ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

( Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΣΕΛΗΝΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΠΙΝΑΚΑΣ: ΥΠΟΣΕΛΗΝΙΑ ΧΩΡΑ

Ἆπιν ἀνελόντος καὶ ῥίψαντος οὐδὲν προσῆλθεν οὐδ' ἐγεύ-

σατο τοῦ σώματος ἀλλ' ἢ μόνος ὁ κύων, ἀπώλεσε τὸ

πρῶτος εἶναι καὶ μάλιστα τιμᾶσθαι τῶν ἑτέρων ζῴων.

Εἰσὶ δέ τινες οἱ τὸ σκίασμα τῆς γῆς, εἰς ὃ τὴν σελήνην

ὀλισθάνουσαν ἐκλείπειν νομίζουσι, Τυφῶνα καλοῦντες· |

369.A.1

ὅθεν οὐκ ἀπέοικεν εἰπεῖν, ὡς ἰδίᾳ μὲν οὐκ ὀρθῶς

ἕκαστος, ὁμοῦ δὲ πάντες ὀρθῶς λέγουσιν· οὐ γὰρ αὐχμὸν

<μόνον> οὐδ' ἄνεμον οὐδὲ θάλατταν οὐδὲ σκότος, ἀλλὰ

πᾶν ὅσον ἡ φύσις βλαβερὸν καὶ φθαρτικὸν ἔχει, μόριον

369.A.5

τοῦ Τυφῶνος ἔστιν <εἰπεῖν>. οὔτε γὰρ ἐν ἀψύχοις σώ-

μασι τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς θετέον, ὡς Δημόκριτος καὶ

Ἐπίκουρος, οὔτ' ἀποίου δημιουργὸν ὕλης ἕνα λόγον καὶ μίαν

πρόνοιαν, ὡς οἱ Στωικοί (StVFr. II 1108), περιγινομένην

ἁπάντων καὶ κρατοῦσαν· ἀδύνατον γὰρ ἢ φλαῦρον ὁτιοῦν,

369.A.10

ὅπου πάντων, ἢ χρηστόν, ὅπου μηδενὸς ὁ θεὸς αἴτιος,

369.B.1

ἐγγενέσθαι. ‘παλίντονος’ γάρ ‘ἁρμονίη κόσμου, ὅκωσπερ

λύρης καὶ τόξου’ καθ' Ἡράκλειτον (B 51)· καὶ κατ'

Εὐριπίδην (fr. 21)

369.B.3

’οὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά,

369.B.5

ἀλλ' ἔστι τις σύγκρασις ὥστ' ἔχειν καλῶς.’

369.B.5

διὸ καὶ παμπάλαιος αὕτη κάτεισιν ἐκ θεολόγων καὶ

νομοθετῶν εἴς τε ποιητὰς καὶ φιλοσόφους δόξα, τὴν

ἀρχὴν ἀδέσποτον ἔχουσα, τὴν δὲ πίστιν ἰσχυρὰν καὶ

δυσεξάλειπτον, οὐκ ἐν λόγοις μόνον οὐδ' ἐν φήμαις, ἀλλ'

369.B.10

ἔν τε τελεταῖς ἔν τε θυσίαις καὶ βαρβάροις καὶ Ἕλλησι

πολλαχοῦ περιφερομένη, ὡς οὔτ' ἄνουν καὶ ἄλογον καὶ

369.C.1

ἀκυβέρνητον αἰωρεῖται τῷ αὐτομάτῳ τὸ πᾶν, οὔθ' εἷς

ἐστιν ὁ κρατῶν καὶ κατευθύνων ὥσπερ οἴαξιν ἤ τισι

πειθηνίοις χαλινοῖς λόγος, ἀλλὰ πολλὰ καὶ μεμιγμένα

κακοῖς καὶ ἀγαθοῖς μᾶλλον δὲ μηδὲν ὡς ἁπλῶς

369.C.5

εἰπεῖν ἄκρατον ἐνταῦθα τῆς φύσεως φερούσης οὐ δυεῖν

πίθων εἷς ταμίας ὥσπερ νάματα τὰ πράγματα καπη-

λικῶς διανέμων ἀνακεράννυσιν ἡμῖν, ἀλλ' ἀπὸ δυεῖν

ἐναντίων ἀρχῶν καὶ δυεῖν ἀντιπάλων δυνάμεων, τῆς μὲν

ἐπὶ τὰ δεξιὰ καὶ κατ' εὐθεῖαν ὑφηγουμένης, τῆς δ'

369.C.10

ἔμπαλιν ἀναστρεφούσης καὶ ἀνακλώσης ὅ τε βίος μικτὸς

ὅ τε κόσμος, εἰ καὶ μὴ πᾶς, ἀλλ' ὁ περίγειος οὗτος καὶ

369.D.1

μετὰ σελήνην ἀνώμαλος καὶ ποικίλος γέγονε καὶ μετα-

βολὰς πάσας δεχόμενος. εἰ γὰρ οὐδὲν ἀναιτίως πέφυκε

γίνεσθαι, αἰτίαν δὲ κακοῦ τἀγαθὸν οὐκ ἂν παράσχοι,

δεῖ γένεσιν ἰδίαν καὶ ἀρχὴν ὥσπερ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ

369.D.5

τὴν φύσιν ἔχειν.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ

368.F.5


Ὅταν ὁ Ἀπις ἀνῆλθε καὶ ἀπέρριψε το σῶμα του, πρῶτος
ὁ σκύλος πρόλαβε (κατά τους Αἰγύπτιους) το ἅρπαξε καὶ
γι αὐτὸ τιμᾶται περισσότερο ἀπὸ τα ὅλα τα ἀλλά ζῶα.
Θεωροῦν μάλιστα πολλοί, ὅτι εἶναι το σκίασμα της γῆς,
ποῦ γίνεται ἐκλείψει της Σελήνης καὶ το ἀποκαλοῦν Τυφῶνα.
369.A.1
Πιθανόν ὁ καθ’ ἕνας λέει την ἐκδοχὴ του, ἀλλὰ μέσα σε ὅλα
ὑπάρχει ἡ ἀλήθεια. Ὅπως μέσα στὴν θολούρα, δὲν ὑπάρχει
μόνο ἄνεμος, θάλασσα ἡ σκοτάδι, ἀλλὰ κάθε τι βλαβερό καὶ
ἐπιζήμιο ποὺ ἔχει ἡ φύση, εἶναι κατά κάποιον τρόπο θὰ ἔλεγε
κανείς στοιχεῖο του Τυφῶνα. Διότι οἱ πρωταρχικές ἀρχές δὲν
εἶναι μόνο μέσα στὰ ἄψυχα σώματα, ὅπως λένε ὁ Δημόκριτος
καὶ ὁ Ἐπίκουρος, οὔτε κάτι ποὺ στερεῖται ποιότητας δημιουργεῖ
ὕλη, ἕνα λόγο ἡ μία πρόνοια, ποὺ περιβάλλει καὶ ρυθμίζει τα
πάντα, ὅπως λένε οἱ Στωικοί. Γιατί δὲν εἶναι δυνατόν κάποιο
369.Α.10
ποταπό αἴτιο νὰ βρίσκεται παντοῦ καὶ νὰ ἐλέγχει τα πάντα
χωρίς την συμμετοχή κάποιου θεοῦ.
«Καθοδηγούμενη» εἶναι «ἡ ἁρμονία τους κόσμου»
λέει ὁ Ἡράκλειτος, (Β 51) ὅπως ἀκριβῶς οἱ χορδές της λύρας καὶ του τόξου.
Σύμφωνα πάλι με τον Εὐριπίδη
«Τίποτε δὲν συμβαίνει χωρίς καλά καὶ κακά ἀλλὰ
ὑπάρχει κάποιος συγκερασμός ἐξισορρόπησης»
369.B.5
γι αὐτὸ καὶ ἀπὸ τα παμπάλαια χρόνια ἐπεκράτησε ἡ γνώμη
στοὺς θεολόγους καὶ τους νομοθέτες, ὅπως καὶ τους ποιητές
καὶ τους φιλοσόφους, νὰ θεωροῦν την ἀρχὴ ἀπροσδιόριστη,
την δὲ πίστη ἰσχυρή καὶ ἀκατάλυτη, ὄχι ὅταν προέρχεται
ἀπὸ λόγους καὶ φῆμες, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ την (ἀρχαία) παράδοση
τῶν τελετῶν καὶ των θυσιῶν, τόσον στοὺς βάρβαρους, ὅσον
καὶ στοὺς Ἕλληνες, χωρίς νὰ περιορίζεται ἀπὸ ὅρια, ὥστε
369.C.1
χωρίς νόηση ἀλλὰ με παραλογισμό καὶ ἀκυβέρνητο το πᾶν
νὰ αἰωρεῖται αὐτόματα, ὅπως καὶ οὔτε ὑπάρχει κάποιος ποῦ
κυριαρχεῖ καὶ κατευθύνει τα πάντα σὰν φραγμός, με κάποια
σιδηρᾶ πειθαρχία, ἀλλὰ πολλά καὶ ἀνάμικτα κακά καὶ ἀγαθὰ,
χωρίς τίποτε νὰ εἶναι τελείως ξεχωριστό μέσα στὴν φύση του,
σὰν αὐτὰ ποῦ κάποιος ἀποθηκάριος μας διανέμει μέσα ἀπὸ
δύο πιθάρια ξεχωριστά, ἀνάλογα με το συμφέρον του.
Ὅμως ὅπως μεταξύ δύο ἀντίθετων ἀρχῶν καὶ δύο ἀντίπαλων
δυνάμεων, της μίας νὰ ὁδηγεῖ πρὸς τα δεξιά καὶ κατ’ εὐθεῖαν,
369.C.10
ἐνῶ ἡ ἄλλη ἐπιστρέφει στὰ ἴδια καὶ ἀνακυκλώνεται,
ἔτσι καὶ ἡ ζωή εἶναι μικτή, ὁ δὲ κόσμος, ὄχι βέβαια ὅλος,
ἀλλὰ ἐπάνω στὴν ἐπιφάνεια της γῆς καὶ κάτω ἀπὸ την
Σελήνη, ἔγινε ἀνώμαλος καὶ ποικιλόμορφος, δεχόμενος κάθε
εἴδους μεταβολές. Καὶ ἐπειδή τίποτε δὲν ὑπάρχει χωρίς αἰτία,
καὶ χωρίς το κακό σὰν αἴτιο δὲν παράγεται το ἀγαθὸ, ἀπαιτεῖται
καὶ στὴν δημιουργία νὰ συνυπάρχει στὴν φύση της το καλό
καὶ το κακό.
ΣΧΟΛΙΟ: Η ψυχή στὴν ὑποσελήνια χώρα φαίνεται σὰν ὑπνωτισμένη.
Ἴσως γι αὐτὸ ὁ Ὀβίδιος παραδίδει μῦθο ποὺ ἀναφέρει ὅτι ἡ Σελήνη
ὅταν ἐρωτεύθηκε τον Ἐνδυμίωνα, γιὰ νὰ μὴν χαθεῖ ἡ ὀμορφιά του
του χάρισε με την ἄδεια του Δία αἰώνιο ὕπνο. Ἔτσι ἡ ἀφύπνιση του
ἀνθρώπου εἶναι δύσκολη ὅσο την δεσμεύουν τα ὑποσελήνια πεδία.