Ἡ γῆ βρίθει ἀνθρώπων oἱ ὁποῖοι δὲν ἀξίζουν οὔτε νὰ τους μιλᾶ κανείς

Πάντοτε, ἐντούτοις, ἡ αὐξήση της ροπῆς γιὰ ἀπομόνωση καὶ μοναχικότητα εἶναι στὸν κάθε ἀνθρώπῳ ἄμεσα συναρτημένη με την διανοητική του ἀξία, καθώς ή ροπή αὐτή -ὅπως εἰπώθηκε- δὲν εἶναι μία ροπή ἀμιγῶς φυσική, προκληθεῖσα ἀπὸ την ἀνάγκη, ἀλλὰ ἁπλῶς το αἰτιατό ὡρισμένων ἔμπειρών καὶ του στοχασμοῦ ἐπ’ αὐτῶν, συγκεκριμένα της διάγνωσης σχετικά με το ἄθλιο ποιόν, τόσο ἀπὸ ἠθικὴ ὅσο καὶ ἀπὸ διανοητική ἄποψή, της συντριπτικῆς πλειονότητας τῶν ἀνθρώπων. Της διάγνωσης, μάλιστα, -καὶ τοῦτο εἶναι το χείριστο- ὅτι στὸ ἑκάστοτε ἄτομο τα ἠθικὰ καὶ τα διανοητικά ἐλαττώματα συνομωτοῦν καὶ αλληλοβοηθοῦνται, οὕτως ὥστε νὰ προκύπτουν τα παντοειδῆ ἐκεῖνα βδελυρά φαινόμενα ποὺ καθιστοῦν την συναναστροφή με τους περισσότερους ἀνθρώπους δυσάρεστη, ἄν ὄχι ἀνυπόφορη.

Η κατάληξη εἶναι ὅτι, παρόλο ποὺ σ’ αὐτὸν τον κόσμο ὑπάρχουν οὐκ ὀλίγα πολύ ἄσχημα πράγματα, το πλέον ἄσχημο εἶναι καὶ παραμένει ἡ ἀνθρώπινη κοινωνία, ὥστε ὁ Βολταίρος, ὁ κοινωνικός αὐτὸς Γάλλος, ἀναγκάσθηκε νὰ πεῖ: la terre est couverte de gens qui ne meritent pas qu’on leur parle.

«ἡ γῆ βρίθει ἀνθρώπων oἱ ὁποῖοι δὲν ἀξίζουν οὔτε νὰ τους μιλᾶ κανείς»[Βολταίρος, Επιστολή της 21.06.1762 στον Μ.le Cardinal de Bernis]

Τον ἴδιο αὐτὸ λόγο κατονομάζει, καὶ ὁ Πετράρχης – ὁ πρᾶος αὐτὸς ἄνθρωπος ποὺ ἀγαποῦσε τόσο σφοδρά κι ἐπίμονα την μοναχικότητα – γιὰ τούτη την κλίση του:

Βίο μοναχικό πάντοτε ἀποζητοῦσα (τα ρυάκια το ξέρουν, ἡ ὕπαιθρος καὶ τα δάση)

Ἐκείνους τους κουτούς, στρεβλούς καὶ φαύλους ν’ ἀποφύγω

Ποὺ ἀπ’ τον δρόμο γιὰ τον οὐρανὸ ἔχουν ξεστρατίσει.

(Πετράρχης, Σονέττο 221)