Εἶναι γνωστό ὅ,τι οἱ ἱεροί ἀρχαῖοι χῶροι κρύβουν πολλά μυστικά, το ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ το ἀρχαιότερο μαντεῖο της Ἑλλάδας, το μαντεῖο της Δωδώνης. Κάποια ἀπὸ αὐτὰ ἔχουν ἀποκαλυφθεῖ καὶ ἀλλὰ ὄχι. Γιατί, ὅμως, οἱ θνητοί ποὺ πήγαιναν νὰ ζητήσουν χρησμό ἔπρεπε νὰ εἶχαν νηστέψει τρεῖς μέρες, νὰ εἶχαν καθαριστεῖ στὴν πηγή της Δωδώνης καὶ νὰ εἶχαν χαράξει την παράκλησή τους σε μία πλάκα ἀπὸ μόλυβδο;
Ταξιδεύοντας κανείς στὴν ἱστορική Ἤπειρο, δεκαοκτώ χιλιόμετρα ἀπ' τα Ἰωάννινα, στοὺς πρόποδες του βουνοῦ Τόμαρος, θὰ δεῖ ὅτι βρίσκονται τα ἐρείπια της ἀρχαίας πόλεως Δωδώνης. Μέχρι το 1876 ἡ τοποθεσία της Δωδώνης, της περίφημης γιὰ το μαντεῖο της, δὲν ἦταν γνωστή, γιατί οἱ Ἕλληνες καὶ ξένοι ἀρχαιολόγοι καὶ ἱστοριογράφοι την τοποθετοῦσαν σε διάφορες περιοχές της Ἠπείρου. Στὴ σημερινή θέση της νόμιζαν ὅτι βρισκόταν ἡ ἀρχαία πόλη της Πασσαρώνας, ἡ πρωτεύουσα τὴ Μολοσσίας.
Ὡστόσο, ἀπὸ τις ἀνασκαφές ὅμως ποῦ ἔγιναν ἐκεῖ, γιὰ πρώτη φορά στὰ 1878 ἀπὸ τον Κ. Καραπάνο, διαπιστώθηκε ὅτι σε ἐκείνη την τοποθεσία βρισκόταν ἡ περίφημη Δωδώνη με το μαντεῖο της ποῦ ὁ Ἡρόδοτος το θεωρεῖ το ἀρχαιότερο μαντεῖο της Ἑλλάδας!
Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι πολλές γνῶμες καὶ ὑποθέσεις ὑπάρχουν γιὰ την προέλευση του ἱστορικοῦ ὀνόματος «Δωδώνη». Ἄλλοι νομίζουν ὅτι προέρχεται ἀπὸ το Δία, ἄλλοι ἀπὸ τὴ Δωδώνη, μια νύμφη του Ὠκεανοῦ, ἄλλοι ἀπὸ τον ποταμό Δώδωνα της Ἠπείρου, ἄλλοι ἀπ' τὴ λέξη "Δωδῶ" ποῦ σημαίνει "μπουμπουνητό" καὶ ἄλλοι ἀπὸ το ῥῆμα δίδωμι, ἐπειδὴ ἡ πεδιάδα της Δωδώνης ἦταν πλούσια καὶ εὔφορη.
Ἀναμφισβήτητο, ὅμως, εἶναι το γεγονός ὅτι ἡ Δωδώνη ἔγινε γνωστή γιὰ το ἀρχαιότατο μαντεῖο της ποῦ ἀναφέρεται στὸν Ὅμηρο καὶ στὸν Ἡρόδοτο καὶ εἶχε τεράστια φήμη καὶ τιμόταν πολύ. Τόση ἦταν ἡ δόξα του ὥστε καὶ ὅταν ἀκόμα ἐμφανίστηκε το Μαντεῖο τῶν Δελφῶν, το μαντεῖο της Δωδώνης δὲν ἔχασε τίποτα ἀπ' τὴ φήμη του.
Βεβαίως, το ἐρώτημα γιὰ την ἔναρξή καὶ την πρώιμη φάση της λατρείας στὴ Δωδώνη δὲν ἔχει τεκμηριωθεῖ ἐπιστημονικά, ὅμως, τα εὑρήματα της ἀρχαιολογικῆς σκαπάνης πιστοποιοῦν τὴ συνεχῆ λατρεία στὸ χῶρο ἤδη ἀπὸ την ἐποχὴ του χαλκοῦ!
Ἑλλοί Ή Σελλοί
Σύμφωνα με διάφορες γνῶμες, το μαντεῖο χτίστηκε ἀπὸ τους Ἑλλούς ἡ Σελλούς, ποὺ ἀπ' αὐτούς προήρθε το ὄνομα Ἑλλάδα. Πώς ἱδρύθηκε, ὅμως, το μαντεῖο;
Γιὰ την ἵδρυση του μαντείου ὑπάρχουν διάφορες παραδόσεις. Δυὸ τρυγόνια ἔφυγαν ἀπὸ την Αἴγυπτο. Το ἕνα ἀπὸ αὐτὰ στάθηκε στὴν ἔρημο της Λιβύης, ὁπού χτίστηκε το μαντεῖο του Δία Ἄμμωνα, ἐνῶ το ἄλλο ἦρθε καὶ κάθισε στὴ γέρικη βελανιδιά της Δωδώνης ὅπου ἱδρύθηκε το Μαντεῖο της Δωδώνης κι ἐκεῖ ὅπου λατρευόταν ὁ Δίας καὶ ἡ γυναῖκα του Διώνη.
Οἱ θνητοί ποῦ πήγαιναν νὰ ζητήσουν χρησμό ἔπρεπε νὰ εἶχαν νηστέψει τρεῖς μέρες, νὰ εἶχαν καθαριστεῖ στὴν πηγή της Δωδώνης καὶ νὰ εἶχαν χαράξει την παράκλησή τους σε μία πλάκα ἀπὸ μόλυβδο.
Γιατί, ὅμως, ὅλα αὐτὰ;
Εἶναι γνωστόν, ὅτι ἡ Πυθία, καθισμένη κάτω ἀπὸ την ἱερὴ βαλανιδιά, ἔδινε το χρησμό. Οἱ ἱερεῖς, γιὰ νὰ μαντέψουν το θέλημα του Δία, παρακολουθοῦσαν το πέταγμα των περιστεριών, το θρόϊσμα των φύλλων της "φηγού δρυός" καθώς και το χαλκείο. Το χαλκεῖο ἦταν μία χάλκινη καμπάνα ποῦ χτυποῦσε ὅταν ἀπὸ τον ἀέρα, κουνιόταν το μαστίγιο ποῦ κρατοῦσε ἕνα μικρό ἄγαλμα παιδιοῦ.
Φῶς Στὸ Σκοτάδι;
Ἡ Δωδώνη, ὅπως εἴπαμε, ἀνήκει στὰ ἀρχαιότερα καὶ σεβαστότερα μαντεία του ἀρχαιοελληνικοῦ κόσμου. Στόν Ὅμηρο ἀναφέρεται δύο φορές: α) ὅταν ὁ Ἀχιλλεύς ἀπευθύνεται στὸν Δωδωναίο Δία ὑπέρ του φίλου του Πατρόκλου {Ἰλιάδα, Β 233) καὶ β) ὅταν ὁ Ὀδυσσέας ἐπισκέπτεται το μαντεῖο {Ὀδύσσεια, Ξ 327).
Σύμφωνα με τον Ἡρόδοτο, ὁ ὁποῖος παραδίδει τον ἱδρυτικό μῦθο, ἡ λατρεία ἔφθασε στὴ Δωδώνη ἀπὸ την Αἴγυπτο, γιατί ὅπως πληροφορήθηκε ἀπὸ τους ἱερεῖς του ναοῦ του Ἄμμωνα Δία στὶς Θῆβες της Αἰγύπτου, οἱ Φοίνικες ἁρπάξαν ἀπὸ το ναό δύο ἱέρειες καὶ τὴ μία την πούλησαν στὴ Λιβύη, ὅπου ἵδρυσε το μαντεῖο του Ἄμμωνα Δία, καὶ την ἄλλη στὴν Ἑλλάδα, ὅπου ἵδρυσε το ἱερὸ του Δωδωναῖου Δία στὴ Θεσπρωτία. Προσθέτει, ὅμως, ὅτι κατά την ἐπισκέψη του στὴ Δωδώνη, οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ ἱέρειες του ἱεροῦ, του ἀφηγήθηκαν ὅτι ἀπὸ τις Θῆβες της Αἰγύπτου ἔφυγαν δύο μαῦρα περιστέρια καὶ ὄχι ἱέρειες. Ἐκεῖνο ποῦ ἦρθε στὴν Ἤπειρο κάθισε πάνω στὴ φηγό (βαλανιδιά) καὶ με ἀνθρώπινη φωνή εἰπέ ὅτι ἐκεῖ ἔπρεπε νὰ ἱδρύσουν μαντεῖο στὸν Δία!
Ναὶ, ἀλλὰ της τοπικῆς παράδοσης ὑπάρχουν πολλές ἑρμηνεῖες. Κατά τον ἴδιο τον Ἡρόδοτο, ἡ ἱέρεια τῶν Θηβῶν, ὅταν ἦλθε στὴ Δωδώνη, ἵδρυσε το μαντεῖο καὶ μόλις ἔμαθε ἑλληνικά, ἐξήγησε στοὺς Δωδωναῖους τὴ λειτουργία του. Οἱ Δωδωναῖοι τότε ἀποκάλεσαν τὴ γυναῖκα «περιστέρα» (πελειάδα), γιατί μιλοῦσε ἀκατανόητα καὶ ἔμοιαζε με πουλί, καὶ «μέλαινα», γιατί ἦταν Αἰγύπτια.
Ὁ Στράβων. ὅμως, δίδει τελείως διαφορετική ἑρμηνεία. Κατ' αὐτὸν, οἱ Μολοσσοί ὀνόμαζαν τις γριές γυναῖκες πελίες καὶ τους γέρους πελίους, ὅπως τα περιστέρια. Ἀπὸ την ἀνωνυμία αὐτὴν, προέκυψε ἡ σύγχυση της τοπικῆς παράδοσης.
Ἀλλὰ καὶ τα περιστέρια του Ἡροδότου δὲν εἶναι ἄσχετα, γιατί εἶναι το ἱερὸ σύμβολο της Μεγάλης Θεάς, της θεάς Γῆς, ποῦ πρωτολατρεύτηκε στὴ Δωδώνη. Ἤδη σε νόμισμα ἀπὸ τη Δωδώνη, ποῦ χρονολογεῖται στὸ 300 π.Χ., παριστάνεται ἡ ἱερὴ φηγός με τρία περιστέρια, σύμβολο της θεάς Γῆς. Εἶναι ἡ ἐπιφάνεια της θεάς σε μορφή περιστεριοῦ.
Ἄλλοι πάλι πιστεύουν, ὅτι ἡ λατρεία του Δωδωναῖου Δία καὶ ἡ ἵδρυση του ἱεροῦ, προῆλθε ἀπὸ πρωτόγονους ποῦ ἀπέδωσαν θεία δύναμη στὴ φηγό. Σύμφωνα με ἑρμηνεία του Kern, γιὰ νὰ ἀναφέρουμε μίαν ἀπὸ τις νεότερες ἑρμηνεῖες, θὰ λατρευόταν ἐδῶ κατά την ἀρχαιότητα τοπικός θεός, ποῦ ταυτίστηκε με τον Πανελλήνιο Δία καὶ ὀνομάστηκε Νάϊος.
Μήπως, λοιπόν, εἶχε δίκιο ἡ γνωστή Ἑλληνίδα χορογράφος Μαρία Χορς, ποῦ εἰπέ σε τηλεοπτική ἐκπομπή του Κώστα Χαρδαβέλλα (Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2006) ὅτι οἱ «λαλούσες βελανδιές» εἶναι μία πραγματικότητα διότι το σφύριγμα του ἀέρα ἀνάμεσα στὰ φυλλώματα σου δημιουργοῦν μία αἰσθήση γλωσσολαλιᾶς;
Μήπως, λοιπόν, στὸ ἱερὸ της Δωδώνης εἴχαμε μία προλείανση του ἐδάφους γιὰ την Ἔλευση του Ἑνός καὶ Ἀληθινοῦ Θεοῦ στὴν ἀνθρωπότητα;
Ρωτᾶμε: Μήπως;
Τόμουροι Καὶ Ὑποφήτες .
Χάριν της ἱστορίας νὰ ποῦμε, ὅτι, σύμφωνα με τον Ὅμηρο, στὸ μαντεῖο της Δωδώνης ὑπηρετοῦσαν ἀπὸ τους ἀρχαιότατους χρόνους, οἱ Τόμουροι ἡ Ὑποφήτες (Ὀδύσσεια, Β 403), ποῦ καλοῦνταν καὶ Σελλοί ἡ Ἑλλοί, χωρίς το ὄνομα αὐτὸ νὰ σημαίνει μόνο τους ἱερεῖς, ἀλλὰ καὶ τους κατοίκους.
Βεβαίως ὅλα αὐτὰ τα ἀναφέρουμε στὸν πρῶτο τόμο της τριλογίας μας «Οἱ Προφητεῖες του Ἑλληνισμοῦ» («Λάλον Ὕδωρ»). Ὡστόσο, ὅταν κατά τον 8ο αἰῶνα π.Χ., καθιερώθηκε στὸ ἱερὸ καὶ ἡ λατρεία της Διώνης, τότε προστέθηκαν καὶ οἱ γυναῖκες ἱέρειες, ποῦ ὀνομάζονταν «πελείαι, ἡ πελειᾶδες, ἡ προφήτιδες» καὶ οἱ ὁποῖες ἀριθμητικά ἦταν τρεῖς: 1) Προμένεια, 2) Τιμαρέτη καὶ 3) Νικάνδρη. Ἔργο τῶν ἱερέων καὶ ἱερειῶν ἦταν ἡ ἐξήγηση τῶν προφητικῶν σημείων της φηγοῦ ἡ τῶν προφητικῶν μέσων καὶ η σύνταξη τῶν σχετικῶν ἀπαντήσεων.
Μὴ λησμονήσουμε νὰ ποῦμε, ὅτι οἱ χρησμοί, στοὺς παλαιότερους χρόνους, δίνονταν (Ὀδύσσεια, Ξ 327 καὶ Τ 296 κ.ε.) ἀπὸ τον ψίθυρο των φύλλων της ἱερῆς βαλανιδιᾶς!
Ἄλλος τρόπος μαντείας ἦταν το πέταγμα καὶ οἱ κρωγμοῖ τῶν περιστεριῶν, ποῦ φώλιαζαν στὴ φηγό, ἐνῶ στὴ μεθομηρική παράδοση, ἀναφέρεται καὶ ὁ ἦχος των λεβήτων με τους τρίποδες ποὺ περιστοίχιζαν το ἱερὸ δέντρο, τουλάχιστον ἀπὸ τον 4ο αἰῶνα π.Χ.
Ἀργότερα, ὅπως ἀναφέρει ὁ Στράβων (C, 329), ἦταν το χαλκεῖο ποῦ ἀποτελεῖτο ἀπὸ δύο κιονίσκους. Στόν ἕναν ὑπῆρχε χάλκινος λέβητας καὶ στὸν ἄλλο χάλκινο ἄγαλμα παιδιοῦ, ποῦ κρατοῦσε μαστίγιο με τρεῖς ἁλυσίδες, ἀναθημάτων Κερκυραίων. Το μαστίγιο αὐτὸ ἐκινεῖτο ἀπὸ τον ἄνεμο, χτυποῦσε στὸ λέβητα καὶ προξενοῦσε ἦχο, ἀπὸ τον ὁποῖο χρησμοδοτούσαν οἱ ἱερεῖς. Ἀπὸ δῶ προῆλθαν καὶ οἱ παροιμίες «Δωδωναῖο χαλκεῖο» καὶ «Κερκυραίων μάστιγξ», πού λέγονται γιὰ τους φλύαρους ἀνθρώπους.
Οἱ ἐρωτήσεις χαράσσονταν στὴ μαλακή ἐπιφάνεια τῶν μολύβδινων ἐλασμάτων, ποὺ εἶχαν σχῆμα ὀρθογώνιο ἡ ταινίας. Οἱ ἀπαντήσεις δίνονταν συνήθως προφορικά καὶ σπανιότερα ἦταν γραμμένες στὴν ἄλλη πλευρά του ἐλάσματος, συνήθως με ἕνα ναί ἡ ἕνα ὄχι.
Ὁ Ἕλλην ἀρχαιολόγος Κ. Καραπάνος εἶχε βρεῖ 86 τέτοιες χρηστήριες ἐπιγραφές, ἀλλὰ μετά τις ἀνασκαφές στὴν περιοχή ὁ ἀριθμός ἀνῆλθε σε ἀρκετές ἑκατοντάδες.
Χαρακτηριστικό της λατρείας στὴ Δωδώνη εἶναι ὅτι ὁ Δίας εἶχε ἐδῶ την ἐπίγεια κατοικία του- ἦταν ὁ Νάϊος θεός πού κατοικοῦσε στὴ φηγό καὶ στὴν ἱερὴ οἰκία. Γύρω του κατοικοῦσαν οἱ προφῆτες, οἱ Σελλοί, οἱ ὁποῖοι κατά παλαιά θρησκευτική συνήθεια, δὲν ἔπλεναν τα πόδια τους (ἀνιπτόποδες) καὶ κοιμοῦνται καταγῆς (χαμαιεύναι), γιὰ νὰ βρίσκονται σε ἐπαφή με τὴ γῆ, ἀπ' ὁπού ἀντλοῦσαν τὴ μαντική τους δύναμη.
Κάποια στιγμή, βεβαίως ἦρθε καὶ η παρακμή της Δωδώνης, ποῦ ἄρχισε στὰ 221 π.Χ., ὅταν ὁ στρατηγός Δωρίμαχος την κατάστρεψε, ἐπειδή οἱ Ἠπειρῶτες εἶχαν συμμαχήσει με τους Μακεδόνες καὶ τους Ἀχαιούς. Δεύτερη καταστροφή ἔπαθε ἡ Δωδώνη στὰ 168 π.Χ. ἀπὸ το Ρωμαῖο Αἰμίλιο Παῦλο καὶ τελειωτικά πιὰ καταστράφηκε στὰ χρόνια του μιθριδατικού πολέμου ἀπὸ τους στρατιῶτες του Μιθριδάτη, του βασιλιά του Πόντου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου