Ὁ μῦθος τῆς ἁρπαγῆς τῆς Εὐρώπης

Στὴν ἑλληνικὴ μυθολογία μὲ τὸ ὄνομα Εὐρώπη εἶναι γνωστὴ κυρίως ἡ κόρη τοῦ Φοίνικα καὶ τῆς Τηλέφασσας. Ἀπὸ μερικοὺς θεωρεῖται κόρη τοῦ Ἀγήνορα (ὁ Φοῖνιξ ἦταν γιος τοῦ Ἀγήνορα). Ὁ Δίας ἀπήγαγε τὴν Εὐρώπη καὶ μαζὶ ἀπέκτησαν τρία τοὐλάχιστον παιδιά: τὸν βασιλιᾶ Μίνωα, τὸν Ραδάμανθυ καὶ τὸν Σαρπηδόνα. «Εὔρ-ώπη» σημαίνει αὐτὴ ποὺ ἔχει πλατύ, στρογγυλὸ πρόσωπο.


Ἡ Ἁρπαγὴ τῆς Εὐρώπης

Σύμφωνα μὲ τὸν μῦθο, ἡ Εὐρώπη ἦταν ἀδελφὴ τοῦ Κάδμου, ἱδρυτῆ τῆς Θήβας καὶ κόρη τοῦ Ἀγήνορα καὶ τῆς Τηλεφάσσας, ἡγεμόνων τῆς Φοινίκης. Ὅταν μεγάλωσε, μιὰ μέρα πῆγε στὰ λιβάδια της παραλία, γιὰ νὰ παίξει μὲ τίς φίλες της καὶ νὰ μαζέψει λουλούδια. Ἐκεῖ συνάντησε τὸν θεὸ Δία.


Ἐκεῖνον ἀμέσως τὸν χτύπησε ὁ Ἔρωτας καὶ γιὰ νὰ τὴν πλησιάσει μεταμορφώθηκε σὲ ἤρεμο, εὔσωμο καὶ δυνατὸ ταῦρο καὶ πῆγε δίπλα της κάνοντας δῆθεν ὅτι βόσκει, σκεπτόμενος μὲ τί τρόπο θὰ τὴν κατακτοῦσε. Ἐκείνη τότε πλησίασε τὸν ταῦρο - Δία καὶ ἄρχισε νὰ τὸν χαϊδεύει γοητευμένη ἀπὸ τὴν ὡραία κορμοστασιά του καὶ τὴ μυϊκή του δύναμη.
Σὲ λίγο δὲ δίστασε καὶ νὰ τὸν καβαλήσει .
Τότε αὐτὸς ἄρχισε νὰ τρέχει μὲ ἀστραπιαία ταχύτητα. Ἡ Εὐρώπη ἔκλαιγε, μὰ δὲν μποροῦσε νὰ πηδήσει, γιατί φοβόταν μὴ σκοτωθεῖ.

Ὁ μεταμορφωμένος σὲ ταῦρο θεὸς διέσχισε τὴ θάλασσα συνοδευόμενος ἀπὸ Τρίτωνες καὶ Νηρηίδες καὶ ἔφτασε στὴν Κρήτη.
Ὅταν ἀποβιβάστηκε στὸ νησί, ὁ ταῦρος δὲν φαινόταν πιά, ἀλλὰ ὁ Δίας πῆρε ἀπὸ τὸ χέρι τὴν Εὐρώπη καὶ τὴν ὁδήγησε στὸ Δικταῖον Ἄντρο. Καρπὸς τῶν ἐρωτικῶν ἑνώσεων του Δία καὶ τῆς Εὐρώπης στὴν Κρήτη ἦταν ὁ Μίνωας, ὁ Ραδάμανθυς καὶ ὁ Σαρπηδόνας.


Ἀργότερα, ὅταν ὁ Δίας ἐγκατέλειψε τὴν Εὐρώπη καὶ πῆγε στὸν Ὄλυμπο, ἡ Εὐρώπη πῆρε γιὰ δεύτερο σύζυγό της τὸ βασιλιᾶ τῆς Κρήτης Ἀστερίωνα, ποὺ υἱοθέτησε καὶ τὰ παιδιὰ ποὺ εἶχε ἀποκτήσει αὐτὴ ἀπό το Δία. Μετά το θάνατο τοῦ βασιλιᾶ Ἀστέριου,
το θρόνο τῆς Κρήτης πῆρε ὁ μεγαλύτερος ἀπὸ τοὺς θετοὺς γιους του, ὁ Μίνωας, ὁ ὁποῖος ἔγινε ὁ πρῶτος Ἕλληνας θαλασσοκράτορας καὶ νομοθέτης.

Ὑπάρχουν ὅμως καὶ ἄλλες παραλλαγὲς τοῦ μύθου τῆς Εὐρώπης: Μία ἀναφέρει ὅτι ἦταν κόρη τοῦ Ὠκεανοῦ καὶ τῆς Τηθύος ἢ τῆς Παρθενόπης, ἀδελφὴ τῆς Θράκης καὶ ἑτεροθαλὴς ἀδελφὴ τῆς Ἀσίας καὶ τῆς Λιβύης.
Δηλαδὴ ἡ Εὐρώπη ὑπῆρξε ἐπώνυμη τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδας καὶ μετὰ τοὺς Περσικοὺς Πολέμους τοῦ τρίτου τμήματος τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου, τῆς Εὐρώπης.


Στὴν Ἤπειρο ἔλεγαν ὅτι ὁ Δώδων, ἀπὸ τὸν ὁποῖο πῆρε τὸ ὄνομά της ἡ Δωδώνη, ἦταν ἐπίσης γιος του Δία καὶ τῆς Εὐρώπης, ὅπως καὶ ὁ Αἰακός, γενάρχης τῶν Αἰακιδῶν. Παιδὶ τῆς Εὐρώπης λέγεται ὅτι ἦταν καὶ ὁ Κάρνος, ἀγαπημένος τοῦ θεοῦ Ἀπόλλωνα.

. Ἡ λατρεία τῆς Εὐρώπης διαδόθηκε σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Στὸ Πήλιο ὑπῆρχε τὸ «Λουτρὸν τῆς Εὐρώπης». Ἡ θεσσαλικὴ πόλη Γυρτώνη ἢ Γυρτῶν εἶναι παραλλαγὴ τῆς Γόρτυνος, τοῦ κέντρου τῆς λατρείας τῆς Εὐρώπης στὴν Κρήτη.


Ἀπὸ τὸν Ὄλυμπο πήγαζε ὁμώνυμό της ποτάμι, ὁ Εὔρωπος.

Ὁ Θάσος ἦταν ἀδελφὸς τῆς Εὐρώπης, ὅπως καὶ οἱ Κάδμος, Ρινέας, Σῦρος καὶ ἄλλοι. Γενικῶς, οἱ ἑλληνικὲς πόλεις ἤθελαν νὰ ἔχουν κάποια σχέση μὲ τὴν Εὐρώπη, τῆς ὁποίας ὁ μῦθος ἦταν διαδεδομένος παντοῦ, μὲ παραλλαγὲς ἀπὸ πόλη σὲ πόλη.

Ἐκτὸς Ἑλλάδας, ὁ Λουκιανὸς (2ος αἰ. μ.Χ.) πληροφορήθηκε ὅτι ὁ ναὸς τῆς Ἀστάρτης στὴ Σιδώνα ἦταν ἀφιερωμένος στὴν πραγματικότητα στὴν Εὐρώπη:


«Ὑπάρχει παρομοίως στὴ Φοινίκη μέγας ναὸς τῶν Σιδωνίων. Τὸν ἀποκαλοῦν ναὸ τῆς Ἀστάρτης. Πιστεύω ὅτι αὐτὴ ἡ Ἀστάρτη εἶναι ἡ σεληνιακὴ θεότητα. Ἀλλὰ σύμφωνα μὲ ἕνα ἐκ τῶν ἱερέων, αὐτὸς ὁ ναὸς εἶναι ἀφιερωμένος στὴν πραγματικότητα στὴν Εὐρώπη, τὴν ἀδελφή του Κάδμου. ...,


ὅταν ἔφυγε ἀπὸ τὴ Γῆ οἱ Φοίνικες τὴν τίμησαν μὲ ναὸ καὶ διηγοῦνταν ἕνα ἱερὸ θρῦλο γι' αὐτή, πῶς ὁ Δίας τὴν ἐρωτεύθηκε γιὰ τὴν ὀμορφιά της καὶ μεταμορφωμένος σὲ ταῦρο τὴν μετέφερε στὴν Κρήτη. Αὐτὸ τὸν μῦθο τον ἄκουσα καὶ ἀπὸ ἄλλους Φοίνικες. Καὶ τὸ νόμισμα τῶν Σιδωνίων φέρει ἐπάνω του τὴν Εὐρώπη καθήμενη ἐπὶ ταύρου...»


Ἐπίσης σύμφωνα μὲ τὸν ἴδιο τὸν Λουκιανό, ἡ πρώτη ἐρωτικὴ ἕνωση του Δία καὶ τῆς Εὐρώπης ἔγινε στὸ Δικταῖο Ἄντρο,
τὸ σπήλαιο δηλαδὴ ὅπου γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε ὁ Δίας. («ἐπεὶ δὲ ἐπέβῃ τὴ νήσω (Κρήτη) ὁ μὲν ταῦρος οὐκέτι ἐφαίνετο, ἐπιλαβόμενος δὲ τῆς χειρὸς o Ζεὺς ἀπῆγε τὴν Εὐρώπην εἰς τὸ Δικταῖον ἄντρον ἐρυθριῶσαν καὶ κάτω ὁρῶσαν...», Λουκιανὸς Σαμωσατέας, Ἐνάλιοι Διάλογοι, 15, 4)


Ἀντίθετα σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση τῶν Γορτυνίων, ἡ ἐρωτικὴ ἕνωση τοῦ Δία καὶ τῆς Εὐρώπης ἔγινε στὴν περιοχὴ τῆς Γόρτυνας, στὴ σκιὰ ἑνὸς πλατάνου ποὺ ἀπὸ τότε παρέμεινε ἀειθαλής, κάτι ποὺ ἀποτυπώνεται σὲ πάρα πολλὰ νομίσματά της πόλης αὐτῆς.

Παιδιά του Δία καὶ τῆς Εὐρώπης, σύμφωνα μὲ τὸν Ὅμηρο, ἦταν μόνο ὁ Μίνωας καὶ ὁ Ραδάμανθυς (καὶ οἱ δυὸ φέρονται ὡς κριτὲς στὸν Ἅδη τῶν Ἑλλήνων): «μηδὲ τοῦ κοσμολόητου Φοίνικα τὴν κόρη ὡς ἀγαποῦσα, ποὺ τὸ Ραδάμανθυ μοῦ γέννησε καὶ τὸν ἰσόθεο Μίνω» (Ἰλιάδα Ξ 310 - 322).


Ἀντίθετα, σύμφωνα μὲ τὸν Ἡρόδοτο (Α 2 καὶ Α 170 - 173), ὁ Μίνωας ἦταν γιος ἑνὸς Ἕλληνα, μᾶλλον Κρητικοῦ, ποὺ δὲν ἀναφέρει τὸ ὄνομά του (ὑπονοεῖ τὸν βασιλιᾶ Ἀστέριο) καὶ τῆς Εὐρώπης, πριγκίπισσας τῆς Φοινίκης καὶ ἀδελφὸς ὄχι τοῦ Ραδάμανθυ, ἀλλὰ τοῦ Σαρπηδόνα, ὁ ὁποῖος συνεπλάκῃ μὲ τὸ Μίνωα γιά το ποιός θὰ πάρει τὴ βασιλεία καὶ ἡττηθεὶς πῆρε τοὺς στασιαστές του καὶ πῆγαν στὴ Μίλητο τῆς Μ. Ἀσίας.


Σύμφωνα ὅμως πάλι μὲ τὸν Ὅμηρο, ὁ Σαρπηδόνας ἦταν γιος του Δία καὶ τῆς Λαοδάμειας, κόρης τοῦ Βελλεροφόντη, τοῦ ἥρωα καὶ ἡγεμόνα τῆς Λυκίας: «Τρία παιδιὰ ἀπ' αὐτὴν ἀνάστησε μετὰ ὁ Βελλεροφόντης, τὸν Ἴσαντρο καὶ τὸν Ἰππόλοχο, στερνὰ τὴ Λαοδάμεια. Μαζί της πλάγιασε ὁ βαθύγνωμος ὁ Δίας, κι ἡ Λαοδάμεια τὸ χαλκαρματωμένο γέννησε ἰσόθεο Σαρπηδόνα» (Ἰλιάδα Ζ199 - 200)

 .