Τα Κάρνεια ἦταν η μεγάλη γιορτή των Δωριέων της Πελοποννήσου καὶ ἰδιαίτερα των Λακεδαιμονίων.

Τα Κάρνεια ἦταν η μεγάλη γιορτή των Δωριέων της Πελοποννήσου καὶ ἰδιαίτερα των Λακεδαιμονίων.

1. Ἑορτάζονταν με ἰδιαίτερη λαμπρότητα στὸ Γύθειο, στὸ Οἴτυλο καὶ στὰ Λεύκτρα της Λακωνίας, στὴ Καρδαμύλη καὶ στὶς Φαρές Μεσσηνίας, στὴν Σικυῶνα της Κορινθίας, στὸ Ἄργος της Ἀργολίδος, στὴ Θήρα, στὴν Κῶ, στὶς Συρακοῦσες ἀλλὰ καὶ προπάντων στὸ Ἱερὸ Ἄλσος με τα κυπαρίσσια, το λεγόμενο Καρνάσιον ἡ Καρνειάσιον στὴ μεσσηνιακή Οἰχαλία. Το Ἄλσος αὐτὸ βρισκόταν δίπλα στὴν ὄχθῃ του ποταμοῦ Χάραδρου καὶ το κοσμοῦσαν τα περικαλλῆ ἀγάλματα του Κριοφόρου Ἑρμοῦ, της Ἁγνῆς (τοπική ὀνομασία της Περσεφόνης) καὶ του Καρνεῖου Ἀπόλλωνα (βλ. Παυσανίας Μεσσηνικά 2,2). Οἱ ἐορταστές μεταμφιέζονταν ὅλοι καὶ συμμετεῖχαν σε μυστήρια παρόμοια με ἐκεῖνα της Ἐλευσίνας, τα ὁποία κατά την μυθολογική παράδοση ἵδρυσε ὁ Ἐλευσίνας Καύκων, ὁ γιὸς του Κελαίνου, ἐνῶ κατά το πέρας της γιορτῆς γινόντουσαν πάνδημα συμπόσια καὶ «πανηγυρισμοί»!

Τα Κάρνεια ἦταν προδωρική γιορτή ἀφιερωμένη στὸν τοπικό θεό Κάρνειο ἡ Κάρνο Οἱκέτα. Εἶχε ὀνομαστεῖ Οἱκέτας ἐπειδὴ το κέντρο της λατρείας του ἦταν το σπίτι του μάντη Κριοῦ καὶ δὲ λατρευόταν σε κάποιο ναό. Ὅταν οἱ Δωριεῖς κυρίευσαν τὴ Σπάρτη με τὴ βοήθεια του Κάρνειου καὶ του Κριοῦ, ταύτισαν τον Κάρνειο με τον Ἀπόλλωνα.

Η γιορτή στὴ Σπάρτη γινόταν πρὸς τιμή του Κάρνειου Ἀπόλλωνα με την πανσέληνο του Κάρνειου μῆνα (τέλος Αὐγούστου με ἀρχὲς Σεπτεμβρίου) κάθε τέσσερα χρόνια καὶ διαρκοῦσε ἐννιά ἡμέρες.

Ὁ Δημήτριος ὁ Σκήψιος στὸ πρῶτο βιβλίο του Tρωικού διακόσμου μας πληροφορεῖ ὅτι ἡ γιορτή τῶν Καρνείων ἀπὸ τους Λακεδαιμόνιους ἦταν μίμηση της στρατιωτικῆς ἐκπαίδευσης. Τις ἡμέρες της γιορτῆς οἱ Σπαρτιᾶτες ἔστηναν ἕνα πρόχειρο "στρατόπεδο" με ἐννιά σκηνές (σκιάδες) ποῦ σε κάθε μία δειπνοῦσαν ἐννέα ἄνθρωποι, τρεῖς ἀπὸ κάθε φρατρία (ὁμάδα συγγενῶν). Ζοῦσαν σὰν σε στρατόπεδο καὶ τα πάντα ἐκεῖ ἐκτελοῦνταν ὑποχρεωτικά με το πρόσταγμα της σάλπιγγας.

Κατά τὴ διάρκεια των Καρνεῖων ἀπαγορεύονταν οἱ ἐχθροπραξίες καὶ γιὰ το λόγο αὐτὸ οἱ Σπαρτιᾶτες δὲ συμμετεῖχαν στὴ Μάχη του Μαραθῶνα. Ὅταν τελείωσαν τα Κάρνεια, ἔστειλαν στρατεύματα γιὰ βοήθεια, ἀλλὰ τότε ἡ μάχη εἶχε τελειώσει.

Ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό τῶν σπαρτιατικῶν Καρνεῖων ἦταν ὁ ἀγῶνας τῶν σταφυλοδρόμων. Στὸν ἀγῶνα αὐτὸν ἕνας ἀπὸ τους Καρνεάτες με μία ταινία στὰ μαλλιά ἔτρεχε εὐχόμενος ἀγαθὰ γιὰ την πόλη. Οἱ ὑπόλοιποι τον κατεδίωκαν κρατῶντας μεγάλα τσαμπιά σταφύλια γιὰ νὰ δυσκολεύονται στὸ τρέξιμο. Τὴ σύλληψη του νέου τὴ θεωροῦσαν καλό οἰωνό γιὰ την πόλη ἐνῶ ἀντίθετα τὴ μὴ σύλληψή του τὴ θεωροῦσαν κακό οἰωνό.

Οἱ δοῦλοι συνήθιζαν νὰ θυσιάζουν πρὸς τιμή του Ἀπόλλωνα στὴ γιορτή των Καρνείων ἕνα κριάρι, το ὁποῖο ἔτρεφαν εἰδικὰ γι' αὐτὸν το σκοπό.

Στὰ Κάρνεια γίνονταν καὶ μουσικοί ἀγῶνες, στοὺς ὁποίους εἶχε νικήσει καὶ ὁ Λέσβιος ποιητής Τέρπανδρος.

Κάθε τέταρτο χρόνο ἀπὸ τους ἄγαμους ἄνδρες ἐκλέγονταν πέντε ἀπὸ κάθε φυλή, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζονταν Καρνεάτες καὶ εἶχαν την ὅλη ἐπιμέλεια της γιορτῆς. Την ἐπιμέλεια τῶν θυσιῶν εἶχε ὁ ἱερέας, ὁ ὁποῖος ὀνομαζόταν ἀγητής. Ἡ ἡμέρα τῶν θυσιῶν ὀνομαζόταν Ἀγητόρια.

Τα Κάρνεια στὴν Ἑλληνική Μυθολογία

Ἄν ἀνοίξουμε τον Ὅμηρο, σε πάμπολλους στίχους τόσο της Ἰλιάδας ὅσο καὶ της Ὀδύσσειας (Θ 306, Π 392, ε 376, θ 92, ι 140, υ 75 κ.α.) συναντᾶμε τὴ λέξη «καρ» καὶ τα παράγωγά της. Η λέξη αὐτὴ σημαίνει «κεφάλι» καὶ σύγχρονη ἐπιβίωσή της εἶναι βεβαίως ἡ «κάρα». Ἐάν τώρα προσθέσουμε καὶ το εὐφωνικό «ν» στὴν ὁμηρική λέξη «καρ», φτάνουμε κιόλας στὴ λέξη «κάρνος». Τι σημαίνει η λέξη αὐτή;

Ἡ Ἑλληνική Μυθολογία μας πληροφορεῖ ὅτι ο Κάρνος ἦταν κάποιος μάντης του Θεοῦ Ἀπόλλωνα ἀπὸ την Ἀκαρνανία, τον ὁποῖο σκότωσε ὁ Ἡρακλείδης Ἱππότης, ὁ γιὸς του Φύλαντος. Οἱ συγγενεῖς του Ἱππότου μάλιστα ἀναγκάστηκαν στὴ συνέχεια νὰ προσφέρουν πλούσιες θυσίες στὸν Ἀπόλλωνα προκειμένου νὰ ἐξευμενίσουν την ὀργῇ του γιὰ τον φόνο του Κάρνου.

Ὁ περιηγητής Παυσανίας ἀναφέρει τον Κάρνο καὶ ὡς Κριό (Λακωνικά 13, 4) γεγονός ποῦ δὲν ἀφήνει καμιά ἀμφιβολία ὅτι ἡ λέξη «κάρνος» σημαίνει «κριός».

Κάρνος ὀνομαζόταν ἐπίσης κι ἕνας ἀρχαιότατος ποιμενικός, κριόμορφος καὶ ἱθιφαλλικός Θεός τῶν Πελοποννησίων, προστάτης της γονιμότητας, ἄγνωστος ἴσως σήμερα στοὺς περισσότερους ἀλλὰ ἀντίστοιχος περίπου με τον γνωστότερο Πρίαπο του Ἑλλησπόντου. Οὐσιαστικά δηλαδή ὁ Κάρνος ἦταν ἕνας γονιμοποιητικός Θεός, τόσο των Λακώνων ὅσο καὶ τῶν Μεσσηνίων, πρὶν ἀπὸ την ἐπικράτηση τῶν Δωριεῶν στὴ νότια Πελοπόννησο, ἐντεταγμένος στὴν χορεία τῶν ζωόμορφων θεοτήτων οἱ ὁποῖες, σύμφωνα με την ἱστορία τῶν θρησκειῶν, προηγήθηκαν τῶν ἀνθρωπόμορφων.

Ἀπὸ το οὐσιαστικοποιημένο ἐπίθετο «Κάρνειος» παράγεται στὸν πληθυντικό ἡ ὀνομασία της ἑορτῆς «τα Κάρνεια»