Ὅλες οἱ πόλεις τις ὁποῖες ἔχτισε ὁ Ἀλέξανδρος

Ὅλες οἱ πόλεις τις ὁποῖες ἔχτισε ὁ Ἀλέξανδρος ἀποτελοῦσαν μέρος στρατηγικοῦ σχεδίου, πού στόχο εἶχε την ἀνάμειξη του πληθυσμοῦ καὶ τὸν ἐξελληνισμό τῶν κατακτημένων περιοχῶν.
Ἐκτὸς ἀπὸ την ἵδρυση αὐτῶν τῶν πόλεων, μιά σειρά ἀπὸ ὀχυρώσεις καὶ ἄλλου εἴδους ἔργα κατασκευάστηκαν με σκοπό νὰ ὑποβοηθήσουν την αὐξήση της παραγωγῆς, τὴ δημιουργία χερσαίων καὶ ὑδάτινων ἐμπορικῶν δρόμων, καὶ τὴ διατήρηση της ἠρεμίας στὶς κατακτημένες περιοχές.
Ἡ πρώτη Ἀλεξάνδρεια ποὺ ἱδρύθηκε, καὶ συγχρόνως ἡ πιὸ φημισμένη ἀπὸ ὅλες, ἦταν ἡ Ἀλεξάνδρεια ἡ ἕν Αἰγύπτῳ ( 331 π.Χ.). Ὁ Ἀλέξανδρος ἀντιλήφθηκε την ἀναγκαιότητα γιὰ την ἵδρυση μιᾶς πόλης στὸ Δέλτα του Νείλου ποὺ θὰ ἔδινε στὶς μεσόγειες πόλεις της Αἰγύπτου μία διέξοδο στὴ θάλασσα, με πρόσθετο σκοπό ἡ καινούργια πόλη νὰ ἀντικαταστήσει στὴν οἰκονομική ζώνη της ἀνατολικῆς Μεσογείου την Τύρο της Φοινίκης.
Ὁ Ἀλέξανδρος ἐπέλεξε ὁ ἴδιος το σημεῖο στὸ ὁποῖο θὰ χτιζόταν ἡ πόλη, ἐνῶ ἐπέβλεψε καὶ τὴ σχεδίαση της. Ἡ Ἀλεξάνδρεια της Αἰγύπτου, ὅπως ἀκριβὸς την ὁραματίστηκε ὁ Ἀλέξανδρος, ἐξελίχτηκε σε σημαντικότατο λιμάνι καὶ μεγάλο ἐμπορικό σταθμό, ἐνῶ σύντομα ἀναδείχθηκε σε λίκνο του ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ.
Στὰ χρόνια του Ἀλέξανδρου ἀλλὰ καὶ λίγο ἀργότερα ἐμφανίστηκαν καὶ ἄλλες πόλεις με το ὄνομα Ἀλεξάνδρεια. Οἱ ἱστορικές πηγές της ἐποχῆς εἶναι πολύ φτωχές σε πληροφορίες γι' αὐτὲς τις πόλεις.
Τα περισσότερα στοιχεῖα τα ἀντλοῦμε ἀπὸ μεταγενέστερους συγγραφεῖς, περιηγητές, ἱστορικούς καὶ γεωγράφους, ποὺ ὅμως δὲν συμφωνοῦν οὔτε ὡς πρὸς τον ἀριθμὸ των πόλεων οὔτε ὡς πρὸς τὴ θέση στὴν ὁποία κατασκευάστηκαν, καὶ σε ὁρισμένες περιπτώσεις οὔτε ὡς πρὸς την ὑπάρξη τους.
Δὲν εἶναι λίγες οἱ φορές ποὺ οἱ πληροφορίες γειά τις πόλεις συμφύρονται με μύθους καὶ ἱστορίες τῶν λαῶν της Ἀνατολῆς. Το πιθανότερο, πάντως, εἶναι ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος δὲν ἵδρυσε καμία ἄλλη Ἀλεξάνδρεια πρὶν ἀπὸ τὴ μάχη στὰ Γαυγάμηλα, το 331 π.Χ.
Ἀκολουθεῖ μία παρουσίαση των πόλεων γιὰ τις ὁποῖες ὑπάρχει κάποια ἱστορική καὶ, σε ὁρισμένες περιπτώσεις, ἀρχαιολογική τεκμηρίωση σχετικά με την ὑπάρξη τους.
Στὴ συνέχεια παραθέτουμε τις πόλεις με το ὄνομα Ἀλεξάνδρεια, πού εἴτε ἱδρύθηκαν μετά το θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη εἴτε οἱ σχετικές με την ὑπάρξη τους πληροφορίες ἐλέγχονται ὥς μᾶλλον ἀνακριβεῖς.
1. Ἀλεξάνδρεια ἡ ἕν Ἀρείοις
Ἱδρύθηκε στὴ διάρκεια του ἔτους 330 π.Χ., ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος εἰσέδυσε στὴν περσική σατραπεία Ἀρεία ἡ Ἀρία ( σημερινό Ἀφγανιστάν). Βρισκόταν κοντά στὴν πρωτεύουσα της ἐπαρχίας, Ἀρτακόανα, ποὺ ταυτίζεται με τὴ σημερινή πόλη Χεράτ. Πιθανολογεῖται πῶς ἐρείπια της βρίσκονται κάτω ἀπὸ τὴ μεσαιωνική ἀκρόπολη της σύγχρονης πόλης.
2. Ἀλεξάνδρεια ἡ Προφθασία
Ἱδρύθηκε το 330 π.Χ. στὴ Δραγγιανή, νότια της Φράδα ( σημερινό Φαράχ του Ἀφγανιστάν). Τοποθετεῖται βόρεια του ποταμοῦ Ἐτύμανδρου (σημερινός Χέλμαντ). Ἡ ἵδρυση της δὲν εἶναι ἐπαρκῶς στοιχειοθετημένη.
3. Ἀλεξάνδρεια ἡ ἕν Ἀραχωσία
Ὁ Ἀλέξανδρος ἀπὸ την Ἀρεία κινήθηκε πρὸς τὴ Δραγγιανή ( περιοχή ἀνάμεσα στὸ σημερινό Ἰράν καὶ Ἀφγανιστάν) καὶ στὴ συνέχεια ἔφτασε στὴν Ἀραχωσία, πλησιάζοντας πρὸς τους πρόποδες του Ἰνδικοῦ Καυκᾶσου (Χίντου Κους). Ἐκεῖ ἵδρυσε την Ἀλεξάνδρεια στὴν Ἀραχωσία, το χειμῶνα του 330-329 π.Χ.
Ὁ Ἀρριανός δὲν ἀναφέρει πουθενά στοιχεῖα γιὰ την ἀκριβή τοποθεσία της πόλης καὶ τον τρόπο ἐποικισμοῦ της. Πολλοί ἐρευνητές την ταυτίζουν με τὴ σημερινή πόλη του Ἀφγανιστάν Κανταχάρ.
4. Ἀλεξάνδρεια ἡ Ἐσχάτη ἡ παρά τον Ἰαξάρτην
Ἀφοῦ ὁ Ἀλέξανδρος διέσχισε την ὀροσειρά του Ἰνδικοῦ Καυκᾶσου, ἔφτασε στῆ Σογδιανή καὶ στὴν πόλη Μαρακάντα ( σημερινή Σαμαρκάνδη του Οὐζμπεκιστάν). Ἀπὸ ἐκεῖ συνέχισε βορειοανατολικά καὶ, ὅταν ἔφτασε στὸν Ἰαξάρτη ποταμό, ἀμυντικοί λόγοι τον ἀνάγκασαν νὰ ἱδρύσει μία πόλη, το 329 π.Χ., την ὁποία ἐποίκισε με ντόπιους καὶ Ἕλληνες μισθοφόρους ποῦ εἶχε μαζί του.
Εἶναι πολύ πιθανό μετά το θάνατό του ἡ πόλη νὰ ἄλλαξε ὄνομα ἀπὸ τον ἑπόμενο κυρίαρχο της, τον Σέλευκο το Νικάτορα. Η πόλη βρίσκεται πολύ κοντά στὴν πόλη του Τατζικιστάν Χουντζάντ (πρώην Λενιμπάντ).
5. Ἀλεξάνδρεια ἡ ἐπὶ του Καυκάσου
Το καλοκαίρι του 327 π.Χ. ὁ Ἀλέξανδρος ἔφυγε ἀπὸ τὴ Σογδιανή καὶ εἰσῆλθε στὴ Βακτριανή , κινούμενος πρὸς νότο, καὶ στὴν Ἰνδία. Στὴν περιοχή των Παροπαμισάδων ἵδρυσε μία νέα Ἀλεξάνδρεια, την ἐπὶ Καυκάσου. Την ἐποίκισε με ντόπιους κατοίκους καὶ βοηθητικό στρατιωτικό προσωπικό. Ἡ πόλη βρίσκεται πολύ κοντά στὴ σημερινή πόλη Μπαγκρᾶμ του Ἀφγανιστᾶν.
6 καὶ 7. Ἀλεξάνδρεια Νίκαια καὶ Ἀλεξάνδρεια Βουκέφαλος
Μετά τὴ νίκη του στὸν ποταμό Ὑδάσπη ( σημερινός Γχέλουμ στὸ Πακιστάν, παραπόταμος του Ἰνδοῦ), το καλοκαίρι του 326 π.Χ., ὁ Ἀλέξανδρος ἵδρυσε δύο νέες πόλεις, μία στὴν ἀριστερή ὄχθη του ποταμοῦ, τὴ Νίκαια, καὶ μία στὴ δεξιά, τὴ Βουκέφαλο(σημερινό Γχέλουμ). Την ἐπιβλέψη της ἀνέγερσης τῶν δύο αὐτῶν πόλεων την εἶχε ὁ Κρατερός. Οἱ δύο πόλεις λόγῳ των μουσώνων χρειάστηκαν γρήγορες ἐπισκευές.
8. Ἀλεξάνδρεια ἡ παρά τον Ἀκεσίνην ποταμόν ἡ παρά τον Ἰνδόν
Γνωρίζουμε ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος ἵδρυσε, το 325 π.Χ., μία πόλη κοντά στὸν ποταμό Ἀκεσίνη (σημερινός Χενάμπ του Πακιστάν). Την ἐπιβλέψη της ἀνέγερσης εἶχε ὁ Ἡφαιστίονας. Δὲν γνωρίζουμε ὅμως το ὄνομα ποὺ της δόθηκε. Ὁ Ἀλέξανδρος ἐγκατέστησε στὴν πόλη κυρίως ντόπιους, ἀλλὰ καὶ ἀρκετούς μισθοφόρους πού δὲν ἐπιθυμοῦσαν νὰ συνεχίσουν.
Ἴσως τελικά ἡ πόλη αὐτὴ νὰ ταυτίζεται με ἐκείνη ποὺ ἀναφέρει ὁ Διόδωρος καὶ ὄχει ὁ Ἀρριανός, ἡ ὁποία χτίστηκε στὴ συμβολή του ποταμοῦ Ἀκεσίνη με τον Ἱνδό καὶ εἶχε 10.000 κατοίκους. Την πόλη αὐτή μερικοί την ταυτίζουν με την σημερινή πόλη Οὔτς Σαρίφ του Πακιστᾶν.
8. Ἀλεξάνδρεια ἡ Ὡπιανή
Ὁ Ἀλέξανδρος ἀνέθεσε, το 326/325 π.Χ. στὸν Κρατερό νὰ ὀχυρώσει την πρωτεύουσα τῶν Μουσικανών. Στὴ συνέχεια τοποθέτησε φρουρά καὶ μετονόμασε(;) την πόλη σε Ἀλεξάνδρεια.
9. Ἀλεξάνδρεια Ραμπάκια
Την ἄνοιξη του 325 π.Χ. εἰσέβαλε στὴ χώρα των Ὡρειτῶν. Ἐκεῖ ἀνακατασκεύασε την πρωτεύουσα τους, Ραμπάκια. Την ἐπιβλέψη μάλιστα του ἔργου την ἀνέθεσε στὸν Ἡφαιστίονα καὶ μετονόμασε την πόλη σε Ἀλεξάνδρεια. Σήμερα ἡ περιοχή ὀνομάζεται Μπέλα και βρίσκεται στο Μπαλουχιστάν.
10. Ἀλεξάνδρεια ἡ ἕν Καρμανία
Ἱδρύθηκε το 325 π.Χ. καὶ τοποθετεῖται στὸ σημερινό Ἰράν, στὴν περιφέρεια Κερμάν.
11. Ἀλεξάνδρεια ἡ ἐν Σουσιανή
Γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει το πρόβλημα της ἄρδευσης τῶν περιοχῶν κοντά στὸν ποταμό Εὐφράτη καὶ τῶν ἑλῶν της ἀραβικῆς περιοχῆς, ἔχτισε ἀνάμεσα στὶς ἐκβολές του Εὐφράτη καὶ του Τίγρη , το 324 π.Χ., την τελευταία Ἀλεξάνδρεια. Ἀργότερα μετονομάστηκε σε Σελεύκεια ἡ πρὸς Ἐλαίῳ, πόλη πού παρέμεινε στὸ προσκήνιο μέχρι την ἐποχῆ τῶν Σασσανιδών.
Ἐκτὸς ἀπὸ τις παραπάνω πόλεις ὑπάρχει μία πλειάδα ἄλλων πόλεων με το ὄνομα Ἀλεξάνδρεια, τῶν ὁποίων ἡ ὕπαρξή δὲν τεκμηριώνεται ἐπαρκῶς ἡ οἱ πληροφορίες γιὰ αὐτὲς εἶναι συγκεχυμένες. Μερικές ἀπὸ τις πιῶ γνωστές ἦταν οἱ ἀκόλουθες:
Ἀλεξάνδρεια στὴ Μακεδονία ἡ στὴ Θράκη ( η κατά Μέλανα κόλπο). Ἀναφέρεται ὅτι την ἔχτισε ὁ Ἀλέξανδρος το 342 π.Χ., χωρίς ὅμως νὰ ὑπάρχει καμία ἀπόδειξη γι'αὐτό. Ἄν δὲν πρόκειται γιὰ μία ἀντανάκλαση της ἵδρυσης τῶν Φιλίππων, πιθανόν νὰ εἶναι η πόλη πού ἀναφέρει ο Πλούταρχος ὅτι ἵδρυσε ὁ Ἀλέξανδρος στὴ Θράκη με το ὄνομα Ἀλεξανδροῦπολη( καμία σχέση με τὴ σημερινή πόλη).
Ἀλεξάνδρεια ἡ ἕν Γρανικώ – Ἀλεξάνδρεια ἡ Τρῶας.
Ἀλεξάνδρεια η παρά την Ἰσσόν ή της Κιλικίας. Ἡ πόλη αὐτὴ μας εἶναι γνωστή ἀπὸ τον Στράβωνα. Πιθανόν νὰ πρόκειται γιὰ μετονομασία πόλης ἡ γιὰ πόλη ποὺ ξαναχτίστηκε στοὺς Ἑλληνιστικούς χρόνους γιὰ νὰ θυμίζει τὴ μεγάλη μάχη. Σήμερα εἶναι γνωστή με το ὄνομα Ἀλεξανδρέττα ἡ Ἰσκεντερούν.
Ἀλεξάνδρεια ἡ ἐπὶ του Ὥξου ἡ Ὡξειανή. Χτίστηκε στὴ συμβολή του ποταμοῦ Ὥξου καὶ του ποταμοῦ Κόκχα. Ἴσως ταυτίζεται με τὴ σημερινή πόλη του Ουζμπεκιστάν Καρσί.
Τέλος, οἱ παρακάτω πόλεις δὲν εἶναι σίγουρο ὅτι κάποτε ὀνομάζονταν «Ἀλεξάνδρεια». Πρόκειται γιὰ πόλεις οἵ ὁποῖες στοὺς Ἑλληνιστικούς χρόνους ὀνομάζονταν εἴτε «Ἀντιόχεια» εἴτε «Σελεύκεια» :
Ἀλεξάνδρεια ἡ Μαργιανή (σημερινό Τουρκμενιστάν). Ἱδρύθηκε μᾶλλον ἀπὸ τους Σελευκίδες με το ὄνομα Ἀντιόχεια.
Ἀλεξάνδρεια ἡ πρὸς Πέρσας. Ἴσως εἶναι ἡ Ἀντιόχεια της Περσίδος. Ὑπῆρχε σίγουρα πρὶν ἀπὸ το τέλος του 3ου αἰῶνα π.Χ. κοντά στὸ σημερινό Μπουσίρ.
Ἀλεξάνδρεια ἐπὶ του ποταμοῦ Τίγρη. Ἔχει ταυτοποιηθεῖ με τη Σελεύκεια του ποταμοῦ Τίγρη. Ἱδρύθηκε σίγουρα ἀπὸ τους Σελευκίδες.
Ἀλεξάνδρεια ἡ ἐν Σκύθαις. Ἱδρύθηκε κοντά στὸν ποταμό Ιἀξάρτη, πιθανόν ἀνάμεσα στὸ 290 καὶ το 280 π.Χ.
Ἀλεξάνδρεια της Μεσοποταμίας.
Ἀλεξάνδρεια ἡ πρὸς Λάτμον.