Ὅταν ὁ Ζεύς ὁ Ποσειδῶνας καί ὁ Πλούτωνας διαμοιράσθηκαν την κοσμική ἀρχὴ
"Σωκ.:
Ἄκου λοιπόν, καθώς ἀφηγοῦνται, μία πολύ ὄμορφη ἱστορία, την ὁποία ἐσύ ἀσφαλῶς θὰ ἐκλάβεις ὡς μῦθο, ὅπως νομίζω, ἐγὼ ὅμως τὴ θεωρῶ πραγματική με ἔλλογη ὑπόσταση· καί ἐξ ἄλλου ὡς ἀληθινά γεγονότα θὰ σου διηγηθῶ ὅσα πρόκειται νὰ διατυπώσω. Ὅπως δηλαδή ἀναφέρει ὁ Ὅμηρος ὁ Ζεύς ὁ Ποσειδῶνας καί ὁ Πλούτωνας διαμοιράσθηκαν μεταξύ τους την κοσμική ἀρχὴ, ὅταν την παρέλαβαν ἀπὸ τον πατέρα τους...
Ὑπῆρχε λοιπόν ὁ ἐξῇς νόμος ὅσον ἀφορᾶ τους ἀνθρώπους την ἐποχῆ του Κρόνου, ὁ ὁποῖος διαχρονικά καί τώρα ἀκόμη ἰσχύει ἀνάμεσα στοὺς θεούς, ὅποιος ἀπὸ το γένος των ἀνθρώπων διανύσει τὴ ζωή του με δίκαιο καί εὐσεβῆ τρόπο, ὅταν πεθάνει, νὰ μεταβαίνει καί νὰ κατοικεῖ στὰ Νησιά των Μακάριων σε κατάσταση ἀπόλυτης εὐδαιμονίας, μακριά ἀπὸ κάθε συμφορά· ὅποιος ὅμως διάγει τὴ ζωή του με ἄδικο καί ἀσεβῆ τρόπο νὰ ὁδηγεῖται στὸ δεσμωτήριο της τιμωρίας καί της (ἀπονομῆς της δικαιοσύνης) Δίκης, το ὁποῖο ὡς γνωστό το ἀποκαλοῦν Τάρταρο.
Δικαστές ἐκείνων λοιπόν, την ἐποχῆ της βασιλείας του Κρόνου καὶ πρόσφατα ἀκόμη, ὅταν την ἐξουσία κατεῖχε ὁ Δίας, ἦταν ζωντανοί γιὰ τους ζωντανούς, οἱ ὁποῖοι δίκαζαν τους ἀνθρώπους ἐκείνη την ἡμέρα την ὁποῖα ἐπρόκειτο νὰ πεθάνουν. Ἔτσι λοιπόν με ἐσφαλμένο τρόπο ἐκφέρονταν οἱ δικαστικές ἐτυμηγορίες
Ὁ Πλούτων λοιπόν καὶ οἱ ἐπιτηρητές του Ἄδη, ποῦ κατέφθαναν ἀπὸ τα Νησιά των Μακάρων, κατήγγειλαν πρὸς τον Δία, ὅτι ἐμφανίζονται συχνά καὶ στοὺς δύο μεταθανάτιους προορισμούς ἄνθρωποι ποῦ ἡ ἀξία τους δὲν ἀνταποκρίνεται στὸν τόπο ἄφιξης τους.
Ἀποκρίθηκε λοιπόν τότε ὁ Ζεὺς:
«Ἐγώ, εἰπέ, θὰ θέσω τέρμα σ’ αὐτὸ ποῦ συμβαίνει, διότι τώρα οἱ δίκες ἐκδικάζονται ἄσχημα». «Αὐτοὶ δηλαδή ποῦ κρίνονται» εἰπέ «περιβάλλονται με σάρκα τὴ στιγμή της κρίσης, ἐπειδή δικάζονται ζωντανοί».
«Πολλοί λοιπόν», συνέχισε αὐτός, «ἄν καὶ διαθέτουν διεφθαρμένες ψυχές εἶναι ἐνδεδυμένοι με καλλίγραμμα σώματα καὶ εὐγενική καταγωγή καὶ πλούτη καὶ ὅταν συντελεῖται ἡ κρίση, καταφθάνουν γι’ αὐτούς πολλοί μάρτυρες νὰ βεβαιώσουν ὅτι ἔχουν ζήσει δίκαια.
Ἔτσι ἡ δικαστές θαμβώνονται ἀπὸ αὐτὰ, ἀφοῦ μάλιστα καὶ ἡ ἴδιοι δικάζουν ἐνδεδυμένοι (με σάρκες) καὶ μπροστά ἀπὸ την ψυχή τους ἔχουν, σὰν προκάλυμμα τα μάτια καὶ τα αὐτιά καὶ ὁλόκληρο το σῶμα Ὅλα αὐτὰ τα ἐπικαλύμματα συνιστοῦν ἀσφαλῶς ἐμπόδιό καὶ τα «ἐνδύματα» των δικαστῶν καὶ αὐτὰ των κρινομένων. «Πρωταρχικά λοιπόν», εἰπέ, «εἶναι ἀναγκαῖο νὰ καταργήσουμε τὴ δυνατότητα νὰ προβλέπουν ἡ ἄνθρωποι τον θάνατό τους, διότι τώρα γνωρίζουν ἐκ των προτέρων τὴ στιγμή του θανάτου τους. Αὐτὴ λοιπόν ἡ διαταγή ἔχει διαβιβαστεί στὸν Προμηθέα γιὰ νὰ σταματήσει την προγνωστική δυνατότητα των ἀνθρώπων
Ἔπειτα εἶναι ἀναγκαῖο νὰ κρίνονται ὅλοι αὐτοὶ γυμνοί· πρέπει δηλαδή αὐτοὶ να δικάζονται ἀφοῦ ἔχουν πεθάνει. Καὶ ὁ κριτής πρέπει νὰ εἶναι γυμνός (ἀπαλλαγμένος ἀπὸ κάθε ἔνδυμα) πεθαμένος, ὥστε ἡ ἴδια ἡ ψυχή του νὰ ἀτενίζει την ψυχή κάθε ἀνθρώπου ἀμέσως με το θάνατο, ἀφοῦ τον ἐγκαταλείψουν ὅλοι οἱ συγγενεῖς καὶ ἀφοῦ θὰ ἔχει ἀφήσει στὴ γῆ ὅλο ἐκεῖνο τον ὑλικό στολισμό, γιὰ νὰ ἀποβεῖ δίκαια ἡ κρίση. Ἔχοντας λοιπόν διαγνώσει αὐτό πρὶν ἀπὸ ἐσᾶς, ἔχρισα δικαστές τους γιοὺς μου, δύο ἀπὸ την Ἀσία, το Μίνωα καὶ τον Ραδάμανθυ καὶ ἕνα ἀπὸ την Εὐρώπη τον Αιακό.
Αὐτοὶ λοιπόν ὅταν πεθάνουν, θὰ δικάσουν στὸ λειμῶνα, στὸ σημεῖο ὅπου ὁ δρόμος χωρίζεται σε τρεῖς κατευθύνσεις, ἀπ’ ὅπου δύο ὁδοί ὁδηγοῦν ἡ μία στὶς Νήσους των Μακάρων καὶ ἡ ἄλλη στὸν Τάρταρο. Ἐκείνους τους νεκρούς ποῦ καταφθάνουν ἀπὸ την Ἀσία θὰ τους κρίνει ὁ Ραδάμανθυς, αὐτούς ποῦ ἔρχονται ἀπὸ την Εὐρώπη ὁ Αἰακός. Στὸ Μίνωα θὰ ἀποδώσω τὴ δικαιοδοσία ὁριστικῆς ἐτυμηγορίας, ἄν ὑπάρχει κάτι ἀμφισβητούμενο στὶς κρίσεις των ἄλλων δύο, γιὰ νὰ καταστεῖ ὅσο το δυνατό πιὸ δίκαιη ἡ κρίση γιὰ την μεταθανάτια πορεία των ἀνθρωπίνων ψυχῶν».
Αὐτὴ εἶναι Καλλικλή ἡ ἀφήγηση ποῦ ἐγὼ ἔχω ἀκούσει καὶ πιστεύω ὅτι εἶναι ἀληθινή Ἀπὸ τις ἀναφορές αὐτές, συλλογίζομαι ὅτι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Ὁ θάνατος, ὅπως ἐγὼ νομίζω, δὲν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ὁ διαχωρισμός δύο πραγμάτων, της ψυχῆς καὶ του σώματος, του ἑνός ἀπὸ το ἄλλο
Ἀπὸ τὴ στιγμή λοιπόν ποῦ θὰ ἐπέλθει ὁ διαχωρισμός της ψυχῆς ἀπὸ το σῶμα, το κάθε ἕνα ἀπὸ τα δύο μέρη σχεδόν ἐξίσου διατηρεῖ ἐκεῖνα τα χαρακτηριστικά, ποῦ εἶχε ὅταν ὁ ἄνθρωπος βρισκόταν ἐν ζωή, το σῶμα διατηρεῖ ἀναλλοίωτη τὴ φύση του καὶ ὁρατές ὅλες τις περιποιήσεις καὶ τις διαμορφώσεις ποῦ δέχτηκε.
Γιὰ παράδειγμα ἄν το σῶμα κάποιου ἦταν μεγάλο ἡ ἀπὸ τὴ φύση ἡ ἀπὸ την ὑπερβολική κατανάλωση τροφῆς ἡ ἀπὸ την ἐπίδραση καὶ των δύο παραγόντων, ὅσο ἦταν ζωντανός καὶ ὅταν πεθάνει ὁ νεκρός θὰ εἶναι μεγάλος καὶ ἄν ὑπῆρξε παχύς θὰ εἶναι παχύς καὶ μετά το θάνατο καὶ γιγιὰ ὅλα τα χαρακτηριστικά του σώματος το ἴδιο ἰσχύει
Ἄν πάλι ἔτρεφε μακριά κόμη, μακρομᾶλλης θὰ εἶναι καὶ ὁ νεκρός. Ἄν ἐπιπρόσθετα κάποιος εἶχε μαστιγωθεῖ καὶ εἶχαν ἀποτυπωθεῖ στὸ σῶμα του οἱ οὐλές ἀπὸ τις μαστιγώσεις ἡ ἀλλὰ τραύματα, ἐνῶ βρισκόταν στῆ ζωή καὶ μετά το θάνατο αὐτὰ θὰ εἶναι ἔκδηλα στῆ μορφή του πεθαμένου. Ἡ ἄν κανείς κατά την διάρκεια της ζωῆς του εἶχε μέλη του σώματός του σπασμένα ἡ διαστρεβλωμένα, οἱ ἴδιες αὐτὲς διαμορφώσεις θὰ εἶναι ὁρατές καὶ στῆ μεταθανάτια οὐσία του.
Με μία φράση δηλαδή, ὅλα ἐκεῖνα τα χαρακτηριστικά ποῦ ἀποτυπώθηκαν στὸ σῶμα του ἀνθρώπου ἐνῶ ζοῦσε εἶναι εὐδιάκριτα καὶ ὅταν πεθάνει ἡ ἄν ὄχι ὅλα τα περισσότερα γιὰ κάποιο χρονικό διάστημα.
Ἤ ἴδια διεργασία νομίζω ὅτι ἰσχύει καὶ γιὰ τὴ ψυχή Καλλικλή. Ἔκδηλα εἶναι ὅλα τα χαρακτηριστικά της ψυχῆς, ὅταν ἀπογυμνωθεῖ ἀπὸ το σῶμα, καὶ ἡ ἔμφυτες ἰδιότητες καὶ ἡ ἐπίκτητες, ὅσες διαμορφώσεις ἀπέκτησε ἡ ψυχή του ἀνθρώπου λόγῳ της ἐνασχόλησής της με κάθε πρᾶγμα
Ὅταν λοιπόν παρουσιαστοῦν ἐνώπιον του δικαστή, ἐκεῖνοι ποῦ ἔρχονται ἀπὸ την Ἀσία στὸν Ραδάμανθυ, ὁ Ραδάμανθυς τους βάζει σε σειρά καὶ ἐποπτεύει την ψυχή καθενός, χωρίς νὰ γνωρίζει σε ποῖον ἀνήκει, ἀλλὰ πολλές φορές ἀφοῦ παραλάβει την ψυχή του Μεγάλου Βασιλιά ἡ ἀλλοῦ ὁποιουδήποτε βασιλιά ἡ δυνάστη καὶ διαπιστώσει ὅτι τίποτα δὲν εἶναι ὑγιές στὴν ψυχή του, ἀλλὰ ἀντίθετα εἶναι ὅλη μαστιγωμένη ἀπὸ ραπίσματα καὶ γεμάτη οὐλὲς ἀπὸ την ἐπίδραση των ἐπιορκιῶν καὶ της ἀδικίας, ποῦ με κάθε πράξη του ἔχει ἀποτυπώσει στὴν ψυχή του καὶ ὅλα διεστραμμένα ἀπὸ το ψεῦδος καὶ την ἀλαζονεία καὶ τίποτα ὀρθὸ, ἀφοῦ ἔχει ἀνατραφεῖ χωρίς την ἀλήθεια Ὑπό την ἀρνητική ἐπίδραση τέλος, της ἐξουσίας της τρυφῆς της ἀλαζονείας καὶ της αὐθαιρεσίας των ενεργειών του, διέκρινε την ψυχή νὰ εἶναι γεμάτη ἀπὸ ἀσύμμετρη καὶ ἀσχήμια Ἀφοῦ διαπίστωσε λοιπόν ὁ δικαστής αὐτὰ, ἀπέπεμψε ἀμέσως αὐτὴν με περιφρόνηση στὸ δεσμωτήριο, ὁπού πρόκειται, ἀφοῦ φθάσει, νὰ ὑποστεῖ τις ἁρμόζουσες κυρώσεις…
Ὅπως λοιπόν ἔλεγα, ὅταν ἐκεῖνος ὁ Ραδάμανθυς παραλάβει (γιὰ νὰ δικάσει) κάποιον τέτοιου εἴδους, δὲν γνωρίζει τίποτα σχετικά με αὐτὸν, οὔτε ποῖος εἶναι οὔτε ἀπὸ ποίους κατάγεται, γνωρίζει μόνο ὅτι κάποιος εἶναι διεφθαρμένος. Ἔτσι, ἀφοῦ διαπιστώσει αὐτὸ, τον ἀποπέμπει στὸν Τάρταρο, ἐπισημαίνοντας, εἴτε ὅτι δύναται νὰ θεραπευθεῖ, εἴτε ὅτι εἶναι ἀνίατος, σύμφωνα με την ἀλάθευτη κρίση του. Εκείνος ἀφοῦ φτάσει στὸν Τάρταρο ὑφίσταται αὐτὰ ποῦ του ἁρμόζουν
Ἐνίοτε ὅταν ὁ ἀδέκαστος κριτής διακρίνει ἄλλη ψυχή ἀνθρώπου, ὁ οποίος ἔχει ζήσει με εὐσέβεια καὶ ὑπό το πνεῦμα της ἀλήθειας, ἁπλοῦ ἰδιώτη ἡ κάποιου ἀλλοῦ, κυρίως ὅμως, ὅπως ἐγώ θεωρῶ, Καλλικλή, ψυχή φιλοσόφου ποῦ ἀφοσιώθηκε στὰ δικά του ἔργα καὶ δεδὲν ἀκολούθησε ποικίλες κατευθύνσεις στὴ ζωή του, τὴ θαυμάζει καὶ τὴ στέλνει στὰ Νησιά των Μακάρων.
Ἔτσι ἀκριβῶς ἐνεργεῖ καὶ ὁ Αιακός καὶ καθένας ἀπὸ αὐτούς δικάζει κρατῶντας ράβδο, ὁ Μίνωας ὅμως κάθεται ἐποπτεύοντας, κρατῶντας μόνος αὐτὸς χρυσό σκῆπτρο, ὅπως ἀναφέρει ὁ ὁμηρικός Ὀδυσσέας ὅτι εἶδε αὐτὸν «νὰ κρατεῖ χρυσό σκῆπτρο καὶ νὰ ἀπονέμει δικαιοσύνη στοὺς νεκρούς.
Ἐγώ λοιπόν Καλλικλή, ἔχω πεισθεῖ ἀπόλυτα ἀπὸ την διήγηση αὐτὴ καὶ μεριμνῶ πῶς θὰ παρουσιαστῶ στὸν κριτή με ὅσο το δυνατό πιὸ ὑγιῆ την ψυχή μου. Ἀντλῶ ἱκανοποίηση λοιπόν στὸ νὰ ἀπέχω ἀπὸ τις τιμές των πολλῶν ἀνθρώπων καὶ ἀφιερώνομαι στὸ εγἐγχείρημα ἀνεύρεσης της ἀλήθειας, πῶς πραγματικά θὰ μπορέσω νὰ γίνω καλύτερος καὶ κατά τὴ διάρκεια της ζωῆς μου καὶ ὅταν πεθάνω, μετά το θάνατο.
Προτρέπω μάλιστα καὶ ὅλοις τους ἄλλους ἀνθρώπους, ὅσο δύναμαι νὰ πράξω κάτι τέτοιο, καὶ σε σένα ἀπευθύνω την παραίνεση νὰ κατευθύνεις τή ζωή σου στὸν ἀγῶνα αὐτὸ, τον ὁποῖο ἐγώ θεωρῶ τον ἐπικρατέστερο ἀπὸ ὅλοις τους ἐγκόσμιους ἀγῶνες, καὶ σε ἐπικρίνω ποῦ δὲν ἔχεις τή δυνατότητα νὰ βοηθήσεις τον ἑαυτό σου, ὅταν ἔρθει ἡ στιγμή της δικῆς σου δίκης καὶ κρίσης, την ὁποῖα ἐγώ μόλις τώρα ἀνέφερα, ἀλλά, ἀφοῦ προσέλθεις ἐνώπιον του δικαστή τον γιὸ της Αίγινας, ὅταν σε συλλάβει καὶ σε ὁδηγήσει πρός το δεσμωτήριο, θὰ μείνεις ἄναυδος καὶ θὰ κυριευτεῖς ἀπὸ ἰλίγγῳ, ἐσύ ἐκεῖ ὄχι λιγότερο ἀπὸ ἐμένα ἐδῶ, καὶ ἴσως κάποιος σε χτυπήσει ἀτιμωτικά στὸ πρόσωπο καὶ σε ἐξευτελίσει με κάθε δυνατό τρόπο."
Πλάτων, Γοργίας, 523a-527e
Ὁ μῦθος γύρω ἀπὸ το δικαστήριο των ψυχῶν ὑστέρα ἀπὸ
το θάνατο (C. 79-82, 523a-527e):
"Ἀπομένει ἡ μεταφυσική θεμελίωση των διαλεκτικῶν συμπερασμάτων. Ποιὸς γνωρίζει ἄν ἡ ζωή εἶναι θάνατος ἡ ὁ θάνατος ζωή; Ὁ θάνατος, γιὰ το Σωκράτη, δὲν τίποτα ἄλλο παρά ὁ χωρισμός δύο πραγμάτων, της ψυχῆς καὶ του σώματος. Ἤ ἀθάνατη ψυχή ἐξέρχεται ἀπὸ το θνητό σῶμα καὶ ὁδεύει πρὸς το σταυροδρόμι της κρίσης. Ἐκεῖ ἀναμένουν ἡ ἀκριβοδίκαιοι καὶ ἀδέκαστοι Κριτές του Ἄδη, ὁ Αἰακός, ὁ Μίνως καὶ ὁ Ραδάμανθυς, ἡ οποίοι ἀτενίζουν την ψυχή κάθε νεκροῦ καὶ ἐκδίδουν την ἀταλάντευτη ἐτυμηγορία τους, βασιζόμενοι στὰ ὁρατὰ σημάδια ποὺ φέρει πάνω της κάθε ψυχή ἀπὸ την προθανάτια δράση της.
Οἱ ψυχές των διεφθαρμένων καὶ των ἀδικῶν ἀποστέλλονται στὸ δεσμωτήριο της τιμωρίας καὶ της ἀπονομή της δικαιοσύνης, στὸν στυγερό Τάρταρο καὶ ὑποβάλλονται σε φρικτά, συνεχῶς ἐπαναλαμβανόμενα βασανιστήρια.
Οἱ ψυχές, ποὺ ἔζησαν με δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη κατευθύνονται στὶς Νήσους των Μακάρων καὶ βιώνουν της αἰώνια εὐδαιμονία
Ἤ φιλοσοφία, ὅπως ἀκριβῶς καὶ στὸν πλατωνικό Φαίδωνα, ὀράται ὡς μελέτη καὶ προετοιμασία θανάτου.
Ὁ Σωκράτης συρμένος ἄδικα σε δίκη ἀπό κάποιο εὐτελές ἀποκείμενο, ἴσως νὰ μὴν δύναται νὰ ὑπερασπιστεῖ τον ἑαυτὸ του ἐνώπιον της ἐγκόσμιας δικαστικῆς ἀρχῆς, ἐλλείψει ο
ὀνομαστῶν μαρτύρων ποὺ θὰ συνηγορήσουν ὑπέρ του καὶ ἐλλείψει της μεγαλεπήβολης ρητορικῆς πειθοῦς, ἡ ὁποῖα θὰ δημιουργήσει ἐπίφαση ἀλήθειας καὶ θὰ ἐξαπατήσει τους δικαστές, στὸ ἐπέκεινα, ὅμως, θὰ βρεθεῖ ἀναπόδραστα στὶς νήσους των Μακάρων.
Ὁ πολιτευτής μπορεῖ ἔντεχνα νὰ διαφεύγει τις δάγκανες του πολιτειακοῦ νόμου ὅσο βρίσκεται στή ζωή καὶ νὰ πραγματοποιεῖ τις ἄδικες ἐπιδιώξεις του, στό μεταθανάτιο σταυροδρόμι της κρίσης, ὅμως, θὰ καταληφθεῖ ἀπὸ ἔντρομο ἴλιγγο, καθώς τα τέκνα του Διός θὰ ἐποπτεύουν την ψυχή του καὶ θὰ του ἐπιβάλλουν, μετά ραπισμάτων καὶ προπηλακισμῶν, σκληρότατη τιμωρία.
Ἤ προτροπή πρὸς τον φιλοσοφικό τρόπο ζωῆς ἐνδύεται το μέγιστο κλέος.
Ὁ πολιτικός ἀνήρ ἁρμόζει νὰ κατακτήσει σε ἀτομικό ἐπίπεδο την αὐτοκυριαρχία (ἡ κυριαρχία του λόγου ἐπὶ του θυμοῦ καὶ των ἡδονῶν) καὶ τὴ δικαιοσύνη (διατήρηση αὐτῆς της εὐταξίας) καὶ ἐν συνεχείᾳ, ἀφοῦ το κατορθώσει αὐτὸ νὰ ἐπιδοθεῖ στὴν ἐφαρμογή των ἀρχῶν της πολιτικῆς ἐπιστήμης
Με το τέλος του Γοργία ἡ ὁδός πρὸς τὴ θεμελίωση της πλατωνικῆς πολιτικῆς φιλοσοφίας ἔχει πιὰ ἀνοίξει"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου