Κλεοπάτρα - Ἡ τελευταία Ἑλληνίδα βασίλισσα τῆς Αἰγύπτου

Ἡ Κλεοπάτρα Ζ' Φιλοπάτωρ ἔμελλε νὰ εἶναι ἡ τελευταία Φαραὼ τῆς ἑλληνιστικῆς Αἰγύπτου, πρὶν αὐτὴ μετατραπεῖ σὲ ἐπικράτεια τῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας.

Ἡ βασιλεία της συνέπεσε μὲ τὸ τέλος τῆς μακεδονικῆς δυναστείας στὴν ἀνατολικὴ Μεσόγειο, δίνοντας τέλος στὴν ἑκατοντάχρονη καὶ πλέον ἡγεμονία τῶν Πτολεμαίων στὴν περιοχή.

Οἱ ἱστορίες καὶ οἱ μῦθοι γιὰ τὴ ζωὴ τῆς καλλονῆς βασίλισσας δίνουν καὶ παίρνουν, ἕνα ὡστόσο εἶναι ἀναντίρρητο: ἡ ἐπιρροὴ ποὺ ἄσκησε ἡ γοητεία καὶ ἡ προσωπικότητά της σὲ δυὸ ἀπὸ τοὺς πλέον ἰσχυροὺς ἄντρες τῆς ἐποχῆς, τοὺς πανίσχυρους Ρωμαίους Ἰούλιο Καίσαρα καὶ Μάρκο Ἀντώνιο!

Δαιμόνια τιμονιέρισσα καὶ πνεῦμα κοφτερό, ἡ Κλεοπάτρα θὰ ἐπηρέαζε καθοριστικὰ τὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ τῆς Ρώμης καὶ θὰ ἔφερνε τὰ πάνω-κάτω στὴν αὐτοκρατορία.

Καὶ βέβαια θὰ ἐνσάρκωνε ὅσο ἴσως καμιὰ τὸ πρότυπο τῆς famme fatale, μὲ τὸ τραγικό της τέλος νὰ προσυπογράφει τὸ μοιραῖο τῆς ζωῆς της...

Πρῶτα χρόνια

Ἡ Κλεοπάτρα Ζ' Φιλοπάτωρ γεννιέται τὸ 69 π.Χ. ὡς κόρη τοῦ ἡγεμόνα τῆς Αἰγύπτου Πτολεμαίου ΙΒ' Αὐλητῆ καὶ τῆς Κλεοπάτρας Ε' Τρύφαινας (ἀδελφῆς ἢ ξαδέλφης τοῦ ἡγεμόνα), μὲ τὸν βασιλικὸ οἶκο νὰ ἕλκει τὴν καταγωγὴ τοῦ ἀπὸ τὸ 323 π.Χ. καὶ τὸν θάνατο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ὅταν ὁ Μακεδόνας στρατηγὸς Πτολεμαῖος Α' ἀνέλαβε τὴν περιοχὴ μετὰ τὴ μοιρασιὰ τῆς ἀλεξανδρινῆς αὐτοκρατορίας. Τὸ τέλος τῶν Πτολεμαίων στὴν Αἴγυπτο θὰ λάμβανε χώρα λίγο ἀργότερα, τὸ 30 π.Χ., μὲ τὴν προσάρτηση τῆς Aegyptus στὴν παντοδύναμη ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία.

Γιὰ τὰ παιδικὰ χρόνια τῆς Κλεοπάτρας δὲν εἶναι καὶ πολλὰ γνωστά, μεγάλωσε ὅμως σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ τὸ βασίλειο τῆς Αἰγύπτου εἶχε παρακμάσει, μὲ τὴν κυβερνητικὴ διαφθορὰ καὶ τὸν ἐκφυλισμὸ νὰ ἐπικρατοῦν, συγκεντρώνοντας τὴ δυσαρέσκεια τῶν ὑπηκόων. Ταυτοχρόνως, ἡ Αἴγυπτος εἶχε ἀπολέσει τὴν παλιά της αἴγλη, χάνοντας ἐδάφη (Συρία, Κύπρος, Κυρήνη) καὶ γινόμενη ἕρμαιο ἐπιδρομῶν καὶ ρωμαϊκῶν ἐπεμβάσεων στὸ ἐσωτερικό της, κάνοντάς τὴ νὰ μοιάζει ἤδη μὲ ἀνεπίσημη ρωμαϊκὴ ἐπαρχία.

To 51 π.Χ., μὲ τὸν θάνατο τοῦ Πτολεμαίου ΙΒ', ἡ μεγαλύτερη θυγατέρα του, ἡ 18χρονη Κλεοπάτρα, ἀνέρχεται στὸν θρόνο τῆς Αἰγύπτου, ὅπως φυσικὰ καὶ ὁ μεγαλύτερος ἀπὸ τὰ ἀδέλφια τῆς, ὁ μόλις 10 ἐτῶν Πτολεμαῖος ΙΓ'. Σύμφωνα μὲ τὸ ἔθιμο τῆς ἐποχῆς, τὰ δύο παιδιὰ ὄφειλαν νὰ συγκυβερνήσουν, ἐνῶ καὶ ὁ γάμος τους προσταζόταν ρητὰ ἀπὸ τὴν αἰγυπτιακὴ παράδοση.

Ἡ πρώτη αὐτὴ περίοδος βασιλείας τῆς Κλεοπάτρας μαστίστηκε ἀπὸ οἰκονομικὴ δυσπραγία, λιμούς, ἀκόμα καὶ φυσικὲς καταστροφὲς (πλημμύρες).

Τὸ ταραγμένο κλίμα καὶ ὁ ὑποσκελισμός του Πτολεμαίου ΙΓ' ἀπὸ τὸν θρόνο σύντομα ὡστόσο θὰ ὁδηγοῦσε τοὺς δύο ἡγεμόνες (καὶ τοὺς ἀκολούθους τους) σὲ εὐθεῖα σύγκρουση: ἡ Κλεοπάτρα ἐκδιώκεται ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια, ἔπειτα ἀπὸ πλεκτάνη ποὺ στήθηκε σὲ βάρος της, καταφεύγει στὴ Συρία καὶ συγκεντρώνει στρατεύματα γιὰ νὰ ἐπιστρέψει θριαμβευτικὰ στὴν Αἴγυπτο.

Τὸ 48 π.Χ. ἦταν ἕτοιμη νὰ βαδίσει μὲ τὸν μισθοφορικό της στρατὸ κατὰ τῆς Αἰγύπτου, γιὰ νὰ ἐπιστρέψει καὶ πάλι στὴν ἐξουσία: ὁ αἰγυπτιακὸς ἐμφύλιος ἦταν πρὸ τῶν πυλῶν...

Ἡ ζωὴ στὸ πλευρὸ τοῦ Καίσαρα

Ὁ αἰγυπτιακὸς ἐμφύλιος δὲν ἦταν ὡστόσο ἡ μόνη ἐμφύλια σύγκρουση ποὺ δονοῦσε τὸν γνωστὸ κόσμο. Γιατί καὶ στὴ ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία τὰ πράγματα δὲν ἦταν καλύτερα: ἤδη ἀπὸ τὴν προηγούμενη χρονιά, τὸ 49 π.Χ., ὁ Πομπήιος, ἀφοῦ ἔλαβε οἰκονομικὴ καὶ στρατιωτικὴ βοήθεια ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο καὶ τὴν Κλεοπάτρα προσωπικὰ (μὲ τὴν ὁποία οἱ φῆμες τους ἤθελαν ζευγάρι), κινήθηκε κατὰ τοῦ Ἰουλίου Καίσαρα, σὲ αὐτὸ ποὺ ἔμελλε νὰ εἶναι ἡ τελευταία περίοδος τῆς ρωμαϊκῆς δημοκρατίας, ἡ ὁποία κατέρρεε μὲ πάταγο.

Τὰ στρατεύματα τοῦ Πομπήιου ἡττήθηκαν τελικὰ στὸν ρωμαϊκὸ ἐμφύλιο (Μάχη τῶν Φαρσάλων - 48 π.Χ.) καὶ ὁ στρατηγὸς κατέφυγε στὴν Αἴγυπτο, στὴν ὁποία εἶχε ἰσχυροὺς δεσμοὺς ἀπὸ παλιά.

Στὸν θρόνο βρῆκε ὡστόσο τὸν Πτολεμαῖο ΙΓ' καὶ ὄχι τὴν Κλεοπάτρα ὅπως ὑπολόγιζε, καὶ ὁ νέος Φαραώ, θέλοντας νὰ καλοπιάσει τὸν Καίσαρα γιὰ νὰ μὴν εἰσβάλει στὴ χώρα του, σκότωσε τὸν ρωμαῖο δελφίνο.

Αὐτὸ βέβαια δὲν ἐμπόδισε τὸν Καίσαρα, ποὺ ἦταν ἤδη στὸ κατόπι του Πομπήιου, νὰ καταφτάσει στὰ αἰγυπτιακὰ ἐδάφη λίγες μέρες ἀργότερα καὶ βλέποντας τὴ βασιλικὴ οἰκογένεια νὰ εἶναι ἕτοιμη γιὰ ἐμφύλια μάχη, μὲ τοὺς δύο στρατοὺς ἤδη παραταγμένους ὁ ἕνας ἀπέναντι στὸν ἄλλο, κατέλαβε την Ἀλεξάνδρεια χωρὶς ἀντίσταση καὶ ἔπαιξε τελικὰ ρυθμιστικὸ ρόλο στὴν ἀδερφικὴ σύγκρουση: προσπαθῶντας βέβαια νὰ συμφιλιώσει τὰ δύο ἀδέρφια, δὲν μπόρεσε παρὰ νὰ ἐρωτευτεῖ τὴν Κλεοπάτρα!

Κλεοπάτρα καὶ Πτολεμαῖος ΙΓ' συγκυβερνοῦσαν πλέον στὸ τιμόνι τῆς Αἰγύπτου, μὲ τὴ δυσαρέσκεια ὡστόσο τοῦ αἰγυπτιακοῦ λαοῦ γιὰ τὴν κατάφωρη παρέμβαση τῆς Ρώμης στὰ ἐσωτερικὰ τοῦ κράτους τοὺς νὰ μὴν ἔχει ὅμοιό της:     σύντομα οἱ ἀναταραχὲς θὰ κλιμακώνονταν σὲ πόλεμο, καθὼς ὁ ἀλεξανδρινὸς στρατὸς τοῦ Πτολεμαίου ΙΓ', ποὺ μετροῦσε 20.000 ἄντρες, εἶχε στρατοπεδεύσει ἐκεῖ κοντά.

Ὑπέρτερος ἀπὸ τίς δυνάμεις τοῦ Καίσαρα, ὁ στρατὸς τοῦ Πτολεμαίου πολιόρκησε την Ἀλεξάνδρεια καὶ τὸν Καίσαρα -ποὺ κρατοῦσε ὡστόσο τὴ βασιλικὴ οἰκογένεια στὴν κατοχή του-, ὁ ὁποῖος βρέθηκε μάλιστα σὲ πολὺ δύσκολη θέση μέχρι νὰ καταφτάσουν οἱ ρωμαϊκὲς ἐνισχύσεις.

Ὁ ρωμαῖος στρατηγὸς ἀπελευθέρωσε τὸν Πτολεμαῖο γιὰ νὰ πετύχει τὴν ὑποσχεθεῖσα κατάπαυση τοῦ πυρός, ὁ νεαρὸς βασιλιᾶς ὅμως τέθηκε αὐτομάτως ἐπικεφαλῆς τοῦ ἀγῶνα κατὰ τῶν Ρωμαίων.

Φθάνοντας οἱ ρωμαϊκὲς λεγεῶνες στὴν Αἴγυπτο, νίκησαν εὔκολα τὸν τακτικὸ αἰγυπτιακὸ στρατὸ στὴ Μάχη τοῦ Νείλου, μὲ τὸν Πτολεμαῖο ΙΓ' νὰ χάνεται μιὰ καὶ καλή, πιθανότατα ἀπὸ βύθισμα τοῦ πλοίου μὲ τὸ ὁποῖο προσπάθησε νὰ διαφύγει.

Ἡ Κλεοπάτρα ἔμεινε ἔτσι ἀδιαφιλονίκητη ἡγέτιδα τῆς Αἰγύπτου, συγκυβερνῶντας πλέον μὲ τὸν μικρότερο ἀδερφό της, τον 12χρονο (πιὰ) Πτολεμαῖο ΙΔ'.

Ὅσο γιὰ τὸν Καίσαρα, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἀνάγκη νὰ ἐπιστρέψει στὴ Ρώμη ἦταν ἐπιτακτική, αὐτὸς δὲν θὰ βιαζόταν καθόλου νὰ ἐγκαταλείψει τὴν ἀγκαλιὰ τῆς βασίλισσας: ὁ ἴδιος ἄφησε ρωμαϊκὲς λεγεῶνες στὴν Αἴγυπτο γιὰ νὰ περιφρουροῦν τὴν παραμονὴ τῆς Κλεοπάτρας στὸν θρόνο (καθὼς δὲν ἦταν πλέον καθόλου δημοφιλὴς στὸν λαό, ἀφοῦ εἶχε συμμαχήσει μὲ τὸν ἐχθρό), τὴν ἴδια στιγμὴ ποὺ τῆς ἔδωσε ὡς δῶρο τὴν Κύπρο, ποὺ ἐπέστρεψε ἔτσι ὑπὸ αἰγυπτιακὴ κατοχή.

Τὸ 47 π.Χ. ἡ ἕνωση Καίσαρα καὶ Κλεοπάτρας θὰ κατέληγε σὲ ἕναν γιο, τὸν Καισαρίωνα (Πτολεμαῖος ΙΕ' Καισαρίωνας), τὸν ὁποῖο βέβαια ποτὲ δὲν θὰ ἀναγνώριζε ὁ Ρωμαῖος ὡς νόμιμο γιο του, μὲ τὴν κατακραυγὴ νὰ εἶναι γενικευμένη σὲ Ρώμη καὶ Ἀλεξάνδρεια καὶ τὴν ἱστορικὴ ἔριδα νὰ συνεχίζεται ἀκόμα γιὰ τὸ ἂν ἦταν πράγματι αὐτὸς ὁ πατέρας.

Ἐπιστρέφοντας ὁ Ἰούλιος Καίσαρας θριαμβευτὴς στὴ Ρώμη καὶ αὐτοκράτορας πλέον, ἡ Κλεοπάτρα τὸν ἀκολούθησε λίγο ἀργότερα στὴν πρωτεύουσα τῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, ἔχοντας ἕναν καὶ μόνο ἕναν στόχο στὸ μυαλό της: τὴν ὥρα ποὺ ἡ ρωμαϊκὴ δημοκρατία εἶχε καταρρεύσει καὶ ὁ Καίσαρας ἦταν πιὰ ὁ ἀπόλυτος ἡγεμόνας τῆς τεράστιας αὐτοκρατορίας, ἡ Κλεοπάτρα θεώρησε πὼς στὸ πλευρό του θὰ γινόταν ἡ αὐτοκράτειρα τοῦ ἀχανοῦς βασιλείου καὶ ὁ γιος της ὁ νόμιμος διάδοχος τοῦ ρωμαϊκοῦ θρόνου!

Τὸ 44 π.Χ. ὡστόσο τὸ μαχαίρι τοῦ Βρούτου θὰ ἔδινε ἄδοξο τέλος στὰ σχέδια τῆς βασίλισσας καὶ ἡ ἴδια θὰ ἐπέστρεφε ἆρον-ἆρον στὴν Ἀλεξάνδρεια, καθὼς φοβόταν πλέον γιὰ τὴ ζωή της...

Κλεοπάτρα καὶ Μάρκος Ἀντώνιος

Ἡ Κλεοπάτρα, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ ἀδελφοῦ τῆς Πτολεμαίου ΙΔ' (τὸν ὁποῖο οἱ ἱστορικοὶ τῆς ἐποχῆς θεώρησαν πὼς δολοφόνησε ἡ Κλεοπάτρα), ἀνακήρυξε συνβασιλέα τὸν γιο της καὶ παρακολούθησε ἀμέτοχη τὰ φονικὰ γεγονότα ποὺ συγκλόνιζαν τὴ Ρώμη, μὲ τὴν οὐδετερότητά της νὰ παίρνει τέλος τὸ 41 π.Χ., ὅταν ὁ Μάρκος Ἀντώνιος καὶ ὁ Ὀκταβιανός, νικητὲς τῆς Μάχης τῶν Φιλίππων (42 π.Χ.), τὴν κάλεσαν νὰ δώσει ἐξηγήσεις γιὰ τὴ στάση καὶ τὴ συμμαχία της μὲ τὸν δολοφονημένο ἡγέτη τῆς Ρώμης.

Ἡ μοιραία συνάντηση Κλεοπάτρας καὶ Μάρκου Ἀντώνιου ἔγινε στὴν Ταρσὸ καὶ ὁ πανίσχυρος ἡγέτης τῶν Ρωμαίων, μαγεμένος ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴν προσωπικότητά της, τὴν ἐρωτεύτηκε παράφορα. Σύμφωνα μὲ τὸν Πλούταρχο, ὁ Ἀντώνιος ἐξόντωσε τοὺς πολιτικοὺς ἀντιπάλους τῆς βασίλισσας καὶ ἐγκαθίδρυσε τὴν ἡγεμονία της, τὴν ἴδια ὥρα ποὺ ἡ σχέση τους θὰ ἀπέδιδε καρπούς: ἡ Κλεοπάτρα του χάρισε τὰ δίδυμα Ἀλέξανδρος Ἥλιος καὶ Κλεοπάτρα Σελήνη, ἐνῶ λίγο ἀργότερα, τὸ 36 π.Χ., ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ Ἀντώνιου στὴν Αἴγυπτο θὰ κατέληγε σὲ ἀκόμα ἕναν γιο, τὸν Πτολεμαῖο Φιλάδελφο.

Ἡ Κλεοπάτρα συνόδευσε τὸν Ἀντώνιο στὶς ἐπεκτατικές του ἐκστρατεῖες στὰ ἀνατολικά, προσαρτῶντας γιὰ λογαριασμὸ τῆς Αἰγύπτου νέα ἐδάφη, καθὼς παρεῖχε οἰκονομικὴ καὶ πολεμικὴ βοήθεια στὸν Ρωμαῖο.

 Οἱ δυὸ τοὺς ζοῦσαν πλέον σὰν ζευγάρι στὴν Αἴγυπτο, ἀπολαμβάνοντας τιμὲς καὶ πλούτη ζηλευτά.

Οἱ ἀναταραχὲς στὴ ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία ὡστόσο γιὰ τὸν αὐτοκρατορικὸ θρόνο θὰ ἔδιναν περίεργη τροπὴ στὴ ζωή τους, καθὼς ἡ τελευταία πράξη δὲν εἶχε παιχτεῖ ἀκόμα.

Ὁ παλιὸς σύμμαχος τοῦ Μάρκου Ἀντώνιου, ὁ Ὀκταβιανός, ἦταν ἕτοιμος γιὰ τὴν τελικὴ μάχη ποὺ θὰ ἄφηνε μόνο τὸν ἕναν τους στὸν θρόνο τῆς Ρώμης: ἡ ἀποφασιστικὴ σύγκρουση ἔλαβε χώρα τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 31 π.Χ. καὶ πρόκειται γιὰ τὴν περίφημη Ναυμαχία τοῦ Ἀκτίου, στὴν ὁποία οἱ δυνάμεις τοῦ Ἀντώνιου καὶ τῆς Κλεοπάτρας συνετρίβησαν.

Οἱ δυὸ τοὺς κατάφεραν ὡστόσο νὰ γλιτώσουν καὶ ἐπέστρεψαν στὴν Αἴγυπτο, ἀπολαμβάνοντας γιὰ μιὰ ἀκόμα φορὰ τὸν ἔρωτά τους, ἂν καὶ ἔνιωθαν ὅτι τὸ τέλος πλησίαζε γοργά: ὁ Ὀκταβιανὸς ὁδήγησε τὸν στρατό του στὴ Αἴγυπτο, στὴν ὁποία εἰσέβαλε χωρὶς σθεναρὴ ἀντίσταση.

Ὁ Ἀντώνιος πληροφορήθηκε στὴ μάχη τὴν αὐτοκτονία τῆς Κλεοπάτρας καὶ δὲν εἶχε ἄλλῃ ἐπιλογῇ παρὰ νὰ δώσει τέλος στὴ ζωή του.

Ἡ Κλεοπάτρα, ἀκολουθῶντας τὴ μοῖρα τοῦ ἐραστῆ της, αὐτοκτόνησε λίγες μέρες ἀργότερα καὶ σίγουρα ἀφοῦ συναντήθηκε μὲ τὸν Ὀκταβιανό, ἂν καὶ γιὰ τὸ ξακουστὸ τέλος της δὲν ὑπάρχει ἱστορικὴ συναίνεση.

Τὸ μόνο σίγουρο εἶναι πὼς βρέθηκε νεκρὴ λίγο ἀργότερα, ντυμένη μάλιστα μὲ τὰ βασιλικά της ἐνδύματα.

Τὸ μυστήριο παραμένει μέχρι καὶ σήμερα.

Ἦταν 12 Αὐγούστου τοῦ 30 π.Χ. Οἱ δυὸ ἱστορικοὶ ἐραστὲς θάφτηκαν πλάϊ-πλάϊ, σύμφωνα μὲ τίς ἐπιθυμίες τους, καὶ τὸ ἄλλοτε πανίσχυρο αἰγυπτιακὸ βασίλειο μετατράπηκε σὲ ρωμαϊκὴ ἐπικράτεια.

Ἡ μοναδικὴ Κλεοπάτρα καὶ ἡ ἀκόμα μοναδικότερη ζωή της ἀπαθανατίστηκε στοὺς αἰῶνες ποὺ θὰ ἔρχονταν στὸ συλλογικὸ φαντασιακό, τὴν ἴδια ὥρα ποὺ ὁ μοιραῖος δεσμός της μὲ τὸν Μάρκο Ἀντώνιο θὰ λειτουργοῦσε ὡς ἔμπνευση γιὰ λογοτεχνία καὶ κινηματογράφο: ὁ Σέξπιρ θὰ ἔγραφε τὸ θεατρικὸ «Ἀντώνιος καὶ Κλεοπάτρα» (1607) πρὸς τιμήν τους, ἐνῶ οἱ μεταφορὲς τῆς ζωῆς της στὸ σινεμὰ παραεῖναι πολλὲς καὶ μνημειώδεις, μὲ τὴν ἑρμηνεία βεβαίως τῆς Ἐλίζαμπεθ Τέϊλορ ὦ Κλεοπάτρα νὰ παραμένει ἐμβληματική.

Ὅσο γιὰ τὴν ἴδια τὴν Κλεοπάτρα, ἡ ἱστορία της ἀντηχεῖ ἀκόμα στὰ πέρατα τοῦ κόσμου, κυρίως γιὰ τὰ ὅσα ἀντιπροσώπευε ἡ βασίλισσα σὲ ἕναν κόσμο στυγνὰ ἀνδροκρατούμενο: σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ ἡ Αἴγυπτος μαστιζόταν ἀπὸ ἐσωτερικὲς συγκρούσεις καὶ δυνατότερους ἐξωτερικοὺς ἐχθρούς, ἡ ἴδια κατάφερε νὰ κρατήσει τὴ χώρα ἑνωμένη, μὲ τὴ διακυβέρνησή της καὶ τοὺς στρατηγικούς της χειρισμοὺς νὰ μὴν ἔχουν νὰ ζηλέψουν σὲ τίποτα τοὺς ἀντίστοιχους ἀνδρικούς...

Ποῦ Γεννήθηκε ἡ Ὀλυμπιάδα ;

Ἡ Ἀρχαία Πασσαρώνα, γενέτειρα τῆς πριγκίπισσας τῶν Μολοσσῶν καὶ μητέρας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου Ὀλυμπιάδας, τοποθετεῖται, σύμφωνα μὲ τὸν ἀρχαιολόγο τῆς «Ἠπείρου», Σωτήρη Δάκαρη, βορειοδυτικὰ τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Ἰωαννίνων σὲ ἀπόσταση 8 χιλιομέτρων ἀπὸ τὴν πόλη.

Ἡ συστηματικὴ ἀνασκαφὴ ἀποκάλυψε στὴν κορυφὴ ἑνὸς λόφου στὸ Μεγάλο Γαρδίκι, ὀχυρωμένη θέση, ἐνῶ στοὺς πρόποδές του, βρίσκεται ὁ ἀρχαῖος ναὸς ποὺ ταυτίστηκε μὲ τὸν Ἄρειο Δία.

Ἡ Ὀλυμπιάδα ἦταν κόρη τοῦ Νεοπτόλεμου Β' καὶ γεννήθηκε τὸ 373 π.Χ., πιθανότητα στὴν πρωτεύουσα τῶν Μολοσσῶν, Πασσαρώνα. Ἡ γυναῖκα μὲ τὴ δυναμικὴ προσωπικότητα εἶχε τὰ ὀνόματα, Πολυξένη στὴν παιδική της ἡλικία, Μυρτάλη ὅταν παντρεύτηκε, ἐνῶ πῆρε τὸ ὄνομα Ὀλυμπιάδα μετὰ τὴ νίκη τοῦ συζύγου της Φιλίππου Β' στοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες τὸ 356 π.Χ. στὶς ἀρματοδρομίες.

Ἡ ἔντονη προσωπικότητα τῆς Ὀλυμπιάδας καὶ ἡ ἐπιρροή της, ἀκολούθησαν τὸν γιο της Μέγα Ἀλέξανδρο ὡς τὸ τέλος.

Ὁ προϊστάμενος τῆς Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων Ἰωαννίνων Κώστας Σουέρεφ μίλησε στὸ ΑΠΕ-ΜΠΕ γιὰ τὸν ἱστορικὸ χαρακτῆρα τῆς Ὀλυμπιάδας καὶ τὴν ἀρχαία Μολοσσία.

««Οἱ γυναῖκες καὶ οἱ κόρες τῶν βασιλέων στὴ Μολοσσία ἦταν συνδεδεμένες μὲ τὰ Ἱερὰ τῆς περιοχῆς» ἀναφέρει «γι' αὐτὸ οἱ ἀρχαιολόγοι θεωροῦν ὅτι, πιθανότατα, ἡ Ὀλυμπιάδα εἶχε συνδεθεῖ ἄμεσα μὲ τὸ Ἱερό του Δία καὶ τῆς Διόνης στὴν Δωδώνη..


Συνάντησε τὸν Φίλιππο Β' στὸ Ἱερὸ τῶν Μεγάλων Θεῶν τῆς Σαμοθράκης καὶ οἱ ἱστορικὲς πηγὲς ὑποστηρίζουν τὴν ἄποψη πὼς ἡ Ὀλυμπιάδα μετεῖχε τῆς προβολῆς καὶ τοῦ Μακεδονικοῦ Βασιλείου, στὴ σχέση μὲ τὸν Ἡρακλῆ καὶ τὸν Δία. Ὁ Φίλιππος Β' ὅταν ἦρθε στὴν Ἤπειρο, πρόσθεσε τίς παλιὲς περιοχὲς τῶν ἀποικιῶν στὰ παράλια τοῦ Ἰονίου, ὅπως ἡ Ἀμβρακία, στὸ Βασίλειο τῶν Μολοσσῶν.


Λέγεται ὅτι ἡ Ὀλυμπιάδα, μὲ τὸν μικρό της γιο Ἀλέξανδρο, ἔμειναν στὴν Μολοσσία καὶ τὴ Δωδώνη, ὅταν ὁ Φίλιππος Β', σύμφωνα μὲ τίς συνήθειες τῆς ἐποχῆς, παντρευόταν καὶ ἄλλες γυναῖκες. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος ἀνέλαβε τὸν θρόνο, οἱ σχέσεις τῶν Μολοσσῶν καὶ τῶν Μακεδόνων ἦταν ἄριστες. Ὁ Μ. Ἀλέξανδρος, στὴν ἀρχὴ τῆς ἐκστρατείας του ἐπισκέφτηκε πρῶτα τὸ Ἱερό του Ἄμμωνα στὴν Αἴγυπτο, τὸ ὁποῖο συνδέεται ἄμεσα μὲ τὸν ἱδρυτικὸ μῦθο τοῦ Μαντείου τῆς Δωδώνης.

Ἐξάλλου, ἡ Ὀλυμπιάδα, σύμφωνα μὲ τίς πηγές, πρόβαλε τὰ χθόνια γυναικεῖα χαρακτηριστικά της Διόνης, ἐκδοχὴ τῆς μητέρας Γῆς, δηλαδὴ τὴν ἐξοικείωσή της μὲ τὰ φίδια. Τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Δίας ἑνώθηκε μαζί της μὲ τὴν μορφὴ φιδιοῦ, ὁδήγησε τὸν Ἀλέξανδρο νὰ θεωρεῖ πὼς ἦταν γιός του Δία. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου, ἡ Ὀλυμπιάδα ἀγωνίστηκε νὰ κρατήσει τὴ διαδοχὴ στὸ θρόνο γιὰ τὸν ἀνήλικο Ἀλέξανδρο τὸν Δ', γιο τοῦ Μ. Ἀλέξανδρου καὶ τῆς Ρωξάνης.

Ἐξ ὅσων γνωρίζουμε, ἐπισημαίνει ὁ κ. Σουέρεφ, ὁ Κάσσανδρος, συνόδευσε ἀπὸ τὴν Βαβυλῶνα τὸν μικρὸ Ἀλέανδρο Δ' καὶ τὴν Ρωξάνη στὴν Μακεδονία καὶ ἡ Ὀλυμπιάδα ἀνέλαβε νὰ τοὺς προστατέψει μέχρι τὴν ἐνηλικίωση, ἄλλοτε στὴν Ἤπειρο καὶ ἄλλοτε στὴν ὀχυρωμένη Πύδνα. Ἀκολούθησαν αἱματηρὲς ἴντριγκες, γιὰ τὴ διαδοχὴ στὸν θρόνο καὶ ἡ Ὀλυμπιάδα ἐξολόθρευσε πιθανοὺς διεκδικητές.


Ὁ Κάσσανδρος κατόρθωσε νὰ ἐπιβληθεῖ τελικὰ καὶ ἀπὸ ἐπιτηρητὴς τοῦ θρόνου ἔγινε βασιλιᾶς καὶ παντρεύτηκε τὴν ἑτεροθαλῆ ἀδελφὴ τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου, Θεσσαλονίκη. Ἡ Ὀλυμπιάδα, ἡ ὁποία ὅριζε τὴ Μακεδονικὴ Φρουρά, ὑποχρεώθηκε νὰ παραδώσει τὴν Ἀμφίπολη στὸν Κάσσανδρο, ὁ ὁποῖος στὴ συνέχεια ὁδήγησε στὸν θάνατο τὴν Ὀλυμπιάδα στὴν Πύδνα, μὲ διαταγὴ νὰ παραμείνει ἄταφη. Λέγεται μάλιστα, ὅτι κάλεσε τοὺς συγγενεῖς τῶν νεκρῶν διεκδικητῶν τοῦ θρόνου νὰ τὴν θανατώσουν μὲ λιθοβολισμό, στὸ τέλος τοῦ 4ου π.Χ. αἰῶνα.


Ἡ Μολοσσία, ἀρχικὰ τοποθετεῖται στὸν εὐρύτερο χῶρο τοῦ λεκανοπέδιου μέχρι τὴ Κόνιτσα, ἐνῶ στὴν συνέχεια περιέλαβε καὶ τὴν Δωδώνη. Ἦταν τὸ βασίλειο τῶν Αἰακιδῶν ἢ Μολοσσῶν. Οἱ πιὸ σημαντικοὶ βασιλεῖς ἦταν ὁ Θαρύπας, ὁ Ἀλκέτας, ὁ Ἀλέξανδρος Α', ὁ Μολοσσός - ἀδελφὸς τῆς Ὀλυμπιάδας, καὶ ὁ Πύρρος, ἀνιψιὸς τῆς Ὀλυμπιάδας ποὺ γεννήθηκε λίγα χρόνια μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου» καταλήγει ὁ κ. Σουέρεφ.

Ἡ Ἱερή πορεία τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ ἡ ἐπιβίωση τῶν Ἑλλήνων ΕΝΟΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑ

                                        ΕΝΟΤΗΣ    ΔΕΥΤΕΡΑ

Ἡ Ἱερή πορεία τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ

ἡ ἐπιβίωση τῶν Ἑλλήνων

<< Εἶστε τὸ γένος τῶν

ἀνθρώπων

καὶ ἀπὸ ἐσᾶς ξεκίνησαν τὰ πάντα >>

( Ὁ Αἰγύπτιος ἀρχιερεύς

ἀπευθυνόμενος

στὸν Σόλωνα . Ἔργον << ΤΙΜΑΙΟΣ >>

τοῦ Πλάτωνος ).

Οἱ μνήμης τοῦ προκατακλυσμιαίου πολιτισμοῦ διεσώθησαν ἀπὸ ἱερεῖς οἱ ὁποῖοι διέφυγαν ἡ ὑπῆρχαν καὶ ζοῦσαν στὰ ὄρη, δίπλα στὰ Μουσεῖα τὰ ὁποῖα ἦσαν τὰ ἀχρεία Γνώσεως . Μ΄ αὐτὸν τὸν τρόπο ἄρχισε ἡ πορεία τῶν Ἑλλήνων μετὰ τὴν μεγάλη καταστροφή ἀπὸ τὸν κατακλυσμὸ, τὸν ὁποῖο εἶχαν προβλέψει οἱ περίφημοι ἱερεῖς Τελχίνες. Οἱ Ἕλληνες ἀρχίζουν νὰ μεγαλουργοῦν , πάλι, μέσα ἀπὸ τὶς νέες δυσκολίες καὶ ἐμπόδια . Δὲν λείπουν, ὅμως , οἱ διάφορες πολεμικές ἐπιχειρήσεις, ἔστω καὶ ἐμφύλιος, ποῦ θὰ τοῦς κάνουν δυνατούς. Τὶς ἱστορικὲς πτυχές ὅλων αὐτῶν τῶν ἀγώνων θὰ ἐξετάσουμε ἀπ΄ ἐδῶ καὶ πέρα, ἀναλύοντας τὰ αἴτια, τὰ ἀποτελέσματα, ποιοὶ πράγματι εὐθύνοντο γι΄ αὐτὲς τὶς καταστάσεις καὶ μὲ τὶς ψυχικὲς δυνάμεις ὁ Ἑλληνισμὸς ἐπιβίωσε διὰ << πυρὸς καὶ σιδήρου >> Εἴμαστε ἔνα Ἔθνος, τὸ ὁποῖο μὲ τὴν πανάρχαια ἱστορία του, ἔχει θέσει ἀνεξίτηλη τὴν σφραγῖδα του στὴν ἀνθρωπότητα. Ἡ διαπίστωση αὐτή ἐξάγεται ἀπὸ τὰ ἀποτελέσματα τὴς δημιουργικῆς εὐθυΐας τῆς Ἑλληνικὴς Φυλής σὲ καιρούς εἰρηνικούς, ἀλλὰ καὶ στὴν πολεμικὴ ἀρετή μας ! Γιὰ τοῦς λόγους αὐτούς πρέπει νὰ αἰσθανόμαστε ὑπερηφάνεια καὶ νὰ ἀτενίζουμε τὸ μέλλον μὲ αἰσιοδοξία. Μὲ τὴν δημιουργία του, ὁ Ἕλληνας ἐπλούτισε τὴν ἀνθρωπότητα μὲ θεμελιῶδες πολιτιστικές ἀξίες οἱ ὁποῖες ἐξακολουθοῦν νὰ κατευθύνουν τὰ βήματα της. Μὲ τὴν πολεμικὴ μας ἀρετὴ, ὄχι μόνο ἐπιβιώσαμε καὶ διασωθήκαμε ἀπὸ τὸν ἀφανισμὸ, ἀλλὰ καταστήσαμε τὴν Ἑλλάδα Κοσμοκράτειρα καθὼς καὶ πρόμαχο τῆς ἐλευθερίας καὶ τοῦ Πολιτισμοῦ . Ἀποδείξαμε , σὲ ὅλο τὸ διάβα τῶν ἰσῶνον , ὅτι ἀγαπᾶμε τὴν Εἰρήνη ἀλλὰ δὲν φοβόμαστε τὸν πόλεμο. Ὄντα μᾶς ζητοῦσαν τῆς Ἐλευθερίας μας τὴν Ἀνεξαρτησία μας καὶ τὴν ἀξιοπρέπεια μας , ἡ ἀπάντηση μας ἦτο ἀποφασιστική, χωρὶς ὑπολογισμούς καὶ ἐμποτισμένη μὲ ὑψηλὸ ἰδεαλισμό. Ἡ πατρίδα μας ἀποτελοῦσε πάντοτε σημεῖο διασταυρώσεως πολλῶν βλέψεων . Αὐτὸ τὸ προνόμιο , ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω, τὸ ἐπληρώσαμε πολὺ ἀκριβά . Ἔχουμε τὴν ἱκανοποίηση ὅτι ἐπληρώσαμε πολύ ἀκριβὰ. Ἔχουμε τὴν ἱκανοποίηση ὅτι ἐκπληρώσαμε τὸ χρέος μας καὶ ἡ στάση μας ἀπετέλεσε σταθμό στὴν ἱστορία τὴν ἀνθρωπότητος καὶ ἔκρινε , ἐκτὸς τῆς δικῆς μας τύχης καὶ τὴν δικῆς της , τόσο στὴν ἀρχαιότητα ὅσο καὶ κατὰ τους μέσους χρόνους καὶ νεωτέρους . Ὁποιοσδήποτε ἄλλος λαὸς θὰ εἶχε ἀφανισθεῖ ἀπὸ τους μέσους χρόνους καὶ νεωτέρους . Ὁποιοσδήποτε ἄλλος θὰ ἀφανισθεῖ ἀπὸ τοῦς κατακλυσμούς τῶν δοκιμασιῶν , τους ὁποῖους ἔχει ὑποστεῖ ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς . Αὐτὴ ἡ διαπίστωση πρέπει νὰ μᾶς γεμίζει μὲ αὐτοπεποίθηση καὶ φυσικὰ, αἰσιοδοξία . Ἄν μελετήσουμε προσεκτικὰ τὴν ἱστορία μας , θὰ διαπιστώσουμε ὅτι στὶς κρίσιμες στιγμὲς μας ἀνακτοῦμε σὲ ἐκθαμβωτικὸ βαθμὸ τὴν αἴσθηση τοῦ χρέους ἡ ὁποῖα ἐξαλείφει ὅλες τὶς ἀδυναμίες μας καὶ μᾶς ὑψώνει ως ἱστορικό παράγοντα . Πρόσφατο , σχετικό παράδειγμα εἶναι ἡ στάση του Ἕλληνα στὸν Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Τοῦ ἐτέθη τὸ δίλημμα μεταξύ ταπεινωτικῆς ὑποταγῆς στὴν φασιστοναζιστική ἐπιδρομὴ καὶ τῆς ὑπέρτατης θυσίας μὲ συνθῆκες χωρίς ἐλπίδα . Μὲ ὁμοψυχία ἐτάχθη ὑπέρ τῆς θυσίας καὶ μέσως αὐτῆς. Μετέβαλε, κατὰ παγκόσμια ἀναγνώριση, τὸν ροῦ τοῦ πολέμου . Ἡ πολεμική ἀρετὴ τοῦ Ἕλληνα ἄγγιξε τῆς κορυφές κατὰ τὴν μεγάλη αὐτὴ δοκιμασία . Ἄς ξεκινήσουμε , ὅμως , τὴν ἱστορική διαδρομή μας ἀπὸ τοῦς χρόνους τοῦ Τρωϊκοῦ πολέμου ἕως σήμερα καὶ στὸ τέλος θὰ δεῖτε πόσο περήφανοι θὰ νιώσετε, ἀφοῦ ἐπιζήσαμε κυριολεκτικῶς ἀπὸ τὴν φωτιὰ καὶ τὸ σίδερο .

Ο ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ἡ Ἱστορκοὶ τοποθετοῦν τὸν Τρωικὸ πόλεμο στὰ 1170 π.Χ. Τώρα πῶς σὲ ἑκατὸ χρόνια ἔγιναν ἐξαπλώσεις, ἀνεπτύχθησαν πολιτισμοί κ.λ.π. εἶναι κάτι τὸ ὁποῖον δὲν τοῦς ἐνδιαφέρει. Χρονολογήσεις οἱ ὁποῖες δίδονται ἀπὸ λαμπρούς ἐπιστήμονες καὶ ἐρευνητές Ἕλληνες, καὶ ἀφήνουν ἄφωνούς τοῦς ἐρευνητὲς τῆς πολυθρόνας . Ὁ Ταξίαρχος ε.α. Τῆς Γεωγραφικὴς Ὑπηρεσίας στρατοῦ καὶ μέλος τῆς Ἑλληνικῆς Γεωγραφικὴς Ἑταιρίας , κος Κωνσταντίνος Κουτρουβέλης στὸ ἐκπληκτικό ἐπιστημονικό ἔργο του, τοποθετεῖ τὰ γεγονότα τοῦ Τρωικοῦ πολέμου στὰ ἔτη 3.087 – 3.078 βάσει ἀστρονομικῶν καὶ ἄλλων ἐπιστημονικῶν στοιχείων τὰ ὁποῖα εἶναι συγκλονιστικά . ^{Κ. Κουτρουβελης << Ἡ ἀναχρονολόγηση τῆς Προϊστορίας κυρίως μὲ βάση τίς ἀστρονομικές πληροφορίες ἀρχαίων συγγραφέων >> ἐκδόσεις << Δάυλὸς >> Ἀθήνα 1999, σε, 265 – 292 πιναξ σελίδος 30}

Οἱ προσχώσεις, πάντως τῶν παραλιακῶν τοποθεσιῶν ποῦ ἀναφέρονται στὴν Ἰλιάδα ὁδηγοῦν καὶ δείχνουν 3.300 π.Χ.

α) Ὁ Ἡρόδοτος μᾶς ἀναφέρει ὅτι ὁ πόλεμος στὸ ἵλιον ἔγινε τρεῖς γενεές μετὰ τὸν Μίνωα. Ὁ Μίνωας συμφώνως μὲ τὸν Μανέθωνα στὰ << Αἰγυπτιακὰ >> , ἦτο ὁ πρῶτος κυβερνήτης τῆς Αἰγύπτου Α΄ δυναστεία τῆς δευτέρας περιόδου στὰ 3.500 π.Χ ^{ἩΡΟΔΟΤΟΣ Ἱστορία Ζ΄ 171} β) Μελετῶντας τὴν Ἰλιάδα τοῦ Ὁμήρου , ἀντλοῦμε τὴν πληροφορία ὅτι στὸν τελευταῖο ἔτος τοῦ Τρωικοῦ πολέμου , ἦλθε πρὸς βοήθεια τῶν πολιορκούμενων Τρώων ὁ βασιλεύς Μέμνων τῆς Αἰθιοπίας . Στὰ <<αἰθιοπικά >> πληροφορούμεθα πῶς ὁ Μέμνων ἐβασίλευε περίπου στὰ 3.500 π.Χ.

Μετὰ δύο παραδείγματα θέσαμε κάποια λογικὰ ἐρωτήματα , ἀφοῦ κάνουμε κάποιές διαπιστώσεις : Ὁ ἐμφύλιος πόλεμος αὐτὸς ἔγινε μεταξύ 1170 π.Χ. ( ἐπιμονή μ΄ αὐτή τὴν χρονολογία ), διότι Ὁ Μινωικός πολιτισμὸς κατεστράφη ἀπὸ τὸν μεγάλο σεισμό τῆς Θήρας Σαντορίνης μετὰ τὸ 1700 π.Χ. Καὶ ὁ Μυκηναϊκός πολιτισμὸς χωρὶς αἴγλη καὶ δύναμη στὰ 1400 π.Χ. δὲν ὑφίστατε . Οἱ ἄλλοτε κραταιές πόλεις Μυκῆνες, τίρυνθα κ.α εἶναι ἐγκαταλελειμμένες . Οἱ Ἱστορικοί συμφωνοῦν μὲ τὴν ἄποψη ὅτι ἐπῆλθε καταστροφή ἀπὸ ἰσχυρὸ σεισμό καὶ οἱ κάτοικοι ἔφυγαν γειά ἄλλες περιοχές .

Ἐρωτήσεις

α) Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἔγινε ὁ Τρωικός Πόλεμος στὰ 1170 π.Χ. ἐφόσον τὰ κέντρα ἦσαν κατεστραμμένα ;

β) Ποιοὶ ἦσαν οἱ ἀρχηγοί τῆς ἐκστρατείας στρατηγοί κ.λ.π. Οἱ ὁποῖοι κατάφεραν καὶ συγκέντρωσαν κοντὰ στὰ 1300 πλοία καὶ

γ) Εἶναι δυνατόν νὰ ἔχει γίνει ἡ μεγάλη ἐκστρατεία ; του Ἀγαμέμνονος πρὶν ἀπὸ τὴν πτώση της Τροίας.

δ) Ὁ Τρωικός πόλεμος ἦτο ἀδελφοκτόνος , ναὶ ἡ ὄχι , Ἐμεῖς ἄς ἀποδείξουμε γιὰ πολλοστή φορᾶ τὴν Ἑλληνική καταγωγή τῶν Τρώων , ἀφοῦ ὑπενθυμισθεῖ ὅτι ὁ Τρωικός πόλεμος δὲν ἔγινε γιὰ τὰ μάτια τῆς Ἑλένης , ἀλλὰ καθαρά γιὰ πολιτικούς καὶ ἐμπορικούς λόγους διότι, τὸ Ἵλιον ἐκείνη τὴν ἐποχῆ ἐπηρέαζε τὶς ἀποικίες καὶ φορολογοῦσε τὰ πλοῖα ποῦ περνοῦσαν ἀπὸ ἐκεῖ . Οἱ Μυκήνες καὶ Σπάρτη κυριαρχοῦσαν τότε στὴν Μητροπολιτική Ἑλλάδα καὶ ἔστειλαν ἀντιπροσώπους νὰ διευθετηθεῖ τὸ θέμα , ἀλλὰ ἡ Τροία ἀρνήθηκε τὴν εἴσοδο τους καὶ τοῦς ἀπέπεμψε . Ἡ συνέχεια ἐδόθη στὰ ξίφη καὶ στίς ἀσπίδες . Ὁ Τρώς, λοιπόν , ὁ ἐπώνυμος τῆς Τροίας , ἦτο γιός τοῦ Ἐριχθονίου καὶ τῆς Ἀστυόχης . Ἡ Ἀστυόχη ἦτο κόρη τοῦ Σιμόεντος καὶ τῆς Καλλιρόης .

Ἡ Τροία πρὶν ἀπὸ τὸν Τρῶα ὀνομαζόταν Δαρδανία ἐκ τοῦ παπποῦ του Τρώος Δάρδανο . ^{ἈΠΟΛΛΟΔΩΡΟΣ βιβλιοθήκη Γ΄ 140}

Οἱ Τρῶες εἶχαν Ἑλληνικὰ ὀνόματα καὶ ἐλάτρευαν τοῦς θεοὺς τοῦ Ὀλύμπου . Ἡ Ἀθηνᾶ ἦτο προστάτις τῆς Τροίας καὶ σύμμαχοι τῶν Τρώων ἦσαν οἱ Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Βοιωτοί , Θράκες κ.α Ἐξάλλου, ἡ ἵδρυση τῆς Τροίας ὡς ἱστορικὸ γεγονός εἶναι μέρος τῆς Ἱερὰς Ἑλληνικῆς Παραδόσεως . Ὁ Ὅμηρος στὴν << Ἰλιάδα >> κάνεις συχνές ἀναφορές στὴν ἔννοια ἀδελφοκτόνος πόλεμος . Ἄς δοῦμε τώρα , χωρίς μικρὲς παρενθέσεις ποιοὶ ἔλαβαν στὸν αὐτὸν πόλεμο καὶ ἀπὸ τίς δύο πλευρές .. ^{ὅλα τὰ στοιχεῖα εἶναι μέσα ἀπὸ τὴν Ἰλιάδα τοῦ Ὁμήρου καὶ συγκεκριμένα στὴν Β΄ ραψωδία στίχος 494}

ἙΛΛΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ

Γεωγραγική Ἀρχηγός Στρατηγός πλοία

περιοχὴ

Ἀττική (Ἀθήνα ) Μενεσθεός του Πετέου 50

Αἰτωλία θόας Ἀδραιόμονος Περίφης του Ὀχησίου 40

Ἀρκαδία Ἀγαπήνωρ τοῦ Ἀγκαὶου 60

Ἄργος Διομήδης του Τυδέως σθένελος τοῦ

/// // Καπανέως, Εὐρύλαος τοῦ Ταλαοῦ. 80

Βοιωτία Ἀρκεσίλαος , Πηνέλεως ,Λήιτος

////////// Προθήνωρ καὶ Κλώνιος 50

Ἡλεῖα Δώρης τοῦ Ἀμαραγκέως , Πολύξενος

/////// τοῦ Ἀγασθένους , Ἀμφίμαχος τοῦ 40

/////// Κτεάτου Θάλπικὸς τοῦ Εὐρύτατου

Λακεδαίμων (Σπάρτη) Μενέλαος τοῦ Ἀρτέως 60

Λοκρίς Αἱας τοῦ Οϊλέως 40

Μυκῆνες Ἀγαμέμνων τοῦ Ἀρτέως 100

/////////// Ἀρχιστράτηγος //

Μεσσηνία Νέστωρ τοῦ Νηλέως , Ἀντίλογος 90

///////// καὶ Θρασυμήδης

Ὀρχομενός, Βοιωτίας Ἀσκάλαφος -Ἱάλμενος γιοὶ του Ἄρεως 30

Φωκίς Σχέδιος καὶ Ἐπίστροφος γιοὶ τοῦ Ἰφίτου 40

Ἰστιαία ( Τρίκκη)

Μαχάων καὶ Ποδαλείριος γιοὶ τοῦ Ασκληπιοῦ 30

Μαγνησία -Πηνειοῦ

Πηλίου Πρόθοος τοῦ Τενθρηδόνας 40

Πελασγιώτις

(Φέραι, Ἱωλκός) Εὔμηγος του Ἀδμήτου 11

Β. Μαγνησία

( Ὀρμένιο Ἀστεριο ) Εὐρόπυλος τοῦ Εὐδαίμονος 40

Περραιβια α Γουνέος ἐκ τῆς Κύπρου 40

Περραιβια β Πολυποίτης τοῦ Πειρίθου απὸ Ἀργισσα

Λεονετεύς τοῦ Κορωνοὺ 40

Φθία // Ἑλλὰς Ἀχιλλεύς τοῦ Πηλέως Εὐδωρος τοῦ

////////////////// Ἐρμοῦ Μενέσθίος τοῦ Σπαρχειού

///////////////////// Πείσανδρος τοῦ Μαιμάλου Ἀλκιμέων

////////////////////// τοῦ Λαέρτου 50

Φθιώτης Ἀχαιά Προτεσίλαος ὁ Ἱφίκλους 40

Μαγνησία Μηθώνη Μελίβοια εἶναι ὁ πρώτος ποῦ ἀπεβιβάσθη στὸν

//////////////////////////////////////////// Ἱλιον καθώς καὶ ὁ πρώτος νεκρός του Τρωικοῦ

///////////////////////////////////////////// πολέμου Φιλοκτήτης τοῦ Ποίαντος

///////////////////////////////////////////// Μέδων τοῦ Οἱλέως 7

Ἰόνιον α Ἱθακήσιοι Κεφαλληνές Ὁδυσσεύς τοῦ Λαέρτου 12

Ἰόνιον β Δουλλίχινον Ἐλινάδες Μέγης τοῦ Φυλέως 40

Σαλαμῖνα Αἴας ὁ Μέγας τοῦ Τελαμώνος 12

Εὐβοίᾳ Ἑληφήνωρ τοῦ Χάλκόδοντος 40

Κῶς Φειδίππος τοῦ Θεσσαλού Νισυρος

////// Ἀντίφος τοῦ Θεσσαλοῦ Νίσυρος 30

Σύμη Νυρεύς τοῦ Χαρακόπου 3

Ῥόδος Τληπόλλεμος τοῦ Ἡρακλέους 9

Κρήτη Μήριόνης 80

Σύνολο πλοίων 1169

Ἄν ὑπολογισθεῖ ὅτι κάθε πλοῖο μετέφερε 120 μὲ 125 ἀνθρώπους ἔχουμε ἕνα

σύνολο 150,000 ἀνδρών

ΤΡΟΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ

Βασιλεῖς - Ἀρχιγοί - Στρατηγοί

Τρωάς Ἵλιον Ἕκτωρ τοῦ Πριάμου Ἀρχιστράτηγος

Δαρδανία α Αινείας τοῦ Άγχίση

Δαρδανία β Ἀκαμάς καὶ Ἀρχίλογος γιοὶ τοῦ Άντήνορος

Ἴδη Βουνό τῆς Τροίας Πάνδαρος τοῦ Λκάονος

Προποντίς Ἄδραστος καὶ Ἄμφιος γιοί τοῦ Μάντη Μέροπος καὶ Περκουσίου

Ἑλλήσποντος Ἄσιος τοῦ Ἀρτάκου

Τρώας Λαρίσης Ἱππόθοος καὶ Πυλαίος , γιοί τοῦ Πελασγοῦ Λήθου, γιοῦ τοῦ Τευτάμου

Μυσία Χρόμις καὶ Ἔννομος

Παφλαγονία α' Ὁδίος καὶ Ἐπίστροφος

//////////////// β' Πυλαιμένης

Φρυγία ( ἀπὸ Ἀσκανία ) φόρκος καὶ Ἀσκάνιος

Θράκη τοῦ Ἑλλησπόντου Ἀκμας καὶ Πείροος γιοὶ τοῦ Ἰμβράσου

Θράκη β΄ ( Κίκονες ) Εὔφημος τοῦ Καιάδου

Θράκη γ ΄ ( Παίονες ) πυραίχμης

Μαιονία ( ἡ μετέπειτα Λυδία ) Μεσθλής καὶ Ἄντιφος , γιοὶ τοῦ Ταλαιμένους

Καρία Ἀμφίμαχος καὶ Νάστης , γιοὶ τοῦ Νομίωνος

Θράκη δ΄ ( ἐνδότερη περιοχή ) Ρήσος

Αἱθιοπία Μέμνων τοῦ Τιθώνου

Ἀμαζόνες Πενθεσίλεια , κόρη τοῦ Ἄρη καὶ τῆς Ὁτρήρης

φοινίκη Πολυδάμας ⁴⁷

Ἐννοεῖται πῶς τὰ ἀδέρφια σκοτώνονταν μεταξύ τους καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ δὲν ἔγιναν σχόλια στὴν << Φοινίκη >> διότι τότε ( 3.500 π.Χ ) δὲν ὑπῆρχαν σημῖτες ἡ τίποτα ἄλλο στὴ Φοινίκη.

Ὁ Πολυδάμος, λοιπόν, ἦταν γιὸς τοῦ Πανθόου καὶ τῆς Φροντίδος, ἀδερφὸς τοῦ Εὐφόρβου καὶ τοῦ Ὑπερήνορος . Ὁ πατέρας τοῦ Πανθόου ἦτο ἱερεύς τοῦ θεοῦ Ἀπόλλωνος . Ὁπότε μὴν ψάχνουμε τίποτε τὸ πονηρό, ἔχουμε δρόμο καὶ ἀποκαλύψεις ἀκόμη...

Ἡ Πενθεσίλεια , ἡ βασίλισσα τῶν Ἀμαζόνων, κόρη τοῦ Ἄρεως καὶ τῆς Ὁτρήρης, σκοτώθηκε σὲ μάχη ἀπὸ τὸν Ἀχιλλέα.

Ἡ <<Ἰλιάς >> δὲν ἀναφέρει γιὰ πτώση τῆς Τροίας. Ἡ τελευταία ραψωδία ( Ω ΄ ) μᾶς διηγεῖται τὴν ταφή τοῦ Ἕκτορος καὶ θρὴν ὁ τῶν δικών του. Περί πτώσεως τῆς Τροίας ὑπάρχουν δύο ἀπόψεις:

α) Ἡ ἄποψις τοῦ Δούρειου Ἵππου ποῦ ἀναφέρετε ἀπὸ τὸν Ἰωάννη τζέτζη καὶ τοῦς ἄλλους ποιητές ἱστοριογράφους , ὅπου καὶ ἔχουμε τὴν περίπτωση τῆς δωροδοκίας τῶν Ἀχαιῶν ἀπὸ τοῦς Τρῶες.

β) Ἡ ἄποψις τῶν << Σκαιῶν Πυλῶν >> , ὅπου ὁ Ἀινείας καὶ ὁ Ἀντήνωρ πατέρας τοῦ Ἀκάμαντος καὶ τοῦ Άρχιλόχου, ἦλθαν σὲ μυστική συμφωνία μὲ τοῦς Ἀχαιούς καὶ παρέδωσαν τὴν πόλη. Γεγονός εἶναι ὅτι ὁ Τρωικός πόλεμος ἦτο ἐμφύλιος. Τὴν Ἑλληνική Τροία τὴν πολιορκοῦσαν Ἕλληνες . Ὅλη οἱ ἀνθρωπολόγοι συμφωνοῦν περὶ τῆς καταγωγῆς τῶν Τρώων ἀφοῦ εἶχαν κοινή Θρησκεία, γλῶσσα, παραδόσεις κ.α. μἐ τοῦς Ἀχαιούς. Ἐὰν ἐμβαφύνουμε τὴν μελέτη μας στὴν Ἰλιάδα τότε θὰ διαπιστώσουμε τίς πραγματικές αἰτίες τοῦ συγκεκριμένου πολέμου καὶ δὲν ἔχουμε τὴν ἐντύπωση ὅτι ὁ πόλεμος ἔγινε γὶα τὰ μάτια τῆς Ἑλένης.

Ὁ ἐξαίρετος Ἄγγελος Σακκέτος ἀποκαλεῖ τὸν Τρωικὸ πόλεμο : <<Τὸ Ὁλοκαύτωμα τῶν Ἑλλήνων >> ⁴⁸ Καὶ πῶς νὰ μὴν ἦτο ἀφοῦ δέκα χρόνια ἔρεε αἷμα Ἑλληνικό..

Ἡ ΒΟΉΘΕΙΑ ΤΩΝ ΦΟΙΝΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΤΡΩΕΣ

Προηγουμένως εἴδαμε ὅτι Πολυδάμας ἔφθασε στὸ Ἴλιον μὲ τὰ πλοῖα του καὶ τὸ στρατό του, πρὸς βοήθεια τῶν Τρῶων . Γεγονός ἀναμφισβήτητον εἶναι πῶς ὁ Ὅμηρος τοῦς ἀποκαλεῖ << ἔθνος ἐμπορικόν κερδοσκοπικόν πανοῦργον ἀπατεῶνες >> κ.α Συνεπῶς δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ἦσαν μὲ τὴν μεριά τῶν Ἀχαιῶν, τῆς Μητροπολιτικὴς Ἑλλάδας.

Ὁ Καθηγητής τῆς Ἑλληνικὴς Γλώσσας , Ἀθανάσιος Σταγειρίτης , στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Βιέννης , ὅπως εἶναι γνωστόν , ἔγραψε τὸ καταπληκτικό ἔργο : << Ὡγυγία ἡ Ἀρχαιολογία , σὲ πέντε τόμους τὸ 1815 ( κυκλοφορεῖ σήμερα).

Περί τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου μᾶς ἀναφέρει τὸ ἐξῆς καταπληκτικό , ἀφοῦ βασίζεται στὸν Ἡρόδοτο καὶ σὲ δικὲς του πηγές : << περί ἁρπαγῆς τῆς Ἑλένης καὶ τὰ αἰτίας πολέμου , τοῦτο εἴρηται ἱκανός ἐν τοῖς οἰκείους τόποις , Ἀλλὰ ὁ Ἡρόδοτος λέγει ὅτι οἱ Φοίνικες ἦσαν οἱ πρωταίτιοι τῆς δυστυχίας ταύτης , διότι ἥρπασαν αὐτοὶ πρῶτον γυναῖκα ἐκ τῆς Ἑλλάδος τὴν Ἴω τοῦ Ἰνάχου καὶ αὐτὴ ἡ ἀρπαγή ἐγένετο ἀρχή τῆς μεταξύ Ἀσίας καὶ Εὐρώπης ἔχθρας >>. Οἱ κρίσεις καὶ τὰ σχόλια δικά μας . Δυότι εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ γίνει πόλεμος , καὶ εἰδικά ἐμφύλιος , δίχως ὑποκινητές .

Ἐπίμετρον ὑποενότητος

Γιὰ τὴν πτώση τῆς Τροίας ἔχουμε ἐπίσης πληροφορίες τὰ λεγόμενα <<ΚΥΚΛΙΑ ΕΠΗ >> ποῦ συμπληρώνουν τὴν ἱστορικὴ ἀφήγηση , δηλαδὴ τὰ << ΚΥΠΡΙΑ ΕΠΗ >> καθώς καὶ ἡ << Αἰθιοπίς >> τοῦ Ἀρκτίνου τοῦ Μιλήσιου, ἡ ὁποῖα ξεκινᾶ καὶ ἱστορεῖ τὰ γεγονότα ἀπὸ τὴν ταφή του Ἕκτορος καὶ μετά. Ἡ δὲ περισωθεῖσα ἀρχὴ τῆς << Αἰθιοπίδος >> ἡ κατ΄ ἄλλους << Αἰθιοπικά >> ἀρχίζει ὡς ἐξῆς :

<< Ὡς οἱ ἀμφίεπον τάφον Ἕκτορος ἦλθε δ΄ Ἀμαζών , Ἄρηος , θυγάτηρ μεγαλήτορος Ἀνδροφόνοιο >>.

Ἡ << Αἰθιοπίς >> τελειώνει στὴν ἔριδα Ὀδυσσέως καὶ Αἴαντος γιὰ τὸ ποιός θὰ πάρει τὴν πανοπλία τοῦ Ἀχιλλέως .

Ἕνα ἀπὸ τὰ <<Κύλια >> ἔπη εἶναι ἡ << Μικρά Ἰλιάς >> τοῦ Λέσχου ἀπὸ τὴν Λέσβο μὲ τέσσερα βιβλία ἡ ὁποία ἀφηγεῖται τὰ γεγονότα ἀπὸ τὰ πανοπλίας τοῦ Ἀχιλλέως ἕως τοῦ τέλους τοῦ πολέμου, καὶ ἀρχίζει ὡς ἐξῆς.

<< ἵλιων ἀείδω καὶ Δαρανίνην εὕπωλονης περὶ πολλὰ πάθον Δαναοί Θεράποντες Ἄρηος >>.

Ἀπὸ τοῦς ἀρχαῖους , ἡ << Μικρά Ἰλιάς >> ἐτιμᾶτο ἰδιαίτερα γιὰ τὴν παράθεση πολλῶν γεγονότων ,

Στὸ ἔργο τοῦ Ἀρκτίνου << Ἱλίου Πέρσις >> ἔχουμε τὰ γεγονότα μετὰ τὴν καταστροφή τῆς Τροίας μέ τήν εἴσοδο τοῦ << Δούρειου Ἵππου >>.

Στὸ ὡς ἄνω ἔργο τοῦ Ἀρκτίνου τοποθετοῦμε καὶ ἄλλο ἔπος , τοῦς << Νόστους >> τοῦ Ἁγίου τοῦ Τροιζηνίου ποῦ ξεκινᾶ μὲ τὴν ἐπιστροφή τῶν Άρχαῖων καὶ λήγει μὲ τὸν φόνο τοῦ Ἀγαμέμνονος καὶ τὴν τιμωρία τῶν Ὀρέστη καὶ Πυλάδη .

Οἱ << Νόστοι >> τοῦ Ἁγίου ἀπὸ τὴν Τροιζήνα ὁμοίαζαν μὲ τὴν << Ὀδύσσεια >> καὶ μετὰ μὲ τοῦς << Νόστος >> ἔχουμε τὸ ἔργον << Τηλεγόνεια >> τοῦ Εὑγάμμωνος τοῦ Κηρηναίου ὁ ὁποῖος ἀναλύει τὴν περιπέτεια τοῦ Ὀδυσσέως ἕως τὸν θάνατο του.

Ὅλα αὐτὰ , τὰ << Κύκλια Ἕπη , εἶναι πηγή πληροφοριῶν γιὰ ὅτι διεδραματίσθη στὸν Τρωικό καὶ μετὰ τῆς πτώσης τῆς Τροίας Πραγματικοὶ θησαυροί .

Ὁ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1940-41

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1940-41

Τοῦ Ἀνχου (ΤΘ) Λαλούσῃ Χαράλαμπου

Ὁ ἡρωικὸς ἀγῶνας τῆς Ἑλλάδος ἐναντίον τοῦ Ἄξονα, κατὰ τοὺς ἑπτά

συνολικὰ μῆνες τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ καὶ τοῦ ἑλληνογερμανικοῦ πολέμου

(28 Ὀκτωβρίου 1940- 31 Μαΐου 1941) ἀποτελεῖ ἀναμφισβήτητα μία ἀπό

τίς ἐνδοξότερες σελίδες τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. Ἔχει ὅμως καὶ ἱστορική

σημασία εὐρύτερη, γιατί ἐπηρέασε πολλαπλὰ τὴν ἐξέλιξη τοῦ Β΄

Παγκοσμίου Πολέμου καὶ συνέβαλε κρίσιμα στὴν ἔκβασή του.

Ὁ πόλεμος αὐτός, ὑπῆρξε ἀπὸ ἄποψη ἀσφάλειας καὶ προστασίας της

ἐδαφικῆς ἀκεραιότητας τῆς Ἑλλάδος, σταθμὸς μείζονος σημασίας στήν

ἱστορία τῶν διακρατικῶν σχέσεων τῆς χώρας. Ὁ ἑλληνο-ἰταλικὸς πόλεμος

ἦταν «παράπλευρος» πόλεμος τῆς μεγάλης εὐρωπαϊκῆς σύγκρουσης, ἡ

ὁποία ἀκόμα δὲν εἶχε γίνει παγκόσμια· ἦταν ἕνα δευτερεῦον μέτωπο

αὐτῆς τῆς σύγκρουσης, στὸ ὁποῖο, ἡ μὲν Ἰταλία προσπαθοῦσε νὰ κερδίσει

μία εὔκολη ἐπιτυχία, καὶ δι' αὐτῆς νὰ ἀναδειχθεῖ σὲ ρυθμιστικὴ δύναμη

τῆς Νότιας Βαλκανικῆς, ἡ δὲ Βρετανία ἐπιθυμοῦσε νὰ καθηλώσει καὶ νά

φθείρει μία δύναμη ποὺ ἀπειλοῦσε τὴν θέση της στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο

καὶ ἰδίως στὴν Αἴγυπτο.

Ἀφετηρία τοῦ ἑλληνο-ἰταλικοῦ πολέμου ἀποτελεῖ ἡ ἄνοιξη τοῦ

1939, ὅταν τὰ ἰταλικὰ στρατεύματα κατέλαβαν τὴν Ἀλβανία καί

διαφάνηκαν ξεκάθαρα τὰ ἐπεκτατικὰ σχέδια τοῦ Μουσολίνι. Την

συγκεκριμένη χρονικὴ περίοδο, ἡ πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ ἰσορροπία στά

Βαλκάνια διαταράχθηκε. 

Τὸ Βαλκανικὸ Σύμφωνο καὶ τὰ διάφορα

σύμφωνα ποὺ εἶχε συνομολογήσει ἡ Ἑλλάδα δὲν τέθηκαν σὲ ἐνέργεια,

οὔτε βέβαια ὑπῆρξε ἐξαρχῆς τέτοιο ζήτημα. Τόσο τὸ Βαλκανικὸ Σύμφωνο,

ὅσο καί τα Σύμφωνα μὲ τὴν Γιουγκοσλαβία καὶ τὴν Τουρκία κάλυπταν τό

ἐνδεχόμενο πολέμου μὲ τὴν Βουλγαρία.

Ἡ Ἑλλάδα βρισκόμενη στὸ χῶρο, στὸν ὁποῖο ἀπέβλεπε ἡ ἐπεκτατική

πολιτικὴ τῆς Ἰταλίας καὶ σταθερὰ ἀποφασισμένη νὰ παραμείνει οὐδέτερη

ἀλλὰ καὶ ἐλεύθερη, δὲ δίστασε νὰ ἀντιταχθεῖ σ' αὐτή.

 Σ' ὁλόκληρο τό

δεκαοκτάμηνο χρονικὸ διάστημα κατὰ τὸ ὁποῖο διάρκεσαν οἱ ἀπειλές, οἱ

προκλήσεις καὶ οἱ πράξεις βίας τῆς Ἰταλίας ἐναντίον της, ἡ Ἑλλάδα κάτω

ἀπὸ τὸ προσωπεῖο φαινομενικῆς ἠρεμίας, κατέβαλε συνεχεῖς προσπάθειες

ν' ἀποφύγει τὸν πόλεμο, ἀλλὰ παράλληλα λάμβανε ὅλα τὰ ἀπαραίτητα

στρατιωτικὰ μέτρα καὶ σφυρηλατοῦσε τὸ ἐθνικὸ φρόνημα.

 Χαρακτηριστικήεἶναι ἡ προσπάθεια τοῦ Μεταξᾶ γιὰ τήρηση οὐδετερότητας ὥστε νὰ μήν

προκαλέσει τὴν Ἰταλία. Κατὰ τὸν τορπιλισμὸ τῆς Ἕλλης στὸ λιμάνι της

Τήνου καὶ ἐνῶ γνώριζε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή, ἔδωσε αὐστηρὲς ὁδηγίες

στὸν τύπο νὰ μὴν γίνει καμία ἀναφορά. Ἐπιπλέον ὁ Μεταξᾶς ἐπιδίωκε 2

μεσολάβηση τῆς Γερμανίας ὥστε νὰ ἀνατρέψει τὴν διαφαινόμενη ἐνέργεια

τῶν Ἰταλῶν ἔναντι τῆς Ἑλλάδος. Ἡ ἐπίσημη στάση τῆς οὐδετερότητας τῆς

Ἑλλάδας ἀπέναντι στὸν ἄξονα καὶ τὴ Μ. Βρετανία δὲν ἦταν τίποτα ἄλλο

παρὰ μιὰ ἐπίσημη κάλυψη γιὰ τὴν προετοιμασία τῆς Ἑλλάδας ἐνόψει της

συμμετοχῆς στὸ πόλεμο στὸ πλευρὸ τῶν συμμάχων.

Ἔτσι κατόρθωσε ἡ Ἑλλάδα, παρὰ τὴν αἰφνιδιαστικὴ ἀπὸ ἀπόψεως

χρόνου ἐκτόξευση τῆς ἰταλικῆς ἐπιθέσεως, νὰ ἰσορροπήσει τὴν κατάσταση

κατὰ τὴν πρώτη περίοδο καὶ στὴ συνέχεια νὰ πάρει τὴν πρωτοβουλία

ἐνέργειας.

Καθοριστικὸς παράγοντας τῶν ἐπιλογῶν τοῦ Μεταξᾶ στό

διπλωματικὸ ἐπίπεδο ἦταν ἡ πρόταξη τοῦ γεωπολιτικοῦ παράγοντα.

Πίστευε ἀπόλυτα ὅτι ἡ ἱκανοποίηση τῆς πρωταρχικῆς φροντίδας γιά την

κατοχύρωση τῆς ἐδαφικῆς ἀκεραιότητας καὶ τῆς ἀνεξαρτησίας τῆς χώρας

δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ διασφαλιστεῖ ἐρήμην τῆς σύμπραξης μὲ τὴν Μ.

Βρετανία. Ἐὰν καὶ δὲν κατόρθωσε μέχρι τὴν ἔναρξη τοῦ ἑλληνο-ἰταλικοῦ

πολέμου νὰ ἐξασφαλίσει μιὰ συμβατικὰ κατοχυρωμένη ἐγγύηση γιά την

ἀσφάλεια τῆς χώρας ἀπὸ τοὺς Βρετανούς, ὁ Μεταξᾶς πίστευε ὅτι ἡ ἐμμονή

του στὴν πολιτικὴ τῆς συνεργασίας μὲ τοὺς Βρετανούς, θὰ ἐξασφάλιζε γιά

τὴν Ἑλλάδα τὴν συμμετοχή της στὸ πλευρὸ τῶν ἐπίδοξων νικητῶν

αὐτῆς τῆς ἀναμέτρησης.

Οἱ ἔντονες προσπάθειες ἀπὸ τὸν Μεταξᾶ γιὰ νὰ ἐξασφαλίσει την

στρατιωτικὴ βοήθεια τῶν Βρετανῶν πρὶν τὴν διαφαινόμενη ἰταλική

ἐπίθεση, συνάντησαν τὴν ἀπροθυμία τους, διότι θεωροῦσαν τὴν Τουρκία

στοὺς στρατηγικούς τους ὑπολογισμοὺς πολὺ πιὸ σημαντικὴ πιθανή

σύμμαχο, γι' αὐτὸ καὶ ὑπογράφθηκε μὲ τὴν τελευταία τὸ 1939 Σύμφωνο

ἀμοιβαίας βοήθειας.

Γιὰ τὴν Βρετανία τὸ κρίσιμο θέατρο ἐπιχειρήσεων

ἦταν ἡ Βόρειος Ἀφρικὴ καὶ ἡ Ἰταλικὴ ἐμπλοκὴ στὰ Βαλκάνια, ἐφόσον δέν

ἀπειλοῦσε τὴν Τουρκία καὶ τὰ στενὰ ἀποτελοῦσε ἕνα ἀντιπερασπισμὸ καί

δὲν ὑπῆρχε ἀνάγκη γιὰ μεγαλύτερη στρατιωτικὴ ἐμπλοκὴ στὴν Ἑλλάδα.

Μὲ τὸ τελεσίγραφο ποὺ ἐπέδωσε στὸν Μεταξᾶ ὁ Ἰταλὸς πρεσβευτής

ἀπαιτοῦσε ἡ ἰταλικὴ κυβέρνηση νὰ ἐπιτραπεῖ στὸν ἰταλικὸ στρατὸ νά

καταλάβει διάφορες στρατηγικὲς θέσεις, χωρὶς νὰ κατονομάζονται αὐτές.

Μὲ τὸ ¨οχι¨ ποὺ εἶπε ὁ Μεταξᾶς διερμήνευσε τὴ θέληση τῆς

συντριπτικῆς πλειοψηφίας τῶν Ἑλλήνων, ἀπόφαση ποὺ στηρίχθηκε στήν

ὀρθολογιστικὴ ἐκτίμηση τῶν μακροπρόθεσμων συμφερόντων τῆς χώρας.

Ἀποκαλυπτικὴ γιὰ τίς σκέψεις του εἶναι μυστικὴ ἐνημέρωση πού

πραγματοποίησε ὁ Μεταξᾶς πρὸς τοὺς συντάκτες τοῦ Ἀθηναϊκοῦ τύπου

τὴν 30 Ὀκτωβρίου 1940.

Χαρακτηριστικὰ ἀνέφερε τίς προσπάθειες πού

ἔκανε νὰ κρατήσει τὴν χώρα μακριὰ ἀπὸ τὴν παγκόσμια σύρραξη καί τις

συμβουλὲς τοῦ Χίτλερ νὰ ἐντάξει τὴν Ἑλλάδα στὴν «Νέα Τάξη» ἀφοῦ

πρῶτα ἱκανοποιοῦσε τίς ἐδαφικὲς βλέψεις τῆς Ἰταλίας καὶ τῆς Βουλγαρίας 3

σὲ βάρος τῆς χώρας.

 Μιὰ τέτοια ἐνέργεια σύμφωνα μὲ τὸν Μεταξᾶ θά

ἀνάγκαζε τοὺς Ἄγγλους νὰ καταλάβουν τὴν Κρήτη καὶ ἄλλα νησιά με

σκοπὸ νὰ ἐξασφαλίσουν τὰ συμφέροντά τους στὴν περιοχή της

Μεσογείου.

 Τέτοια ἐξέλιξη θὰ ὁδηγοῦσε τὴν χώρα σὲ ἕνα νέο διχασμό.

Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς εἶπε χαρακτηριστικά:«Δηλαδὴ θὰ ἔπρεπε δια ν'

ἀποφύγωμεν τὸν πόλεμον νὰ γίνωμεν ἐθελονταὶ δοῦλοι καὶ νά

πληρώσωμεν αὐτὴν τὴν τιμὴν μὲ τὸ ἅπλωμα τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ της

Ἑλλάδος πρὸς ἀκρωτηριασμὸν ἀπὸ τὴν Ἰταλίαν, καὶ τοῦ ἀριστεροῦ ἀπό

τὴν Βουλγαρίαν.

 Φυσικὰ δὲν ἦτο δύσκολον νὰ προβλέψῃ κανεὶς ὅτι εἰς

μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οἱ Ἄγγλοι θὰ ἔκοβαν καὶ αὐτοὶ τὰ πόδια της

Ἑλλάδος. Καὶ μὲ τὸ δίκαιόν των.

 Κυρίαρχοι πάντοτε τῆς θαλάσσης δὲν θά

παρέλειπαν, ὑπερασπίζοντες πλέον τὸν ἑαυτόν των ἔπειτα ἀπὸ μίαν

τοιαύτην αὐτοδούλωσιν τῆς Ἑλλάδος εἰς τοὺς ἐχθρούς των, νά

καταλάβουν τὴν Κρήτην καὶ ἄλλας νήσους μας τοὐλάχιστον...»

Ἡ ἄρνηση τῆς Ἑλλάδας νὰ ἱκανοποιήσει τίς ἀπαιτήσεις τῆς Ἰταλίας

προκάλεσε μεγάλη ἔκπληξη στὸν κόσμο καὶ ἰδιαίτερα στὴν Ἰταλία.

 Ἡ ἀξιοσύνη καὶ ἡ λεβεντιὰ τῶν Ἑλλήνων ἄσκησε τεράστια ἐπίδραση στή

ψυχολογία τῶν λαῶν καὶ εἶναι ἀπὸ τὰ πιὸ σημαντικὰ γεγονότα στήν

ἱστορία τοῦ Β' Παγκοσμίου Πολέμου. 

Ἡ σημασία τοῦ ἑλληνο-ἰταλικοῦ

πολέμου συνίστατο κυρίως στὸν ἀντίκτυπο ποὺ εἶχε στὸν κόσμο γενικά.

Ἦταν τὸ παράδειγμα μιᾶς φτωχῆς χώρας ποὺ πολέμησε γιὰ τὴν τιμὴ καί

τὴν ἀξιοπρέπειά της καθὼς καὶ γιὰ βασικὲς ἀξίες τοῦ πολιτισμένου

κόσμου, γεγονὸς ποὺ ἔδινε θάρρος στοὺς χειμαζόμενους λαοὺς ποὺ εἶχαν

χάσει τὴν ἐλευθερία τους.

Οἱ ἀπόψεις τῶν Ἄγγλων στρατιωτικῶν ἀρχικὰ ἦταν ἀπαισιόδοξες

σχετικὰ μὲ τὴν δυνατότητα ἀποτελεσματικῆς ἀντίστασης ἀπὸ τὸν Ἑλληνικό

στρατό. Δόθηκαν ἔτσι ὁδηγίες στὸν τύπο νὰ μὴν καλλιεργοῦνται μεγάλες

προσδοκίες γιὰ τὴν Ἄμυνα τῆς Ἑλλάδος, πρὸς ἀποφυγὴ ἀπογοήτευσης σέ

περίπτωση κάμψης τῆς χώρας. Ἀκόμη καὶ ὁ Μεταξᾶς στὸ προσωπικό του

ἡμερολόγιο στὴν 29 Ὀκτωβρίου 1940 γράφει: «Μὲ ἀνησυχεῖ ἡ

ὑπεραισιόδοξη κοινὴ γνώμη».

Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε τὸν ἐνθουσιασμὸ καὶ τὸν πόθο ποὺ διακατεῖχε

τοὺς Ἕλληνες στὸ κάλεσμα τῆς πατρίδος νὰ προσφέρουν τίς ὑπηρεσίες

τους στὸ πεδίο τῆς μάχης παρὰ τὰ πενιχρὰ μέσα ποὺ διέθετε ἡ Ἑλλάδα.

Ποτὲ πρὶν οἱ Ἕλληνες δὲν ἔσπευσαν στὸ μέτωπο μὲ τόσο ἐνθουσιασμό.

Χαρακτηριστικὲς εἶναι φωτογραφίες τῆς ἐποχῆς στὶς ὁποῖες παρατηροῦμε

τοὺς Ἕλληνες μὲ τὸ χαμόγελο στὰ χείλη καὶ μὲ ὑψηλὸ ἠθικὸ νὰ τρέχουν

νὰ στρατευθοῦν γιὰ νὰ ὑπερασπίσουν τὰ ἰδανικὰ τῆς φυλῆς μας. Ἦταν

σὰν ἕνα πανηγύρι...

Οἱ ἀνέλπιστες ἑλληνικὲς ἐπιτυχίες τὸν Νοέμβριο τοῦ 1940 εἶχαν

σοβαρὲς ἐπιπτώσεις στὴν πολιτικὴ τῆς Ἀγγλίας ὥστε ἄρχισε νὰ 4

προσανατολίζεται στὴν ἐνίσχυση τοῦ ἑλληνικοῦ μετώπου. Οἱ Ἄγγλοι

ἀπέβλεπαν στὴν ἐνίσχυση τῆς Ἑλλάδος, μὲ σκοπὸ τὴν χρησιμοποίησή της

ὡς βάση ἀπὸ ὅπου θὰ καταφέρουν σοβαρὸ πλῆγμα κατὰ τῆς Ἰταλίας καί

μελλοντικὰ κατὰ τῶν ρουμανικῶν πετρελαιοπηγῶν, ποὺ κατεῖχε καί

ἐκμεταλλευόταν ἡ Γερμανία. Ἔτσι, τὸ μέτωπο τῆς Ἑλλάδας πρόσφερε τήν

εὐκαιρία στὴν Ἀγγλία νὰ μεταφέρει τὸ θέατρο ἐπιχειρήσεων κατά της

Ἰταλίας στὴν Ἑλλάδα μὲ ἀπώτερο σκοπὸ τὴν δημιουργία Βαλκανικοῦ

μετώπου κατὰ τὸν ἄξονα.

Στὴ φάση αὐτὴ τοῦ πολέμου ὑπῆρχε συμφωνία ἀπόψεων ἑλληνικῆς

καὶ ἀγγλικῆς κυβερνήσεως στὸ θέμα ἀντιμετώπισης τῶν Γερμανῶν μὲ τήν

διαφορὰ ὅτι οἱ Ἄγγλοι ἐνδιαφέρονταν γιὰ τὴν διατήρηση τοῦ Ἀλβανικοῦ

μετώπου καὶ τῆς Ἑλλάδος ὡς ἐμπόλεμου, μὲ ἀπώτερο σκοπό τη

δημιουργία βαλκανικοῦ μετώπου κατὰ τῆς Γερμανίας, ὅταν τὸ ἐπέτρεπε ἡ

στρατιωτικὴ κατάσταση στὴ Μ. Ἀνατολή, ἡ ἑλληνικὴ ἡγεσία ἐπιθυμοῦσε

τὴν ὑποστήριξη τῆς Ἀγγλίας κυρίως γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν Ἰταλῶν καί

κατὰ δεύτερο λόγο γιὰ τὸ ἐνδεχόμενο γερμανικῆς ἐπίθεσης.

Οἱ ἑλληνικὲς νῖκες στὸ μέτωπο τῆς Ἀλβανίας εἶχαν σοβαρές

ἐπιπτώσεις στὸ ἰταλικὸ στρατόπεδο μὲ ἀποτέλεσμα τίς παραιτήσεις

στρατηγῶν. Ὁ Μουσολίνι προσπάθησε νὰ ἐπιρρίψει τὴν εὐθύνη της

ἀποτυχίας στὴ στρατιωτικὴ ἡγεσία. Οἱ Ἰταλοὶ πολέμησαν ἐξίσου γενναῖα με

τοὺς Ἕλληνες, διεκδικῶντας μὲ πεῖσμα κάθε σπιθαμὴ τοῦ ἑλληνικοῦ

ἐδάφους, ὑπέκυψαν ὅμως γιατί οἱ ἀντίπαλοί τους πέραν ἀπὸ τήν

γενικότητα διέθεταν καὶ πίστη στὸ δίκαιο τοῦ ἀγῶνα τους.

Ἀξίζει νὰ κάνουμε ἰδιαίτερη ἀναφορὰ στὶς δύσκολες καιρικές

συνθῆκες ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὸ μέτωπο τῆς Ἠπείρου τὸ 1940. Ὁ

μεγαλύτερος ἐχθρὸς δὲν ἦταν ὁ ἀντίπαλος ἀλλὰ ὁ χειμῶνας καί το

ὑπερβολικὸ ψῦχος ποὺ δοκίμαζε τὴν θέληση καὶ τὴν ἀντοχή των

ἀντιμαχόμενων. Ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς λόγῳ τοῦ ὑψηλοῦ ἠθικοῦ του

ἀντιμετώπιζε αὐτὴ τὴ δοκιμασία μὲ καρτερία καὶ χωρὶς γογγυσμὸ παρά την

ἔλλειψη πολλὲς φορὲς σὲ τρόφιμα καὶ σὲ ἄλλα ἀποθέματα.

Διεξαγωγὴ Ἐπιχειρήσεων Όκτ-Νοε 1940

Οἱ Ἰταλοί, κατὰ τὴν ἐπίθεση τους ἐναντίον τῆς Ἑλλάδας, ἄσκησαν

ἰσχυρὴ πίεση κατὰ τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων στὴν Ἤπειρο καὶ στὴν Πίνδο

καὶ τήρησαν ἀμυντικὴ στάση στὴν περιοχὴ τῆς Βορειοδυτικῆς Μακεδονίας.

Στὸ μέτωπο τῆς Ἠπείρου, ἡ VIII Μεραρχία πέτυχε νὰ συγκρατήσει

τὸν ἀντίπαλο καὶ νὰ συντρίψει τίς ἐπανειλημμένες ἰσχυρὲς ἐπιθέσεις του.

Ἐξαίρεση ἀποτέλεσε ὁ τομέας Θεσπρωτίας, ὅπου οἱ ἐκεῖ ὀλιγάριθμες

ἑλληνικὲς δυνάμεις ἐξαναγκάστηκαν μπροστὰ στὴ μεγάλη ὑπεροχή των

Ἰταλῶν νὰ συμπτυχθοῦν νοτιότερα. Ἀφοῦ ὅμως ἐνισχύθηκαν, 5

ἀπεκατέστησαν τὴν τοποθεσία τοῦ Καλαμὰ ποταμοῦ μέχρι την

Ἠγουμενίτσα.

Στὸν Τομέα Πίνδου, ἐπίσης οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις ἀναγκάστηκαν

κάτω ἀπὸ τὴ συντριπτικὴ ὑπεροχὴ τοῦ ἀντιπάλου, νὰ συμπτυχθοῦν σε

μεγάλο βάθος, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ Ἰταλοὶ νὰ διεισδύσουν ταχέως σὲ ἀρκετό

βάθος, ἀπειλῶντας νὰ ὑπερκεράσουν ἀπὸ τὰ ἀνατολικὰ τίς δυνάμεις στήν

Ἤπειρο. Μὲ τὴν ἐσπευσμένη ὅμως συγκέντρωση τῶν διαθέσιμων

δυνάμεων, ποὺ βρίσκονταν κοντὰ στὴν Πίνδο, φράχτηκε τὸ ρῆγμα,

ἐξασφαλίστηκε ἀπὸ τὰ βορειοανατολικὰ ἡ τοποθεσία Ἐλαίας—καλαμά καί

ἐπιπλέον κατέστῃ δυνατό, ὕστερα καὶ ἀπὸ τὸν ἐπιτυχῆ ἀμυντικὸ ἀγῶνα

στὴν Ἤπειρο, οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις νὰ ἀναλάβουν ἐπιθετικὴ ἐνέργεια γιά

τὴν ἐξάλειψη τοῦ ἰταλικοῦ θύλακα.

Ἡ 13η Νοεμβρίου 1940 βρῆκε τίς ἑλληνικὲς δυνάμεις στήν

Ἤπειρο καὶ στὴν Πίνδο, νὰ ἔχουν ἀνακαταλάβει τὸ μεγαλύτερο τμῆμα του

ἐθνικοῦ ἐδάφους. Στὴ βορειοδυτικὴ Μακεδονία μάλιστα, νὰ ἔχουν

καταλάβει σημαντικὰ ἐδαφικὰ σημεῖα πέρα ἀπὸ τὰ σύνορα καὶ ἕτοιμες νά

ἐπιτεθοῦν γιὰ τὴν κατάληψη τοῦ ὀρεινοῦ ὄγκου τῆς Μόροβας καί του

κόμβου συγκοινωνιῶν τῆς Κορυτσάς.

Τὸ ἰταλικὸ σχέδιο ἐπιχειρήσεων εἶχε ἤδη ἀνατραπεῖ. Ἡ ἰταλική

διείσδυση στὴν Πίνδο, δὲν ὑποστηρίχτηκε μὲ ἐπαρκεῖς δυνάμεις τόσο

κατὰ τὴν ἔναρξη τῆς εἰσβολῆς, ὅσο καὶ μετὰ τίς πρῶτες ἐπιτυχίες της, με

ἀποτέλεσμα νὰ ἀνακοπεῖ καὶ τελικὰ νὰ ματαιωθεῖ ἡ ἀπειλή της

ὑπερκεράσεως καὶ ἀποκοπῆς τῶν δυνάμεων Ἠπείρου. Παντοῦ ὁ Ἰταλικός

Στρατὸς μετέπεσε σὲ ἄμυνα.

Ἡ δράση τῆς ἐχθρικῆς ἀεροπορίας δὲν ὑπῆρξε συγκεντρωτικὴ ἀλλά

γενικὰ κατὰ κύματα καὶ ἀσυντόνιστη πρὸς τὴν ἐνέργεια τοῦ Ἰταλικοῦ

Πεζικοῦ, τὸ ὁποῖο δὲν μπόρεσε νὰ ἐκμεταλλευθεῖ τοὺς ἀεροπορικούς

βομβαρδισμούς.

Τὸ Ἰταλικὸ Πυροβολικὸ ἔβαλε μεγάλο ἀριθμὸ βλημάτων κάθε

διαμετρήματος, κατάνεμε τὰ πυρά του σὲ ὅλα τὰ ὁρατὰ ἀμυντικὰ ἔργα

καὶ διέσπειρε τὴν βολή του κατὰ πλάτος καὶ βάθος ὥστε σπάνια νά

ἐπιτυγχάνει πυκνὲς συγκεντρώσεις ἐπὶ τῶν φίλιων θέσεων καὶ δέν

κατόρθωσε νὰ προσβάλει τίς θέσεις τῶν ἑλληνικῶν Πυροβολαρχιῶν.

Ἡ δράση τῶν ἁρμάτων ἐπὶ τῶν ὁποίων ὁ ἀντίπαλος βασιζόταν

κυρίως ὅτι θὰ διασποῦσε τὴν ἑλληνικὴ τοποθεσία ἀμύνης, ὑπῆρξε χωρίς

οὐσιαστικὸ ἀποτέλεσμα, διότι συμμετεῖχαν στὴν ἐπίθεση χωρὶς νά

προηγηθεῖ ἡ ἐπιβεβλημένη ἀναγνώριση γιὰ τὴν βατότητα τοῦ ἐδάφους

καὶ τῶν ὑπαρχόντων φυσικῶν καὶ τεχνητῶν κωλυμάτων καὶ χωρίς την

ὑποστήριξη τοῦ Πυροβολικοῦ.

Οἱ ἀγῶνες, ποὺ διεξήχθησαν κατὰ τὴν ὑπόψη περίοδο,

παρουσιάζουν τὰ παρακάτω οὐσιώδη χαρακτηριστικὰ γιὰ τοὺς Ἕλληνες

μαχητές :

• Γιὰ πρώτη φορὰ ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς ἀντιμετώπισε Στρατό

μεγάλης εὐρωπαϊκῆς δυνάμεως, ἐφοδιασμένο μὲ σύγχρονα μέσα καί

ἰδιαίτερα μὲ ἅρματα μάχης καὶ ἰσχυρὴ ἀεροπορία, ἐναντίον τῶν ὁποίων ἡ

ἑλληνικὴ ἄμυνα διέθετε ἐντελῶς περιορισμένα μέσα.

• Στοὺς ἀγῶνες αὐτοὺς ἔλαβαν μέρος, ἐκτὸς ἀπὸ τίς λίγες Μονάδες του

Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ ποὺ εἶχαν ἐπιστρατευτεῖ πρὶν ἀπὸ τὴν ἔναρξη τοῦ

πολέμου, καὶ πολλὲς ἄλλες Μονάδες ποὺ ἐπιστρατεύτηκαν μετά την

κήρυξη τοῦ πολέμου καὶ μεταφέρθηκαν ἐπειγόντως στὸ μέτωπο, ὕστερα

ἀπὸ νυχτερινὲς πορεῖες, σὲ ἀποστάσεις 250 μέχρι 400 χιλιομέτρων.

Ἀντίθετα, οἱ ἰταλικὲς Μεραρχίες εἶχαν ἐπιστρατευτεῖ καὶ συμπληρωθεῖ σε

προσωπικὸ καὶ ὑλικὸ πρὶν ἀπὸ πολὺ χρόνο.

• Τὰ ἑλληνικὰ τμήματα ἀντιμετώπισαν κατὰ τοὺς ἀγῶνες τους στό

Τομέα Πίνδου ἐξαιρετικὲς δυσχέρειες ἀνεφοδιασμοῦ σὲ πυρομαχικά

καὶ τρόφιμα. Τὰ προωθούμενα ἐσπευσμένα, ἀμέσως μετά την

ἐπιστράτευση τους, τμήματα στεροῦνταν τῶν προβλεπόμενων κτηνῶν ἤ

ἄλλων μέσων μεταφορᾶς.,μεταφοράς.

Αὐτοκίνητα γιὰ τὸν ἀνεφοδιασμὸ τῶν τμημάτων μποροῦσαν νά

προωθηθοῦν μόνο μέχρι ὁρισμένες περιοχὲς ποὺ καὶ αὐτὲς ἦταν

μακριὰ ἀπὸ τὸ μέτωπο. Οἱ δρόμοι ἔγιναν ἄβατοι σὲ τροχὸ ἀμέσως μετά

τίς πρῶτες βροχὲς τοῦ Νοεμβρίου.

Γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν δυσχερειῶν τοῦ ἀνεφοδιασμοῦ των

μαχόμενων τμημάτων, χρησιμοποιήθηκαν μεταξὺ τῶν ἄλλων καὶ ὁμάδες

ἀπὸ χωρικούς, γυναῖκες καὶ παιδιά, ποὺ προσέρχονταν αὐθόρμητα καί

μετέφεραν τοὺς φόρτους στοὺς ὤμους τους κινούμενοι σὲ δύσβατα ἐδάφη

κάτω ἀπὸ πολὺ δυσμενεῖς καιρικὲς συνθῆκες. Ἔτσι οἱ κάτοικοι τῆς Πίνδου

παρουσίασαν στοὺς μαχητὲς ἕνα λαμπρὸ παράδειγμα πατριωτισμοῦ καί

ὑψηλῆς ἀντιλήψεως τοῦ καθήκοντος.

Ἡ Δεύτερη- Τρίτη Περίοδος Νοε-Μὰρ 1941

Οἱ ἐπιχειρήσεις, ποὺ διεξήχθησαν ἀπὸ τίς 14 Νοεμβρίου 1940

μέχρι τίς 26 Μαρτίου 1941, ἀποτελοῦν τὴ δεύτερη καὶ τὴν τρίτη περίοδο

τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου.

Κατὰ τὴ δεύτερη περίοδο, ἀπὸ τίς 14 Νοεμβρίου 1940 μέχρι τίς 6

Ἰανουαρίου 1941, ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς ἀφοῦ ἀναχαίτισε τὴν προέλαση

τῶν Ἰταλῶν ἀνέλαβε γενικὴ ἀντεπίθεση γιὰ τὴν πλήρη ἀποκατάσταση τῆς

ἀκεραιότητας τοῦ ἐθνικοῦ ἐδάφους. Ἀντιμετωπίζοντας ἀντίξοες συνθῆκες,

ποὺ ὀφείλονταν στὴν ὑπεροχὴ τοῦ ἀντιπάλου σὲ ὁπλισμὸ καὶ ἀεροπορία, 7

στὸ δύσβατο τοῦ ἐδάφους, στὶς μεγάλες δυσχέρειες τοῦ ἀνεφοδιασμοῦ

τοῦ καὶ στὴ δριμύτητα τοῦ πρόωρου χειμῶνα, κατέβαλε ὑπεράνθρωπες

προσπάθειες, τὰ ἀποτελέσματα τῶν ὁποίων ὑπερέβησαν κάθε προσδοκία.

Στὸ Νότιο Τομέα, τὸ Α' Σῶμα Στρατοῦ, ἀφοῦ κατέλαβε στὶς 6

Δεκεμβρίου το λιμένα τῶν Ἁγίων Σαράντα καὶ στὶς 8 Δεκεμβρίου το

Ἀργυρόκαστρο, συνέχισε τίς ἐπιθετικές του ἐπιχειρήσεις καὶ μέχρι τίς 6

Ἰανουαρίου κατέλαβε τὴ γραμμὴ Χειμάρα—βράνιτσα—μπολιένα,

δημιουργῶντας ἔτσι εὐνοϊκὲς προϋποθέσεις γιὰ τὴν πλήρη διάνοιξη τῆς

κοιλάδας τοῦ Σιουσίτσα ποταμοῦ καὶ τὴ συνέχιση τῆς προελάσεως πρός

τὸν Αὐλώνα.

Στὸν Κεντρικὸ Τομέα, τὸ Β' Σῶμα Στρατοῦ, ἀφοῦ κατέλαβε στίς

5 Δεκεμβρίου τὴν Πρεμετὴ καὶ ἐξασφάλισε εὐρέως τὴν ἐλεύθερη

χρησιμοποίηση τῆς ἀμαξιτὴς ὁδοῦ Λεσκοβίκι—κορυτσά, πέτυχε παρά την

πείσμονα ἀντίσταση τοῦ ἐχθροῦ νὰ φτάσει μέχρι τὸ τέλος Δεκεμβρίου

δεκαπέντε περίπου χιλιόμετρα ἀνατολικὰ τῆς ὁδοῦ Κλεισούρα—χάνι

Μπαλαμπάν, ἕτοιμο νὰ καταλάβει τὸν κόμβο τῆς Κλεισούρας.

Στὸ Βόρειο Τομέα, τὸ ΤΣΔΜ (Γ' καὶ Ε' Σώματα Στρατοῦ), ἀφοῦ

κατέλαβε στὶς 21 Νοεμβρίου τὸν ὀρεινὸ ὄγκο τῆς Μόροβας—ιβάν καί την

ἑπομένη τὸν κόμβο τῆς Κορυτσάς, προωθήθηκε στὰ δυτικὰ αὐτῆς σε

βάθος 40 περίπου χιλιομέτρων στὴ γραμμὴ Οὐγιανικού—σουχαγκόρα

όρος—γκράμποβα—καμία όρος—πόγραδετς, ἐξασφαλίζοντας ἀπὸ τά

δυτικὰ καὶ βορειοδυτικὰ τὸ ὑψίπεδο τῆς Κορυτσάς.

Κατὰ τίς ἐπιχειρήσεις τῆς δεύτερης περιόδου, ἡ Ἰταλικὴ Διοίκηση

ἐνέπλεξε ὀκτὼ νέες Μεραρχίες Πεζικοῦ, καθὼς καὶ μεγάλο ἀριθμό

διάφορων ἄλλων μονάδων δυνάμεως συντάγματος ἢ τάγματος.

Ἡ Ἑλληνικὴ Διοίκηση, στὴν ἴδια περίοδο, ἐνέπλεξε ἑπτὰ νέες

Μεραρχίες Πεζικοῦ (II, ΙΙΙ, IV, Χ, XI, XIII καὶ XVII).

Συνολικὰ οἱ ἰταλικὲς δυνάμεις στὸ Ἀλβανικὸ θέατρο Ἐπιχειρήσεων

ἀνῆλθαν σὲ 15 Μεραρχίες Πεζικοῦ καὶ μία Μεραρχία Ἁρμάτων, ἔναντι 11

Μεραρχιῶν Πεζικοῦ, μιᾶς Ταξιαρχίας Πεζικοῦ καὶ μιᾶς Μεραρχίας Ἱππικοῦ

τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων. Ἐπιπλέον πρέπει νὰ ληφθεῖ ὑπόψη ἡ

συντριπτικὴ ἀριθμητικὴ ὑπεροχὴ τῆς Ἰταλικῆς Ἀεροπορίας καὶ ἡ παντελής

ἔλλειψη ἁρμάτων στὸν Ἑλληνικὸ Στρατό.

Παρόλα αὐτά, οἱ ἐπιθετικὲς ἐπιχειρήσεις τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων

στέφθηκαν μὲ ἐπιτυχία. Δὲν κατέστῃ ὅμως δυνατὴ ἡ πραγματοποίηση

εὐρείας ἐκμεταλλεύσεως τῶν ἐπιθετικῶν ἐνεργειῶν, ἂν καὶ

παρουσιάστηκαν εὐκαιρίες, οἱ ὁποῖες μποροῦσαν νὰ ἀποδώσουν

σημαντικὰ ἀποτελέσματα καὶ αὐτὸ γιατί ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς στεροῦνταν

τεθωρακισμένων καὶ ταχυκίνητων μέσων. Ἡ ἀδυναμία αὐτὴ ἀνάγκαζε

τίς ἑλληνικὲς δυνάμεις νὰ ἀποφεύγουν τίς πεδινὲς ζῶνες καὶ νὰ κινοῦνται

καὶ νὰ ἑλίσσονται κυρίως ἀπὸ ὀρεινὲς κατευθύνσεις. Αὐτὸ εἶχε ὡς 8

ἀποτέλεσμα τὴν ἐπιμήκυνση τῶν φαλαγγῶν, τὴν ἐπαύξηση τῆς κοπώσεως

τῶν ἀντρῶν καὶ κτηνῶν καθὼς καὶ τὴ δημιουργία δυσχερειῶν στούς

ἀνεφοδιασμούς.

Ἀντίθετα, ὁ ἀντίπαλος, χάρη στὰ μέσα ποὺ διέθετε, κατόρθωνε στίς

πεδινὲς ζῶνες, χρησιμοποιῶντας αὐτοκίνητα, νὰ ἀποσύρεται γρήγορα

καὶ νὰ ἐγκαθίσταται ὁπουδήποτε ἀλλοῦ μὲ σχετικὴ ἄνεση, ἐνῶ στίς

ὀρεινὲς περιοχὲς νὰ ἐπιβραδύνει τὴν ἑλληνικὴ προχώρηση, μὲ λίγες

σχετικὰ δυνάμεις. Ἐπιπλέον, οἱ νεοεμπλεκόμενες στὸν ἀγῶνα ἰταλικές

μονάδες μεταφέρονταν γρήγορα στὸ μέτωπο μὲ αὐτοκίνητα, ἐνῶ οἱ

ἀντίστοιχες ἑλληνικὲς στεροῦνταν τέτοιων μεταφορικῶν μέσων καί

ἔφταναν στὸ μέτωπο ὕστερα ἀπὸ μακρινὲς νυχτερινὲς πορεῖες, με

ἀποτέλεσμα νὰ μὴν μποροῦν νὰ ἐπέμβουν γρήγορα στὸν ἀγῶνα.

Τὰ ἑλληνικὰ στρατεύματα μὲ ὑψηλὸ φρόνημα καὶ ἐμπνεόμενα ἀπό

πνεῦμα αὐτοθυσίας, ἀψηφῶντας τίς κακουχίες καὶ τὴ μειονεκτικὴ θέση

τοὺς ἔναντι τοῦ ἀντιπάλου, κατόρθωσαν μέσα σὲ ἑνάμισι μῆνα ὄχι μόνο

νὰ ἐκδιώξουν τὸν εἰσβολέα, ἀλλὰ καὶ νὰ τὸν ἀπωθήσουν μέσα στό

βορειοηπειρωτικὸ ἔδαφος, σὲ βάθος κυμαινόμενο ἀπὸ 30 μέχρι 80

χιλιόμετρα.

Ἡ τρίτη περίοδος, ἀπὸ τίς 7 Ἰανουαρίου μέχρι τίς 26 Μαρτίου

1941, περιλαμβάνει τίς ἐπιθετικὲς ἐπιχειρήσεις τοῦ Β' Σώματος Στρατοῦ

πρὸς Κλεισούρα—βεράτι, τὴν τοπικὴ ἰταλικὴ ἐπίθεση γιά την

ἀνακατάληψη τῆς Κλεισούρας καὶ τὴ μεγάλη «Ἐαρινὴ» ἐπίθεση τῶν

Ἰταλῶν.

Τὸ Β' Σῶμα Στρατοῦ, ἐπιδιώκοντας τὴν κατάληψη τοῦ

συγκοινωνιακοῦ κόμβου τῆς Κλεισούρας καὶ τὴν προώθηση του πρός την

κατεύθυνση τοῦ Βερατίου κατέλαβε, ὕστερα ἀπὸ σκληροὺς ἀγῶνες, στίς

10 Ἰανουαρίου τὴν Κλεισούρα καὶ μέχρι τίς 25 Ἰανουαρίου προωθήθηκε

στὴ γενικὴ γραμμὴ ὕψ. 1308 (Τρεμπεσίνας)—μπούμπεσι—μάλι

Σπαντάριτ, ὅπου καὶ διέκοψε τίς παραπέρα ἐπιχειρήσεις τοῦ ἐξαιτίας των

δυσμενῶν καιρικῶν συνθηκῶν καὶ τῶν δυσχερειῶν ἀνεφοδιασμοῦ των

μονάδων του.

Οἱ Ἰταλοί, ἀφοῦ σταθεροποίησαν κάπως τίς θέσεις τους, ἐπιχείρησαν

στὶς 26 Ἰανουαρίου νὰ ἀνακαταλάβουν τὸ συγκοινωνιακὸ κόμβο της

Κλεισούρας, στὸν ὁποῖο ἀπέδιδαν μεγάλη σημασία. Ἡ ἰταλικὴ ἐπίθεση

ἐκτοξεύτηκε ἀπὸ τὴ Μεραρχία «Λενιάνο», ἐνισχυμένη μὲ ἕνα τάγμα

Ἀλπινιστῶν καὶ τμήματα τῆς ἡμιτεθωρακισμένης Μεραρχίας «Κενταύρων»

καὶ ὑποστηριζόμενη ἀπὸ ἰσχυρὴ ἀεροπορικὴ δύναμη. Ἡ ἐπίθεση σημείωσε

μικρὲς μόνο τοπικὲς ἐπιτυχίες κατὰ τὴν πρώτη ἡμέρα.

Τὸ Β' Σῶμα Στρατοῦ ἀντιλαμβανόμενο τὸ σοβαρὸ κίνδυνο ἀπὸ τυχόν

ἀπώλεια τῆς Κλεισούρας, ἔσπευσε νὰ προωθήσει ἰσχυρὲς δυνάμεις πρός

τὴν κατεύθυνση αὐτὴ καὶ νὰ ἀπωθήσει τοὺς Ἰταλοὺς μὲ σκληροὺς ἀγῶνες, 9

ποὺ διάρκεσαν μέχρι τίς 30 Ἰανουαρίου, ὁπότε καὶ τερματίστηκε ἡ ἰταλική

προσπάθεια, ἡ ὁποία τοὺς στοίχισε σοβαρὲς ἀπώλειες τόσο σὲ ἔμψυχο,

ὅσο καὶ σὲ ἄψυχο ὑλικό.

Τὸ σημαντικότερο ὅμως γεγονὸς τῆς περιόδου αὐτῆς του

Ἑλληνοϊταλικου Πολέμου, ὑπῆρξε ἡ τρίτη φάση, ἡ μεγάλη «Ἐαρινή»

ἐπίθεση τοῦ Ἰταλικοῦ Στρατοῦ. Ἡ Ἀνώτατη Ἰταλικὴ Ἡγεσία, μετά τη

σταθεροποίηση καὶ τὴν οὐσιαστικὴ διακοπὴ τῶν ἐπιχειρήσεων ἐξαιτίας του

δριμύτατου χειμῶνα, ἐπιδίωκε νὰ καταφέρει κάποιο σοβαρὸ πλῆγμα κατά

τῶν Ἑλλήνων, γιὰ νὰ ἐξευμενιστεῖ ἀπέναντι στὸν ἴδιο τὸ λαό της καὶ στούς

συμμάχους της Γερμανούς, γιά τις μέχρι τότε ἀποτυχίες της.

Ὁ Μουσολίνι, γνωρίζοντας ὅτι οἱ Γερμανοὶ ἑτοιμάζονταν νὰ ἐπέμβουν

στὴν Ἑλλάδα, ἀγνοῶντας ὅμως το χρόνο ποὺ θὰ ἐκδηλωνόταν ἡ ἐνέργεια

αὐτή, διακατεχόταν ἀπὸ τὴν ἀγωνία, μήπως τὸν προλάβει ὁ σύμμαχος τοῦ

καὶ βρεθεῖ ἔτσι ἡ Ἰταλία στὴν ἰδιαίτερα ταπεινωτικὴ θέση, νὰ ὀφείλει στούς

Γερμανοὺς τὴν ἀπαλλαγή της ἀπὸ τὸ ἀδιέξοδο στὸ ὁποῖο εἶχε περιέλθει,

ἐξαιτίας τῆς οἰκτρῆς ἀποτυχίας της στὸ ἀλβανικὸ μέτωπο.

Τὸ πρωὶ τῆς 9ης Μαρτίου, ἐκτοξεύτηκε ἡ ἀναμενόμενη ἰταλική

ἐπίθεση. Σὲ μέτωπο ἕξι περίπου χιλιομέτρων μόνο, διατέθηκαν συνολικά

πέντε μεραρχίες καὶ μία λεγεῶνα Μελανοχιτώνων σὲ πρῶτο κλιμάκιο καί

πέντε μεραρχίες ὡς ἐφεδρικές.

Ὁ Μουσολίνι, γεμᾶτος ἐλπίδες, ἐγκαταστάθηκε ἀπὸ τὸ πρωὶ στό

παρατηρητήριο πάνω στὸ ὕψωμα Καμάριτ (Γκλάβα), ἀπὸ ὅπου μαζὶ μὲ τόν

Ἀρχιστράτηγο καὶ τὴν Ἡγεσία τῶν ἐπιτιθέμενων δυνάμεων,

παρακολούθησε τὴν ἐξέλιξη τῆς ἐπιθέσεως. Αὐτή, συνεχίστηκε μὲ ἀμείωτη

σφοδρότητα μέχρι τίς 14 Μαρτίου, χωρὶς ὅμως νὰ σημειώσει ἐπιτυχία,

χάρη στὸ ἀκατάβλητο θάρρος καὶ τὴν αὐτοθυσία τῶν Ἑλλήνων

στρατιωτῶν, οἱ ὁποῖοι δὲν παραχώρησανοῦτε σπιθαμὴ ἐδάφους στούς

ἐπιτιθέμενους Ἰταλούς.

Ἀπὸ τίς 15 Μαρτίου, ἡ ἰταλικὴ προσπάθεια ἄρχισε νὰ ἀτονεῖ γιὰ νά

ἐκφυλιστεῖ τελείως ἀπὸ τίς 25 τοῦ ἴδιου μῆνα. Ὁ Μουσολίνι

ἀπογοητευμένος ἀναχώρησε στὶς 21 Μαρτίου ἀπὸ τὰ Τίρανα γιά την

Ἰταλία, σχεδιάζοντας νὰ ἐπαναλάβει τὴν ἐπίθεση στὸ τέλος τοῦ μῆνα. Ἡ

προσχώρηση ὅμως, στὸ μεταξύ, τῆς Γιουγκοσλαβίας στοὺς Συμμάχους δέν

ἐπέτρεψε τὴν πραγματοποίηση τῆς νέας αὐτῆς ἀπόπειρας. Ἡ γερμανική

ἐπίθεση κατὰ τῆς Ἑλλάδας, ποὺ ἐπακολούθησε, ματαίωσε πιὰ ὁριστικά την

ἐλπίδα τῶν Ἰταλῶν νὰ παρουσιάσουν ὁποιαδήποτε ἐπιτυχία ἐναντίον της

Ἑλλάδας.

Ἡ Γερμανία ἀποφασισμένη νὰ εἰσβάλει στὴν Σοβιετικὴ Ἕνωση την

ἄνοιξη τοῦ 1941, προσπάθησε νὰ ἐξουδετερώσει τὴν πολεμικὴ ἑστία στήν

Ἑλλάδα, ποὺ μποροῦσε νὰ ἐξελιχθεῖ σὲ μέτωπο ὑπὸ τὴν αἰγίδα της

Ἀγγλίας. Ἡ δημιουργία ἑνὸς Βαλκανικοῦ μετώπου ὅπως τὸ Μακεδονικὸ 10

κατὰ τὸν Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ἐπηρέασε σοβαρὰ τὴν γερμανικὴ πολιτική

ἔναντι τῆς Ἑλλάδας. Ἡ ἐπέμβαση τῆς Γερμανίας στὰ Βαλκάνια θεωροῦνταν

πλεονεκτικὴ ἀπὸ τὴν Ἀγγλία γιατί θὰ ὁδηγοῦσε σὲ διασπορά των

γερμανικῶν δυνάμεων λόγῳ τῆς δημιουργίας πολεμικοῦ θεάτρου στά

Βαλκάνια μὲ ἀποτέλεσμα τὴν μείωση τῆς πίεσης τῶν Γερμανῶν στήν

μητροπολιτικὴ Ἀγγλία.

Ἡ στάση τῆς Γερμανίας πρὸς τὴν Ἑλλάδα εἶχε περισσότερο σχέση με

τίς πολεμικὲς ἐπιδιώξεις της παρὰ μὲ τὴν ἐπιθυμία της νὰ βοηθήσει την

Ἰταλία νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸ ἀδιέξοδο τοῦ Ἀλβανικοῦ μετώπου. Ἡ σχεδιαζόμενη

ἐπίθεση κατὰ τῆς Ἑλλάδας ἀπὸ τὴν Γερμανία ἀποτελοῦσε

«συμπληρωματικὴ» στρατιωτικὴ ἐνέργεια στὸ πλαίσιο τῆς γενικότερης

πολεμικῆς προσπάθειας ποὺ ἀναλάμβανε ἐναντίον τῆς Ρωσίας. Ἡ

ἐξουδετέρωση τῆς πολεμικῆς ἑστίας στὸ μέτωπο τῆς Ἀλβανίας, τὴν ὁποία

ἐκμεταλλευόταν ἡ Ἀγγλία καὶ ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἐξελιχθεῖ σὲ μέτωπο

καὶ νὰ ἀπειλήσει τὴ προσπάθεια τῶν Γερμανῶν ἐναντίον τῶν Ρώσων,

ἀποτελοῦσε οὐσιαστικὴ βοηθητικὴ ἐπιχείρηση ἐνόψει τῆς μεγαλύτερης

ἐπίθεσης ποὺ ἑτοίμαζε ὁ Χίτλερ.

Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε τὴν μεσολαβητικὴ προσπάθεια τῶν Γερμανῶν

γιὰ κατάπαυση τῶν ἐχθροπραξιῶν μεταξὺ Ἑλλάδας καὶ Ἰταλίας, πού

στεροῦσε θεωρητικὰ τοὺς λόγους τῆς στρατιωτικῆς παρουσίας της

Ἀγγλίας στὴν Ἑλλάδα, κάτι ποὺ ἀπέρριψε ὁ Μεταξᾶς.

Συμπεράσματα

Ἡ ἀποτυχία τῶν Ἰταλῶν ὀφειλόταν στὴν πεποίθηση τοῦ Μουσολίνι

ὅτι ἡ ἐπιχείρηση θὰ κρινόταν στὸν πολιτικὸ παρὰ στὸν στρατιωτικὸ τομέα.

Ἄλλη βασικὴ αἰτία τῆς ἀποτυχίας τῶν Ἰταλῶν ἦταν ἡ ἐλλιπὴς πολιτική

προετοιμασία γιὰ τὴν ἀναμέτρηση μὲ τὴν Ἑλλάδα, μὲ συνακόλουθη τήν

στρατιωτικὴ ἀνεπάρκεια καθὼς καὶ οἱ ἄσχημες κλιματολογικὲς συνθῆκες.

Τὸ βασικὸ λάθος τοῦ Μουσολίνι εἶναι ὅτι ὑπολόγιζε τὴν ἔκβαση τῆς

ἰταλικῆς ἐπίθεσης μὲ καθαρὰ στρατιωτικὰ κριτήρια, χωρὶς νὰ λάβει ὑπόψη

τον παράγοντα ὅτι οἱ Ἕλληνες θὰ πολεμοῦσαν μὲ ἀποφασιστικότητα καί

αὐτοθυσία λόγῳ τοῦ δίκαιου τοῦ ἀγῶνα τους.

Τὸ γενικὸ σχέδιο τῶν Ἰταλῶν γιὰ ἐπίθεση στὴν Ἑλλάδα ἦταν καλὸ ὡς

σύλληψη ὅμως πολὺ αἰσιόδοξο ὡς πρὸς τὴ δυνατότητα ἐπιτυχίας του. Το

βασικὸ λάθος τῶν Ἰταλῶν εἶναι ὅτι ὑποτίμησαν σὲ μεγάλο βαθμό τον

ἀντίπαλό τους. Γιὰ τὴν ἐπιτυχῆ ἔκβαση μιᾶς μάχης δὲν ἀρκεῖ μόνον νά

ἐκπονηθεῖ ἕνα ἄρτιο καὶ πλῆρες σχέδιο ἐπιχειρήσεων, ἀλλὰ πρέπει νά

ληφθοῦν ὑπόψη καὶ ὅλοι οἱ λοιποὶ παράγοντες, οἱ ὁποῖοι ἐπηρεάζουν την

ἀποτελεσματικὴ διεξαγωγή της. 11

Συνέπειες τῆς ἐσφαλμένης ἐκτίμησης τῆς Ἰταλικῆς Ἀνώτατης

Διοίκησης γιὰ τίς δυνατότητες τῶν Ἑλλήνων ἦταν:

• Ἐκδήλωσε κατὰ τῆς Ἑλλάδος ἐπίθεση τὴν παραμονὴ τῆς χειμερινῆς

περιόδου μὲ ἀποτέλεσμα τὴν μειωμένη ἀπόδοση τόσο τῆς ἀεροπορίας ὅσο

καὶ τῶν ἁρμάτων μάχης, μέσῳ τῶν ὁποίων στήριζε κυρίως τὴν ἐπιτυχία

τοῦ σχεδίου της.

• Δὲν προικοδότησε μὲ ἀνάλογες δυνάμεις τὴν κυρία της προσπάθεια,

διαθέτοντας ἀπὸ τίς 9 ὑπάρχουσες Μεραρχίες, 5 μόνο γιὰ τὴν ἐπίθεση

στὴν Ἤπειρο καὶ διατήρησε 4 ἀπὸ αὐτὲς στὴν περιοχὴ ἔναντι τῆς Β.

Δυτικῆς Μακεδονίας, στὴν ὁποία τὸ σχέδιο προέβλεπε τὴν τήρηση

ἀμυντικῆς στάσεως.

• Συνέβαλε στὸν αἰφνιδιασμὸ τῶν στρατευμάτων της, δεδομένου ὅτι

προετοίμαζε αὐτὰ περισσότερο γιὰ στρατιωτικὸ περίπατο, παρὰ γιὰ ἀγῶνες

σκληρούς, πεισματώδεις καὶ ἀποφασιστικούς. Αὐτὴ ἡ κατάσταση εἶχε ὡς

ἀποτέλεσμα τὴν διστακτικότητα τῆς ἐκπλήρωσης τῶν ἀποστολῶν τους καί

τὴν παροχὴ χρόνου στὴν ἑλληνικὴ πλευρὰ γιὰ ἐπιστράτευση καὶ ἐνίσχυση

τῆς ἄμυνας τῆς.

Ἕνα ἄλλο σοβαρὸ σφάλμα τῆς ἰταλικῆς Ἀνώτατης Ἰταλικῆς

Διοίκησης ὑπῆρξε ἡ ἐφαρμογὴ τοῦ σχεδίου της κατὰ τρόπο ἄκαμπτο,

δηλαδὴ ἐπέμενε καὶ κατέβαλε συνεχεῖς προσπάθειες γιὰ τὴν εὐόδωση

τῆς κυρίας προσπάθειας πρὸς Καλπάκι καὶ μὲ τίς ἀρχικὲς διατεθεῖσες

δυνάμεις καὶ δὲν ἐκμεταλλεύθηκε τὴν ἐπιτυχία της στὶς δευτερεύουσες

κατευθύνσεις, τόσο ἐπὶ τοῦ παραλιακοῦ τομέα ὅσο καὶ πρὸς Μέτσοβο, μέ

συνέπεια τὴν φθορὰ καὶ πλήρη ἀποτυχία.

Ἡ ἐπιμονὴ τοῦ Κατσιμήτρου νὰ ἀμυνθεῖ στὴ τοποθεσία Καλπάκι -

Καλαμὰς ποταμὸς (γραμμὴ Ἰβα) καὶ παρὰ τὴν δυσμενῆ ἐξέλιξη τοῦ

ἀγῶνα στὸν τομέα τῆς Πίνδου, τὸν δικαίωσε ἀπόλυτα, δείχνοντας

διορατικότητα καὶ ἐμμονὴ στὶς ἀποφάσεις του. Ἡ τοποθεσίας Ἰβα, πλήν

τῆς ἐξασφάλισης τῆς πόλης τῶν Ἰωαννίνων καὶ τῆς εὐρύτερης κάλυψης

τῆς ζωτικῆς περιοχῆς Μετσόβου, διέθετε καὶ ἱκανοποιητικὴ ὀργάνωση

ἐδάφους, ἀλλὰ καὶ περισσότερο γνώριμη ἦταν στὸ Στρατηγεῖο της

Μεραρχίας καὶ στὶς Μονάδες της.

Ἡ Ἑλληνικὴ ἡγεσία κατόρθωσε, παρὰ τὴν αἰφνιδιαστικὴ ἀπό

ἀπόψεως χρόνου ἐκτόξευση τῆς ἰταλικῆς ἐπιθέσεως, νὰ ἰσορροπήσει την

κατάσταση κατὰ τὴν πρώτη περίοδο καὶ στὴ συνέχεια νὰ πάρει την

πρωτοβουλία ἐνέργειας.

Τρεῖς κυρίως παράγοντες συνέβαλαν στὴν ἐπιτυχία τῶν ἑλληνικῶν

ὅπλων.

• Τὸ ὑψηλὸ φρόνημα τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ καὶ ὁλόκληρου τοῦ

Ἑλληνικοῦ Λαοῦ ἀμυνόμενου κατὰ μιᾶς ἄδικης καὶ τελείως ἀπρόκλητης

ἐπιθέσεως. 12

• Ἡ ἄρτια ἐπιτελικὴ προπαρασκευή, σαφήνεια καὶ ἁπλότητα ὅλων των

πολεμικῶν σχεδίων τῆς χώρας. Αὐτὸ καταφάνηκε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή

τοῦ πολέμου, ὅταν ὁλόκληρος ὁ πολεμικὸς μηχανισμὸς τέθηκε αὐτόματα

σὲ λειτουργία τὰ ξημερώματα τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940 μὲ ἕνα ἁπλὸ καί

λακωνικότατο σῆμα τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ.

• Ἡ ὑποτίμηση ἀπὸ τὴν Ἰταλικὴ Ἡγεσία τοῦ βαθμοῦ προπαρασκευῆς, της

ἑτοιμότητας γιὰ πόλεμο, τοῦ ἠθικοῦ τῶν ἔνοπλων ἑλληνικῶν δυνάμεων

καὶ τῆς ἀξίας τῶν στελεχῶν.

Παρὰ τίς ἀντιξοότητες καιροῦ καὶ ἐδάφους καὶ τὴν ἀσύγκριτη

ὑπεροχὴ τῶν ἀντιπάλων του σὲ δύναμη καὶ πολεμικὰ μέσα, ὁ Ἑλληνικός

Στρατὸς διεξήγαγε, γιὰ ἕνα ἑξάμηνο περίπου νικηφόρο ἀγῶνα κατά των

Ἰταλῶν στὴ Βόρεια Ἤπειρο καὶ προέβαλε ἡρωικὴ ἀντίσταση κατά των

Γερμανῶν στὴ Μακεδονία καὶ στὴν Κρήτη, προκαλῶντας ἔτσι τον

θαυμασμὸ τόσο τῶν Συμμάχων, ὅσο καὶ τῶν ἴδιων τῶν ἀντιπάλων του.

Τὰ ἐπιτεύγματα τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ δὲν ἦταν τυχαία. Ἦταν

ἀποτέλεσμα τῆς ἄρτιας προπαρασκευῆς καὶ τοῦ ὑψηλοῦ ἠθικοῦ του.

Ὅλες οἱ πιθανὲς ἐχθρικὲς ἐνέργειες εἶχαν μελετηθεῖ καὶ ἀντιμετωπιστεῖ

ὑπεύθυνα, ἐνῶ τὰ σχέδια ἐπιστρατεύσεως καὶ ἐπιχειρήσεων διακρίνονταν

γιὰ τὴν ἁπλότητα καί το ρεαλισμό τους.

Εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ἐπισημάνουμε τὴν τεράστια συμβολή της

Ἑλλάδας στὸν ἀγῶνα τῶν Συμμάχων κατὰ τὸν Ἄξονα. Ἐκτὸς ἀπὸ τίς

συνέπειες ἐναντίον τοῦ Ἄξονα στὸ διπλωματικὸ πεδίο, ποὺ εἶχε ὁ πόλεμος

τῆς Ἑλλάδος ἤδη κατὰ τοὺς δύο πρώτους μῆνες, το Νοέμβριο δηλαδὴ καί

τὸ Δεκέμβριο 1940, τὸ γεγονὸς ὅτι παρατάθηκε ἄλλους πέντε μῆνες καί

μάλιστα ὅτι παρασύρθηκε σὲ ἀνάμιξη καὶ ἡ Γερμανία, μὲ ἄμεσο

ἀποτέλεσμα τὴ δέσμευση ἰσχυρότατων ἰταλικῶν καὶ γερμανικῶν

δυνάμεων, ποὺ διαφορετικὰ θὰ ἦταν δυνατὸ νὰ εἶχαν διατεθεῖ σὲ ἄλλα

μέτωπα, ἔδωσε τὴ δυνατότητα στοὺς Βρετανοὺς νὰ σταθεροποιήσουν τη

θέση τους στὴν Ἀφρικὴ καὶ στὴν Ἐγγὺς Μέση Ἀνατολή, μὲ ἐπιπτώσεις

σπουδαιότατες στὴν ἐξέλιξη τοῦ ὅλου πολέμου.

Ἐπιπλέον, σπουδαιότατη ὑπῆρξε ἡ συμβολὴ τοῦ πολέμου της

Ἑλλάδος γιὰ τὴν ἧττα τῶν Γερμανῶν στὸ ἀνατολικὸ μέτωπο. Ἡ ἐμπλοκή

εἰδικὰ τῆς Γερμανίας στὸν πόλεμο αὐτὸ καὶ οἱ εὐρύτερες ἐπιχειρήσεις στά

Βαλκάνια, ποὺ ὑποχρεώθηκε νὰ διενεργήσει, ἦταν ἡ κυριότερη αἰτία γιά

τὴν ἀναβολὴ τῆς ἐνάρξεως τῆς ἐπιθέσεως ἐναντίον τῆς Σοβιετικῆς

Ἑνώσεως κατὰ πέντε ὡς ἕξι ἑβδομάδες. Οἱ συνέπειες τῆς ἀναβολῆς αὐτῆς

ὑπῆρξαν κρισιμότατες γιὰ τοὺς Γερμανούς, καθὼς ἐπῆλθε ὁ βαρύτατος

ρωσικὸς χειμῶνας, πρὶν προφτάσουν νὰ ἐπιτύχουν ἀποφασιστικά

ἀποτελέσματα. Ἔκτοτε ὁ χρόνος ἐργαζόταν εἰς βάρος τους ὡς τὴν τελική

ἧττα. 13

Ἀξίζει τέλος νὰ ἀναφερθεῖ ἡ ἐθελοντικὴ προσφορὰ τῶν Κυπρίων

ἀδελφῶν γιὰ τὴ συμμετοχή τους στὸν ἀγῶνα τῶν Ἑλλήνων. Στήν

Ἑλλάδα, οἱ πρῶτοι Κύπριοι στρατιῶτες ἔφθασαν στὶς ἀρχὲς τοῦ 1941.

Μέχρι τὴν εἴσοδο τῶν Γερμανῶν τὸν Ἀπρίλιο 1941 στὴν Ἑλλάδα, εἶχαν

φθάσει 5000 - 6000 ἄνδρες τοῦ Κυπριακοῦ Συντάγματος. Εἰδικὴ μνεία

πρέπει νὰ γίνει γιὰ περίπου 40 φοιτητὲς ποὺ σπούδαζαν στὴν Ἑλλάδα πού

πολέμησαν ἀπὸ τὴν ἔναρξη τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου στὸ Ἀλβανικό

μέτωπο.