Οἱ τρεῖς Χάριτες

Οἱ τρεῖς Χάριτες

Θεότητες ποῦ προσωποποιοῦσαν τὴ χάρη, την ὀμορφιά καὶ την ἀνεμελιά. Σύμφωνα με τον Ὅμηρο ἦταν κόρες του Δία καὶ της Εὐρυνόμης. Ἀρκετοὶ τις θεωροῦσαν κόρες του Διόνυσου καὶ της Ἀφροδίτης ἡ του Ἥλιου καὶ της Ναϊάδας Αἴγλης.

Στόν Ὅμηρο ἀρχικὰ ἀναφερόταν ἡ Χάρις σύζυγος του Ἡφαίστου καὶ ἡ Πασιθέα, σύζυγος του θεοῦ Ὕπνου καὶ μητέρα του Φαντάσου καὶ του Φοβήτορα.

Ἡ Πασιθέα εἶχε δοθεῖ σύζυγος στὸν Ὕπνο ἀπὸ την ᾞρα ἐπειδὴ ἐκεῖνος εἶχε κοιμίσει κρυφά το Δία κι ἔτσι οἱ θεοί δὲν μπόρεσαν νὰ ἀναμειχθοῦν στὸν Τρωικό πόλεμο.

Οἱ Ἀθηναῖοι τιμοῦσαν δύο Χάριτες την Αὐξώ καὶ την Ἡγεμόνη. Μερικές φορές ταυτίζονταν με τις Ὧρες καὶ τοποθετοῦσαν στὴν ὁμάδα τῶν Χαρίτων τις Ὧρες Καρπῶ καὶ Θάλλω.

Στή Σπάρτη τις ὀνόμαζαν Κλητά ("ἀστραφτερή" καὶ Φαέννα ("ἀκτινοβόλος"), καὶ τις ταύτιζαν με τις Ὧρες.

Στὴν Αἴγινα, την Τροιζήνα, την Ἐπίδαυρο καὶ στὸν Τάραντα τις ὀνόμαζαν Αὐξησία καὶ Δαμιά ή "Ἀξεσίαι θεαί".

Ὁ Ἡσίοδος ἀναφέρει τρεῖς Χάριτες, την Αγλαΐα, την Εὐφροσύνη καὶ τὴ Θάλεια ἡ Θαλία. Οἱ Χάριτες συνδέονταν με την ἀνθοφορία καὶ τὴ γονιμότητα της φύσης κι ἀνάμεσα τους συγκαταλέγονταν καὶ ἡ Εὐνομία, ἡ Εὔκλεια καὶ ἡ Πειθώ.

ΟΙ Σώστρατος ἀναφέρει πῶς ἡ Ἀφροδίτη καὶ οἱ Χάριτες Πασιθέα, Καλή καὶ Εὐφροσύνη εἶχαν διαγωνιστεῖ σε καλλιστεῖα με κριτή το μάντη Τειρεσία, ὁ ὁποῖος εἶχε ψηφίσει την Καλή σὰν την πιὸ ὄμορφη. Ἡ Ἀφροδίτη γιὰ νὰ τον τιμωρήσει τον εἶχε μεταμορφώσει σε γριά.

Οἱ Χάριτες κατοικοῦσαν στὸν Ὄλυμπο κι ἦταν συνοδοί του Ἀπόλλωνα, του Διονύσου, της Ἀφροδίτης, της Ἀθηνᾶς, του Ἡφαίστου καὶ τῶν Μουσῶν. Ἀπέφευγαν τὴ μοναξιά καὶ προτιμοῦσαν τὴ συντροφιά τῶν θεῶν.

Ὅταν ὁ Ἀπόλλωνας ἔπαιξε γιὰ πρώτη φορά τὴ λύρα του, οἱ Χάριτες ἔστησαν χορό γύρω του μαζί με τις ἄλλες θεές κι ὅταν ἡ Ἄρτεμι εἶχε εἰσέλθει στὸ ναό του Ἀπόλλωνα στοὺς Δελφούς, ἐκεῖνες ἄρχισαν νὰ ὑμνοῦν μαζί της καὶ με τὴ συνοδεία των Μουσῶν τὴ Λητώ, (μητέρα του Ἀπόλλωνα καὶ της Ἄρτεμις).

Οἱ Χάριτες συνόδευαν την Ἀφροδίτη μαζί με το θεό Πάνα καὶ την Πειθώ. Κάποτε ἡ θεά εἶχε πιαστεῖ μαζί με τον Ἄρη σε ἕνα δίχτυ ποῦ εἶχε στήσει γιὰ τους δύο ἐραστές ὁ Ἥφαιστος. Μετά ἀπὸ την περιπέτειά της εἶχε καταφύγει στὴν Πάφο της Κύπρου, ὅπου την περιποιήθηκαν οἱ Χάριτες, ἀλείφοντάς την με ἀθάνατο λάδι καὶ στολίζοντάς την.

Οἱ Χάριτες γνώριζαν την τέχνη νὰ κατασκευάζουν ἀρωματικά λάδια με τα ὁποία ἐνίσχυαν την ἐρωτική ἐπιθυμία.

Ἀπεικονίζονταν νέες καὶ ὄμορφες καὶ ἔφερναν στοὺς θεούς καὶ στοὺς ἀνθρώπους ὀμορφιά, χάρη καὶ δημιουργικότητα. Τις παρουσίαζαν γυμνές, νὰ κρατιοῦνται ἀπὸ τους ὤμους. Οἱ δύο ἀπὸ αὐτὲς κοιτοῦσαν πρὸς μία κατεύθυνση, ἐνῷ ἐκείνη ποῦ βρισκόταν στῆ μέση κοιτοῦσε πρὸς την ἀντίθετη κατεύθυνση.

Ο Πίνδαρος τις ὀνόμαζε Σεμνές, Πότνιες καί Βασιλεῖες.

Το παλαιότερο ἱερὸ τους βρισκόταν στὸν Ὀρχούμενό της Βοιωτίας (ἐκεῖ ποῦ βρίσκεται ἡ ἐκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου). Στὸ θέατρο ἀπέναντι ἀπὸ το ἱερὸ τελοῦσαν πρὸς τιμή τους τα Χαρίσια ἡ Χαριτήσια ποῦ περιλάμβαναν μουσικούς καὶ ποιητικούς ἀγῶνες. Τὴ νύχτα οἱ πιστοί πρόσφεραν γλυκίσματα ἀπὸ ἀλεύρι καὶ μέλι.

Τα λατρευτικά τους ἀγάλματα ἦταν τρεῖς μαύροι ἄμορφοι μετεωρόλιθοι, δηλαδή λίθοι ποῦ εἶχαν πέσει ἀπὸ τον οὐρανό.

Στήν Ἀθήνα ὑπῆρχε ἱερὸ τῶν Χαρίτων πάνω στὴν Ἀκρόπολη στὰ Προπύλαια, κοντά στὰ ἱερὰ του Ἑρμῆ Προπυλαίου καὶ της Ἐκάτης Ἐπιπυργιδίας. Ἱερὸ τους ὑπῆρχε καὶ στὴν Ἀγορά κοντά στὸ ναό του Ἡφαίστου.

Ἱερὰ τους ὑπῆρχαν στὴ Σπάρτη, στὴ Δῆλο, στὴν Κύπρο καὶ στὴν Πάρο. Στήν Πάρο βρισκόταν ὁ Μίνωας ὅταν πληροφορήθηκε το θάνατο του γιοῦ του Ἀνδρόγεω. Τότε πέταξε τα στεφάνια με τα ἄνθη, σταμάτησε τὴ μουσική, ἀλλὰ ἡ τελετή ὁλοκληρώθηκε. Ἀπὸ τότε οἱ θυσίες πρὸς τιμή των Χαρίτων στὴν Πάρο γίνονταν χωρίς ἄνθη καὶ μουσική.

Οἱ Χάριτες λατρεύονταν στὴν Σπάρτη καὶ την Πάφο μαζί με την Ἀφροδίτη.

Σαπφώ
βροδοπάχεες ἄγναι Χάριτες δεῦτε Δίος κόραι
ἔλθοντ' ἐξ ὀράνω πορφυρίαν περθέμενον χλάμυν
Όμηρος, Οδύσσεια, θ, 364
ἔνθα δέ μιν Χάριτες λοῦσαν καὶ χρῖσαν ἐλαίῳ,
ἀμβρότῳ, οἷα θεοὺς ἐπενήνοθεν αἰὲν ἐόντας,
ἀμφὶ δὲ εἵματα ἕσσαν ἐπήρατα, θαῦμα ἰδέσθαι.
Ησίοδος, Θεογονία, 64
ἔνθά σφιν λιπαροί τε χοροὶ καὶ δώματα καλά,
πὰρ δ' αὐτῇς Χάριτές τε καὶ Ἵμερος οἰκί' ἔχουσιν
ἐν θαλίῃς· ἐρατὴν δὲ διὰ στόμα ὄσσαν ἱεῖσαι
μέλπονται, πάντων τε νόμους καὶ ἤθεα κεδνὰ
ἀθανάτων κλείουσιν, ἐπήρατον ὄσσαν ἱεῖσαι.
Ησίοδος, Έργα και Ημέρες, 73
ζῶσε δὲ καὶ κόσμησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
ἀμφὶ δέ οἱ Χάριτές τε θεαὶ καὶ πότνια Πειθὼ
ὅρμους χρυσείους ἔθεσαν χροΐ· ἀμφὶ δὲ τήν γε
Ὧραι καλλίκομοι στέφον ἄνθεσι εἰαρινοῖσιν·
Ξενοφώντας, Συμπόσιο, 7, 5, 2
ἀλλὰ γὰρ καὶ ταῦτα μὲν
οὐκ εἰς ταὐτὸν τῷ οἴνῳ ἐπισπεύδει· εἰ δὲ ὀρχοῖντο πρὸς τὸν
αὐλὸν σχήματα ἐν οἷς Χάριτές τε καὶ Ὧραι καὶ Νύμφαι
γράφονται, πολὺ ἂν οἶμαι αὐτούς γε ῥᾷον διάγειν καὶ τὸ
συμπόσιον πολὺ ἐπιχαριτώτερον εἶναι.
Ζηνόβιος
Αἱ Χάριτες γυμναί: ἤτοι ὅτι δεῖ ἀφειδῶς καὶ
φανερῶς χαρίζεσθαι· ἢ ὅτι οἱ ἀχάριστοι τὸν ἑαυτῶν
κόσμον ἀφῄρηνται. *****
Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 2, 17, 3
ἐν δὲ τῷ
προνάῳ τῇ μὲν Χάριτες ἀγάλματά ἐστιν ἀρχαῖα, ἐν
δεξιᾷ δὲ κλίνη τῆς Ἥρας καὶ ἀνάθημα ἀσπὶς ἣν Μενέ-
λαός ποτε ἀφείλετο Εὔφορβον ἐν Ἰλίῳ.
Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 3, 18, 9
Βαθυ-
κλέους δὲ Μάγνητος, ὃς τὸν θρόνον ἐποίησε τοῦ
Ἀμυκλαίου, ἀναθήματα ἐπ' ἐξειργασμένῳ τῷ θρόνῳ
Χάριτες καὶ ἄγαλμα δὲ Λευκοφρυήνης ἐστὶν Ἀρτέμιδος.
Ορφικά, Ύμνοι, 60
Κλῦτέ μοι, ὦ Χάριτες μεγαλώνυμοι, ἀγλαότιμοι,
θυγατέρες Ζηνός τε καὶ Εὐνομίης βαθυκόλπου,
Ἀγλαΐη Θαλίη τε καὶ Εὐφροσύνη πολύολβε,
χαρμοσύνης γενέτειραι, ἐράσμιαι, εὔφρονες, ἁγναί,
αἰολόμορφοι, ἀειθαλέες, θνητοῖσι ποθειναί·
εὐκταῖαι, κυκλάδες, καλυκώπιδες, ἱμερόεσσαι·
ἔλθοιτ' ὀλβοδότειραι, ἀεὶ μύσταισι προσηνεῖς.
Θεμίστιος, Φιλάδελφοι ἢ περὶ φιλανθρωπίας
οὐδ' ἐῶμεν ἀκράτους ἐπιρρεῖν πηγὰς τῶν ἄνωθεν
ἀγαθῶν, ἃ χορηγεῖ συνεχῶς ἀκάμαντι νόῳ, καθάπερ λέ-
γει ἡ φιλοσοφοῦσα ποίησις, ὁ τῶν ἐάων δοτήρ, ὁ τῆς
εὐνομίας ταμίας, οὗ πάρεδρος Δίκη τε καὶ Εὐνομία· ᾧ
παραστατοῦσιν αἱ Χάριτες, Εὐφροσύνη καὶ Ἀγλαΐα Θαλίη
τ' ἐρατεινή· οὗ πᾶσαι ἐκ φιλανθρωπίας ἐπωνυμίαι, ὁ μει-
λίχιος, ὁ φίλιος, ὁ ξένιος, ὁ ἱκέσιος, ὁ πολιεύς, ὁ σωτήρ.
Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός, Εἰς τὸν βασιλέα Ἥλιον πρὸς Σαλούστιον
Κύκλον τοι καὶ αἱ Χάριτες ἐπὶ γῆς
διὰ τῶν ἀγαλμάτων μιμοῦνται.
Νόννος, Διονυσιακά, 34, 37
ὡς μὲν ἀκούω,
τρεῖς Χάριτες γεγάασι, χορίτιδες Ὀρχομενοῖο,
ἀμφίπολοι Φοίβοιο, χοροπλεκέος δὲ Λυαίου
εἰσὶ τριηκοσίων Χαρίτων στίχες, ὧν μία μούνη
πασάων προφέρουσα φαείνεται, οἷα καὶ αὐτὴ
φαιδροτέραις ἀκτῖσι κατακρύπτει σέλας ἄστρων
μαρμαρυγὴν εὔκυκλον ἀκοντίζουσα Σελήνη.
Όμηρος, Ιλιάδα, Ε, 338 και Σ,382 και Ξ 267
Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 1, 3, 1Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά, 4, 424

Δείτε περισσότερες αντιδράσεις