Κλεοπάτρα Ζ' Φιλοπάτωρ - Η Ελληνίδα Φαραώ της Αιγύπτου (69 π.Χ.- 30 π.Χ.)

Κλεοπάτρα Ζ' Φιλοπάτωρ - Ἡ Ἑλληνίδα Φαραώ τῆς Αἰγύπτου (69 π.Χ.- 30 π.Χ.)

Ἡ Κλεοπάτρα (Ἰανουάριος 69 π.Χ. – 12 Αὐγούστου, 30 π.Χ.) ἦταν ἡ τελευταία βασίλισσα τῆς ἑλληνιστικῆς Ἀρχαίας Αἰγύπτου, προτοῦ αὐτή ἀποτελέσει πλέον κομμάτι τῆς πανίσχυρης Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας Ἡ βασιλεία τῆς σηματοδοτεῖ τὸ τέλος τῆς ἑλληνιστικῆς καί τὴν ἀρχή τῆς Ρωμαϊκῆς περιόδου στήν ἀνατολική Μεσόγειο. Ὁ μῦθος τῆς ἐπιβίωσε ὡς τὶς μέρες μας μέσα ἀπό πάρα πολλές δραματοποιήσεις τῆς ἱστορίας τῆς, συμπεριλαμβανομένου τοῦ ἔργου «Ἀντώνιος καί Κλεοπάτρα» ἀπό τὸν Ουίλλιαμ Σαίξπηρ καί πολλῶν σύγχρονων κινηματογραφικῶν ταινιῶν Ἄν καί ἱκανή καί δαιμονία μονάρχης, ἔμεινε διάσημη κυρίως γιατί κατάφερε νά γοητεύσει δύο ἀπό τοῦς ἰσχυρότερους ἄνδρες τῆς ἐποχῆς τῆς, τὸν Γάιο Ἰούλιο Καίσαρα καί τόν Μάρκο Ἀντώνιο, ἀλλά καί γιά τὸ τραγικό τῆς τέλος. Χάρη στή φιλοδοξία καί τὴν προσωπική τῆς γοητεία ἐπηρέασε καθοριστικά τή ρωμαϊκή πολιτική σε μία ἀποφασιστική περίοδο καί κατέληξε νά ἀντιπροσωπεύει, ὅσο καμιά ἄλλη γυναῖκα στήν ἀρχαιότητα, τὸ πρότυπο τῆς ρομαντικῆς μοιραίας γυναίκας.

Ἡ Κλεοπάτρα ἦταν ἀμέσως ἀπόγονος τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, Πτολεμαίου Α' τοῦ Σωτῆρος Ἦταν κόρη τοῦ βασιλιά τῆς Αἰγύπτου, Πτολεμαίου ΙΒ' Αὐλητῇ, μὲ μητέρα τὴν Κλεοπάτρα Ε' Τρύφαινα. Μετά τὸ θάνατο τοῦ Πτολεμαίου ΙΒ' τὸ 51 π.Χ., ξεκίνησε ἡ βασιλεία τῆς μεγαλύτερης ἐν ζωή θυγατέρας τοῦ, τῆς Κλεοπάτρας Ζ', μὲ τὴν ὁποῖα ἔμελλε νά λάβει τέλος ἡ Δυναστεία ποῦ ἵδρυσε ὁ δαιμόνιος Μακεδόνας στρατηγός περίπου τριακόσια χρόνια πρίν Οἱ πηγές ἀναφέρουν πῶς τὴν χαρακτήριζε ἐπίσης μία ἀσυνήθιστη γιά τοῦς Ἕλληνες τῆς ἐποχῆς ἱκανότητα νά μαθαίνει ξένες γλῶσσες, ὄχι μόνο τά αἰγυπτιακά, τή μητρική γλῶσσα τῶν ὑπηκόων τῆς, ἀλλά καί τά Ἀραμαϊκά, τά Ἑβραϊκά, τά Ἀραβικά, τά περσικά καί τά αἰθιοπικά Ὁ Πλούταρχος ἀναφέρει πῶς δέν ἦταν ἐξαιρετικά ὄμορφη, ὅπως συχνὰ τείνουμε νά πιστεύουμε στίς μέρες μας, ὡστόσο ἦταν ἱκανότατη στήν τέχνη τῆς συζήτησης, στό νά γίνεται εὐχάριστη καί νά ψυχαγωγεῖ, στό νά δείχνει ζωντάνια καί εὐφυΐα, κάτι ποῦ αἰχμαλώτιζε τοῦς συνομιλητές τῆς Φιλήδονη, ἐκκεντρική, ὕπουλη, μία ἄστατη μοιραία γυναῖκα, μισητή στό ρωμαϊκό λαό.

Ὅταν πέθανε, τὸ 30 π.Χ. ὁ ποιητής Ὁράτιος, ἀναφώνησε: Ὥρα νά τσουγκρίσουμε . Ὕστερα ἀπό σχεδὸν χίλια χρόνια, ὁ Δάντης τὴν περιέλαβε στόν κύκλο τῶν ἀκόλαστων Χίλια χρόνια μετά ἀπ´ αὐτὸν, ὁ χολιγουντιανός κινηματογράφος ἐξακολουθεῖ νά τὴν ἐμφανίζει ὡς ξελογιάστηκα τῶν ἀντρῶν, ἡ ὁποῖα χρησιμοποιοῦσε φίλτρα, ἀκόμα καί δηλητήρια. Στὴν πραγματικότητα, ἡ Ἑλληνίδα Κλεοπάτρα Ζ´, τελευταία βασίλισσα τῆς Αἰγύπτου, ἦταν πολύ διαφορετική ἀπ´ ὁ,τι τὴν περιγράφουν, τόσο στήν ἐμφάνιση ὅσο καί στό χαρακτῆρα Ὅμως, τὴν ἱστορία τή γράφουν οἱ νικητές - στήν προκειμένη περίπτωση, ὁ Ὁκταβιανός, φανατικός ἐχθρός τῆς, ὁ ὁποῖος ἐξαπέλυσε μία ἐκστρατεία δυσφήμησης ποῦ ἀμαύρωσε γιά αἰῶνες τή μνήμη τῆς Σήμερα, χάρη στήν ἐργασία δεκάδων μελετητῶν, μεταξύ τῶν ὁποίων ἀρχαιολόγοι ὅπως ὁ Φρανκ Γκοντιό καί ἱστορικοί τέχνης ὅπως ὁ Πάολο Μορένο, εἴμαστε σε θέση νά ἀνασυνθέσουμε μὲ ἀκρίβεια τή ζωή καί τὸ χαρακτῆρα, τὴν ἔνδυση καί τις συνήθειες, ἀκόμα καί τή φυσική τῆς ἐμφάνιση Ἄς ξαναζωντανέψουμε λοιπόν τὴν Κλεοπάτρα γιά μία μέρα.

Ἡ ἀναπλάση Πώς ἦταν λοιπόν ἡ αὐθεντική Κλεοπάτρα; Ἦταν μία μικρόσωμη Ἑλληνίδα μὲ λεπτό σῶμα, ὄχι ἀδύνατη, μὲ δέρμα καί μάτια ἀνοιχτού χρώματος. Ὑπάρχουν ἀποδείξεις Εἶναι σχεδὸν βέβαιο ὅτι στή Ρώμη ἡ βασίλισσα πόζαρε γιά τὸ γλύπτη Στέφανο, ὁ ὁποῖος κατασκεύασε ἕνα ἄγαλμα γνωστό ὡς Ἀφροδίτη τοῦ Εσκουιλίνο, ποῦ θεωρεῖται σήμερα ὡς ἡ πιό πιστή ἀπεικόνισης τῆς Κλεοπάτρας , ἀποκαλύπτει ὁ Π. Μορένο, καθηγητὴς στό πανεπιστήμιο τῆς Ρώμης. Τὰ αἰγυπτιακά στοιχεῖα αὐτοῦ τοῦ ἀγάλματος εἶναι πολλά, ἀπό τὸ χτένισμα μέχρι τὸ δοχεῖο τοῦ νεροῦ, ὅπου εἶναι τυλιγμένος ὁ ἱερός ὄφις, δηλαδή ἡ κόμπρα, σύμβολο τῶν βασιλέων τῆς Αἰγύπτου Ἐνδεικτικά εἶναι ἐπίσης τά σανδάλια μὲ κορδόνι καί λεπτὴ σόλα, καθώς καί τὸ βάζο τὸ στολισμένο μὲ τά λεγόμενα φύλλα τοῦ νεροῦ Ἐξάλλου, τὸ πρόσωπο μοιάζει πολύ μὲ τά πορτρέτα τῆς βασίλισσας ποῦ βρίσκονται στή Ρώμη καί στό Βερολῖνο .

Τὸ ὅτι ἦταν μικρόσωμη φανερώνεται κι ἀπό ἕνα ἱστορικό ἐπεισόδιο τοῦ 48 π.Χ.: Γιά νά συναντηθεῖ στήν Ἀλεξάνδρεια μὲ τόν Καίσαρα, ἡ εἰκόσι ἑνός χρονῶν Κλεοπάτρα μεταφέρθηκε μὲ διαταγή τῆς τυλιγμένη σ´ ἕνα χαλί. Τέλος, τὸ πρόσωπο εἶναι ἴδιο - ὡς πρὸς τά τριγωνικά μάγουλα, τή στενή καί μακριά μύτη, τὸ χαμηλό μέτωπο- μ´ ἐκεῖνο τῶν νομισμάτων ποῦ ἀπεικονίζουν τή βασίλισσα. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ ὄψη τοῦ κάτω χείλους , προσθέτει ὁ Μορένο, ποῦ ἐμφανίζει τόν τυπικό προγναθισμό τῆς δυναστείας τῶν Πτολεμαίων, στοὺς ὁποίους ἀνῆκε ἡ Κλεοπάτρα .

Ἴντριγκες καί διαφθορά

Σχετικά μὲ τὸ χαρακτῆρα τῆς, δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ βασίλισσα ἦταν ἱκανή γιά αὐλικές ἴντριγκες, ἀλλά πρέπει νά σκεφτοῦμε ὅτι ἦταν μόλις δεκαοχτώ χρονῶν ὅταν ἔπεσε στοὺς ὤμους τῆς τὸ τεράστιο βάρος τῆς διοίκησης ἑνός βασιλείου ὑπό διάλυση, μὲ τοῦς ἰσχυρούς Ρωμαίους νά εἶναι κύριοι τῆς περιοχῆς Ἡ Κλεοπάτρα υἱοθέτησε μία πολιτική τολμηρή ἀλλά ρεαλιστική, βασισμένη στήν ἑλληνιστικῆ παράδοση. Οἱ συνωμοσίες καί οἱ δηλητηριάσεις, οἱ συμβιβασμοί καί οἱ προδοσίες δέν ἦταν προνόμιό τῆς, καθώς συνηθίζονταν στήν ἀρχαία πολιτική ζωή, συμπεριλαμβανομένης τῆς Ρωμαϊκῆς Ἡ Κλεοπάτρα νοιαζόταν γιά τις συνθῆκες ζωῆς τῶν κατοίκων τῆς Αἰγύπτου, γι´ αὐτό καί ἐπέκτεινε τά ἔργα ἄρδευσης

Ἡ μυθική μεγάλη ἐρωμένη εἶχε μόνο δύο ἔρωτες: τόν Καίσαρα καί τόν Ἀντώνιο Στοὺς γάμους τῆς ἐπέδειξε πολιτικό ταλέντο, συνδέοντας τή βασιλεία τῆς μὲ τοῦς Ρωμαίους κυρίαρχους, μέσω μιᾶς οἰκογενειακής σχέσεις ποῦ ἦταν καί μία συμμαχία δυναστειῶν Ἔδωσε παιδιά τόσο στόν Καίσαρα ὅσο καί στόν Ἀντώνιο, διάδοχο τοῦ Ἰουλίου Καίσαρα στήν τριανδρία. Ὁ Καισαρίωνας, γιός τοῦ Καίσαρα, ὑπῆρξε μία προσεκτική ἐπενδύση . Παρ´ ὅλα αὐτά, δέν ἀπέδωσε, γιατί ὁ ἀγῶνας γιά τὴν ἐξουσία κερδήθηκε ἀπό τόν Ὁκταβιανό, ὁ ὁποῖος φρόντισε νά βάλει νά δολοφονήσουν τόν ἀθῶο Καισαρίωνα.

Ἡ πλήρης λοιπόν εἰκόνα εἶναι αὐτή μιᾶς λεπτῆς καί ἔξυπνής νέας γυναίκας, ἡ ὁποῖα ἀνατράφηκε γιά νά κυβερνᾶ καί ἦταν ἱκανή νά γοητεύει περισσότερο μὲ τή μόρφωση παρά μὲ τὴν ἐμφανήση τῆς Ὁ Ἕλληνας ἱστορικός Πλούταρχος τὴν περιγράφει ὡς προκλητική παρά ὡραία . Φαίνεται ὅτι αὐτή ἡ προκλητικότητα γοήτευσε τόν τότε 54άχρονο Ἰούλιο Καίσαρα. Ἡ Κλεοπάτρα εἶχε ἀσυνήθιστη προσωπικότητα. Μιλοῦσε δώδεκα γλῶσσες καί ἦταν ἡ πρώτη ἀπό τοῦς Πτολεμαίους, ποῦ ἤδη κυβερνοῦσαν τὴν Αἴγυπτο ἐπί 300 χρόνια, ἡ ὁποῖα ἔμαθε τὴν αἰγυπτιακή, γλῶσσα τοῦ λαοῦ τῆς - οἱ πρόγονοί τῆς μιλοῦσαν μόνο ἑλληνικά

Τὸ ὄνειρο μιᾶς αὐτοκρατορίας

Ἐκμεταλλευόμενη ὅσο καλύτερα μποροῦσε αὐτά τῆς τά προτερήματα, ἡ Κλεοπάτρα πιθανόν νά ἐνέπνευσε στόν Καίσαρα τὴν ἰδέα μιᾶς μεγάλης ἐκστρατείας στήν Ἀνατολή, στὰ χνάρια τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, μὲ τὴν ἐλπίδα νά ξαναδώσει στήν Αἴγυπτο τὸ χαμένο τῆς γόητρο καί κῦρος Το ὄνειρο τῆς διακόπηκε στίς εἴδους τοῦ Μαρτίου μὲ τή δολοφονία τοῦ Ἰουλίου Καίσαρα. Ὅμως, ἡ Κλεοπάτρα δέν τὸ ἔβαλε κάτω καί συνέχισε νά ὑποβάλει τὴν ἰδέα τῆς αὐτοκρατορίας στόν Ἀντώνιο, πραγματικό διάδοχο τῆς πολιτικῆς τοῦ Καίσαρα. Ὁ Ἀντώνιος ἦταν καλός μαχητής, ἀλλά ἀποδείχθηκε κάκιστος πολιτικός. Καί ἡ βασίλισσα τῆς Αἰγύπτου χρειάστηκε ν´ ἀντιμετωπίσει τόν Ὁκταβιανό, ἕναν ὕπουλο ἀλλά ἐξαιρετικά συνετό ἀντίπαλο Ἔτσι ἡ κληρονομιά τοῦ Καίσαρα μοιράστηκε ἀνάμεσα στόν Ἀντώνιο, μελλοντικό σύζυγο τῆς Κλεοπάτρας, τόν Λέπινδο καί τόν Ὁκταβιανό Σύντομα ὁ τελευταῖος ἀντιλήφθηκε ὅτι ὑπό τὴν ἀρχηγία τῆς Κλεοπάτρας ἡ Αἴγυπτος θά μποροῦσε νά γίνει πράγματι σημαντικό κέντρο δύναμης ἐπικίνδυνο γιά τὸ ρωμαϊκό κράτος. Ὁ Ὁκταβιανός ξεκίνησε μία συστηματική δυσφημιστική ἐκστρατεία, τὴν πρώτη τοῦ ἀρχαίου κόσμου, ἐναντίον τῆς βασίλισσας.

Γιά τά σποτ χρησιμοποίησε τή φήμη καί τὸ ρητορικό ὕφος λογίων καί ποιητῶν, ὅπως ὁ Βιργίλιος καί ὁ Ὁράτιος, ἡ ρητόρων ὅπως ὁ Κικέρωνας. Στὸ πρόσωπο τῆς Κλεοπάτρας ἄρχισαν νά ἐνσαρκώνονται ὅλα αὐτά ποῦ ὁ ρωμαϊκός πολιτισμός θεωροῦσε ἀρνητικά Ἦταν ξένη, δηλαδή δέν ἦταν Ρωμαία ὑπήκοος, καί, τὸ σημαντικότερο, ἀποτελούμε μέρος ἑνός κόσμου διεφθαρμένου καί ἀναξιόπιστου: τοῦ ἀνατολίτικού Γιά νά ξεχαστεῖ ἡ ἀριστοκρατικὴ ἑλληνική καταγωγή τῆς ἄρχισε νά διαδίδεται ὅτι τὸ δέρμα τῆς ἦταν μελαψό. Τέλος, κατακρίθηκε ὡς γυναῖκα ποῦ λάμβανε μέρος στήν πολιτική ζωή, χρησιμοποιῶντας τή διεστραμμένη γοητεία τῆς, ἱκανή νά διαφθείρει ἕναν ἄξιο Ρωμαῖο πολίτη ὅπως ὁ Ἀντώνιος Στὴν πραγματικότητα, στόχος ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Ἀντώνιος, τόν ὁποῖο ὁ Ὁκταβιανός κατόρθωσε νά παραμερίσει, ἀποφεύγοντας τόν κίνδυνο ἑνός νέου ἐμφυλίου πολέμου. Παράλληλα, διέβαλε γιά αἰῶνες τὴν εἰκόνα ἐκείνου τοῦ ἱκανοῦ, χαριτωμένου καί πολύ μορφωμένου ἀλλά λίγο τολμηροῦ κοριτσιοῦ, τὸ ὁποῖο ὑπῆρξε στήν πραγματικότητα ἡ Κλεοπάτρα Ζ´, ἡ τελευταία Ἑλληνίδα βασίλισσα τῆς Αἰγύπτου