Τι ἀπέγινε ἡ Ἀριάδνη;

Τι ἀπέγινε ἡ Ἀριάδνη;

Κόρη του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα καὶ της κόρης τοὺ Ἥλιου Πασιφᾶης. Ἐτυμολογικά το ὄνομα της, Ἀριάδνη ἡ Ἀριάγνη σημαίνει την ἱερὴ την ἁγνῇ. Ἡ ρίζα ἀδ- προέρχεται ἀπὸ το ρῆμα ἀνδάνω, ἐκ του ἥδομαι ποὺ σημαίνει τέρπω, εὐαρεστῶ.

Μ' αὐτὴν την ἔννοια ἡ Ἀριάδνη εἷναι ἡ φιλήδονη, μία ἐκφράσῃ της Πάνδημου Ἀφροδίτης. Μία ἀκόμα παραφράση του ὀνόματός της εἶναι το «Ἀριδήλα», ποὺ σημαίνει την πολύ φωτεινή, αὐτὴν ποὺ φαίνεται ἀπὸ μακριά. Αὐτὸ το ὄνομα το πῆρε ὅταν ἀνέβηκε με τον Διόνυσο στὸν οὐρανὸ...

Πρὶν ἀποκτήσει το χαρακτῆρα θνητῆς ἡρωίδας σχετιζόταν στὴν Κρήτη με τὴ Θεά-Φύση ἡ μεγάλη μητέρα, θεότητα ποὺ ἀποτελοῦσε την προσωποποίηση της φύσης ποὺ γεννιέται καὶ πεθαίνει κατά τὴ διάρκεια του ἔτους...

Ἡ Ἀριάδνη πεθαίνει στὴ γῆ καὶ ξαναζεῖ στὸν οὐρανὸ, κοιμᾶται καὶ ξυπνάει, ὅπως καὶ ἡ φύση.

Τα χαρακτηριστικά της μοιάζουν μ' αὐτὰ της Περσεφόνης.

Ἀριάδνη καὶ Ἀριδήλα, στὰ δυτικά νησιά, ὀνόμαζαν μία θεά με δύο μορφές καὶ με διπλή μοῖρα, καλή καὶ κακή. Ἐπίσης λατρευόταν με διάφορους τρόπους καὶ σε ἄλλες περιοχές : στὴ Νάξο, την Δῆλον , την Κύπρο, τὴ Ρώμη κ.α. Σύμφωνα με την ἐπικρατέστερη ἐκδοχὴ του μύθου, ἡ Ἀριάδνη ἐρωτεύεται τον Θησέα, ποὺ φτάνει στὴν Κρήτη γιὰ νὰ σκοτώσει τον Μινώταυρο, ὁ ὁποῖος κατασπάραξε 7 νέους καὶ 7 νέες ἀπὸ την Ἀθήνα...

Γίνεται συνεργός του καὶ του ἔδωσε λοιπόν ἕνα κουβάρι κλωστή (ὁ περίφημος καὶ ὡς ἐκφράση της νεοελληνικῆς γλώσσας «Μίτος της Ἀριάδνης»), ὥστε ὅταν θὰ ἔμπαινε στὸν Λαβύρινθο νὰ το ξετυλίγει γιὰ νὰ μπορέσει ἔπειτα, ἀφοῦ σκοτώσει το Μινώταυρο, νὰ βρεῖ την ἔξοδο.

Ἡ Ἀριάδνη τον ἔβαλε νὰ ὑποσχεθεῖ ὅτι θὰ την ἔπαιρνε στὴν πατρίδα του καὶ θὰ την παντρευόταν.

Ὁ Θησέας πράγματι σκότωσε το τέρας καὶ χρησιμοποιῶντας το Μίτο της Ἀριάδνης πού θὰ τον ὡδηγοῦσε με ἀσφάλεια πάλι στὸ φῶς του ἥλιου,κατάφερε νὰ βγεῖ ἀπὸ το Λαβύρινθο. Ἐκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι της νύχτας, ὁ Θησέας, ἡ Ἀριάδνη καὶ οἱ ὑπόλοιποι νέοι δραπέτευσαν στὸ λιμάνι καὶ πῆραν με το πλοῖο τους το ταξίδι της ἐπιστροφή.

Ἡ Ἀριάδνη ἀποφάσισε νὰ φύγει μαζί του καὶ με τους συντρόφους του ἄνοιξαν τα πανιά γιὰ την Ἀθήνα...

Ὁ ἥρωας πῆρε μαζί του την Ἀριάδνη καὶ την ἀδερφὴ της Φαίδρα, ἀχρήστευσε τα μινωικά πλοῖα γιὰ νὰ γλυτώσει την καταδίωξη καὶ ἀπέπλευσε. Ὁ Θησέας ἐπιστρέφοντας ἀπὸ την Κρήτη στὴν Ἀθήνα, κάνει μία στάση στὸ νησί της Νάξου,ποὺ τότε ὀνομαζόταν Δία.

Ὁ σκοπός της στάσης αὐτῆς ἔχει μείνει στὴ σκοτεινή πλευρά του μύθου, ἴσως γιατί θεωρήθηκε κατά ἕναν παράξενο τρόπο αὐτονόητος. Ἴσως νὰ θεωρήθηκε ὅτι ἔτσι θὰ ἐκπληρωνόταν το πεπρωμένο της Ἀριάδνης.

Ὁ Θησέας ἦταν σ’ αὐτὸ το νησί ἕνας ἁπλὸς περαστικός, ἕνα ἐμπόδιο στὸ σχέδιο του θεοῦ. Πολλές ἀγγειογραφίες ἀπεικονίζουν τον Θησέα νὰ ἐγκαταλείπει το νησί διωγμένος ἀπὸ τὴ θεά Ἀθηνᾶ, ἐνῷ ὁ Διόνυσος ἀπομακρύνεται με την Ἀριάδνη.

Ἐκεῖ, στὸ ὄνειρο του Θησέα ἐμφανίστηκε ὁ θεός Διόνυσος καὶ του εἶπε ὅτι ἔπρεπε νὰ φύγουν ἀπὸ το νησί χωρίς την Ἀριάδνη, ἀφοῦ ἦταν γραφτό νὰ μείνει ἐκεῖ καὶ νὰ γίνει γυναῖκα του. Την ἐγκαταλείπει ἐνῶ κοιμόταν. Ἡ κοιμισμένη (μήπως νεκρή;) Ἀριάδνη ἀνῆκε δικαιωματικά στὸν θεό καὶ ὁ θνητός ἥρωας δὲν εἶχε ἄλλη ἐπιλογή ἀπὸ την ἀποχώρηση. Ἡ Κυρά του Λαβυρίνθου ἔμεινε γιὰ τον Θησέα στὴ σφαῖρα του ἀνέφικτου.

Ὁ ἥρωας ὅμως τελικά το μόνο ποὺ κατάφερε νὰ κρατήσει ἀπὸ την θεία θηλυκή παρουσία ποὺ ὁδήγησε τα βήματά του πίσω στὸ φῶς ἦταν το εἴδωλο της. Ὁ Θησέας κράτησε το ξόανο της Ἀφροδίτης το ὁποῖο ἡ Ἀριάδνη κουβαλοῦσε ἀπὸ τὴ στιγμή ποὺ ἄφησαν την Κρήτη. Σὰν ζωντανή ἀνάμνηση κράτησε την Φαίδρα ἡ ὁποία σχετίζεται με την φωτεινή καὶ προσιτή στὸν ἄνθρωπο ὄψῃ της Ἀριάδνης.

Ἐκεῖ ὁ Διόνυσος, ἄρχοντας της Νάξου την ἐρωτεύεται καὶ την κάνει οὐράνια σύζυγό του. Ἀποκτήσατε τέσσερις γιούς, τον Εὐανθή, το Στάφυλλο τον Πεπάρηθο καὶ τον Οἰνοπίωνα, ἀναφέρονται ὅμως καὶ ὥς παιδιά της ἀπὸ τον Θησέα.

Την ὁδηγεῖ στὸν Ὄλυμπο, ὅπου ὁ Δίας της χαρίζει την ἀθανασία. Λέγεται ἀκόμη πῶς ὁ Διόνυσος (ἡ ἡ Ἀφροδίτη ἡ οἱ Ὧρες) της χάρισε ἕνα χρυσό στέμμα με πολύτιμους λίθους, ἔργο του Ἡφαίστου. Ἦταν το περίφημο στεφάνι με το ὄνομα της με το ὁποῖο οἱ θεοί ἔκαναν καδένα ἀπὸ ἀστέρια στὸν οὐρανὸ. Ἡ Ἀριάδνη ἔμεινε στὴ Νάξο καὶ παντρεύτηκε τον θεό Διόνυσο κι ἔτσι ἀναπτύχθηκε καὶ ἡ λατρεία της σὰν θεότητα στὸ νησί.

Ἡ θνητή Ἀριάδνη ἔφθασε ἔτσι νὰ γίνει ἀθάνατη σύζυγος θεοῦ.

Αὐτὸς εἷναι ὁ βασικός κορμός του μύθου, ὁ ὁποῖος ὅμως ἔχει ἀρκετὲς παραλλαγές.

Στὶς ραφές των δύο μυθικῶν κύκλων, χώρεσαν ἕνα σωρό παραλλαγές, ἀντικρουόμενες καὶ ἀντιφατικές.

Ἀπὸ τὴ συσχέτιση των παραδόσεων προκύπτει πῶς δύο εἶναι κυρίως οἱ μῦθοι ποὺ συνδέονται με την Ἀριάδνη: ὁ μῦθος της καταλελειμμένης ἀπὸ τον Θησέα ἀπαρηγόρητης γυναίκας καὶ ἐκεῖνος της εὐτυχισμένης συζύγου του Διονύσου.

Σύμφωνα ὅμως με το μῦθο, ὁ Θησέας, ἀφοῦ ἑνώθηκε με την Ἀριάδνη, στὸ νησάκι Δία, καὶ ἔκανε μαζί της δύο παιδιά, τον Στάφυλο καὶ τον Οἰνοπίωνα, ἡ τον Δημοφόντα καὶ τον Ἀκάμα, την ἐγκατέλειψε.

Ἡ μυθολογία λέει ὅτι την ἄφησε γιατί ἀγαποῦσε την Αἴγλη, ἡ γιατί του το ὑπέδειξε ἡ θεά Ἀθηνᾶ ἡ ὁ θεός Διόνυσος ποὺ ἀγάπησε την Ἀριάδνη καὶ ἤθελε νὰ ἑνωθεῖ μαζί της. Ἄλλοι λέγουν πῶς αὐτή, ἡ Ἀριάδνη, κρεμάστηκε γιατί την ἐγκατέλειψε ὁ Θησέας, ἄλλοι πῶς ναῦτες («ὑπὸ ναυτῶν») την ἔφεραν στὴν Νάξο ὅπου παντρεύτηκε τον ἱερέα του Διόνυσο Οίναρο, γιατί ὁ Θησέας ἀγάπησε ἄλλη καὶ την παράτησε , τον ἔλιωνε δεινός ἔρωτας γιὰ την Πανοπηίδα Αίγλη…..

Ὁ Θησέας την ἐγκατέλειψε γιὰ χάρη μιᾶς Ἀθηναίας, της Αἴγλης καὶ ἀπελπισμένη ἡ βασιλοπούλα κρεμάστηκε ἀπὸ λύπη λέει η μία ἐκδοχὴ.

Ἄλλη ἐκδοχὴ λέει ὅτι την σκότωσε ἡ Ἄρτεμις ἐπειδὴ ζευγάρωσε με τον Θησέα ἱερόσυλα μέσα στὸ ἱερὸ της. Ἀποκτᾶ γιοὺς με τον Θησέα, ἀλλὰ συχνά οἱ γιοὶ της σύμφωνα καὶ με τα δηλωτικά τους ὀνόματα, ἀναφέρονται σὰν καρπός της ἑνώσης της με τον Διόνυσο.

Ὁ Παυσανίας, μιλάει γιὰ μία μία παράδοση ποὺ θέλει την Ἀριάδνη νὰ εἶναι θαμμένη στὸ ναό του Διόνυσου στὸ Ἄργος.

Κατά μία ἄλλη ἐκδοχὴ, το καράβι του Θησέα, παρασυρμένο ἀπὸ τρικυμία, ἔφτασε στὴν Κύπρο, ὁποῦ ἡ καταπονημένη ἀπὸ τις κακουχίες καὶ την ἐγκυμοσύνη Ἀριάδνη, ἔσβησε πρὶν προλάβει νὰ γεννήσει καὶ στὴν συνέχεια λατρεύτηκε σὰν Ἀριάδνη -Ἀφροδίτη.

Ἕνας ἀπὸ αὐτούς εἶναι καὶ ὁ Χίος ποιητής Ἰῶν, γράφει :

"Ὁ Θησέας ξέπεσε ἀπὸ την κακοκαιρία στὴν Κύπρο ἔχοντας μαζί του την Ἀριάδνη ἔγκυο. Καὶ καθώς αἰτῆ ἦταν ἄρρωστη ἀπὸ τὴ θαλασσοταραχή καὶ του παραπονιόταν, την ἔβγαλε στὴ στεριά ἐνῶ ὁ ἴδιος, καθώς ἐπισκεύαζε το πλοῖο, παρασύρθηκε πάλι στὸ πέλαγος. Οἱ ντόπιες γυναῖκες πῆραν την Ἀριάδνη τότε γεμάτη θλίψη στὴ μοναξιά της, την περιποιήθηκαν καὶ της παρουσίασαν πλαστό γράμμα, γραμμένο τάχα ἀπὸ το Θησέα, τὴ βοήθησαν καὶ της παραστάθηκαν στοὺς πόνους της γέννας, ἀλλὰ πέθανε χωρίς νὰ προφτάσει νὰ γεννήσει καὶ την ἔθαψαν……"

Ἥ Ἀριάδνη ξέχωρα ἀπὸ τὴ θνητή ταυτότητά της εἶχε καὶ μία θεϊκή ποῦ διακρινόταν ἀπὸ τὴ χαρακτηριστική διττότητα της θηλυκῆς ἀρχῆς.

Εἶχε, ἑπομένως, μία πλευρά φωτεινή καὶ μία σκοτεινή.

Ἦταν ταυτόχρονα ἡ πλέον ἄμωμη Ἀριάδνη ὣς ὑποχθόνια θεά καὶ η διαυγής Ἀριδήλη ὥς οὐράνια. Ἦταν ἐκείνη ποὺ ὡδηγοῦσε τον μυούμενο στὸν θάνατο καὶ ἐκείνη ποὺ του δίδασκε τον τρόπο γιὰ νὰ ἐπιστρέψει.

Ἦταν ἡ Ἀριάδνη, λοιπόν, ἡ ἀφιερωμένη στὸν Ταῦρο, ὅπως ἡ γιαγιά της Εὐρώπη καὶ ἡ μητέρα της Πασιφάη ἡ μόνη πού εἶχε ἐξουσία στὸν χῶρο του Ταύρου καὶ μποροῦσε νὰ διδάξει τον Θησέα. . Ὅμως οἱ ἀπεικονίσεις του Λαβυρίνθου ποὺ τον παρουσιάζουν με μία μοναδική διαδρομή ποὺ εὔκολα ὁδηγούσανε πάλι στὴν ἔξοδο δικαιολογοῦν περισσότερο την μᾶλλον παλαιότερη ἐκδοχὴ ποὺ θέλει την Ἀριάδνη νὰ δίνει στὸν Θησέα το φωτεινό στεφάνι της γιὰ νὰ του δείχνει τον δρόμο μέσα στὰ ζοφερά σκοτάδια του Λαβυρίνθου/Ἄδη.

Ἡ σκοτεινή καὶ μυστική ὄψη της Ἀριάδνης/Ἀριάγνης ὥς Κρητικῆς Περσεφόνης μόνο ἀπὸ τον θεό μπορεῖ νὰ γίνει θεατή ἐκτὸς μυστηρίων. Ἡ φωτεινή ὄψῃ της Ἀριάδνης γίνεται φανερή καὶ στὸ ὄνομα της Αἴγλης, της κόρης του Πανοπέως (μήπως του Ἥλιου;), γιὰ χάρη της ὁποίας ὁ Θησέας ἐγκατέλειψε την κόρη του Μίνωα σε μία ἄλλη ἐκδοχὴ του μύθου.

Διάφορες διηγήσεις θέλουν την Αἴγλη νὰ ὀνομάζεται ἐπίσης καὶ Κορωνίς.

Αὐτό το ὄνομα ἔφερε καὶ ἡ ἐρωμένη του Ἀπόλλωνα, ἡ ἄτυχη μητέρα του Ἀσκληπιού ποὺ πέθανε πυρπολημένη, ἐπειδὴ πρόδωσε τον θεό μ’ ἕναν θνητό, τον Ἰσχὺ.

Ἐνδιαφέρον προκαλεῖ στὸν προσεκτικό παρατηρητή μία ἀγγειογραφία ποὺ ἀπεικονίζει την ἁρπαγῆ κάποιας κοπέλας με το ὄνομά Κορώνα ἀπὸ τον Θησέα.

Μήπως ὁ Θησέας ἦταν ἐκεῖνος ὁ ‘ἰσχυρός’ θνητός πού γιὰ χάρη του ἡ μητέρα του Ἀσκληπιοῦ ἀπαρνήθηκε τον Ἀπόλλωνα, ὅπως ἡ Ἀριάδνη εἶχε ἀπαρνηθεῖ τον Διόνυσο; Μ’ ἕναν παράξενο τρόπο ὁ ἀστερισμός του Βορείου Στεφάνου φέρνει τις δύο θεϊκές συντρόφους ἀκόμη πιὸ κοντά. Ἡ Κορωνίς ἡ Κορώνη ἀντανακλᾶται στὴν λατινική ὀνομασία Corona Borealis.(εἶναι το στεφάνι-στέμμα ποὺ στεφάνωσε ὁ Διόνυσος την Ἀριάδνη).

Ἕνα ἄλλο ἐνδιαφέρον σημεῖο εἶναι ὅτι ὁ ἀστερισμός φαίνεται στὸν οὐρανὸ σὰν νὰ «στεφανώνει» τον σφετερισμό του Οφιούχου ποὺ σχετίζεται με τον Ασκληπιό!

Ἐκεῖ ἀνοίγεται ἕνας ἄλλος μυθικός κύκλος ποὺ θέλει την Ἀριάδνη μέσα ἀπὸ το ζευγάρωμά της με τον Διόνυσο, νὰ γίνεται ἀγέραστη καὶ ἀθάνατη.

Ὅταν οἱ Ὀλύμπιες Ἄρτεμις καὶ Ἀφροδίτη σφετερίστηκαν τις ἰδιότητες καὶ τον λατρειακό της χῶρο, ἐκείνη ὑποβαθμισμένη πιὰ, μία Θεά της βλάστησης καὶ της γονιμότητας, ποὺ προσαρμόστηκε στὸν τύπο της βασιλοπούλας ποὺ ἐρωτεύεται το ξένο παλληκάρι, τον Θησέα, τον πολέμιο του ἴδιου της του σπιτικοῦ.

Ἡ Ἀριάδνη συνδέεται στενά καὶ με την θεά Ἀθηνᾶ, σὰν Ἐργάνη Ἀθηνᾶ, θεά της τέχνης καὶ ἰδιαίτερα της ὑφαντικῆς, ὅπως καὶ ἡ Ἀριάδνη ἐξαιτίας του μίτου. Σε συμβολικό ἐπίπεδό ἔχει τις ἰδιότητες της ἀράχνης, εἶναι αὐτή ποὺ ὑφαίνει τον κόσμο.

Σύμφωνα με μία πιὸ ἐσωτερική ἑρμηνεία του μύθου, ἡ Ἀριάδνη εἶναι ἡ ἴδια η ἀντανάκλαση της ψυχῆς του ἀνθρώπου - ἥρωα (Θησέας), πού δίνοντας του τον μίτο, τον ὁδηγεῖ στὸν λαβύρινθο καὶ του ἐπιτρέπει ὄχι μόνο νὰ βγεῖ ἔξω, ἀλλά νὰ φτάσει, πρὶν, στὸ κέντρο του λαβύρινθου, νὰ κατανοήσει τον μηχανισμό αὐτό, των ψευδαισθήσεων καὶ μάλιστα νὰ ὁδηγήσει καὶ ἄλλους ἀνθρώπους.

Στὸν μακρύ χρόνο ὡς τις ἡμέρες μας, την Ἀριάδνη δὲν την ταξίδεψε ἡ Θεϊκή της φύση, ἀλλὰ ἡ πολύπαθη θνητή με ὄχημα τον Ἔρωτα ἀνάμεσα σε Θησέα καὶ Διόνυσο.

Ὁ ἀπελπισμένος καὶ προδομένος ἔρωτας ἀπὸ τὴ μία καὶ ὁ ἀνέλπιστα ξανακερδισμένος, ὁ δοξαστικά λυτρωτικός με Θεϊκό χιτῶνα ἀπὸ την ἄλλη.

Κινῶντας οἱ δύο ἐραστὲς της, θνητός καὶ ἀθάνατος, τα νήματα της ἐρωτικῆς της μοίρας, την ἀνυψώνουν ὁ καθένας με τον τρόπο του, σε σύμβολο ἐρωτικό καὶ ἀκραία φορτισμένο. Μὰ πιὸ πολύ, στὸ διαχρονικό της ταξίδι μέτρησε το “τραῦμα”…..

Ἡ ἐξανθρωπισμένη δραματικότητα της μορφῆς της, της χάρισε ἀμέριστα τὴ συμπάθεια των αἰώνων, ἀφήνοντας ἔτσι ἔκθετο σε ἀφορισμούς τον Ἀθηναῖο ἥρωα, παρ’ ὅλη την μέριμνα της Ἀθηναϊκής προπαγάνδας νὰ κρατηθοῦν ἀλώβητα το ἦθος καὶ το γόητρό του.

Ὁμόλογη ἀπὸ αὐτή την ἄποψη με την ἄλλη μοιραία βασιλοπούλα, τὴ Μήδεια. Καὶ ὅπως ἐκείνη, ἔτσι καὶ ἡ Ἀριάδνη γίνεται συνεργός του ξένου στὸν φόνο του ἀδελφοῦ της του Μινώταυρου, βοηθῶντας τον Θησέα με τον περιβόητο μίτο καὶ ἀπαρνιέται τους δικούς της, τον κραταιό πατέρα της τον Μίνωα καὶ ἀκολουθεῖ τον ἐραστὴ της στὸ φευγιό του, γιὰ νὰ ἐγκαταλειφθεῖ ὅμως ἄσπλαχνα ἀπὸ ἐκεῖνον στὴ Νάξο.

Ἂς μὴν ξεχνᾶμε ἄλλωστε πῶς ἡ δυναμική του μοτίβου της ἐρωτικῆς προδοσίας, εἶναι ἐκεῖνοι πού ἔφτασε νὰ μαζέψει περισσεύματα συμπάθειας ἀκόμα καὶ γιὰ τὴ μάγισσα, την παιδοκτόνο Μήδεια. Γιατί ὅσο καὶ ἂν ἀξιώθηκε ἡ Ἀριάδνη την εὔνοια του Διόνυσου, ὅσο καὶ ἂν πυρακτώθηκε ἀπὸ τον Θεϊκό ἐραστή, δέν ἔπαψε νὰ πέφτει πάνω της η σκιά του ἀπαρνητή Θησέα.

Καὶ τι θὰ ἦταν ἀλήθεια το Διονυσιακό σμίξιμο χωρίς την ἐγκατάλειψή της ἀπὸ τον θνητό ἐραστῆ;

Ἔχει μάλιστα κανείς την αἰσθήση, πῶς τους χυμώδεις ἐρωτικούς καρπούς ποὺ γεύτηκαν Διόνυσος καὶ Ἀριάδνη, τους ὄφειλαν στὸν Θησέα.

Θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ ὅτι ἡ Ἀριάδνη ἦταν ἡ ἐνσάρκωση της θεάς της βλάστησης ποὺ γεννιέται καὶ πεθαίνει κάθε χρόνο.

Ἡ Ἀριάδνη ἐνσαρκώνει στοὺς αἰῶνες το ἀρχετύπῳ της ἐγκαταλελειμμένης ἐρωμένης.

Της γυναίκας ποὺ δόθηκε ἄνευ ὅρων καὶ προδόθηκε κυριολεκτικά ἀνυποψίαστη.