Τι ἐστίν τό τεθνάναι” - Σωκράτης
Ὁ Σωκράτης στὴν ἀπολογία του πρὸς του δικαστές ἀναφέρεται ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ στὸν θάνατο, τι εἶναι ὁ θάνατος καὶ ἄν εἶναι ἀγαθὸ ἡ ὄχι γιὰ τον ἄνθρωπο, λέγει λοιπόν ὁ Σωκράτης [βλ. Ἀπολογία Σωκράτους, 40c.1 - 41.d.3]:
“Γιατί ἕνα ἀπὸ τα δύο εἶναι ὁ θάνατος : «ἢ γὰρ οἷον μηδὲν εἶναι μηδὲ αἴσθησιν μηδεμίαν μηδενὸς ἔχειν τὸν τεθνεῶτα», ἡ ὅπως λένε, συμβαίνει κάποια μεταβολή καὶ μετοίκηση της ψυχῆς «τοῦ τόπου τοῦ ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον». Καὶ εἴτε δὲν ὑπάρχει «μηδεμία αἴσθησις», ἀλλὰ «οἷον ὕπνος ἕπειδάν τις καθεύδων μηδ᾽ ὄναρ μηδὲν ὁρᾷ» [ἀλλὰ εἶναι σὰν ὕπνος, κι ἄν εἶναι σὰν νὰ κοιμᾶται κανείς χωρίς νὰ βλέπει οὔτε ὄναρ], τι θαυμάσιο ὄφελος ποὺ θὰ ἦταν ὁ θάνατος!
Ἐγὼ λοιπόν νομίζω ὅτι ἄν κάποιος ἔπρεπε νὰ διαλέξει ἀνάμεσα σε μία νύχτα ποὺ κοιμήθηκε χωρίς νὰ δεῖ οὔτε ἕνα ὀνείρῳ, καὶ τις ἄλλες νύχτες καὶ μέρες της ζωῆς του, ἄν ἔπρεπε νὰ τις ἀντιπαραβάλει με τὴ νύχτα ἐκείνη καὶ νὰ σκεφτεῖ καὶ νὰ πεῖ πόσα καλύτερα καὶ πιὸ εὐχάριστα μερόνυχτα ἔχει ζήσει στὴ ζωή του ἀπὸ αὐτή τὴ νύχτα, νομίζω ὅτι ὄχι μόνον ὁ τυχαῖος ἰδιώτης ἀλλὰ καὶ ὁ μεγαλύτερος βασιλιάς θὰ ἔβρισκε πολύ λίγα σε σχέση με τα ἄλλα μερόνυχτα.
Ἄν κάτι τέτοιο εἶναι ὁ θάνατος, ἐγὼ τουλάχιστον νομίζω ὅτι εἶναι ὄφελος. Γιατί ἔτσι «ὁ πᾶς χρόνος» δὲν φαίνεται παρά σὰν μία νύχτα. Ἄν πάλι ὁ θάνατος εἶναι ἀποδήμηση «ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον» καὶ εἶναι ἀλήθεια τα λεγόμενα ὅτι ἐκεῖ βρίσκονται «πάντες οἱ τεθνεῶτες», τι μεγαλύτερο ἀγαθὸ θὰ ὑπῆρχε ἀπὸ αὐτὸ, ὦ ἄνδρες δικαστές ;
Ἄν κάποιος φτάνοντας στὸν Ἄδη, ἔχοντας ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ αὐτούς ἐδῶ ποῦ ἰσχυρίζονται ὅτι εἶναι δικαστές, θὰ βρεῖ τους ἀληθινούς δικαστές ποὺ λένε ὅτι δικάζουν ἐκεῖ, τον Μίνωα καὶ τον Ραδάμανθυ, τον Αἰακό καὶ τον Τριπτόλεμο καὶ τους ἄλλους ἀπὸ τους ἡμιθέους ποὺ ὑπῆρξαν δίκαιοι στὴν ζωῆς τους ;; Θὰ ἦταν μήπως φαύλη αὐτὴ ἡ ἀποδημία ;;Ή πάλι, καὶ ποῖος ἀπὸ ἐσᾶς δὲν θὰ ἔδινε ὁτιδήποτε γιὰ νὰ βρεθεῖ με τον Ὀρφέα, τον Μουσαῖο, τον Ἡσίοδο καὶ τον Ὅμηρο ;; Ἐγὼ πάντως πολλές φορές θὰ ἤθελα νὰ πεθάνω ἄν ὅλα αὐτὰ ἀληθεύουν, γιατί, σε ἐμένα τουλάχιστον, φαίνεται θαυμαστή η παραμονή σε μέρος πού θὰ μποροῦσε νὰ συναντήσω τον Παλαμήδη, τον Αἴαντα του Τελαμῶνα καὶ ὅσους ἄλλους ἀπὸ τους παλιούς πέθαναν ἀπὸ ἀδικῆ κρίση, καὶ νὰ συγκρίνω τα παθήματά μου με τα δικά τους. Νομίζω πῶς κάθε ἄλλο παρά δυσάρεστα θὰ μου ἦταν ὅλα αὐτά. Καὶ μάλιστα, το σπουδαιότερο, νὰ ἐξετάζω καὶ νὰ ἐρευνῶ, ὅπως κάνω καὶ γιὰ τους ἐδῶ, ποῖος ἀπὸ αὐτούς εἶναι σοφός καὶ ποῖος νομίζει ὅτι εἶναι ἀλλὰ δὲν εἶναι. Καὶ πόσα δὲν θὰ ἔδινε κανείς, ἄνδρες δικαστές, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἐξετάσει ἐκεῖνον ποὺ ἡγήθηκε της μεγάλης στρατιᾶς της Τροίας ἡ τον Ὀδυσσέα ἡ τον Σίσυφο – ἡ καὶ χιλιάδες ἄλλους ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἀναφέρει κανείς – νὰ μιλάει με αὐτούς καὶ νὰ βρίσκεται μαζί τους καὶ νὰ τους ἐξετάζει ;;
Δὲν θὰ ἦταν ὅλα αὐτὰ ἀνείπωτη εὐτυχία ;; Πάντως, γιὰ τέτοιες αἰτίες, ὅσοι βρίσκονται ἐκεῖ δέν θανατώνουν. Ἐκεῖνοι, εἶναι καί γιὰ πολλά ἄλλα πιὸ εὐτυχισμένοι ἀπὸ τους ἐδῶ, γιὰ τον λόγο ἀκόμα ὅτι τον ὑπόλοιπο χρόνο μένουν ἀθάνατοι, ἄν φυσικά ὅσα λέγονται εἶναι ἀλήθεια. Ἀλλὰ κι ἐσεῖς πρέπει, ἄνδρες δικαστές, νὰ σκάφτεστε με ἐλπίδα τον θάνατο καὶ νὰ καταλάβετε ὅτι ἡ ἀλήθεια εἶναι μόνο μία : ὅτι δὲν ὑπάρχει γιὰ τον ἀγαθό ἄνθρωπο κανένα κακό, οὔτε ὅταν ζεῖ οὔτε ὅταν πεθάνει, καὶ ὅτι δὲν ἀμελοῦν οἱ θεοί νὰ φροντίζουν γιὰ τις ὑποθέσεις του”. …….
[......] Ἀλλὰ τώρα πιὰ εἶναι ὥρα νὰ φύγουμε, ἐγὼ γιὰ νὰ πεθάνω, κι ἐσεῖς γιὰ νὰ ζήσετε. Ποιοί ἀπὸ ἐμᾶς πηγαίνουν σε καλύτερο πρᾶγμα, εἶναι ἄγνωστο σε ὅλους πλὴν του θεοῦ!
……δυοῖν γὰρ θάτερόν ἐστιν τὸ τεθνάναι· ἢ γὰρ οἷον μηδὲν εἶναι μηδὲ αἴσθησιν μηδεμίαν μηδενὸς ἔχειν τὸν τεθνεῶτα, ἢ κατὰ τὰ λεγόμενα μεταβολή τις τυγχάνει οὖσα καὶ μετοίκησις τῇ ψυχῇ τοῦ τόπου τοῦ ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον. καὶ εἴτε δὴμηδεμία αἴσθησίς ἐστιν ἀλλ᾽ οἷον ὕπνος ἐπειδάν τις καθεύδων μηδ᾽ ὄναρ μηδὲν ὁρᾷ, θαυμάσιον κέρδος ἂν εἴη ὁ θάνατος–ἐγὼ γὰρ ἂν οἶμαι, εἴ τινα ἐκλεξάμενον δέοι ταύτην τὴν νύκτα ἐν ᾗ οὕτω κατέδαρθεν ὥστε μηδὲ ὄναρ ἰδεῖν, καὶ τὰς ἄλλας νύκτας τε καὶ ἡμέρας τὰς τοῦ βίου τοῦ ἑαυτοῦ ἀντιπαραθέντα ταύτῃ τῇ νυκτὶ δέοι σκεψάμενον εἰπεῖν πόσας ἄμεινον καὶ ἥδιον ἡμέρας καὶ νύκτας ταύτης τῆς νυκτὸς βεβίωκεν ἐν τῷἑαυτοῦ βίῳ, οἶμαι ἂν μὴ ὅτι ἰδιώτην τινά, ἀλλὰ τὸν μέγαν βασιλέα εὐαριθμήτους ἂν εὑρεῖν αὐτὸν ταύτας πρὸς τὰς ἄλλας ἡμέρας καὶ νύκτας–εἰ οὖν τοιοῦτον ὁ θάνατόςἐστιν, κέρδος ἔγωγε λέγω·
καὶ γὰρ οὐδὲν πλείων ὁ πᾶς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἶναιἢ μία νύξ. εἰ δ᾽ αὖ οἷον ἀποδημῆσαί ἐστιν ὁ θάνατος ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον, καὶἀληθῆ ἐστιν τὰ λεγόμενα, ὡς ἄρα ἐκεῖ εἰσι πάντες οἱ τεθνεῶτες, τί μεῖζον ἀγαθὸν τούτου εἴη ἄν, ὦ ἄνδρες δικασταί; εἰ γάρ τις ἀφικόμενος εἰς Ἅιδου, ἀπαλλαγεὶς τουτωνὶ τῶν φασκόντων δικαστῶν εἶναι, εὑρήσει τοὺς ὡς ἀληθῶς δικαστάς, οἵπερ καὶλέγονται ἐκεῖ δικάζειν,
Μίνως τε καὶ Ῥαδάμανθυς καὶ Αἰακὸς καὶ Τριπτόλεμος καὶἄλλοι ὅσοι τῶν ἡμιθέων δίκαιοι ἐγένοντο ἐν τῷ ἑαυτῶν βίῳ, ἆρα φαύλη ἂν εἴη ἡἀποδημία; ἢ αὖ Ὀρφεῖ συγγενέσθαι καὶ Μουσαίῳ καὶ Ἡσιόδῳ καὶ Ὁμήρῳ ἐπὶ πόσῳ ἄν τις δέξαιτ᾽ ἂν ὑμῶν; ἐγὼ μὲν γὰρ πολλάκις ἐθέλω τεθνάναι εἰ ταῦτ᾽ ἔστιν ἀληθῆ. ἐπεὶἔμοιγε καὶ αὐτῷ θαυμαστὴ ἂν εἴη ἡ διατριβὴ αὐτόθι, ὁπότε ἐντύχοιμι Παλαμήδει καὶΑἴαντι τῷ Τελαμῶνος καὶ εἴ τις ἄλλος τῶν παλαιῶν διὰ κρίσιν ἄδικον τέθνηκεν,ἀντιπαραβάλλοντι τὰ ἐμαυτοῦ πάθη πρὸς τὰ ἐκείνων–ὡς ἐγὼ οἶμαι, οὐκ ἂν ἀηδὲς εἴη–καὶ δὴ τὸ μέγιστον, τοὺς ἐκεῖ ἐξετάζοντα καὶ ἐρευνῶντα ὥσπερ τοὺς ἐνταῦθα διάγειν, τίς αὐτῶν σοφός ἐστιν καὶ τίς οἴεται μέν, ἔστιν δ᾽ οὔ.
ἐπὶ πόσῳ δ᾽ ἄν τις, ὦ ἄνδρες δικασταί, δέξαιτο ἐξετάσαι τὸν ἐπὶ Τροίαν ἀγαγόντα τὴν πολλὴν στρατιὰν ἢ Ὀδυσσέα ἢ Σίσυφον ἢ ἄλλους μυρίους ἄν τις εἴποι καὶ ἄνδρας καὶ γυναῖκας, οἷς ἐκεῖ διαλέγεσθαι καὶ συνεῖναι καὶ ἐξετάζειν ἀμήχανον ἂν εἴη εὐδαιμονίας; πάντως οὐ δήπου τούτου γεἕνεκα οἱ ἐκεῖ ἀποκτείνουσι· τά τε γὰρ ἄλλα εὐδαιμονέστεροί εἰσιν οἱ ἐκεῖ τῶν ἐνθάδε, καὶ ἤδη τὸν λοιπὸν χρόνον ἀθάνατοί εἰσιν, εἴπερ γε τὰ λεγόμενα ἀληθῆ.
ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς χρή, ὦ ἄνδρες δικασταί, εὐέλπιδας εἶναι πρὸς τὸν θάνατον, καὶ ἕν τι τοῦτο διανοεῖσθαι ἀληθές, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀνδρὶ ἀγαθῷ κακὸν οὐδὲν οὔτε ζῶντι οὔτε τελευτήσαντι, οὐδὲ ἀμελεῖται ὑπὸ θεῶν τὰ τούτου πράγματα. ………
[......]ἀλλὰ γὰρ ἤδη ὥρα ἀπιέναι, ἐμοὶ μὲν ἀποθανουμένῳ, ὑμῖν δὲ βιωσομένοις· ὁπότεροι δὲ ἡμῶν ἔρχονται ἐπὶ ἄμεινον πρᾶγμα, ἄδηλον παντὶ πλὴν ἢ τῷ θεῷ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου