Ἤ Μάχη των Πρωταθλητῶν (546 π.Χ.)

                                   Ἤ Μάχη των Πρωταθλητῶν (546 π.Χ.)

547 ΠΧ . Οἱ Σπαρτιᾶτες, ἔχοντας ἤδη ἀποσπάσει ἀπὸ τὸ Ἄργος τὴν ἰσχυρότερη σύμμαχό του, την Τεγέα, ἐν συνεχείας ἀποσποῦν τα Κύθηρα καὶ τὴ νότιο Κυνουρία καὶ, τέλος την Θυρεᾶτιδα, ἡ ἀπώλεια της ὁποίας θὰ ἀποτελέσει βαρύτατο οἰκονομικό πλήγωμα γιὰ το Ἄργος, το ὁποῖο κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Σπάρτης.
Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΩΝ» 546 π.Χ.
546 ΠΧ Στὴ σύγκρουση ποὺ θὰ ἔκρινε το νέο πόλεμο, ἔχουμε ἕνα συγκλονιστικό ἱστορικό γεγονός ποὺ ἀποδεικνύει την ἀξία ποὺ ἀπέδιδε ἡ Σπάρτη στὶς ἔννοιες της Τιμῆς, της Πίστεως καὶ της Ἀξιοπρέπειας. Πρὸς ἀποφυγή ἀσκόπου αἱματοχυσίας, οἱ δύο στρατοί συμφωνοῦν νὰ πολεμήσουν ἀπὸ την κάθε πλευρά μόνον 300 ἐπίλεκτοι ὁπλῖτες («Λογάδες») καὶ το ὑπόλοιπο τῶν στρατών νὰ ἀποτραβηχτεῖ στὶς πατρίδες τους. Ἡ σύγκρουση των δύο ἐπιλέκτων σωμάτων, με ἐπικεφαλίς τον Σπαρτιάτη Οθρυάδη καὶ τον Ἀργεῖο Θέρσανδρο, ὁρίζεται καὶ πραγματοποιεῖται στὴν τοποθεσία Πάρπαρο. Στὴν ἄγρια μάχη ποὺ ἀκολουθεῖ ἕως την ἀφίξη της νυκτός, φονεύονται πάντες πλὴν τριῶν μόνον ὁπλιτῶν, δύο Ἀργείων (του Ἀλκήνωρος καὶ του Χρομίου) καὶ του τραυματισθέντος σοβαρά Σπαρτιάτου ἀρχηγοῦ Ὀθρυάδου.
Οἱ Ἀλκήνωρ καὶ Χρόμιος, θεωρῶντας ὅτι εἶναι οἱ μόνοι ζωντανοί, φεύγουν ἀπὸ το πεδίο της μάχης γιὰ νὰ ἀνακοινώσουν τὴ νίκη τους στὸ Ἄργος, ἀλλὰ ὁ Ὀθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται ὄρθιος, ἐκδύει τα σώματα τῶν νεκρῶν Ἀργείων καὶ με τον ὁπλισμὸ τους ὑψώνει Τρόπαιο, πάνω στὸ ὁποῖο γράφει με το αἷμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Ἀργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό καὶ το Ἀνθολόγιο Στοβαίου) ἡ «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιοῦχοι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), καὶ ξεψυχάει δίπλα στοὺς 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θὰ φθάσουν στὸ πεδίο της μάχης οἱ δύο στρατοί, το ἑπόμενό πρωί, γιὰ νὰ διαπιστώσουν το ἀποτέλεσμα, ἡ νίκη ἀμφισβητεῖται καὶ ἀπὸ τις δύο πλευρές καὶ ἀπὸ λόγο σε λόγο οἱ δύο πλευρές ἔρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά ἀπὸ αἱματηρό ἀγῶνα νικοῦν οἱ Σπαρτιᾶτες καὶ ἡ Θυρέα ὁριστικά δίδεται στὴν πόλη τους.
Ἀντίθετά ἀπὸ τον Ἡρόδοτο ποὺ θέλει τον ἀρχηγὸ τῶν Σπαρτιατῶν Ὀθρυάδη νὰ ἔχει αὐτοκτονήσει μετά την ὑψώση του Τροπαίου, μὴ θέλοντας νὰ ἐπιστρέψει ζωντανός στὴν Σπάρτη ὅταν ὅλοι οἱ συλλοχίτες του εἶχαν φονευθεῖ, ἡ παράδοση τῶν Ἀργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα ὑπὸ του Περιλάου, τον ὁποῖο μάλιστα ἐτίμησαν οἱ Ἀργεῖοι, ὅπως διασώζει ὁ Παυσανίας (2, 20, 6), με ἀνδριάντα του στὸ Θέατρο της πόλεως. Ἡ ἐκδοχὴ τῶν Ἀργείων φαίνεται ἀληθεστέρα, δεδομένου ὅτι δὲν θὰ ἄφηναν ποτέ ζωντανό οἱ δύο Ἀργεῖοι τον ἀρχηγὸ τῶν ἀντιπάλων τους, ἄρα εἶναι λογικό νὰ ἔχει ἀνασηκωθεῖ ὁ τελευταῖος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα ἀπὸ νεκρά κορμιά, “ἀμικλάστοις δόρασι ἐπερειδόμενος” ὅπως γράφει ὁ Πλούταρχος στὰ “Ἠθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, ὅταν ἀπεχώρησαν οἱ ἐπιζήσαντες δύο πολεμιστές του Ἄργους ἀπὸ το πεδίο της μάχης γιὰ νὰ ἀναγγείλουν τὴ νίκη τους στὴν πατρίδα τους.
Πρὸς ἀνάμνηση αυτής της μάχης σώζονται ἐπιγραφές, ὅπως ἡ ἀκόλουθη:

ΖΕΥ ΠΑΤΕΡ, ΟΘΡΥΑΔΑ ΤΙΝΑ
ΦΕΡΕΤΡΟΝ ΕΔΡΑΚΕΣ ΑΛΛΟΝ ΟΣ ΜΟΝΟΣ
ΕΚ ΘΥΡΕΑΣ ΟΥΚ ΗΘΕΛΗΣΕ ΜΟΛΕΙΝ
ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΠΙ ΣΠΑΡΤΗΝ ΔΙΑ ΔΕ
ΞΙΦΟΣ ΗΛΑΣΕ ΠΛΕΥΡΑΝ ΔΟΥΛΑ
ΚΑΤΑΓΡΑΨΑΣ ΣΚΥΛΑΣ
ΚΑΤ’ΙΝΑΧΙΔΩΝ (δηλ. Ἀργείων).

Ἡ Σπάρτη πλέον θὰ ἐλέγχει μία μεγάλη ἔκταση 8.500 τετραγωνικῶν χιλιομέτρων, ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὰ 2/5 της Πελοποννήσου. Οἱ Ἀργεῖοι ξυρίζουν σε ἔνδειξη πένθους το κεφάλι τους καὶ ὁρκίζονται νὰ μὴν ἀφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οἱ γυναῖκες τους νὰ φορέσουν κοσμήματα χρυσά ἕως ὅτου ἐπανακτηθεῖ ἡ Θυρεάτις. Ἀντιθέτως, οἱ Σπαρτιᾶτες καθιερώνουν ἔκτοτε τα ὑπερβολικῶς μακριά μαλλιά σε ἀνάμνηση της μεγάλης νίκης τους ἐπὶ τῶν Ἀργείων καὶ ἐνσωματώνουν στὴ μνήμη τῶν ἕν Θυρέα πεσόντων καὶ του Ὀθρυάδου καὶ πρὸς τιμήν τοῦ Θεοῦ Ἀπόλλωνος Καρνείου, μέσα στοὺς ἀνά ἔτος ἑορτασμούς τῶν «Γυμνοπαιδιῶν» ἀνδρικούς χορούς κατά την τελευταία ἡμέρα τῶν ἑορτῶν στὸν χῶρο του Θεάτρου της πόλεως. Οἱ χορευτές Σπαρτιᾶτες πολεμιστές, γυμνόποδες καὶ με μακριά μαλλιά (σε ὑπενθύμιση του ὅρκου τῶν ἀντιπάλων τους νὰ μὴν ἀφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους καὶ νὰ μὴ ξαναφορέσουν οἱ Ἀργεῖες γυναῖκες χρυσά κοσμήματα ἂν δὲν ἀνακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος τῶν ἑορτασμῶν σπονδή στοὺς Θεούς καὶ στὴν ψυχή του ἥρωός Ὀθρυάδου, ἐνῶ οἱ τελετές αὐτὲς συνδυάζονται χρονικῶς με ἄλλη, μικρότερη ἑορτή, τουλάχιστον ἕως το 370 ὅπου ἀπωλέσθη ἡ Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στὴν ἀκριβή τοποθεσία ποὺ διεξήχθη ἡ αἱματηρή μάχη (Πάρπαρος).
"Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΟΘΡΥΑΔΗΣ ΘΝΗΣΚΩΝ" - Johan Tobias Sergel (1740-1814), Μουσεῖο Λούβρου
Στοὺς δικούς μας καιρούς, 30 καῆ πλέον συγγραφεῖς, Ἕλληνές καὶ ξένοι, ἔχουν ὑμνήσει την ἀνδρεία του Ὀθρυάδου, ὁ δὲ ποιητής Ἀρίστος Καμπάνης (1883-1956), συνέγραψε γι’ αὐτόν το παρακάτω ποίημα, με τίτλο "Τρόπαιον":
«Ἀπ' την αὐγή πολέμααν ὥς το δείλη,
στῆς πολυζήλευτης Θυρέας τον κάμπο,
οἱ Ἀργεῖοι με τους Σπαρτιᾶτες
καὶ το αἷμα το νεοχλόιστον ἐπότιζε το χῶμα.
Κι ὅταν ὁ ἥλιος ἔπεσε στὰ ῥεῖθρα του Ὠκεανοῦ πατρός,
νὰ ξεκουράσει ἀπ' την τόση τα μάτια του τὴ φρίκη,
Ἀργεῖος δὲν ἀνάσαινε κανένας,
κι ἀπ' τους Σπαρτιᾶτες τρεῖς μονάχα
ἀῶ άμεσ' ἀπ' τους νεκρούς συντρόφους τῶν
ἐπρόσμεναν το θάνατο, ποὺ δὲ θ' ἀργοῦσε.
Κι ἦλθεν ἡ ἄλλη αὐγή, κι ἦλθεν ὁ ἥλιος,
ἦρθε νὰ πήξει τα αἵματα καὶ νὰ λαμπρύνει
τον ἠρεμαῖο το θάνατο ἡρώων τόσων
στὸν κάμπο το πολύχλοο της Θηρέας.
Κι ἀπὸ τους τρεῖς μόνον ἕνας ἀπ’ τους Σπαρτιᾶτες
ἀργοσάλευε μές ἀπ' τα κουφάρια.
Το αἷμα του τ' ἀργόπινε το χῶμα,
ἐνείρονταν τα Ἡλύσια καὶ το πλῆθος
το ἡρωικό τῶν Ἡρακλειδῶν προγόνων...
Καὶ καθώς ἀντιχτύπησε στὸ πρόσωπό του το φέγγος,
ἄθροισεν ὁ νιὸς τὴ δύναμή του τὴ λίγη.
ὀρθοτινάχτηκε, κι ἡ κόμη ἀνέμισε του στὴν αὔρα της ἡμέρας.
Το στηθοβόρον, ἔπνιξε τον πόνο,
το πολέμιον αἰχμηρό βγάζει βέλος
πού τον εἶχε τρυπήσει το γυμνίτη
καὶ κοιτῶντας τριγύρω, ὦ τι τρομάρα,
νεκρούς τους ἐχθροὺς ξάνοιξε καὶ τους Σπαρτιᾶτες,
καὶ νικητής ἐλόγιασε πῶς ἦτον
της πολυαίμακτης μάχης στὴ Θυρέα.
Μ' ὅσην εἶχε ζωή ὁ Ὀθράδης,
ἀπ' τους Ἀργείους ἀνάμεσα καὶ τους Σπαρτιᾶτες,
λίθο μεγάλο ἐστύλωσε.
Κατόπι ἀφοῦ βούτηξε στὸ αἷμα του το ξίφος,
"Ἐνίκησαν οἱ Σπαρτιᾶτες", γράφει.
Ἔπειτα πέφτει γιὰ νὰ κοιμηθεῖ τον ὕπνο,
Πού 'χὰν ὑπνώσει οἱ σύντροφοι καὶ οἱ ἐχθροί του».
Πηγή: Ἀπὸ το βιβλίο του Βλάση Γ. Ρασσιά: "Ἐπίτομος Ἱστορία τῶν Σπαρτιατῶν".
Σημ 1 - Ο Πλούταρχος ἀργότερα θὰ ἰσχυριστεῖ ὅτι ὁ λόγος ποὺ οἱ Σπαρτιᾶτες ἄφηναν μακριά μαλλιά δὲν ἦταν λόγῳ αὐτῆς της μάχης, ἀλλὰ ἦταν το ὕφος της ἐποχῆς.
Σημ 2 - Οἱ ἑορτὲς γιὰ την μάχη των Ἀργείων με τους Σπαρτιᾶτες ἴσως νὰ μὴν συνδέεται την μάχη ἀλλὰ πιθανά εἷναι παλιότερη

Η Μάχη των Πρωταθλητών (546 π.Χ.) 547 ΠΧ . Οι Σπαρτιάτες, έχοντας ήδη αποσπάσει από το Άργος την ισχυρότερη σύμμαχό του, την Τεγέα, εν συνεχεία αποσπούν τα Κύθηρα και τη νότιο Κυνουρία και, τέλος την Θυρεάτιδα, η απώλεια της οποίας θα αποτελέσει βαρύτατο οικονομικό πλήγμα για το Άργος, το οποίο κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Σπάρτης. Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΩΝ» 546 π.Χ. 546 ΠΧ Στη σύγκρουση που θα έκρινε το νέο πόλεμο, έχουμε ένα συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός που αποδεικνύει την αξία που απέδιδε η Σπάρτη στις έννοιες της Τιμής, της Πίστεως και της Αξιοπρέπειας. Προς αποφυγή ασκόπου αιματοχυσίας, οι δύο στρατοί συμφωνούν να πολεμήσουν από την κάθε πλευρά μόνον 300 επίλεκτοι οπλίτες («Λογάδες») και το υπόλοιπο των στρατών να αποτραβηχτεί στις πατρίδες τους. Η σύγκρουση των δύο επιλέκτων σωμάτων, με επικεφαλής τον Σπαρτιάτη Οθρυάδη και τον Αργείο Θέρσανδρο, ορίζεται και πραγματοποιείται στην τοποθεσία Πάρπαρο. Στην άγρια μάχη που ακολουθεί έως την άφιξη της νυκτός, φονεύονται πάντες πλην τριών μόνον οπλιτών, δύο Αργείων (του Αλκήνωρος και του Χρομίου) και του τραυματισθέντος σοβαρά Σπαρτιάτου αρχηγού Οθρυάδου. Οι Αλκήνωρ και Χρόμιος, θεωρώντας ότι είναι οι μόνοι ζωντανοί, φεύγουν από το πεδίο της μάχης για να ανακοινώσουν τη νίκη τους στο Άργος, αλλά ο Οθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται όρθιος, εκδύει τα σώματα των νεκρών Αργείων και με τον οπλισμό τους υψώνει Τρόπαιο, πάνω στο οποίο γράφει με το αίμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Αργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό και το Ανθολόγιο Στοβαίου) ή «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιούχωι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), και ξεψυχάει δίπλα στους 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θα φθάσουν στο πεδίο της μάχης οι δύο στρατοί, το επόμενο πρωϊ, για να διαπιστώσουν το αποτέλεσμα, η νίκη αμφισβητείται και από τις δύο πλευρές και από λόγο σε λόγο οι δύο πλευρές έρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά από αιματηρό αγώνα νικούν οι Σπαρτιάτες και η Θυρέα οριστικά δίδεται στην πόλη τους. Αντίθετα από τον Ηρόδοτο που θέλει τον αρχηγό των Σπαρτιατών Οθρυάδη να έχει αυτοκτονήσει μετά την ύψωση του Τροπαίου, μη θέλοντας να επιστρέψει ζωντανός στην Σπάρτη όταν όλοι οι συλλοχίτες του είχαν φονευθεί, η παράδοση των Αργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα υπό του Περιλάου, τον οποίο μάλιστα ετίμησαν οι Αργείοι, όπως διασώζει ο Παυσανίας (2, 20, 6), με ανδριάντα του στο Θέατρο της πόλεως. Η εκδοχή των Αργείων φαίνεται αληθεστέρα, δεδομένου ότι δεν θα άφηναν ποτέ ζωντανό οι δύο Αργείοι τον αρχηγό των αντιπάλων τους, άρα είναι λογικό να έχει ανασηκωθεί ο τελευταίος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα από νεκρά κορμιά, “αμικλάστοις δόρασι επερειδόμενος” όπως γράφει ο Πλούταρχος στα “Ηθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, όταν απεχώρησαν οι επιζήσαντες δύο πολεμιστές του Άργους από το πεδίο της μάχης για να αναγγείλουν τη νίκη τους στην πατρίδα τους. Προς ανάμνηση αυτής της μάχης σώζονται επιγραφές, όπως η ακόλουθη: ΖΕΥ ΠΑΤΕΡ, ΟΘΡΥΑΔΑ ΤΙΝΑ ΦΕΡΕΤΡΟΝ ΕΔΡΑΚΕΣ ΑΛΛΟΝ ΟΣ ΜΟΝΟΣ ΕΚ ΘΥΡΕΑΣ ΟΥΚ ΗΘΕΛΗΣΕ ΜΟΛΕΙΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΠΙ ΣΠΑΡΤΗΝ ΔΙΑ ΔΕ ΞΙΦΟΣ ΗΛΑΣΕ ΠΛΕΥΡΑΝ ΔΟΥΛΑ ΚΑΤΑΓΡΑΨΑΣ ΣΚΥΛΑΣ ΚΑΤ’ΙΝΑΧΙΔΩΝ (δηλ. Αργείων). Η Σπάρτη πλέον θα ελέγχει μία μεγάλη έκταση 8.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχεί στα 2/5 της Πελοποννήσου. Οι Αργείοι ξυρίζουν σε ένδειξη πένθους το κεφάλι τους και ορκίζονται να μην αφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οι γυναίκες τους να φορέσουν κοσμήματα χρυσά έως ότου επανακτηθεί η Θυρεάτις. Αντιθέτως, οι Σπαρτιάτες καθιερώνουν έκτοτε τα υπερβολικώς μακριά μαλλιά σε ανάμνηση της μεγάλης νίκης τους επί των Αργείων και ενσωματώνουν στη μνήμη τών εν Θυρέα πεσόντων και του Οθρυάδου και προς τιμήν του Θεού Απόλλωνος Καρνείου, μέσα στους ανά έτος εορτασμούς των «Γυμνοπαιδιών» ανδρικούς χορούς κατά την τελευταία ημέρα των εορτών στον χώρο του Θεάτρου της πόλεως. Οι χορευτές Σπαρτιάτες πολεμιστές, γυμνόποδες και με μακριά μαλλιά (σε υπενθύμιση του όρκου των αντιπάλων τους να μην αφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους και να μη ξαναφορέσουν οι Αργείες γυναίκες χρυσά κοσμήματα αν δεν ανακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος των εορτασμών σπονδή στους Θεούς και στην ψυχή του ήρωος Οθρυάδου, ενώ οι τελετές αυτές συνδυάζονται χρονικώς με άλλη, μικρότερη εορτή, τουλάχιστον έως το 370 όπου απωλέσθη η Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στην ακριβή τοποθεσία που διεξήχθη η αιματηρή μάχη (Πάρπαρος). "Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΟΘΡΥΑΔΗΣ ΘΝΗΣΚΩΝ" - Johan Tobias Sergel (1740-1814), Μουσείο Λούβρου Στους δικούς μας καιρούς, 30 και πλέον συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, έχουν υμνήσει την ανδρεία του Οθρυάδου, ο δε ποιητής Αρίστος Καμπάνης (1883-1956), συνέγραψε γι’αυτόν το παρακάτω ποίημα, με τίτλο "Τρόπαιον": «Απ' την αυγή πολέμααν ως το δείλι, στης πολυζήλευτης Θυρέας τον κάμπο, οι Αργείοι με τους Σπαρτιάτες και το αίμα το νεοχλόιστον επότιζε το χώμα. Κι όταν ο ήλιος έπεσε στα ρείθρα του Ωκεανού πατρός, να ξεκουράσει απ' την τόση τα μάτια του τη φρίκη, Αργείος δεν ανάσαινε κανένας, κι απ' τους Σπαρτιάτες τρεις μονάχα ανάμεσ' απ' τους νεκρούς συντρόφους των επρόσμεναν το θάνατο, που δε θ' αργούσε. Κι ήρθεν η άλλη αυγή, κι ήρθεν ο ήλιος, ήρθε να πήξει τα αίματα και να λαμπρύνει τον ηρεμαίο το θάνατο ηρώων τόσων στον κάμπο το πολύχλοο της Θηρέας. Κι από τους τρεις μόνον ένας απ’τους Σπαρτιάτες αργοσάλευε μες απ' τα κουφάρια. Το αίμα του τ'αργόπινε το χώμα, ενείρονταν τα Ηλύσια και το πλήθος το ηρωικό των Ηρακλειδών προγόνων... Και καθώς αντιχτύπησε στο πρόσωπό του το φέγγος, άθροισεν ο νιος τη δύναμή του τη λίγη. ορθοτινάχτηκε, κι η κόμη ανέμισέ του στην αύρα της ημέρας. Το στηθοβόρον, έπνιξε τον πόνο, το πολέμιον αιχμηρό βγάζει βέλος που τον είχε τρυπήσει το γυμνίτη και κοιτώντας τριγύρω, ω τι τρομάρα, νεκρούς τους εχθρούς ξάνοιξε και τους Σπαρτιάτες, και νικητής ελόγιασε πως ήτον της πολυαίμακτης μάχης στη Θυρέα. Μ' όσην είχε ζωή ο Οθράδης, απ' τους Αργείους ανάμεσα και τους Σπαρτιάτες, λίθο μεγάλο εστύλωσε. Κατόπι αφού βούτηξε στο αίμα του το ξίφος, "Ενίκησαν οι Σπαρτιάτες", γράφει. Έπειτα πέφτει για να κοιμηθεί τον ύπνο, Πού 'χαν υπνώσει οι σύντροφοι και οι εχθροί του». Πηγή: Από το βιβλίο του Βλάση Γ. Ρασσιά: "Επίτομος Ιστορία των Σπαρτιατών". Σημ 1 - Ο Πλούταρχος αργότερα θα ισχυριστεί ότι ο λόγος που οι Σπαρτιάτες άφηναν μακριά μαλλιά δεν ήταν λόγω αυτής της μάχης, αλλά ήταν το ύφος της εποχής. Σημ 2 - Οι εορτές για την μάχη των Αργείων με τους Σπαρτιάτες ίσως να μην συνδέεται την μάχη αλλά πιθανά είναι παλιότερη