Οἱ μυθικοὶ Κουρῆτες

Οἱ μυθικοὶ Κουρῆτες

Πολλὲς ἑρμηνεῖες δίδονται στὸ ποιοὶ ἦσαν τελικὰ οἱ Κουρῆτες, οἱ ὁποῖοι ἦρθαν σὲ ρήξη καὶ σὲ πόλεμο μὲ τοὺς Καλυδωνίους.
Ἡ ἐπικρατέστερη εἶναι αὐτὴ ποὺ θέλει τὸ ὄνομα νὰ χρησιμοποιεῖται σὲ ἀντιδιαστολὴ μὲ τοὺς «ἄκουρους», τοὺς ἀκούρευτους δηλαδὴ Ἀκαρνᾶνες ἢ ἐκείνη ποὺ ἐτυμολογεῖται ἀπ' τὸ κοντινὸ βουνὸ Κούριον. Ἡ χρήση τοῦ ὀνόματος ὡστόσο, ὁδηγεῖ πολλοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς στὸ νὰ ταυτίσουν τοὺς Κουρῆτες μέ τους Κρῆτες.
Οἱ Κουρῆτες ἄλλωστε ἦταν ἡμίθεοι, ὁπλισμένοι μὲ ὅπλα ποὺ ἡ Ρέα τους εἶχε δώσει γιὰ νὰ προστατεύσουν τὸ νεογέννητο παιδί της, τὸν Δία, ἀπ' τὸν Κρόνο καὶ τοὺς Τιτᾶνες ποὺ ἤθελαν νὰ τὸν ἐξοντώσουν. Λέγεται μάλιστα ὅτι οἱ Κουρῆτες


χόρευαν χτυπῶντας τὰ δόρατά τους στὶς ἀσπίδες, ὥστε ὁ ἦχος νὰ καλύψει τὸ κλάμα τοῦ βρέφους, ποὺ βρίσκονταν στὸ Ἰδαῖο Ἄντρον στὴν Κρήτη.
Τέτοιοι χοροὶ ἦταν εὐρέως διαδεδομένοι στὰ προϊστορικὰ χρόνια, ἀλλὰ καὶ μετέπειτα. Τὸν ἴδιο χορὸ τῶν Κουρητῶν, τὸν συναντᾶμε καὶ στὴν παραλλαγὴ τοῦ μύθου τῆς γέννησης τοῦ Ἀπόλλωνος ἀπ' τὴ Λητὼ στὴν Ἀκαρνανία (βλέπε Κάρνος). Ἡ Ἴδῃ γίνεται Κάρνος καὶ οἱ Τιτᾶνες Πύθωνας.
Τὸ νεογέννητο ἔπρεπε ὅμως νὰ προστατευτεῖ. Ἀνάλογο ἔργο ἀνέλαβαν οἱ Κουρῆτες καὶ στὴν περίπτωση τοῦ Ζαγραίου Διονύσου, ὄχι ὅμως μὲ τὴν ἴδια ἐπιτυχία. Ὁ Ζαγρεὺς Διόνυσος ἦταν γιος του Δία καὶ τῆς Περσεφόνης, ποὺ κι αὐτὴ ἦταν κόρη τοῦ Διὸς ἀπ' τὴν Ρέα. Ὁ Ζεὺς ὅμως δὲν ἐμπιστευόταν τὴ ζηλόφθονη Ἥρα καὶ ἔδωσε τὸ παιδὶ στοὺς Κουρῆτες νὰ τὸ φυλᾶνε. Ἡ Ἥρα ἀπ' τὴν πλευρά της ἀνέθεσε στοὺς Τιτᾶνες νὰ τὸ βροῦν καὶ νὰ τὸ σκοτώσουν.

 
Ἡ Γέννηση ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ
ΑΠΟ ΤΟ ΓΟΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣ

Ὁ Ζαγρεὺς προσπάθησε μὲ μεταμορφώσεις νὰ ξεφύγει, οἱ Τιτᾶνες ὅμως τὸν ἔπιασαν καί, ἀφοῦ τὸν διαμέλησαν, ἄρχισαν νὰ τρῶνε τὰ μέλη του. Τότε ὁ Ζεύς τους κατακεραύνωσε. Μὲ ἐντολὴ δική του ὁ Ἀπόλλων ἀνέλαβε νὰ θάψει τὰ ὑπολείμματα στὸν Παρνασσό. Ἡ Ἀθηνᾶ πῆρε τὴν ἀνέπαφη καρδιὰ τοῦ Ζαγραίου Διονύσου καὶ τὴν πῆγε στὸν Δία. Ἐκεῖνος τὴν ἔκανε σκόνη καὶ πότισε τὴ Σεμέλη, ποὺ ἔμεινε ἔτσι ἔγκυος καὶ γέννησε τὸν μετέπειτα Διόνυσο ποὺ ὅλοι γνωρίζουμε (ἡ κυοφορία ὁλοκληρώθηκε στὸ μηρὸ τοῦ Διός). Αὐτὸς ὁ Διόνυσος πῆγε στὴν αὐλὴ τοῦ Οἰνέα καὶ τοῦ δίδαξε τὴν καλλιέργεια τῆς ἀμπέλου.

Κατὰ τὴν ἐκδοχὴ τοῦ ὀρφισμοῦ ὁ Ζεὺς ἔφαγε τὴν καρδιὰ γιὰ νὰ ἀποκτήσει ἔτσι τὸν Διόνυσο ἀπ' τὴ Σεμέλη. Αὐτὸς ἦταν ὁ τρίτος Διόνυσος. Ὁ πρῶτος, πρὶν τὸν Ζαγραῖο, ἦταν ὁ Φάνης, ὁ δεσπότης τοῦ κόσμου, ὁ φωτεινὸς δημιουργὸς τῶν πάντων, στὸν ὁποῖο ὁ Ζεὺς εἶχε ἐμπιστευθεῖ τὴν κυριαρχία τοῦ κόσμου. Ὁ κόσμος αὐτὸς εἶχε γεννηθεῖ ἀπὸ τὴ Νύχτα, τὸ Σκότος.

Ὁ ΦΑΝΗΣ

Ἡ Νύχτα δημιούργησε το Χρόνο καὶ τὸν Αἰθέρα. 

Ἀπ' τὸν Αἰθέρα ὁ Χρόνος δημιούργησε τὸ «κοσμικὸ αὐγὸ» ἀπ' ὅπου ἐκκολάφθηκε ὁ Φάνης - Διόνυσος,   τὸν ὁποῖο καὶ καταβρόχθισε ὁ Ζεύς, γιὰ νὰ γεννήσει μετὰ ἀπ' τὴν Περσεφόνη τὸν Ζαγραῖο.

Ὅταν οἱ Τιτᾶνες κατασπάραξαν τὸν Ζαγραῖο καὶ ὁ Ζεύς τους κατακεραύνωσε, πῆρε τὴν τέφρα τους καὶ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο. Ἡ τέφρα αὐτὴ ὅμως περιεῖχε καὶ τὴν τέφρα τοῦ Ζαγραίου Διονύσου.

 Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος εἶναι διφυής.

Ἔχει ἀπὸ τὴ φύσῃ τῶν θεῶν Διονυσιακὴ ψυχή, ἐνῶ τὸ σῶμα του εἶναι Τιτάνιο. 

Ἡ ψυχὴ ἑπομένως ἔχει ἀπὸ τὴ φύσῃ της τὸ ἀγαθὸ στοιχεῖο, ἐνῶ στὸ σῶμα ὑπάρχουν οἱ ἀδυναμίες, ἡ πονηρὴ ἀρχή.

 Ὅπως ἀναφέραμε, ἡ περιοχὴ ποὺ πρώτη δέχθηκε τὴ λατρεία τοῦ Διονύσου ἦταν ἡ Αἰτωλία καὶ ἡ Ἀκαρνανία.

Περιοχὴ ποὺ δικαιοῦται νὰ προστεθεῖ στὸν μακρὺ κατάλογο ἐκείνων ποὺ διεκδικοῦν τὴ δόξα πὼς ἀνέθρεψαν τὸν Διόνυσο, ὅταν γιὰ νὰ τὸν προστατεύσει ὁ Ζεὺς τὸν μεταμόρφωσε σὲ κατσίκι καὶ ἀνέθεσε στὸν Ἑρμῆ νὰ τὸν πάει στὶς Νύμφες ποὺ κατοικοῦσαν στὸ ὄρος Νύσα (Διόνυσος... «ἀπὸ τοῦ Διὸς καὶ τῆς Νύσης τοῦ ὄρους, ἐπεὶ ἐν τούτῳ ἐγεννήθῃ», ἀναφέρει ὁ Πίνδαρος).

Ὡς τοπονύμιο τὴ λέξη «Νύσα» τὴ συναντᾶμε στὴν ὀρεινὴ Ἀκαρνανία. Μὲ τὸ ἴδιο ὄνομα ἀναφέρεται καὶ ἕνας ποταμὸς στὸ κεντρικὸ Ξηρόμερο. Μιὰ ἄλλη ἐκδοχὴ πάντως εἶναι τὸ ὄρος Νύσα τοῦ μύθου νὰ εἶναι στὴν Αἰθιοπία.

Ἡ γέννηση τοῦ θεοῦ Διονύσου

Ὡστόσο, ἡ Λιβύη, ἡ Αἴγυπτος, ἡ Ἰνδία, ἡ Ἀραβία, ἡ Σκυθία, ἡ Καρία, ἡ Κιλικία, ἀλλὰ καὶ ἡ Βοιωτία, ὁ Παρνασσός, ἡ Θεσσαλία, ἡ Μακεδονία, ἡ Θράκη, ἡ Εὔβοια καὶ ἡ Νάξος διεκδικοῦν αὐτὴ τὴν τιμή.
Ὁ Διόνυσος «κάλυψε» σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴ λατρεία τοῦ Πανὸς καὶ συνδέθηκε μὲ διαδεδομένες τελετουργίες ποὺ ἀργότερα ἀφομοιώθηκαν ἀπ' τὸν Κάρνειο Ἀπόλλωνα.
Στὴν ἀπαρχὴ ὅλης αὐτῆς τῆς ἱστορίας ὅμως, συναντᾶμε καὶ πάλι τοὺς Κουρῆτες... Καὶ ἔχει ἀξία ἴσως νὰ ἀναφερθεῖ ὁ πιθανὸς συσχετισμὸς (ἡ σύγχυση πιὸ σωστὰ) τῶν «ωμοφάγων» κατοίκων τῆς περιοχῆς μὲ τό... «ωμοφάγιον», τὴ συνήθεια δηλαδὴ τῶν μαινάδων νὰ διαμελίζουν τὸ πρῶτο κατσίκι ποὺ συναντοῦν καὶ νὰ τρῶνε ὠμὸ τὸ κρέας τους, στὸ πλαίσιο τῆς ἔκστασης ποὺ προκαλοῦσαν οἱ ἀφιερωμένες στὸν Διόνυσο ὀργιαστικὲς τελετές. Οἱ μαινάδες πίστευαν ὅτι γίνονταν «ἔνθεες», τρώγοντας ὠμὸ τὸ κατσίκι καὶ συχνὰ φοροῦσαν τὴ δορά του, ὥστε νὰ πετύχουν μεγαλύτερη ταύτιση μέ το Θεό.

Ἡ ὠμοφαγία αὐτὴ παραπέμπει ἀσφαλῶς στὸ διαμελισμὸ τοῦ Ζαγραίου Διονύσου. Οἱ Κρῆτες, ἀπ' τὴν ἄλλη, εἶχαν ἐξαπλωθεῖ καὶ θεωρεῖται βέβαιον ὅτι κάποιοι εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στὴν περιοχὴ τῆς Αἰτωλίας καὶ τῆς Ἀκαρνανίας. Κατὰ ἕναν περίεργο τρόπο πάντως, ὑπῆρχε νησῖδα ὀνόματι Καλυδῶν ἀνοιχτὰ τῆς Κρήτης.

Ἐντύπωση προκαλεῖ καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι σὲ περιοχὲς τῆς Κρήτης, ὅπως π.χ. ἡ πόλη Λεβήνη, λατρεύονταν ἰδιαίτερα ὁ Ἀχελῶος. Ἐπίσης ὁ Ἀλθοιμένης, γιος τοῦ Κείσου καὶ ἐγγονὸς τοῦ Τημένου, εἶχε ἱδρύσει ἀποικία στὴν Κρήτη.
Πέραν αὐτῶν, δὲν μποροῦμε νὰ παραβλέψουμε τὴν σημαντικὴ μαρτυρία, πληροφορία πιὸ σωστά, ποὺ ὁ Διόδωρος ὁ Σικελιώτης μας καταθέτει: «Οἱ ἀπὸ Κουρητίας τῆς νῦν Ἀκαρνανίας Κούρητες Κνωσὸν ἔκτισαν». Εἶναι δυνατὸν ὅμως οἱ Κουρῆτες νὰ ξεκίνησαν ἀπ' τὴν Κρήτη, νὰ μετοίκησαν στὴν Ἠλεία, νὰ ἐξαπλώθηκαν ἀπό 'κεῖ στὴν Αἰτωλία καὶ νὰ ἐπέστρεψαν μετὰ στὴν Κρήτη γιὰ νὰ χτίσουν τὴν Κνωσό; Σαφέστατα ναί! Οἱ πηγὲς ἄλλωστε ἀναφέρουν ὅτι οἱ Κύκλωπες ἔφυγαν κάποια στιγμὴ ἀπ' τὴ Θράκη καὶ ἦρθαν στὴν χώρα τῶν Κουρητῶν (...ωκίσθησαν, οἱ πλείονες δὲ αὐτῶν ἐν τὴ Κουρήτιδι...)....
Ἡ περιοχὴ δηλαδὴ ὀνομάζονταν Κουρητὶς καὶ κατοικούταν ἀπὸ Κουρῆτες ἀπ' τὰ ἀπώτατα μυθικὰ χρόνια τῶν Κυκλώπων... Πολὺ ἀργότερα ἦρθε ὁ Αἰτωλός... Εἶναι πιθανὸ ὅσο καὶ εὔλογο συνεπῶς, στοὺς μέσους αἰῶνες ἕνα μέρος τῶν Κουρητῶν τῆς περιοχῆς νὰ θέλησε νὰ ἐπιστρέψει στὴν πατρώα γῆ. Ἄλλωστε εἶχαν ἤδη ἐπιτελέσει τὴν ἀποστολή τους. Καὶ ἡ ἀποστολὴ τῶν Κουρητῶν δὲν ἦταν ἄλλη ἀπ' τόν... ἐκπολιτισμό!
Κουρῆτες ὀνομάζονταν καὶ οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι (ἀπὸ τὴν Ἴδῃ, δηλαδὴ τὸν Ψηλορείτη καὶ «Δάκτυλοι» ἐπειδὴ ἦταν ἐπιδέξιοι στὰ δάχτυλα τεχνῖτες) ποὺ ταυτίζονται μὲ τοὺς Κουρῆτες προστάτες τοῦ νεογέννητου Διός. Αὐτοὶ ἦταν οἱ πρῶτοι Κουρῆτες.

Οἱ γενάρχες.

Κατὰ μιὰν ἐκδοχή, αὐτοὶ οἱ πρῶτοι Κουρῆτες ἦταν... Ἀκαρνᾶνες. Ἡ φράση «Κουρῆτες δὲ οἱ Ἀκαρνᾶνες οἱ τὸν Δία θρέψαντες» αὐτὸ μαρτυρά. Μεταγενέστεροι καὶ σύγχρονοι σχολιαστὲς ὅμως ἐκτιμοῦν ὅτι ὑπάρχει χρονικὴ σύγχυση στὴν παραπάνω φράση ἡ ὁποία καὶ ἀποδίδεται ἀσφαλῶς στὴν μετέπειτα ταύτιση τῶν Κουρητῶν μὲ τὴν Αἰτωλία καὶ μέρος τῆς Ἀκαρνανίας, προφανῶς καὶ στὴν ἐπιστροφὴ ἀπογόνων Κουρητῶν τῆς αὐτῆς περιοχῆς στὴν Κρήτη.

Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι παρουσιάζονται ὡς ἐφευρέτες τῆς σιδηρουργίας. Ἦταν «χαλκουργοὶ» καὶ οἱ ἀπόγονοί τους Κουρῆτες ἔδιναν τὸ ὄνομα «Χαλκὶς» σὲ πόλεις ποὺ ἵδρυσαν. Κουρῆτες τῆς Εὐβοϊκὴς Χαλκίδος, σύμφωνα μὲ μαρτυρίες ἀρχαίων συγγραφέων καὶ σχολιαστῶν τους, μετοίκησαν στὴν περιοχὴ τῆς Καλυδῶνος καὶ Πλευρῶνος, ὅπου καὶ ἡ ἀρχαία Χαλκὶς (Χάλκεια).

Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι ἦταν καὶ ἱκανότατοι μάγοι ποὺ θεμελίωσαν πολλὲς μυστηριακὲς τελετές. Μεγάλοι μύστες, ὅπως ὁ Ὀρφέας καὶ ὁ Πυθαγόρας, ἔχουν συνδέσει τὸ ὄνομά τους μ' αὐτὲς τίς τελετές.

Καὶ δὲν εἶναι ἴσως τυχαῖο ποὺ οἱ προαναφερθέντες εἶχαν στενὴ σχέση καὶ μὲ τὴ μουσική, ὅπως ἀκριβῶς καὶ οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι ποὺ βρῆκαν πολλοὺς μουσικοὺς ρυθμοὺς (τὸ μέτρο «δάκτυλος» ἀπ' αὐτοὺς ὀνομάστηκε ἔτσι). Ἡ κοινὴ ὀνομασία «Κουρῆτες» πέρασε προφανῶς στοὺς ἀπογόνους τῶν Ἰδαίων Δακτύλων, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅσους, μεταγενέστερα, συμμετεῖχαν στὴ λατρευτικὴ κοινότητα τῶν νεαρῶν πολεμιστῶν ποὺ ὡς σημεῖο ἀναφορᾶς εἶχαν τὴν «κουρητοτροφία» καὶ τὰ ὅσα εἶχαν συμβεῖ στὸ Ἰδαῖο ἄντρο. Τέτοια κοινότητα ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι λειτουργοῦσε ἀρχικὰ στὴν Κρήτη, ἀργότερα καὶ σὲ ἄλλες περιοχές.

Οἱ «ὑποψήφιοι» Κουρῆτες στὴ διαδικασία τῆς μύησης ἀναπαριστοῦσαν το μῦθο, μὲ ἔνοπλο χορό, εἰκονικὴ θανάτωση παιδιοῦ ποὺ ἔπαιρναν ἀπ' τὴ μητέρα τοῦ (ὅπως τὸν Δία ἀπ' τὴ Ρέα οἱ Κουρῆτες - Ἰδαῖοι Δάκτυλοι) καὶ ἀναγέννησή του. Οἱ «Κουρῆτες» αὐτοί, οἱ μυημένοι, εἶχαν ὅλα τὰ στοιχεῖα τῶν πρώτων Κουρητῶν. Ἦταν μάντεις καὶ «γόητες» (μάγοι), δεινοὶ πολεμιστές, ἀλλὰ καὶ «σοφοὶ» προστάτες τῆς ὀργανωμένης ἀνθρώπινης κοινωνίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ.

Οἱ Κουρῆτες, ὅπως ἄλλωστε καὶ οἱ Κορύβαντες καὶ οἱ Τελχίνες εἶχαν τίς δικές τους μυστηριακὲς τελετὲς καὶ δὲν εἶναι ἴσως τυχαῖο ὁ Φόρβας, βασιλιᾶς τῶν Ἀκαρνάνων Κουρητῶν, γιος τοῦ Ποσειδῶνα, συμμάχησε μὲ τὸν ἱδρυτὴ τῶν Ἐλευσινίων Μυστηρίων, τὸν Εὔμολπο, στὸν πόλεμο κατὰ τῶν Ἀθηνῶν.

Ὁ Εὔμολπος ἦταν κι αὐτὸς γιος τοῦ Ποσειδῶνα. Ἡ ἐκστρατεία ἐναντίον τῶν Ἀθηνῶν, ποὺ ὑπερασπιστῆ,ὑπερασπιστή εἶχαν τὸν Ἐρεχθέα, ἔγινε μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι ὁ Ποσειδῶν εἶχε ἀποκτήσει τὴν Ἀθήνα πρὶν ἀπ' τὴ θεὰ Ἀθηνᾶ. Ἄν ὁ Εὔμολπος καὶ ὁ Φόρβας νικοῦσαν, ὡς σύμβολο τῶν Ἀθηνῶν θὰ ἐπικρατοῦσε ἡ τρίαινα ἀντὶ τῆς ἐλιᾶς. Αὐτὸ βεβαίως δὲν ἔγινε ποτέ.

Ὁ Εὔμολπος καὶ οἱ Ἐλευσίνιοι ἡττήθηκαν, διατήρησαν ὅμως τὸ δικαίωμα νὰ ἐξακολουθοῦν νὰ γιορτάζουν τὰ Ἐλευσίνια Μυστήρια. Ὁ Φόρβας, ποὺ κατ' ἄλλη ἐκδοχὴ δὲν συμμετεῖχε στὴν ἐκστρατεία μαζὶ μὲ τὸν Εὔμολπο, ἀλλὰ κίνησε δικό του πόλεμο ἐναντίον τοῦ Ἐρεχθέως, σκοτώθηκε ἀπ' αὐτόν. Σὲ ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος ὀνομάστηκε τὸ Φορβαντεῖο στὴν Ἀθήνα.

Οι Κουρήτες σε ανάγλυφο ,
εν χορώ μετά θορύβου που δημιουργούν με τις ασπίδες
προστατεύουν τον Δια βρέφος
να μην ακουστεί ο ήχος του κλάματος από τον Κρόνο

Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι μετὰ τὴν ἐνηλικίωση του Δία μετοίκησαν στὴν Ἤλιδα. Ὁ Ἰδαῖος Ἡρακλῆς, ποὺ παρίστατο στὴ γέννεση τοῦ Διός, εἶναι αὐτὸς ποὺ ἵδρυσε τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες, τοὺς ὁποίους καὶ ἀναβίωσε ἀργότερα ὁ Αἰτωλὸς Ἴφιτος.

Ὁ γνωστός μας ἥρωας Ἡρακλῆς, εἶχε κι αὐτὸς τελέσει ἀγῶνες στὴν Ὀλυμπία. Οἱ σχέσεις καὶ οἱ δεσμοὶ αἵματος τῶν κατοίκων τῆς Ἠλείας καὶ αὐτῶν τῆς Αἰτωλίας, ἀναπτύσσονται ἀλλοῦ .Ἴσως ἔχει ἀξία νὰ σημειώσουμε ὅτι στὴ Γιγαντομαχία, τὸν δεύτερο πόλεμο κατὰ τῶν Ὀλυμπίων, μετὰ τοὺς Τιτᾶνες ἀναφέρονται ὀνόματα Γιγάντων ποὺ ἀποκεφαλίστηκαν ἀπ' τοὺς Θεοὺς (ἕν προκειμένω τοὺς κομμάτιασαν οἱ Μοῖρες), ὅπως ὁ Ἄγριος καὶ ὁ Θόας...

Ἡ ἄμεση σχέση τῶν ἠμίθεων Κουρητῶν μὲ τὴν Αἰτωλία ἀποδεικνύεται καὶ ἀπ' τὸν μῦθο ποὺ θέλει τὸν ἴδιο τὸν Αἰτωλὸ νὰ σκοτώνει τοὺς Κουρῆτες Λαόδοκο, Δῶρο καὶ Πολυποίτη καὶ νὰ καταλαμβάνει τὴ χώρα τους, τὴν «Κουρητίδα χώρα», τὴν ὁποία καὶ ὀνόμασε Αἰτωλία!

Οἱ τρεῖς αὐτοὶ Κουρῆτες ἦταν γιοι τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τῆς Φθίας. Ἦταν ἐκεῖνοι ποὺ ἔδωσαν ἄσυλο στὸν (ἐξόριστο βασιλιᾶ τὴ Ἤλιδος) Αἰτωλὸ ὅταν σκότωσε τὸν γιο του Ἰάσονος ἢ τοῦ Φορωνέως Ἄπιν. Οἱ πηγὲς ἄλλωστε ἀναφέρουν: «Ἐξ ἀρχῆς ἅπασαν τὴν χώραν Κουρήτας κατασχεῖν. Ἀφικομένου δ' ἐξ Ἤλιδος Αἰτωλοῦ τοῦ Εὐδυμίωνος καὶ τοῖς πολέμοις κρατοῦντος αὐτῶν, τους μὲν Κουρήτας εἰς τὴν νῦν καλουμένην Ἀκαρνανίαν ὑποχωρῆσαι, τοὺς δ' Αἰτωλῷ συγκατελθόντας Ἐπειοὺς τὰς ἀρχαιοτάτας κτίσαι των ἐν Αἰτωλίᾳ πόλεων».

Ἐνδιαφέρον παρουσιάζει ἐπίσης ἡ περίπτωση ἑνὸς βοσκοῦ ὀνόματι Κορήτας ἢ Κουρήτας, ὁ ὁποῖος καὶ οὐσιαστικὰ ἀνακάλυψε τὸ χάσμα, ὅπου ἔμελλε νὰ ἀποτελέσει ἀργότερα τὸν μυστηριώδη ὀμφαλὸ τοῦ κόσμου, τὸ περίφημο μαντεῖο τῶν Δελφῶν.

Ἡ ἱστορία τοῦ Κορήτα θυμίζει ἔντονα αὐτὴ τοῦ βοσκοῦ τοῦ Οἰνέα ποὺ παρακολουθῶντας τὴ μεθυσμένη ἀπ' τὰ σταφύλια κατσίκα, ἀνακάλυψε τὴν ἄμπελο. Ὁ Κορήτας ἦταν ἐξίσου παρατηρητικὸς κι ὅταν ὁ ἴδιος πῆγε νὰ δεῖ τί συμβαίνει καὶ γιατί τὰ ζῶα του συμπεριφέρονται ἔτσι παράξενα, ἐντόπισε τὴ σχισμὴ στὸ ἔδαφος, ἔγειρε νὰ κοιτάξει, αἰσθάνθηκε τὸ ρεῦμα ποὺ ξεπηδοῦσε ἀπ' τὴ γῆ καί... ἄρχισε νὰ προφητεύει. Πρὶν ὁ Ἀπόλλων κυριαρχήσει στοὺς Δελφούς, ὁ Διόνυσος εἶχε... κατοχυρώσει δικαιώματα στὸν Παρνασσό.

Αὐτὸς ὁ Κορήτας πάντως ἦταν ἕνας ἁπλὸς βοσκός, πρόσωπο ὑπαρκτὸ κατὰ τὸν Πλούταρχο, ποὺ διετέλεσε ἀρχιερέας στοὺς Δελφούς. Ὁ Κορήτας συνεπῶς δὲν συνδέεται μὲ τοὺς μυθικοὺς Κουρῆτες. Τὸ ὄνομά του ὅμως, ὁ τυχαῖος τρόπος ποὺ ἀνακάλυψε κάτι τόσο σημαντικό, ἡ ἀρχικὰ ἔντονη παρουσία τοῦ Διονύσου στὴν περιοχὴ καὶ ἡ ἀντικατάστασή του μετὰ ἀπ' τὸν Ἀπόλλωνα, ὅπως ἀκριβῶς συνέβῃ καὶ στὴν Αἴτ/νία (βλέπε Κάρνος), δημιουργοῦν εὔλογους συνειρμούς.

Στὸ ἴδιο συμπέρασμα καταλήγουμε ἂν λάβουμε ὑπ' ὄψιν μας ὅτι οἱ Νύμφες ποὺ κατὰ κύριο λόγο εἶναι κόρες ποταμῶν, ὅπως ὁ μεγάλος Ὠκεανὸς (ὁ πατέρας τοῦ Ἀχελώου) ἢ ὁ ἴδιος ὁ Ἀχελῶος, ἀναφέρονται συχνὰ ὡς «Κοῦραι» καὶ ἀντιστοιχοῦν στὸ θηλυκό των Κουρητῶν!

Στὴ Θεογονία τοῦ Ἡσιόδου τὸ ὄνομα Κοῦραι παράγεται ἀπὸ τὸ κουρίζω ποὺ σημαίνει: ἀνατρέφω (ὅπως οἱ Ὧρες ἀπ' τὸ ωρεύω ποὺ σημαίνει: φρουρῷ). Νύμφες ἐξάλλου [Κοῦραι - Νύμφες] ἀνέθρεψαν τὸν Δία, ποὺ προστάτευαν οἱ Κουρῆτες. Νύμφες καὶ Κουρῆτες ζοῦσαν σὲ δάση καὶ βουνά, σὲ «σύνδενδρους καὶ φαραγγώδεις τόπους». Στὸν Ἡρόδοτο τὸ «δάσος» ἀναφέρεται μὲ τὴ λέξη «ἴδῃ», ποὺ ἀσφαλῶς παραπέμπει στὴν Ἴδῃ καὶ στοὺς Ἰδαίους Δακτύλους.

Τὸ ὄνομα τῶν Κουρητῶν πάντως διεσώθῃ μέσα ἀπὸ πολλοὺς ἄλλους θρύλους καὶ παραδόσεις. Διατηρεῖται μάλιστα καὶ ὡς ... φυλετικὸς προσδιορισμὸς ἢ καὶ ὡς τοπωνύμιο. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε τὸ σπήλαιο τοῦ Κουρήτα στὸν Ἀμβρακικό.

Ποιοὶ ὅμως τελικὰ ἦταν αὐτοὶ οἱ Κουρῆτες;

Ὀνομάστηκαν ἔτσι ἀπ' τὸ βουνὸ Κούριον;

Μήπως πῆραν τὸ ὄνομα αὐτὸ ἀπ' τὸ μέγεθος τῆς κόμης τους γιὰ νὰ ξεχωρίζουν ἀπ' τοὺς «ἄκουρους» γείτονές τους;

Μήπως ἐν τέλει τὸ ὄνομα προέρχεται ἀπ' τοὺς κούρους, τοὺς ἔφηβους δηλαδὴ ποὺ πιθανότατα εἶχαν στρατολογηθεῖ στὸν πόλεμο κατὰ τῆς Καλυδῶνος;

Καὶ πῶς αὐτοὶ οἱ ἔφηβοι πῆραν τὴν κοινὴ ὀνομασία τῶν Κούρων, τῶν γιων τοῦ Ἀπόλλωνος ποὺ σκότωσε ὁ Αἰτωλός;

Οἱ ἑρμηνεῖες αὐτὲς μπορεῖ νὰ ἔχουν βάση ὀρθολογική, ἀγνοοῦν ὅμως ὅλες τίς παραπάνω «συμπτώσεις» καὶ κυρίως δὲν λαμβάνουν ὑπόψιν τὴν ἀπευθείας σύνδεση τῶν μυθικῶν, ἠμίθεων Κουρητῶν μὲ τὴν Αἰτωλίδα γῆ, τὴν Κουρητίδα Χώρα.

Οὔτε βεβαίως καὶ τὴν πιθανότητα οἱ Κουρῆτες ποὺ πολέμησαν τὴν Καλυδώνα νὰ ἦταν μέλη τῆς μυστηριακῆς κοινότητας τῶν Κουρητῶν ποὺ ἀναμφίβολα, λόγῳ τῆς ἀπ' εὐθείας σύνδεσης τῶν πρώτων Κουρητῶν μὲ τὴν περιοχή, θὰ εἶχε διαδοθεῖ στὴν Αἰτωλία.

Ἡ μυστηριώδης δόξα ποὺ περιβάλει τοὺς μυθικοὺς Κουρῆτες δὲν ἀφήνει κανένα περιθώριο αὐθεντικῆς ἑρμηνείας τους. Τὸ μόνο βέβαιον εἶναι ὅτι στὰ πανάρχαια χρόνια ἔδρασε στὴν περιοχὴ μιὰ ὁμάδα ἀνθρώπων, ἡ δράση τῶν ὁποίων ἐνέπνευσε μύθους καὶ ἐπηρέασε ἀναμφίβολα τὴ μοῖρα τοῦ τόπου. Ἡ ἐπιστήμη ἔχει ἔργο ἐδῶ. Ἄν καταφέρει νὰ διώξει τὴν ὁμίχλη ποὺ σκεπάζει τὰ μυθικὰ αὐτὰ ὄντα, θὰ δοθοῦν ἀπαντήσεις σὲ μιὰ σειρὰ ἀπὸ καίρια ἐρωτήματα ποὺ διχάζουν σήμερα ἱστορικοὺς καὶ ἀρχαιολόγους.

Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Φώτη Μπερίκου:

«Aιτωλία καὶ Ἀκαρνανία: Ἐν ἀρχῇ ἤν,ἥν,ἦν ὁ Μῦθος»