ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΤΟΥ 479 π.Χ. Ἡ συντριβὴ τῶν Περσῶν στὶς Πλαταιὲς καὶ στὴ Μυκάλη

Στὰ 479 π.Χ. ἔγινε στὶς Πλαταιὲς ἡ μεγάλη, ἔνδοξη γιὰ τοὺς Ἕλληνες μάχη, ποὺ στάθηκε ἡ τελευταία των μηδικῶν πολέμων στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα. Μετὰ ἀπὸ τὴν ἀτυχία του στὴ ναυμαχία τῆς Σαλαμίνας, ὁ Ξέρξης, ἀφήνοντας τὸ Μαρδόνιο στὴ Θεσσαλία, ἔφυγε γιὰ τὴν Περσία. Ὁ Μαρδόνιος προσπάθησε νὰ συνεννοηθεῖ μὲ τοὺς Ἀθηναίους, προτείνοντάς τους νὰ συμμαχήσουν μαζί του μὲ διάφορα ἀνταλλάγματα...

Οἱ Ἀθηναῖοι ὅμως ἀρνήθηκαν περήφανα κι ἔτσι ὁ Μαρδόνιος μὲ τοὺς 300.000 στρατιῶτες του στρατοπέδεψε στὴν κοιλάδα τοῦ Ἀσωποῦ, κοντὰ στὶς Πλαταιές.

Μὲ ἀρχηγό το Σπαρτιάτη Παυσανία, οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις συγκεντρώθηκαν στὴν Ἐλευσῖνα (110.000 Ἕλληνες ἤ, σύμφωνα μ' ἄλλους ἱστορικούς, μόνο 37.000). Μὲ τὸν στρατὸ τῶν Σπαρτιατῶν εἶχαν ἑνωθεῖ κάπου 3.000 Μεγαρίτες καὶ ἀργότερα 8.000 Ἀθηναῖοι. Πίσω ἀπὸ τοὺς Σπαρτιᾶτες ἀκολουθοῦσαν πολλὲς χιλιάδες ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο. Κι ὅσο προχωροῦσαν πρὸς τὴ Βοιωτία, στρατὸς ὅλο καὶ μεγάλωνε, ὥσπου ἔφθασε στὶς Πλαταιές.

Ὁ Μαρδόνιος ποὺ εἶχε τριακόσιες χιλιάδες πολεμιστές - τριπλάσιους ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες κι ἴσως καὶ πιὸ πολλούς, ὅταν ἔμαθε ὅτι οἱ Ἕλληνες ἔρχονταν νὰ τὸν συναντήσουν, ἀνάπτυξε τὸ στρατό του στὴν κοιλάδα τοῦ Ἀσωποῦ ποταμοῦ. Ἄν οἱ Ἕλληνες ἔμπαιναν στὴν κοιλάδα, θὰ ἔστελνε ἐναντίον τους τὸ ἱππικὸ καὶ τότε ἡ νίκη του θὰ ἦταν σίγουρη. Μὰ οἱ Ἕλληνες δὲν ἦταν κουτοί. Συγκέντρωσαν τίς δυνάμεις τους στοὺς πρόποδες τοῦ Κιθαιρώνα καὶ περίμεναν.

Ὁ Μαρδόνιος, ἴσως γιὰ νὰ τοὺς ἀναγκάσει νὰ μποῦν στὴ μάχη, ἔστειλε ἔναντίον τοὺς κάπου δυὸ χιλιάδες ἱππεῖς, στὸ κέντρο τοῦ μετώπου ὅπου βρίσκονταν οἱ Μεγαρίτες. Ἐκεῖνοι δυσκολεύτηκαν ν' ἀποκρούσουν τὴν ἐπίθεση τοῦ Περσικοῦ ἱππικοῦ καὶ ζήτησαν βοήθεια.

 Τρακόσιοι ἐθελοντὲς Ἀθηναῖοι ἔτρεξαν νὰ τοὺς βοηθήσουν, μπῆκαν μὲ ὁρμὴ στὴ μάχη κι ὅταν σκότωσαν τὸν ἀρχηγὸ τῶν Περσῶν καβαλάρηδων, τὸν Μασίστιο, οἱ ἄλλοι τρομοκρατήθηκαν καὶ ὑποχώρησαν μὲ πολλὲς ἀπώλειες.
 Μὰ οἱ Ἕλληνες δὲν τοὺς ἀκολούθησαν στὴν κοιλάδα γιὰ νὰ μὴν πέσουν στὴν παγίδα τοῦ Μαρδόνιου.

Δώδεκα ὁλόκληρες μέρες πέρασαν χωρὶς νὰ ἀρχίσει ἡ μάχη.

 Ὁ Μαρδόνιος περίμενε νὰ ἐπιτεθοῦν πρῶτοι οἱ Ἕλληνες κι ὅταν πιὰ ἔχασε τὴν ὑπομονή του, στὶς 4 Αὐγούστου τοῦ 479 π.Χ. ἐπιτέθηκε αἰφνιδιαστικά. Χιλιάδες ἱππεῖς ὅρμησαν ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, μὲ ἄγριες κραυγές. 

Οἱ Ἕλληνες ὀπισθοχώρησαν γιὰ ν' ἀμυνθοῦν στοὺς λόφους τοῦ Κιθαιρώνα, μὰ δὲν εἶχαν συνεννοηθεῖ καλά.

Ἀκολούθησε μιὰ σύγχυση καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἀντὶ νὰ γυρίσουν πίσω, προχώρησαν πρὸς τὴν κοιλάδα. Ἔτσι, οἱ Σπαρτιᾶτες μὲ τοὺς Πελοποννήσιους ἔμειναν μόνοι τους.

Οἱ Πέρσες, ποὺ δὲν πῆραν εἴδηση τοὺς Ἀθηναίους γιατί τοὺς ἔκρυβε ἕνας λόφος, ἐπιτέθηκαν ὅλοι μαζὶ ἐναντίον τῶν Σπαρτιατῶν. 

Ὕστερα ἀπὸ ὑπεράνθρωπη προσπάθεια οἱ Σπαρτιᾶτες ταμπουρώθηκαν σ' ἕνα λόφο, Κοντὰ στὸ ναὸ τοῦ Ἡρακλῆ. Χιλιάδες βέλη σφύριζαν γύρῳ,γύρω τους ἀλλὰ δὲν εἶχαν πολλὰ θύματα, γιατί εἶχαν κρυφτεῖ πίσω ἀπὸ τίς πέτρες. Καί, σ' αὐτὴ τὴν ἀνώμαλη περιοχή, δὲν μποροῦσαν ν' ἀνέβουν τ' ἄλογα κι ἔτσι θ' ἀντιμετώπιζαν μόνο τὸ Περσικὸ πεζικό.

Πρῶτοι οἱ Τεγεᾶτες ἀποφάσισαν ν' ἀφήσουν τὴν ἄμυνα καὶ νὰ ἐπιτεθοῦν. Ἀκολούθησαν οἱ Σπαρτιᾶτες. Ἄγριοι, σκληραγωγημένοι καὶ ἀνδρεῖοι πολεμιστές, ὅρμησαν ἐναντίον τῶν Περσῶν καὶ χωρὶς δυσκολία ἔσπασαν τὴ γραμμή τους. 

Σὰν στάχια ποὺ τὰ θερίζει τὸ δρεπάνι ἔπεφταν νεκροὶ οἱ πολεμιστὲς τοῦ Μαρδόνιου. Κι ὅταν οἱ Σπαρτιᾶτες προχώρησαν πρὸς τὴν κοιλάδα, γιὰ νὰ τοὺς ἀντιμετωπίσουν οἱ ἔντρομοι οἱ Πέρσες σχημάτισαν ἕνα τεῖχος μὲ τίς ἀσπίδες τους.

Ἀλλά, αὐτὸ δὲν ἦταν μεγάλο ἐμπόδιο γιὰ τοὺς Σπαρτιᾶτες. Μπῆκαν ἀνάμεσα στὸ τεῖχος τῶν ἀσπίδων καὶ συνέχισαν τὴν ἄγρια σφαγή. 

Ὁ πανικὸς κυρίευσε σ' ὅλο τὸ μέτωπο τοὺς Πέρσες καὶ ἄρχισαν νὰ τρέχουν γιὰ νὰ σωθοῦν. Μόνοι τοὺς σχεδὸν οἱ Σπαρτιᾶτες, κατάφεραν νὰ συντρίψουν μιὰ ὁλόκληρη στρατιά! Ἀπὸ τίς τριακοσιες χιλιάδες Πέρσες πολεμιστές, γλύτωσαν κάπου πενῆντα χιλιάδες! Καὶ αὐτοὺς τοὺς γλίτωσε ἡ νύχτα καὶ ἡ κούραση τῶν Σπαρτιατῶν.

Οἱ Σπαρτιᾶτες κατάφεραν νὰ σπάσουν τὴν τελευταία ἀντίσταση τῶν Περσῶν, καθὼς εἶχαν συγκεντρώσει ἕνα πυκνὸ ἀνθρώπινο τεῖχος γύρω ἀπὸ τὸ Μαρδόνιο. Στὴν ὁρμὴ τῶν Ἑλλήνων διαλύθηκε τὸ τεῖχος καὶ βρῆκε οἰκτρὸ θάνατο καὶ ὁ ἴδιος ὁ Μαρδόνιος. Ἡ συντριβὴ τῶν Περσῶν ἦταν ὁλοκληρωτική.

Ἕνας ἀπὸ τοὺς Αἰγινῆτες πολεμιστὲς ποὺ πῆραν μέρος στὴ μάχη τῶν Πλαταιῶν καὶ ὀνομαζόταν Λάμπων, ὅταν εἶδε νεκρὸ τὸ Μαρδόνιο, εἶπε στὸν Παυσανία:

- Πήρατε μεγάλη ἐκδίκηση ἐσεῖς οἱ Σπαρτιᾶτες σήμερα, γιά το θάνατο τοῦ βασιλιᾶ σας καὶ τῶν τριακοσίων πολεμιστῶν σας στὶς Θερμοπύλες. 

Τ' ὄνομά σου γι' αὐτὸ τὸ κατόρθωμα θὰ μείνει ἀθάνατο στὴν ἱστορία. Ἀλλά, σοῦ μένει ἀκόμη νὰ κάνεις κάτι ἄλλο γιὰ νὰ ἐκδικηθεῖς τὴν ἀτίμωση τοῦ Λεωνίδα. Νὰ κόψεις τὸ κεφάλι τοῦ Μαρδόνιου καὶ νὰ τὸ στήσεις πάνω σ' ἕνα κοντάρι, ὅπως ἔκανε καὶ κεῖνος μὲ τὸ κεφάλι τοῦ νεκροῦ βασιλιᾶ σας.

- Σ' εὐχαριστῶ γιὰ τὴ συμβουλὴ σοῦ Αἰγινήτη, τοῦ ἀπάντησε ἤρεμος καὶ περήφανος ὁ Παυσανίας. Ξέχασες ὅμως ὅτι τέτοιες πράξεις τίς κάνουν οἱ βάρβαροι καὶ ὄχι οἱ Ἕλληνες.

 Οἱ Σπαρτιᾶτες ἔχουν μάθει νὰ σέβονται τοὺς νεκροὺς καὶ νὰ μὴ τοὺς ἀτιμάζουν, ἔστω καὶ ἂν εἶναι οἱ χειρότεροι καὶ πιὸ μισητοὶ ἐχθροί τους.

 Ἔτσι τελείωσε ἡ μεγάλη καὶ κρίσιμη αὐτὴ μάχη. Στὶς Πλαταιὲς διαλύθηκε μαζὶ μέ το στρατὸ τοῦ Μαρδόνιου καὶ τὸ τελευταῖο ὄνειρο τοῦ Ξέρξη νὰ κυριεύσει τὴν Ἑλλάδα!

Ἀπὸ τότε ἡ πόλη τῶν Πλαταιῶν κηρύχτηκε ἱερὴ καὶ ἀπαραβίαστη καί, ἀφοῦ ξαναχτίστηκε μὲ τὴ βοήθεια τῶν Ἀθηναίων, ἔζησε μέχρι τὰ χρόνια τοῦ πελοποννησιακοῦ πολέμου εἰρηνικὰ καὶ ἥσυχα.

 Οἱ Πλαταιεῖς, γιὰ τὴν ἀντρεία ποὺ ἔδειξαν, τιμήθηκαν μὲ βραβεῖο ἀντρείας καὶ πῆραν καὶ χρηματικὴ ἀμοιβὴ 80 τάλαντα.

Ἕνα μνημεῖο σὲ σχῆμα χάλκινων φίδων (Στήλη τῶν Ὄφεων) δημιουργήθηκε ἀπὸ περσικὰ ὅπλα, τὰ ὁποῖα ἔγιναν λάφυρα τῶν Ἑλλήνων μετὰ τὴ λεηλασία στοὺς Δελφούς. Σύμφωνα μὲ τὸν Ἡρόδοτο, τὸ μνημεῖο συμβόλιζε τὴ συμμετοχὴ ὅλων τῶν ἑλληνικῶν πόλεων-κρατῶν στὸ πόλεμο. 

Οἱ περισσότερες στῆλες βρίσκονταν στὸν Ἱππόδρομο τῆς Κωνσταντινούπολης, τίς ὁποῖες πρόσεχε ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας.

Ἡ νίκη στὴ ναυμαχία τῆς Μυκάλης

Τὴν ἴδια μέρα ποὺ οἱ Πέρσες ἡττήθηκαν στὶς Πλαταιές, ὑπέστησαν ἄλλη μιὰ ἧττα στὴ Μυκάλη τῆς Ἰωνίας. Ἐνῶ ὁ ἑλληνικὸς στόλος, κάτω ἀπὸ τίς διαταγὲς τοῦ Σπαρτιάτη Λευτυχίδη βρισκόταν στὴ Δῆλο, τρεῖς ἄνδρες ἔφτασαν ἀπὸ τὴ Σάμο μὲ ἕνα μήνυμα· οἱ ἄνδρες αὐτοὶ ἦταν ὁ Λάμπωνας, γιος τοῦ Θρασυκλή, ὁ Ἀθηναγόρας, γιος τοῦ Ἀρχεστρατίδη, καὶ ὁ Ἠγησίστρατος, γιος τοῦ Ἀρισταγόρα, ποὺ εἶχαν σταλεῖ ἀπὸ τοὺς Σαμίους κρυφὰ ἀπὸ τοὺς Πέρσες καὶ τὸ Θεομήστορα, τὸ γιο του Ἀνδροδάμαντα, τὸν ὁποῖο εἶχαν ὁρίσει οἱ Πέρσες τύραννο. 

Αὐτοί, λοιπόν, παρουσιάστηκαν στοὺς διοικητὲς τοῦ στόλου κι ὁ Ἠγησίστρατος τοὺς ἔκανε ἔκκληση μὲ κάθε εἴδους ἐπιχειρήματα, δηλώνοντας ὅτι ἡ θέα καὶ μόνο τοῦ ἑλληνικοῦ ναυτικοῦ θὰ ἦταν ἀρκετὴ ἐνθάρρυνση, γιὰ νὰ ἐξεγερθοῦν οἱ Ἴωνες κι ὅτι οἱ Πέρσες δὲ θὰ τολμοῦσαν νὰ ἀντισταθοῦν ἤ, ἂν τὸ ἔκαναν, θὰ ἔδιναν στοὺς Ἕλληνες ἕνα ἔπαθλο πιὸ πολύτιμο ἀπ' ὁποιοδήποτε εἶχαν ἐλπίδα νὰ κερδίσουν ποτέ. 

Ἔπειτα, στὸ ὄνομα ὅλων τῶν κοινῶν Θεῶν, τοὺς παρότρυνε νὰ σώσουν τοὺς Ἴωνες, ποὺ εἶχαν ἴδιο αἷμα μ' αὐτούς, ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ καὶ νὰ διώξουν τον ξένα. Καὶ πρόσθεσε: «Θὰ εἶναι ἀρκετὰ εὔκολο, γιατί τὰ περσικὰ πλοῖα εἶναι ἀδέξια καὶ πολὺ κατώτερα ἀπὸ τὰ δικά σας. Ἐπιπλέον, ἂν μᾶς ὑποψιάζεστε γιὰ προδότες, εἴμαστε πρόθυμοι παραδοθοῦμε ὡς ὅμηροι καὶ νὰ πλεύσουμε μαζί σας».

Τό καλοκαίρι τοῦ 479 π.Χ., οἱ Ἕλληνες συνάντησαν τὸν στρατὸ τοῦ Μαρδόνιου στὴ μάχη τῶν Πλαταιῶν. Παράλληλα, ὁ ἑλληνικὸς στόλος ἔπλευσε στὴ Σάμο, ὅπου κατέστρεψε τὰ ἀπομεινάρια τοῦ περσικοῦ στόλου. 

Οἱ Πέρσες μετέφεραν, τότε, τὸν στόλο τους στὴ Μυκάλη, ὅπου ὑπῆρχε περσικὸ πεζικό. Ὁ Λεωτυχίδης, ἀρχηγὸς τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου, ἀποφάσισε νὰ ἐπιτεθεῖ στοὺς Πέρσες.

 Ἄν καὶ οἱ Πέρσες πρόβαλαν σθεναρὴ ἀντίσταση, οἱ βαριὰ τεθωρακισμένα Ἕλληνες ὁπλῖτες ἀποδείχθηκαν ἀνώτεροι στὸν ἀγῶνα, καὶ ἀνάγκασαν τοὺς Πέρσες νὰ ὑποχωρήσουν στὸ στρατόπεδό τους. 

Τότε οἱ Ἴωνες ἐπιτέθηκαν στὸ Περσικὸ στρατόπεδο καὶ κατέσφαξαν τοὺς Πέρσες ἐνῶ τὰ περσικὰ πλοῖα καταλήφθηκαν καὶ πυρπολήθηκαν ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ στόλο.

Ἡ καταστροφὴ τοῦ περσικοῦ στόλου στὴ Μυκάλη, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἧττα τοῦ Μαρδόνιου στὶς Πλαταιές, ἡ ὁποία ἔγινε τὴν ἴδια μέρα, ἔφεραν τὸ τέλος τῆς περσικῆς εἰσβολῆς στὴν Ἑλλάδα. 

Μετὰ τὴ μάχη τῶν Πλαταιῶν καὶ τὴ ναυμαχία τῆς Μυκάλης ἀρχίζει μιὰ νέα φάση τῶν Περσικῶν πολέμων, ὅπου τὴν ὑπεροχὴ ἔχουν οἱ Ἕλληνες.