Ἡ ἱερότερη λέξη των ἀρχαίων ἔγινε συνώνυμο του διαβόλου

Πώς ἡ ἱερότερη λέξη των ἀρχαίων ἔγινε συνώνυμο του διαβόλου

Ἡ νοηματική μετάλλαξη της λέξης δαίμων θυμίζει κάτι ἀπὸ τα λάφυρα τῶν νικητῶν. Θυμίζει τους ἀρχαίους ἀριστοκράτες πού κατέληξαν στὶς γαλέρες τῶν νικητῶν Ρωμαίων. Θυμίζει, θυμίζει… ἀναρίθμητες περιπτώσεις ποὺ ἐπιβεβαιώνουν ὅτι ὁ νικητής ποτέ δὲ σέβεται «τα ἱερά καὶ τα ὅσια» των ἡττημένων.

Ας πάρουμε, ὅμως, τα πράγματα ἀπὸ την ἀρχή. Στήν ἀρχαιότητα ἡ λέξη Δαίμων (άρσ. καὶ θηλ.) ἦταν, ἴσως, ἡ πιὸ εὐσεβής λέξη. Παράγεται ἀπὸ το ῥ. δαίω (: μοιράζω στὸν καθένα την τύχη του). Ἄν καὶ συνυπῆρχε με τὴ λέξη Θεός, ἐντούτοις, ὁ δαίμων ἀναφερόταν στὴν ἀπρόσωπη καὶ ἀπροσδιόριστη δύναμη, ἐνῷ ὁ θεός στὴν ἀνθρωπόμορφη θεϊκή ὀντότητα. Ἡ ἔννοια του δαίμονος ἰσοδυναμοῦσε με την Μοῖρα, την Εἱμαρμένη.

Ἐπίσης, στὴ λ. Δαίμονα ἀπέδιδαν την ἔννοια του φύλακα ἀγγέλου «κατά φύλακα δαίμονα

. Ἀπ’ ἐδῶ καὶ ἡ λέξη εὐδαιμονία (: εὐτυχία, προσδιόριζε τον ἔχοντα την εὔνοια του Δαίμονος)

Ὅμως, στοῦ χρόνου τα γυρίσματα καθιερώνεται ἡ νέα θρησκεία: ὁ Χριστιανισμός. Η λέξη πού δήλωνε τον ἁγνὸ θεό τῶν Ἀρχαίων ἔπρεπε νὰ ἀποκτήσει ἀρνητική σημασία καὶ ἀπὸ συνώνυμο του Θεοῦ γίνεται συνώνυμο του Διαβόλου. Ὁ καλός ἄγγελος γίνεται κακό δαιμόνιο. Οἱ δαίμονες, πλέον, εἶναι τα κακά πνεύματα,( … οὐαί τοῖς ἡττημένοις… ) ὁ ἄγγελος του κακοῦ, ὁ ἔκπτωτος ἄγγελος πού ἔχει ὡς ἀρχηγὸ του τον σατανᾶ (< satana στὰ ἑβραϊκά: ὁ ἀντίπαλος). Ἔτσι, δημιουργήθηκαν οἱ λέξεις: δαιμόνιος, δαιμονισμένος, δαιμονόπληκτος, δαιμονιστῆς, δαιμονολατρία, πανδαιμόνιο κ. ἅ. Μ΄ αὐτή τὴ σημασία μεταφέρθηκε καὶ στὴν Ἑσπερία (Ιταλ: demoniaco, demonomania, pandemonio. Γαλλ.: demon. Αγγλ.:daemon, daimon. Γερμ: Dämon)

Φαίνεται ὅτι ἡ λέξη δὲ στέριωσε οὔτε καὶ στὴν ἑλληνική πόλη Εὐδαίμων, στὴν Ἐρυθρὰ θάλασσα, 1ο αἰὼν. π.Χ. οἱ Ρωμαῖοι θὰ την μετονομάσουν/μεταφράσουν σε “Arabia Felix”. Σήμερα, εἶναι το λιμάνι Aden (Ὑεμένη).

Οἱ τελευταῖες «ἑστίες ἀντίστασης» καταγράφονται στὴ λέξη: εὐδαιμονία, ὅπου ὁ δαίμων μεταφέρεται με την ἔννοια του θεοῦ. Ἔτσι, γιὰ νὰ θυμίζει ὅτι ἐκεῖ ποῦ τώρα φτύνουμε ἐμεῖς (π.χ. “φτοῦ σου δαιμονισμένε”), κάποιοι εἶχαν ἐναποθέσει τὴ σωτηρία της ψυχῆς τους.

Τι τραβᾶνε καὶ αὐτὲς οἱ λέξεις…

Παραπομπές

α) Ἡράκλειτος “ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων” (: Δαίμων/θεός γιὰ τον ἀνθρώπῳ δὲν εἶναι παρά ὁ χαρακτῆρας του), β) Δημόκριτος (εἶναι ὑπόθεση της ψυχῆς ἡ εὐδαιμονία καὶ ἡ κακοδαιμονία), γ) Ἀριστοτέλης στὰ Ἠθικὰ Νικομάχεια (ἡ εὐδαιμονία εἶναι κάποια ἐνέργεια με τους κανόνες της τέλειας ἀρετῆς), δ) Λυσίας, ἐπιτάφιος, 78, «ὁ δαίμων ὁ την ἠμητέραν μοῖραν εἰληχώς ἀπαραίτητος», ε) Ξενοφῶν, ἀπομνημονεύματα, Α,1, «ὡς φαίη ὁ Σωκράτης το δαιμόνιον ἑαυτῷ σημαίνειν»