκιστικά ἀποκυήματα της φαντασίας τους:
''Ἄς σημειωθεῖ ὅτι ὁ Ράλλης δώρισε στὸν γεροντικό του ἔρωτα, μία ζώνη ἀπὸ πλατίνα, ἀξίας ἑκατοντάδων ἑκατομμυρίων. Ἔτσι, ἐνῶ ὁ λαός ὑποφέρει ἀπὸ την πείνα, ὁ πρωθυπουργός παριστάνει τον ''γενναιόδωρο'' ἐραστῆ.''
''Διεδόθη [...] τις τελευταῖες μέρες, ὅτι ὁ Γιάννης Ράλλης κατόρθωσε με ''δημοκρατικό εἰδικὸ νόμο'' νὰ τελέσει τον τέταρτο γάμο του, νυμφευθείς την Ἑλένη Παπαδάκη''. ''Διεθόθη [...] τις τελευταίες μέρες, οτι ο Γιάννης Ράλλης κατόρθωσε με ''δημοκρατικό ειδικό νόμο'' να τελέσει τον τέταρτο γάμο του, νυμφευθείς την Ελένη Παπαδάκη''.
Η κηδεία της ηθοποιού έγινε ένα μήνα μετά την δολοφονία της, τον Ιανουάριο του 1945. Στη φωτογραφία διακρίνονται οι Βασίλης Λογοθετίδης, Μελίνα Μερκούρη, Άννα Καλουτά, Κατερίνα Ανδρεάδη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Κώστας Μουσούρης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Μαρίκα Νέζερ, Κούλα Νικολαϊδου, Σαμ Μπράντεμπουργκ, η αδελφή της Κατίνας Παξινού Μαρίτσα Ράλλη, ο αδελφός της Μιχάλης Παπαδάκης.
Ὅλα αὐτὰ προκαλοῦσαν, δικαιολογημένα σε κάποιο βαθμό, το λαϊκό αἴσθημα. Μέρες μετά τὴ δολοφονία της Ἑλένης Παπαδάκη, οἱ δήμιοι θὰ ἔψαχναν ἀπεγνωσμένα στὸ σπίτι της, γιὰ την...ὑποτιθέμενη πλατινένια ζώνη ποῦ της χάρισε σύμφωνα με τα δημοσιεύματα ὁ πρωθυπουργός... Ἀντ' αὐτῆς, οἱ πλιατσικολόγοι βολεύτηκαν τελικά, μόνο με μία γούνα.
Οι τελευταίες της ημέρες (Δεκέμβρης 1944)
(Ἀπόσπασμα ἀπὸ το βιβλίο "Ἑλένη Παπαδάκη" του Πολύβιου Μαρσᾶν)
Πρωτομηνιά...1 Δεκεμβρίου 1944. Ἡ Ἑλένη καὶ ἡ Αἱμιλία (Καραβία) στέκονται μπροστά στὴν μπαλκονόπορτα ποῦ ἄνοιγε στὴ μεγάλη βεράντα στὸ διαμέρισμα της Ἑλένης στὴν ὁδὸ Ἰακωβίδου, ἀπ' ὁποῦ φαινόταν ὁ κάμπος ὡς την Πάρνηθα καὶ το Αἰγάλεω.
Με τα αἰώνια μελαγχολικά της μάτια, ἡ Ἑλένη κοίταζε σιωπηλή πρὸς τα βουνά. Ἡ Αἱμιλία, παρακολουθῶντας το βλέμμα της, εἰπέ: -Σήμερα πρωτομηνιά, σὰν τα ψηλά βουνά νὰ 'ναὶ ἡ τύχη καὶ ἡ ζωή σου. Ἡ ζωή μου; ρώτησε ἐκείνη καὶ σκύβοντας στὴν παλάμη του ἀριστεροῦ χεριοῦ της,
ἀκολούθησε με τον δείκτη του δεξιοῦ, την γραμμή της ζωῆς της. -Κοίταξε τι μικρή εἶναι η ζωή μου! Με ὅλες τις εὐχές ποῦ με βάζετε νὰ κάμωκάθε πρωτομηνιά στὰ ψηλά βουνά καὶ στὸ καινούριο φεγγάρι, ἡ ζωή γιὰ μένα εἶναι πάντα πικρή! Εὐτυχῶς ποῦ θὰ τελειώσει γρήγορα...
Καὶ την κοίταξε στὰ μάτια σὰν νὰ ζητοῦσε παρ' ὅλ' αὐτὰ, μία διάψευση ἀπὸ την Αἱμιλία.
Δύο εἰκοσιτετράωρα μετά, την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου, ἄρχισαν στὴν Πλατεῖα Συντάγματος τα τραγικά γεγονότα.
Ὁ Δημήτρης Μυρᾶτ, στὸ τελευταῖο βιβλίο του θυμήθηκε την ἡμέρα ἐκείνη:
'Τὴ μέρα ποῦ ξέσπασε το Δεκεμβριανό κίνημα του '44, ἦταν Κυριακή. Ξεκίνησα ποδαρόδρομο ὡς τα Πατήσια -εἴχαμε συνηθίσει στὴν Κατοχή την ἔλλειψη συγκοινωνιακῶν μέσων- νὰ πάω στὴν παράσταση του ΡΕΞ.
Δὲν εἴχαμε μάθει πῶς το πρωί στὸ Σύνταγμα εἶχε χυθεῖ το πρῶτο αἷμα. Φτάνοντας στὸ θέατρο 'Παπαιωάννου'' ἄκουσα κάτι συναδέλφους νὰ μου φωνάζουν ''Ποῦ πᾶς, δὲν ὑπάρχουν παραστάσεις!''. Γύρισα πίσω, φυσικά με το ἴδιο συγκοινωνιακό μέσο.
Στήν ὁδὸ Ἰακωβίδου ὁποῦ μέναμε κι οἱ δυό, ἀπάντησα την Ἑλένη ἕξω ἀπ' το σπίτι της.
Της εἶπα τα νέα: ''Πήγαινε κάπου νὰ κρυφτεῖς, φοβᾶμαι μὴ σε βρεῖ κακό''. Ἔγινε θηρίο ἀνήμερο. Πρώτη φορά την εἶδα ἔτσι, στὰ τόσα χρόνια της στενῆς μας φιλίας: ''Εἶσαι καὶ σῦ ἀπὸ κείνους ποῦ με λένε δωσίλογη!'', φώναξε με την κρυστάλλινη φωνή της, ποῦ δέν ἔχανε τὴ μαγεία της ἀκόμα κι ὅταν ἦταν ὀργισμένη. Δὲν τόλμησα νὰ της ἀντιμιλήσω. Λίγες μέρες πρίν, στὸ Θέατρο Διονύσια της Πλατείας Συντάγματος, εἶχε ὀργανωθεῖ ἀπὸ το Σωματεῖο τῶν ἠθοποιῶν μία γενική συνέλευση με σκοπό τὴ δίκη τῶν δωσίλογων ἠθοποιῶν...". Ἀτάραχη, ἀπαντοῦσε σε ὅποιον την συμβούλευε νὰ φυλαχτεῖ: ''Μὰ γιατί νὰ φύγω; Τι ἔχω κάμει; Ἐπείραξα ποτέ κανένα; Ἐπειδὴ ἔσωσα ἀνθρώπινες ζωές στὴν Κατοχή, εἶναι ποτέ δυνατόν νὰ ἔχω τον παραμικρότερο φόβο; Ἄς με πιάσουν, καὶ νὰ δοῦμε τι κακό ἔκαμα. Γιατί νὰ φύγω λοιπόν;''. Όλη η γεμάτη εὐθύτητα ζωή της Ἑλένης, κορυφώθηκε με την τελευταία αὐτὴ στάση της, την ἐποχῆ του φόβου καὶ της τρομοκρατίας. Με ἥσυχη τὴ συνείδηση παρέμεινε στὰ Πατήσια, ἐνῶ πολύς κόσμος ἀπὸ την ΕΑΜ κρατούμενη ζώνη δραπέτευσε πρός το Κολωνάκι. Πολλοί διερωτήθηκαν ἀργότερα, πώς καὶ γιατί δὲν διέφυγε κι ἐκείνη, καὶ το θεώρησαν ἀπρονοησία καὶ κακή ἐκτίμηση της κατάστασης, ἐνῶ γιὰ την Ἑλένη ἦταν μία πράξη συνέπειας πρός ὅλη τὴ ζωή της. Το πόσο διέφερε ἡ Ἑλένη ἀπὸ τους ἄλλους, το ἀπέδειξε το γεγονός ὅτι δὲν ζήτησε νὰ διαφύγει ἡ νὰ κρυφτεῖ. Σὰν την Ἀντιγόνη..
Η σύλληψη κι ἡ ἐκτελέση (21 Δεκεμβρίου 1944)
(Ἡ διήγηση ἀπὸ τον Πολύβιο Μαρσάν)
21 Δεκεμβρίου, ἡμέρα Πέμπτη
Ὁ Κώστας Μπιλιράκης, μέλος του ΕΑΜ καί φοιτητής Ἰατρικῆς, ἀνέλαβε το καθῆκον νὰ τὴ συλλάβει. Ἔφτασε στὸ σπίτι του γείτονά της καὶ φίλου Δημήτρη Μυράτ, ὁπού βρισκόταν ἡ Ἑλένη μαζί με την παρέα τους.
-Ἐδῶ πολιτοφυλακή του ΕΑΜ! Πού εἶναι ἡ Ἑλένη Παπαδάκη; Σας συλλαμβάνω ὅλους!
Ὁ Μυράτ ποῦ ἦταν μέλος του ΕΑΜ του ἀπάντησε: Μὴν κάνεις ἔτσι! Ἐγὼ ἀνήκω στὸ ΕΑΜ. Θὰ σε ἀκολουθήσουμε ὅλοι...
Ὅμως ἡ Ἑλένη βγῆκε μπροστά καὶ εἶπε "Ἐγὼ εἶμαι ἡ Παπαδάκη, τι θέλετε κύριε;". Την ὁδήγησε στὴν Πολιτοφυλακή. Από πίσω τους ἀκολούθησε ὁ σκύλος της Ἑλένης, ὁ Μπόντζο, ποῦ βλέποντας ἀπὸ το σπίτι της νὰ φεύγει ἀπὸ του Μυράτ με τον Εαμίτη, ἔφτασε μαζί τους ὡς το κτίριο. Αὐτὴ στὸ δρόμο ἔπαιζε μαζί του καὶ τον χάϊδευε. Ἐν τῷ μεταξύ στὸ σπίτι της, ἡ πολιτοφυλακή τα ἔκανε ὅλα γῆς Μαδιᾶμ, ἀναζητῶντας ἐνοχοποιητικά στοιχεῖα.
Γύρω στὶς ἑφτάμιση με ὀκτὼ το βράδυ, παρουσιάστηκε στὰ γραφεῖα της Πολιτοφυλακῆς ξανά ὁ Μπιλιράκης.
Δὲν εἶχε κατορθώσει νὰ βρεῖ στοιχεῖα ἐνοχοποιητικά για νὰ στηρίξει κατηγορίες ἐναντίον της. Οὔτε ὅπλα βρέθηκαν, οὔτε δῶρα ἀξίας ἀπὸ τον Ράλλη, καὶ τα μόνα τεκμήρια της προδοσίας της Ἑλένης Παπαδάκη στὴν πατρίδα της, ἦταν κάποιες κίτρινες φυλλάδες του ἀνεπίσημου Τύπου, ποῦ μιλοῦσαν γιὰ τους φανταστικούς γάμους της με τον Ράλλη!
Ἡ Ἑλένη Παπαδάκη ἦταν ἁπλῶς θῦμα καταγγελιῶν μιας ὁμάδας ἀριστερῶν ἠθοποιῶν.
Στό κελλί μαζί της βρισκόταν ἄλλη μία γυναῖκα, ἡ Νιόβη Χαριτάκη, ἕνα κορίτσι γύρω στὰ 20 καὶ ἑφτὰ μηνῶν ἔγκυος. Την εἶχαν συλλάβει στὶς 18 Δεκεμβρίου μαζί με την ἀδελφὴ της, Μαρίκα, με την κατηγορία ὅτι ὁ πατέρας τους ἦταν διευθυντής της Οὔλεν...
Τα μεσάνυχτα ἡ Ἑλένη πέρασε ἀπὸ ἀνάκριση και τα χαράματα, μαζί με τις ἄλλες δύο γυναῖκες, ἐπιβιβάστηκε σε μία μαύρη Φορντ, ὁδηγούμενη στὸν τόπο ἐκτέλεσης. Ὁ Βλάσσης Μακαρῶνας ἦταν ὁ ὠμός ἐκτελεστής της Ἑλένης Παπαδάκη. Πρίν γίνει ο δήμιος της Ἑλένης καὶ πολλῶν ἄλλων, ἦταν ἕνας μπακάλης ἀπὸ τους Ποδαράδες. Ἐπόπτης ἦταν ὁ γνωστός Καπετάν Ὀρέστης, ποῦ ἀφοῦ ἔπαιρνε ἀπὸ τους μελλοθάνατους ὅ,τι χρυσό φοροῦσαν ἐπάνω τους, τούς ἔστελνε στὸ ἀπόσπασμα. Γιὰ την Ἑλένη διέταξε θάνατο με τσεκούρι.
Της εἶπαν νὰ γδυθεῖ. Ἔτρεμε ἀπὸ το κρύο καὶ το φόβο πλέον καὶ κλαίγοντας ἄρχισε νὰ τους παρακαλάει γιὰ οἶκτο. Ἔβγαλε τὴ γούνα της την ὁποία παρέλαβε ὁ Ὀρέστης καὶ ὅταν τὴ διέταξε
νὰ βγάλει καὶ τα ὑπόλοιπα ροῦχα της, ἡ Παπαδάκη ἀναλύθηκε σε δυνατές κραυγές ἀπελπισίας καὶ γόους.
Ὅρμησαν τότε ἀφιονισμένοι πάνω της, καὶ μέσα σ’ ἕνα κατήφορο ἀπὸ προπηλακισμούς την ἔσυραν κοντά σε ἕνα ἀνοιγμένο λάκκο κι’ ἐκεῖ την ἔγδυσαν με τὴ βία.
Ὅμως, ποιός ξέρει τι συντελέσθηκε ἐκείνη τὴ στιγμή μέσα στὴν ψυχή του δήμιου; Ἐνοχές; Ἀναλαμπή ἀνθρωπιᾶς; Οἶκτος γιὰ την ἄδικη καταδίκη της; Τον συγκίνησε ἡ γυναικεία ἀδυναμία, ἡ ὀμορφιά ἡ οἱ θρῆνοι της; Ὅπως καὶ να'χει, ὁ δολοφόνος της προτίμησε νὰ της φυτέψει δύο σφαῖρες στὸ σβέρκο.
Ἴσως ἦταν τυχερή μές στὴν ἀτυχία της...
Γιὰ δύο μῆνες ἡ Ἑλένη ἔμενε ἀγνοούμενη. Κανείς δὲν γνώριζε τι ἀπέγινε καὶ ἡ ἀπελπισία συγγενῶν καὶ φίλων ἄγγιζε το ζενίθ. Κανείς δὲν τους ἐνημέρωσε γιὰ την ἐκτελέση.
Στὶς του Ἰανουαρίου 1945, ὁ προϊστάμενος του
Β’ Νεκροταφείου στὰ Πατῆσια, εἰδοποίησε τον Σᾶμ Μπράντενμπουργκ, ὅτι κατά την ἐκταφῆ πτωμάτων ποῦ εἶχε ἀρχίσει στὸν περίβολο τῶν Διυλιστηρίων της Οὔλεν, κάτι τον ἐνδιέφερε.
Ὁ Σᾶμ ὁδηγούμενος ἀπὸ τον Γελαδάκη, πιστοποίησε αὐτὴ του τὴ ἀνακάλυψη: Σωστό ράκος ἀναγνώρισε την Ἑλένη Παπαδάκη ποῦ ἦταν σε κοινό ὄρυγμα με τρίς-τέσσερις ἄλλους. Σε μία κατηφόρα φυτεμένη με πεῦκα ἦταν ὁ λάκκος ποῦ βρέθηκε ἡ Ἑλένη. Με μία κομπιναιζόν ἀνασηκωμένη γύρω ἀπὸ τὸν θώρακα, με τις ζαρτιέρες ζωσμένη στῆ μέση, ἡ Ἑλένη ἀναγνωρίστηκε ἀμέσως. Μία σφαῖρα στὸν αὐχένα με διέξοδο στὴν ἀριστερή μετωπική χώρα,
εἶχε δώσει τέλος στὸ μαρτύριο της…
Μετά το θάνατό της, ἡ Ἑλένη Παπαδάκη χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ την ἀντικομμουνιστική προπαγάνδα ὡς παράδειγμα ποῦ τεκμηρίωνε μία βία της Ἀριστεράς ποῦ εἶχε ὡς βάση της το φθόνο καὶ την προσπάθεια νά ἐξοντωθεῖ ἡ παλιά ἐλίτ –εἴτε εἶχε φταίξει εἴτε ὄχι–, ὥστε οἱ κομμουνιστές νά πάρουν τή θέση των ἐκπροσώπων της. Η θλίψη γιὰ την ἀπώλεια της ηθοποιού, πάντως, ξεπέρασε το αντικομουνιστικό στρατόπεδο. Ὡς ἀθῶο θῦμα, ἔγινε ποίημα ἀπὸ τον Ἄγγελο Σικελιανό καὶ εἰκονογραφήθηκε σάν Ἁγία Ἑλένη ἀπὸ τον Φώτη Κόντογλου. H Παπαδάκη ἐνέπνευσε τρεῖς σημαντικούς νεοέλληνες συγγραφεῖς σε διάστημα ἕξι δεκαετιῶν, νά τή χρησιμοποιήσουν ὡς ἡρωίδα στά βιβλία τους ποῦ ἀναφέρονται στά Δεκεμβριανά.[8]
Καθένα από τα βιβλία (που αναλύονται παρακάτω) ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση στη ζωή
και το θάνατο της ηθοποιού. Η Θεανώ Γαλάτη του Γιώργου Θεοτοκά είναι μια παράλληλη ιστορία
που δίδει χρώμα σε ολόκληρη τη δράση. Στον Μάνου Ελευθερίου η Παπαδάκη βρίσκεται στο
επίκεντρο του μύθου, αφορμή και κατάληξη της πλοκής. Ο συγγραφέας ακολουθεί μια λοξή
προσέγγιση στο παρελθόν. Θέτει ως υπόθεση ότι η Παπαδάκη δεν σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά
και αναζητεί, έκτοτε, την τύχη της, διερευνώντας παράλληλα τις αιτίες της δολοφονίας της.
Για τον Μισέλ Φάις, η Ελένη Παπαδάκη αποτελεί τον δεύτερο πυλώνα της πλοκής μαζί με
τη βιογραφία του Νίκου Ζαχαριάδη, σε ένα μεταμοντέρνο μυθιστόρημα που εντάσσει την
σύγχρονη ελληνική ιστορία μέσα στα όρια μιας οικογενιακής σάγκα. Ας ακολουθήσουμε τη
χρονολογική σειρά στην παράθεση των βιβλίων.
και το θάνατο της ηθοποιού. Η Θεανώ Γαλάτη του Γιώργου Θεοτοκά είναι μια παράλληλη ιστορία
που δίδει χρώμα σε ολόκληρη τη δράση. Στον Μάνου Ελευθερίου η Παπαδάκη βρίσκεται στο
επίκεντρο του μύθου, αφορμή και κατάληξη της πλοκής. Ο συγγραφέας ακολουθεί μια λοξή
προσέγγιση στο παρελθόν. Θέτει ως υπόθεση ότι η Παπαδάκη δεν σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά
και αναζητεί, έκτοτε, την τύχη της, διερευνώντας παράλληλα τις αιτίες της δολοφονίας της.
Για τον Μισέλ Φάις, η Ελένη Παπαδάκη αποτελεί τον δεύτερο πυλώνα της πλοκής μαζί με
τη βιογραφία του Νίκου Ζαχαριάδη, σε ένα μεταμοντέρνο μυθιστόρημα που εντάσσει την
σύγχρονη ελληνική ιστορία μέσα στα όρια μιας οικογενιακής σάγκα. Ας ακολουθήσουμε τη
χρονολογική σειρά στην παράθεση των βιβλίων.
Ἀργότερα, μετά την καταστολή του κινήματος, στὶς 28 Ἰανουαρίου του 1945,
ἔγινε μεγαλοπρεπής κηδεία στὴν ὁποία ὁ θάνατος της Παπαδάκη, θρηνήθηκε ὡς ἐθνικὴ ἀπώλεια. Τότε ο Α. Σικελιανός ἔγραψε τους στίχους:
Μνήσθητι Κύριε: Γιὰ την ὥρα ποῦ ἡ λεπίδα του φονιᾶ ἄστραψε
κι΄ ὅλος ὁ θεός της Τραγωδίας έφάνει.
Μνήσθητι Κύριε: γιὰ την ὥρα ποῦ ἄξαφνα, κι οἱ έννοιά ἀδελφές ἔσκυψαν
νὰ της βάλλουνε των αἰώνων το στεφάνι.
κι΄ ὅλος ὁ θεός της Τραγωδίας έφάνει.
Μνήσθητι Κύριε: γιὰ την ὥρα ποῦ ἄξαφνα, κι οἱ έννοιά ἀδελφές ἔσκυψαν
νὰ της βάλλουνε των αἰώνων το στεφάνι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου