Ἡ Σίβυλλα καὶ τὸ Προφητικὸ Χάρισμα

Στὴν ἀρχαιότητα μὲ τὴ λέξη Σίβυλλα χαρακτηριζόταν ἡ γυναῖκα μὲ μαντικὴ ἱκανότητα ποὺ προφήτευε αὐθόρμητα χωρὶς νὰ ἐρωτηθεῖ, ὅταν περιερχόταν σὲ ἔκσταση, μελλοντικὰ συμβάντα συνήθως δυσάρεστα ἢ φοβερά.


Αὐτὸ συνέβαινε, ὅπως πίστευαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες καὶ Ρωμαῖοι, γιατί δεχόταν τὴν ἐπίσκεψη ἑνὸς θεϊκοῦ πνεύματος. Ἡ κύρια διαφορὰ ἀνάμεσα στὶς Σίβυλλες καὶ στὶς προφήτιδες τῶν διάφορων μαντείων εἶναι ὅτι οἱ δεύτερες, ὅπως π.χ. ἡ Πυθία στὸ Μαντεῖο τῶν Δελφῶν, προφήτευαν μόνο ἀπαντῶντας σὲ καλῶς καθορισμένα ἐρωτήματα, ἐνῶ οἱ Σίβυλλες προφήτευαν χωρὶς νὰ δεχθοῦν προηγουμένως ἐρωτήσεις.


Οἱ παραδόσεις γιὰ τίς Σίβυλλες εἶναι ἀρχαιότατες.

Φαίνεται ὅτι σχετικὲς παραδόσεις ἀπὸ τίς χῶρες τῆς Μέσης Ἀνατολῆς πέρασαν στὸν Ἑλληνικὸ χῶρο μέσα ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία σὲ ἐποχὴ ποὺ ἐπικρατοῦσαν μυστικιστικὲς τάσεις καὶ δὲν εἶχε ἀκόμα γεννηθεῖ ὁ φιλοσοφικὸς στοχασμὸς στὰ παράλια τῆς Ἰωνίας.


Ἡ πίστη τῶν ἀρχαίων λαῶν στὴν εὐαίσθητη καὶ διαισθητικὴ φύση τῆς γυναίκας συνετέλεσε ὥστε πολλὰ ἀποφθέγματα σὲ τύπο χρησμοῦ ἢ προφητείας νὰ τὰ ἀποδίνουν σὲ μιὰ Σίβυλλα καὶ ἔτσι σιγὰ σιγὰ ἐμπλουτίσθηκε ἡ παράδοση. Πολλὲς φορές τους ἀποδίδονταν προφητεῖες ἐπινοημένες μετὰ ἀπὸ μεγάλα γεγονότα, κι ἐπειδὴ αὐτὸ ἦταν πολὺ ἐντυπωσιακό, ἔκανε τὸν πολὺ κόσμο νὰ δίνει προσοχὴ στὶς προφητεῖες τῆς Σίβυλλας.


Τὴν εὐπιστία αὐτὴ τοῦ λαοῦ, ὅπως ἦταν φυσικό, τὴν ἐκμεταλλεύθηκαν κατὰ καιροὺς καὶ διάφορες πολιτικοθρησκευτικὲς προπαγάνδες. Δημιουργήθηκε ἔτσι μιὰ πλούσια συλλογὴ ἀπὸ σιβυλλικοὺς χρησμούς, τῶν ὁποίων ἡ ἐπίδραση στὸν λαὸ ἦταν αἰσθητῆ,αἰσθητή μέχρι τὸν Μεσαίωνα.


Ἡ κάθε Σίβυλλα πιστευόταν ὅτι εἶχε τὸ προφητικὸ χάρισμα ἀπὸ τὴ γέννησή της. Τὴ θεωροῦσαν μιὰ ὕπαρξη ἀνάμεσα στὸν θεὸ καὶ στὸ ἄνθρωπο. Δὲν ἦταν βέβαια ἀθάνατη, ἀλλὰ ἡ διάρκεια τῆς ζωῆς της ξεπερνοῦσε κατὰ πολὺ τὸν μέσο ὅρο ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.


Καὶ ὅπως ὁ χρησμοδότης θεὸς Ἀπόλλων κρατοῦσε τὴ λύρα, ἔτσι καὶ ἡ Σίβυλλα κρατοῦσε ἕνα ἄλλο ἔγχορδο μουσικὸ ὄργανο, τὴ σαμβύκη (εἶδος τριγωνικῆς λύρας). Ἡ ἐπαφὴ τῆς Σίβυλλας μὲ τὸ θεῖο προϋπέθετε τὴν παρθενία της.


Τὰ ἀρχαιότερα ἑλληνικὰ κείμενα κάνουν λόγο γιὰ μία καὶ μοναδικὴ Σίβυλλα. Γράφουν ἔτσι γιὰ τὴ Σίβυλλα, ὡς μία συγκεκριμένη μορφή, πρῶτος ὁ Ἡράκλειτος, ὕστερα ὁ Εὐριπίδης καὶ ὁ Πλάτων.


Ὁ πρῶτος ποὺ κάνει λόγο γιὰ «Σίβυλλες» στὸν πληθυντικὸ εἶναι ὁ Ἀριστοτέλης. Ὁ Παυσανίας γράφει ὅτι ἡ ἀρχαιότερη ἀπὸ ὅλες τίς Σίβυλλες ἦταν ἡ Ἠροφίλη, ποὺ ἔζησε πρὶν ἀπὸ τὸν Τρωικὸ Πόλεμο, κόρη του Δία καὶ ἐγγονὴ τοῦ Ποσειδῶνα.


Νεότερή της ἦταν μιὰ ἄλλη Ἠροφίλη, ποὺ κατοικοῦσε κοντὰ σὲ μιὰ πηγὴ νεροῦ στὶς Ἐρυθρές της Μικρᾶς Ἀσίας (Ἡράκλειτος, fr. 92). Οἱ μετὰ τὸν Ἀριστοτέλη πηγὲς ἀναφέρουν τρεῖς, 4 ἢ καὶ 10 Σίβυλλες. Σύμφωνα μὲ ἀρχαίους θρύλους, ὑπῆρξαν συνολικὰ 12 Σίβυλλες σὲ ὅλη τὴν ἀρχαιότητα.


Ἀπὸ αὐτές, οἱ πιὸ διάσημες ἦταν:


Ἡ Ἰδαία Σίβυλλα ἢ Σίβυλλα τῆς Μαρπησσοῦ ἢ Ἐλλησποντία


Ἡ Σαμία Σίβυλλα


Ἡ Ἐρυθραία Σίβυλλα, ἡ Ἠροφίλη


Ἡ Δελφικὴ Σίβυλλα


Ἡ Κυμαία Σίβυλλα, ἡ Δημὼ ἢ Δημοφίλη


Λιγότερο γνωστὲς Σίβυλλες ἦταν:


Ἡ Αἰγυπτία Σίβυλλα


Ἡ Θεσπρωτὶς Σίβυλλα


Ἡ Θετταλὴ Σίβυλλα, ποὺ ταυτίζεται μὲ τὴ Μαντώ


Ἡ Κιμμερία Σίβυλλα


Ἡ Σίβυλλα τῆς Κολοφώνας ἢ Λάμπουσα


Ἡ Λιβυκὴ Σίβυλλα


Ἡ Περσικὴ Σίβυλλα


Ἡ Ροδία Σίβυλλα


Ἡ Σαρδιανὴ Σίβυλλα


Ἡ Σικελὴ Σίβυλλα


Ἡ Φρυγικὴ Σίβυλλα