Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τοῦ Ρήγα Φεραῖου

    Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τοῦ Ρήγα Φεραῖου

Ὁ Ρήγας Βελεστινλής (Φεραῖος) κατά τή διάρκεια της δεύτερης παραμονῆς του στὴ Βιέννη ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1796 ἕως τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1797 ἀνέπτυξε ἔντονή ἐκδοτική δραστηριότητα ἐντασσόμενη στὸ ἐπαναστατικό του σχέδιο γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος καὶ των ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν Γιὰ τον σκοπό αὐτὸ τύπωσε τή μεγαλειώδη δωδεκάφυλλη Χάρτα της Ἑλλάδος, τή Νέα Χάρτα τῆς Βλαχίας, τή Γενική Χάρτα τῆς Μολδοβίας, τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ τὰ βιβλία Νέος Ἀνάχαρσις καὶ Ο Ἠθικός Τρίπους. Καὶ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἐκδόσεις κατόρθωνε καὶ ἔπαιρνε τὴν ἀδείᾳ ἀπὸ τὴν λογοκρισία τῆς Αυστριακής Ἀστυνομίας, χωρίς νὰ γίνει ἀντιληπτή ἡ ἐπαναστατική του δράση. Ἀπέκρυπτε ἐντέχνως το ἐπαναστατικό του σχέδιο μέ τὴν συνωμοτική του δραστηριότητα , κατορθώνοντας μάλιστα νὰ πάρει ἀπὸ τὶς ἀρχές τῆς Αὐστρίας διαβατήριο γιὰ τὴν Ἑλλάδα Τὰ ἐπαναστατικά του μόνο ἔργα Νέα Πολιτική Διοίκησις, Θούριος τ τύπωσε παράνομα κλεισμένος στὸ τυπογραφεῖο τῶν Σιατιστινών ἀδελφῶν Πούλιου , καθώς καὶ το Στρατιωτικόν Ἐγκόλπιον γιατί ἤξερε ὅτι πλέον δὲν θὰ ἦταν δυνατόν νὰ παραπλανήσει την αὐστριακή λογοκρισία. Τελικά τὰ δύο αὐτὰ βιβλία δὲν εἶδαν το φῶς τῆς δημοσιότητας, διότι κατασχέθηκαν ἀπὸ τὴν Αὐστριακή Ἀστυνομία, μετά τήν προδοσία του τον Δεκέμβριο του 1797 στὴν Τεργέστη ἀπὸ ἕναν τυχάρπαστο ΄Ἕλληνα ἔμπορο Ἰδιαίτερα ἐπισημαίνουμε ὅτι ἡ Αὐστριακή Ἀστυνομία μετά τήν προδοσία ἔλαβε γνώση τῆς επαναστατικής δράσης τοῦ Ρήγα, ὁ ὁποῖος κατόρθωνε νὰ τήν συγκαλύπτει. Κατ' αὐτὸν τὸν τρόπο καταρρίπτονται οἱ κατηγορίες ποῦ ἐκτοξεύθηκαν ἐναντίον του Ρήγα ὅτι τάχα ἦταν "ἐπιπόλαιος ἐξεταστής τῶν πραγμάτων" .

Τὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση

τῆς εἰκόνας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου

Ἐνδιαφέρουσες εἶναι οἱ πληροφορίες ποῦ βρίσκουμε στὰ ἀνακριτικά ἔγγραφα γιὰ τὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἀπὸ τον Ρήγα.

Χαρακτηριστικά τονίζεται ὅτι ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνος τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου εἶχε ἀναμορφωτικό χαρακτῆρα γιὰ τοῦς σκλαβωμένους, διότι θὰ τοὺς θύμιζε τὰ κατορθώματά του, τὴν ἀνδρείαν του, τὴν ἀγωνιστικότητά του: "Ὁμολογεῖ ὁ Ρήγας, ὅτι ἐπί τῷ αὐτῷ σκοπῷ τῆς ἀναμορφώσεως ( τοῦ ἔθνους του) ἐχάραξε παρά τῷ Μύλλερ καὶ ἐξετύπωσε παρά τῷ Νίτς 1200 ἀντίτυπα τὴς εἰκόνος τὴς παριστανούσης Ἀλέξανδρον τὸν Μέγαν, ἧς έκτυπον συνάπτεται ἐνταῦθα ὑπὸ ὁ στοιχεῖον D καὶ ἥτις είνε ἀντίγραφον καλλιτεχνήματος ἐκ τοῦ ἐνταῦθα Μουσεῖου, ὅτι δὲ εἰς τὴν εἰκόνα ταύτην προστέθηκεν αὐτός τᾶς επ' αὐτῆς ἐμφαινομένης παρατηρήσεις περί τῶν πράξεων τοῦ ἥρωος τούτου γαλλιστί καὶ Ἑλληνιστὶ Καὶ τινας μὲν τῶν τοιούτων χαλκογραφιῶν διένειμεν εἰς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τάς δὲ λοιπάς παρέδωκεν εἰς τὸν ἤδη μνημονευθέντα Ἀβράμην πρὸς πώλησιν ἀντί 20 κρεϋτσαρίων κατ' ἀντίτυπον" .


Ἐπίσης οἱ Σύντροφοι τοῦ Ρήγα Δημήτριος Νικολίδης, Παναγιώτης Ἐμμανουὴλ, Θεοχάρης Τουρούντζιας ὁμολογοῦν τὴν "ἐπαναστατικήν πρόθεσιν" τοῦ Ρήγα, τὴν ὁποία εἶχε μὲ τή δημοσίευση τῶν Χαρτῶν, τῶν βιβλίων καὶ τὴς εἰκόνος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:

"Ὁ Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας....ὁμολογεῖ..α) Ὅτι εἶχε γνῶσιν της προθέσεως τοῦ Ρήγα, ἤν εἶχεν οὗτος παρασκευάζων τοὺς ἑλληνικοὺς χάρτας, μεταφράζων το τέταρτον μέρος τοῦ Ἀναχάρσιδος καὶ ἐκδίδων τὰς εἰκόνας Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου, καὶ παρατηρεῖ ὅτι ἔλαβε παρά τοῦ Ρήγα πρὸς πώλησιν τρεῖς τοιούτους ὁλοκλήρους χάρτας καὶ 50 ἀντίτυπα τῶν εἰκόνων καὶ ὅτι ἀπέστειλε ταῦτά πρὸς τὸν ἐν Σεμλίνω ἀδελφὸν τοῦ Γεώργιον Τορούντζιαν" .

Ὁμοίως στὸ ἔγγραφο πρὸς το Ὑπουργεῖον της Ἀστυνομίας τονίζεται ἰδιαίτερα ὅτι ὁ Ρήγας τύπωσε την εἰκόνα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις γιά τὴν ἀνδρεία του: "Ἐκ τῆς πορείας τῆς ἀνακρίσεως τῶν φυλακισθέντων ἀπεδείχθη κατ' οὐσίαν ὅτι ὁ Ρήγας Βελεστινλής ἐσκόπευε πράγματι νὰ παρασκευάση ἐπανάστασιν ἐν Ἑλλάδι πρός ἀποκατάστασιν τὴς ἀρχαίας ἐλευθερίας, καθόσον οἱ συνένοχοί του κατέθεσαν εἰς βάρος του τὰ ἐξῆς...4) Ὅτι ἐξέδωκεν εἰκόνα Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του, τα εἰκόνας δέ αὐτὰς, τους χάρτες καί τα ἀντίτυπα των ἀνωτέρω βιβλίων ἐν μέρει ἐπώλησεν εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, κατά μέγα μέρος ὅμως ἀπέστειλεν εἰς Ἑλλάδα, Μολδαβίας καί Βλαχίαν πρός πώλησιν, διὰ νὰ διαφωτίση τοὺς κατοίκους καί νὰ παραστήσῃ εἰς αὐτούς τήν ἀντίθεσιν τῆς παλαιὰς καί σημερινῆς τῶν καταστάσεως.."

Παράλληλα ὁ ὑπουργὸς τῆς Ἀστυνομίας Pergen στὴν "Βραχεῖα ἔκθεση πρός τήν Αὐτοῦ Μεγαλειότητα" τὸν αὐτοκράτορα Φραγκίσκο ἔγραφε ὅτι,

"Ὥς προπαρασκευαστικόν μέσον πρός τὸν σκοπόν τοῦτον συνέταξε καί διέδωκεν ὁ Ρήγας σφόδρα ἐπαναστατικόν τραγούδι, τον Φούριον ὕμνον, ἡτοίμασε χάρτας τῆς Ἑλλάδος καί τῶν γειτονικῶν χωρῶν, ἐκ τῶν ὁποίων εἰς απετελείτο από12 φύλλα, ἐτύπωσε δέ μέγαν ἀριθμόν ἀντιτύπων, μετέφρασεν ἑλληνιστί το τέταρτον μέρος τοῦ βιβλίου Ἀνάχαρσις μὲ πολιτικὰς σημειώσεις καί τί ἠθικὸν τρίπουν. Ἐξέδωκεν εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου μὲ παρατηρήσεις περί τῆς ἀνδρείας του. Ἐπώλησεν ἐκ ὅλων τῶν ἀνωτέρω μέρος εἰς πολλούς Ἕλληνας ἐνταῦθα, τὰ πολλά ὅμως ἔστειλεν εἰς τὴν Μολδαβίαν, την Βλαχίαν καί τὴν Ἑλλάδα μὲ τὴν πρόθεσιν νὰ κάμη εἰς τους Ἕλληνας αἰσθητήν τὴν ἀντίθεσιν μεταξύ τῆς παλαιὰς καί τῆς σημερινῆς τῶν καταστάσεως" .

Ἐνδιαφέρον ἔχει νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι στὸν κατάλογο των ἀντικειμένων ποῦ κατασχέθηκαν κατά τὴ σύλληψη του Ρήγα καί τα ὁποία βρίσκονταν στὰ γραφεῖα της Ἀστυνομίας περιέχονταν καί ἀντίτυπα ἀπὸ τις χαλκογραφίες της εἰκόνας του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου:

"Ἐν Κιβώτιον σημειούμενον G.C. αριθ. 2 ἐν ὦ ὑπῆρχον 204 χάρται σκοτεινοί καί..77 χαλκογραφίαι δακτυλολίθου παριστώντος τόν Μέγαν Ἀλέξανδρον σχεδιασθεῖσαι ἀπὸ πολύτιμον λίθον ὑπάρχοντα ἐν τῷ αυτοκρατορικώ μουσείῳ καί δημοσιευθεῖσαι ὑπὸ τοῦ Ρήγα Βελεστινλή" .

Γιατί ὁ Ρήγας τύπωσε τήν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου; Ὁ Ρήγας ἐνέτασσε τὰ ἔργα του στό ἐπαναστατικό τοῦ σχέδιο γιά τὴν ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων καί τῶν ἄλλων Βαλκανικῶν λαῶν με σκοπό την ἀποτίναξη τῆς ἀπολυταρχικής Ὀθωμανικῆς ἐξουσίας καί την ἀπόκτηση της ἐλευθερίας Πρῶτα μὲ τὸν Θούριο του ἤθελε νὰ ἐνισχύσει το ἠθικὸ τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων γιά το δίκαιον τῆς ἐπαναστάσεως τοὺς καί παράλληλα νὰ ἐνισχύσει την ιστοἱστορική τους αὐτογνωσία μὲ τὰ ἔργα, τὰ ὁποία τόνιζαν τὴν ἔνδοξη καταγωγή τους ὡς ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἐντάσσονται ἡ ἔκδοση τῶν βιβλίων Νέος Ἀνάχαρσις, Τὰ Ὀλύμπια καθώς καί τῆς εἰκόνας τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου

Χαρακτηριστικά εἶναι αὐτὰ ποῦ γράφει ὁ σημαντικός ἱστορικός τοῦ Ρήγα Ἀλέξανδρος Βρανούσης, (1921-1993), ὅτι "ἡ εἰκόνα μόνη της ἦταν ἀρκετή γιά νὰ ζωντανέψη το θρῦλο τοῦ Μεγαλέξανδρου καί ν' ἀναζωπυρώση τὴν ἐθνική ὑπερηφάνεια καί τὸν πατριωτικό ζῆλο τῶν ὑποδούλων, ποῦ πρόσμεναν μὲ λαχτάρα ν' ἀναφανῆ κι ἀνάμεσα τους ὁ ἀντάξιος ἀπόγονος ἡ μιμητής τοῦ μεγάλου Μακεδόνα τιμωρός τῶν Ἀσιατῶν καί λυτρωτής τοῦ Γένους" .

Γι' αὐτὸ ἐξ ἀλλοῦ ὁ Ρήγας στὸν Ὕμνο Πατριωτικό, στροφή 33, προσκαλεῖ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸν τάφο καί νὰ δεῖ τοῦς ἀπογόνους του, ποῦ εἶναι ἀντάξιοί του καί μὲ ἀνδρεία πολεμοῦν καί κατατροπώνουν τοῦς ἐχθροὺς τους. Η "ἀνδρεία", ποῦ διακρίνει τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως γράφει καί στὴν ἔκδοση τῆς εἰκόνας του, χαρακτηρίζει πλέον καί τοὺς σκλαβωμένους ἐπαναστάτες τῆς ἐποχῆς του:


"Ἀλέξανδρε, τώρα νὰ βγῆς
ἀπὸ τὸν τάφον, καί νὰ ἰδῆς
τῶν Μακεδόνων πάλιν
ἀνδρείαν τὴν μεγάλην,
πῶς τοῦς ἐχθροὺς νικοῦνε,
μὲ χαρά στὴ φωτιά!".

Ἐπίσης ὁ Ρήγας το ὄνομα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου το ἀναγράφει με κεφαλαία γράμματα στό περιθώριο τοῦ φύλλου 12 τῆς Χάρτας τῆς Ἑλλάδος (νὰ τεθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα). Ὁμοίως στό φύλλο 9 στό Γραφικό ποταμό σημειώνει "ἐδῶ νίκησε πρῶτον ὁ Ἀλέξανδρος τὸν Δαρεῖον". (Νὰ ταθεῖ εἰκόνα ἀπὸ τὴ Χάρτα) καί στό φύλλο 8 στὴν πόλη Πέλλα σημειώνει "Ἀλεξάνδρου πατρίς". Ἀκόμη ὁ Ἀλέξανδρος ἀναφέρεται στὰ νομίσματα τῆς Χάρτας της Ἑλλάδος, φύλλο 12, "Ο Ἀλέξανδρος τόξον εἰς θήκην. Ρόπαλον καί στάχυς. της Μανγγάλιας" καί στό φύλλο 5, "Ἀλέξανδρος Ζεύς Παντοκράτωρ καί μονογρ. Αλ." .

Ἐπισημαίνουμε ὅτι σὲ μία ἐποχῆ θριάμβου του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ὁ ὁποῖος εἶχε καταλύσει τὴν ἐξουσία τῆς Βενετίας κατά το 1797 καί ὅλοι τὸν ὑμνούσαν ὡς ἐλευθερωτή, ὁ Ρήγας δέν ἔγραψε ὑπέρ του οὔτε μία λέξη οὔτε ἓνα ἕνα στίχο, ὅπως ἔκαναν ἄλλοι Ἕλληνες . Ἀντίθετα ὁ Ρήγας τήν ἐποχῆ αὐτὴ το 1797 τύπον τήν εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, τονίζοντας τήν ἀνδρεία του καί προσφέροντάς τόν ὡς πρότυπο στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες, γιά τήν πορεία τῆς ἐλευθερώσεώς τους, ὅτι μόνοι τους θὰ τήν ἀποκτήσουν, χωρίς νὰ προσβλέπουν στῶν ξένων τὴ βοήθεια.

Ἡ ἔκδοση τῆς εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου, Βιέννη 1797

Ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε, ὅπως ἔχουν δείξει οἱ μελέτες του Γ. Λαϊου καὶ τὴς ΄Ολγας Γκράτσιου , τὴν ἤδη δημοσιευθεῖσαι εἰκόνα του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου κατά το 1749 καὶ ὄχι απ' εὐθείας ἀπὸ τὸν ἀνάγλυφο ἀχάτη του Αὑτοκρατορικού Μουσεὶου, ὅπως εἶναι δυνατόν κανείς νὰ ὑποθέσει ἀπὸ την ἔκδοση του Ρήγα. Χαράκτης της προσωπογραφίας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου ἦταν ὁ Φρανσουά Μήλλερ, (Francois Muller, 1755-1816), ὁ οποίος ἦταν καὶ χαράκτης τὴς δωδεκάφυλλης Χάρτας τῆς Ἑλλάδος, Βιέννη 1797, ἀλλὰ καὶ τῶν χαρτῶν Βλαχίας καὶ Μολδαβίας , Βιέννη 1797. Τὸ μονόφυλλο μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου τυπώθηκε στὸ τυπογραφεῖο τοῦ Ἰακώβου Νιτς σὲ χίλια διακόσια ἀντίτυπα καὶ σὲ διαστάσεις του τυπωμένου 28.5 εκ Χ 43.5 εκ.

Ἡ εἰκόνα περιμετρικά ἔχει ἕνα λεπτό πλαίσιο καὶ στὸ μέσον βρίσκεται ἡ προσωπογραφία τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ ὁποία περιβάλλεται ἀπὸ τέσσερις παραστάσεις "τὰ τριγυρινά εἰκονίσματα", ὅπως τὰ ἀποκαλεῖ ὁ Ρήγας, ἐνῶ μεταξύ τους στὶς τέσσερις γωνίες χαράσσονται οἱ μορφές τὼν στρατηγῶν τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου: Ἀντίγονος, Κάσσανδρος, Πτολεμαῖος καὶ Σέλευκος.

Οἱ 4 παραστάσεις
Τὸ 1. τὴς θριαμβευτικήν εἴσοδόν τοῦ εἰς τὴν Βαβυλῶνα
Το 2. τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν .
Το 3. τὴν ἧτταν τοῦ Δαρείου
Το 4. τὴν φαμίλιαν του νικημένου τούτου βασιλέως εἰς τοῦς πόδας το Ἀλεξάνδρου

Πάνω καὶ κάτω ἀπὸ τὴ μορφή του Μ. Ἀλεξάνδρου ὁ Ρήγας ἔχει γράψει τὰ σχετικά μὲ το μονόφυλλο καὶ μία σύντομη ἱστορία του Μ. Ἀλεξάνδρου στὰ ἑλληνικά ἀριστερά καὶ γαλλικά στὰ δεξιά χωρίζοντάς τὰ μὲ μία κάθετο γραμμή. Τὸ ἑλληνικό κείμενο ἔχει ὥς ἐξῆς:

"Το ἐγχάραγμα τοῦτο παριστάνει το πρόσωπον τοῦ Ἀλεξάνδρου, καὶ τῶν 4 ἀρχιστρατήγων του, καθ' ὁμοίωσιν μιᾶς Ἀνατολίτικής κόκκινης πέτρας ἀγαθοῦ, ἥτις εὑρίσκεται εἰς το αὐτοκρατορικόν ταμεῖον ἐν Βιέννη. Τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα, παριστάνουν το 1. της θριαμβευτικήν εἴσοδόν του εἰς τὴν Βαβυλῶνα Τὸ 2 τὴν φυγήν τῶν Περσῶν εἰς τὸν Γρανικόν ποταμόν. Τὸ 3 την ἧτταν τοῦ Δαρείου καὶ το 4 τήν φαμίλιαν τοῦ νικημένου τούτου βασιλέως εἰς Ορους πόδας τοῦ Ἀλεξάνδρου

Ὁ Ἀλέξανδρος γεννηθεί εἰς Ορους 355 πρό Χριστοῦ, ἐσπούδαξε τήν φιλοσοφίαν εἰς τὸν Ἀριστοτέλη, ἔκαμε τὰ πρῶτα δείγματα τῆς ἀνδρείας, καὶ τῆς πολεμικῆς ἀξιότητός τοῦ εἰς τήν μάχην τῆς Χαιρωνείᾳ, ὑπὸ τήν διοίκησιν τοῦ πατρός τοῦ, καὶ διεδέχθη τὸν θρόνον τῆς Μακεδονίας 21 χρόνου, γνωρισθείς ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων εἰς Ορους 333, διεύθυνε τᾶς δυνάμεις τῶν κατά τῶν Περσῶν, ἐχάλασε τήν αὐτοκρατορίαν τῶν εἰς τήν Ἀσίαν καὶ Ἀφρικήν, καὶ τήν ἥνωσε με τήν εἰδικήν τοῦ Πολλαί ἀξιόλογοι πόλεις, σχεδόν καὶ τὴν σήμερον ἀκόμη, τῷ χρεωστοῦν τὴν ὕπαρξιν τους. Ἀπέθανεν 32 χρόνων, βασιλεύσας 12.

Ἐξεδόθη παρά τοῦ Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού,
χάριν τῶν Ἑλλήνων καὶ φιλελλήνων, 1797".

Παρατηροῦμε ὅτι στήν πρώτη ἑνότητα του κειμένου ὁ Ρήγας περιγράφει το περιεχόμενο τῆς εἰκόνας Τονίζει ἰδιαίτερα "τα 4 τριγυρινά εἰκονίσματα" μὲ τὶς παραστάσεις ἀπὸ γεγονότα τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου Σκοπὸς τοῦ ἦταν νὰ δώσει παραστατικά το μεγαλεῖο τῆς δράσης τοῦ, ὥστε νὰ δημιουργεῖ τόν ἀνάλογό ψυχολογικό ἀντίκτυπο στοὺς ἀναγνῶστες. Γι' αὐτὸ ἐξ ἄλλου καί ἀρίθμησε τὶς παραστάσεις αὐτὲς, ἐνῶ ἡ ἀρίθμηση ἀπουσιάζει ἀπὸ τὴν πρωτότυπο εἰκόνα ποῦ ὁ Ρήγας χρησιμοποίησε.
Ἔτη δεύτερη ἑνότητα γράφει μία σύντομη περιεκτική ἱστορία τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου . Οἱ λέξεις εἶναι διαλεγμένες γιά τὸν σκοπό του, νά ἐνδυναμώσει δηλαδή το φρόνημα τῶν σκλαβωμένων Ἑλλήνων Πρῶτα ἀναγράφει το ἔτος γέννησης τοῦ Ἀλεξάνδρου καί μετά τὴν ἐκπαίδευσή του στὴ φιλοσοφία ἀπὸ τον μεγαλύτερο φιλόσοφο τον Ἀριστοτέλη Η ἀναφορά αὐτὴ του Ρήγα στὴν ἐκπαίδευση δὲν εἶναι τυχαία, διότι γνωρίζουμε καί ἀπὸ τὰ ἀλλὰ ἔργα του τὴ σημασία ποῦ ἔδινε στὴν ἐκπαίδευση γιά τὴν πνευματική πρόοδο καί ἀνάπτυξη του ἀνθρώπου Γι' αὐτὸ ἐξάλλου καί στὰ "Δίκαια του Ἀνθρώπου", ἄρθρο 22, τονίζει με νόημα ὅτι "Ὅλοι χωρίς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νά ἠξεύρουν γράμματα...Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπή μὲ τὴν ὁποίαν λάμπουν τα ἐλεύθερα ἔθνη".
Στὴ συνέχεια τονίζει την ἀνδρεία καί την "πολεμική δεξιότητα" του Μ. Ἀλεξάνδρου καί ὅτι διαδέχθηκε "τον θρόνον της Μακεδονίας", χωρίς νά ἀναφερθεῖ στὴ δολοφονία του Φιλίππου καί τοῦτο διότι ὁ Ρήγας ἐνδιαφέρεται νά δώσει θετικές πληροφορίες γιά τον Ἀλέξανδρο, νά εἶναι πρότυπο στούς σκλαβωμένους Ἕλληνες Με ἔμφαση γράφει ὅτι ἀνακηρύχθηκε ἀρχηγός τῶν Ἑλλήνων καί κατεύθυνε τις δυνάμεις τους ἐναντίον τῶν Περσῶν, τῶν ποίων κατέστρεψε την αὐτοκρατορία, προσδίδοντας με τις φράσεις αὐτὲς μία δυναμική γιά τὸν συσχετισμό "Πέρσες-Τοῦρκοι", γιά νά προκαλέσει τοῦς ἀναγκαίους συνειρμούς στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες
Παράλληλα τονίζει μὲ νόημα ὅτι πόλεις ποῦ ἱδρύθηκαν ἀπὸ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὑπάρχουν μέχρι τὴν ἐποχῆ του, θέλοντας νά δείξει στοὺς Ἕλληνες τὴν διηνεκῆ παρουσία του Ἀλεξάνδρου, ὅτι δηλαδή δὲν βρίσκεται στό ἀπωτέρω παρελθόν, αλλά ἐφίσταται μέχρι "καί την σήμερον ακόμι". Στὸ τέλος του κειμένου δίνεται ἡ πληροφορία ὅτι εἶναι ἔργο του ἀναγράφοντας ὁλογράφως το ὄνομα του: "Ἐξεδόθη παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού χάριν των Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων. 1797". Δὲν ἀναγράφεται ὅμως το ὄνομα του χαράκτη καί του τόπου ἔκδοσης, στοιχεῖα ποῦ τα γνωρίζουμε ἀπὸ τα ἀνακριτικά ἔγγραφα Σημειώνουμε ὅτι ἡ ἴδια φράση "χάριν τῶν Ἑλλήνων καί Φιλελλήνων" καί ἐπί πλέον το ὄνομα του χαράκτη καί το τόπου ἔκδοσης ἀναγράφονται στὴ Χάρτα της Ἑλλάδος καί στοῦς χάρτες Βλαχίας καί Μολδαβίας.


Μνήμη Μ. Ἀλεξάνδρου

Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἐπέζησε στὴ συνείδηση τῶν Ἑλλήνων μέσῳ τοῦ μεσαιωνικοῦ μυθιστορήματος καί τὴ Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου, ὅπως διεξοδικά καί ἐμπεριστατωμένα γράφει ὁ Γιῶργος Βελουδής καί μέχρι τὴν ἔκδοση τοῦ Ρήγα του 1797 οἱ λαϊκές αὐτὲς ἐκδόσεις γιά τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο, ἡ "Ρημάδα" καί ἡ "Φυλλάδα", ἦταν δώδεκα καί ἕξι ἀντίστοιχα Στὴ διατήρηση της μνήμης του Μ. Ἀλεξάνδρου θά συνέβαλε ἡ Φιλολογική Ἐγκυκλοπαίδεια του Ι. Πατοῦσα , ὅπου ἀνθολογήθηκαν οἱ Νεκρικοί Διάλογοι του Λουκιανοῦ ποῦ ἔχουν σχέση μὲ τὸν Μ. Ἀλέξανδρο, ὅπως ἐπίσης καί ὁ "βίος του Ἀλεξάνδρου" του Πλουτάρχου στοὺς Παράλληλους βίους ποῦ μεταφράσθηκαν καί εκἐκδόθηκαν στό Βουκουρέστι το 1704 στήν ἁπλή γλῶσσα ἀπό τον Κωνσταντῖνο γιό τοῦ Ἡγεμόνα "Πάσης Οὑγγροβλαχίας Ἰωάννου Κωνσταντίνου Βασσαράβα Βραγκοβάνου" .

Σημειώνουμε ὅτι στόν Ἔρμη το Λόγιο , Βιέννη 1819, δίνεται ἤ πληροφορία ὅτι μεταφράζεται ἀπὸ τὰ γερμανικά το βιβλίο του "Ι. Φρέσσλερ" με τίτλο "Ἀλέξανδρος ὁ πορθητής" με τα κατορθώματά του, θεωρούμενο, ὅπως σημειώνεται, "ἐπωφελές σύγγραμμα, αναγκαίον εἰς το γένος ἡμῶν" καί συνιστᾶται ἤ ἀναγραφή συνδρομητῶν γιά τὰ ἔξοδα τῆς ἐκδόσεως του. Μάλιστα ἐπισημαίνεται ὅτι "ἤ ἐπιγραφή καί ἤ ὕλη του βιβλίου εἶναι ἱκανά νά κινήσωσι την φιλοτιμίαν ἑκάστου Ἕλληνος καί φιλέλληνος νά το ἀποκτήση". Ἀργότερα στά 1846 ὁ Διονύσιος Πύρρος ὁ Θετταλός συνέγραψε τή πρώτη στά ἑλληνικὰ βιογραφία τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου προσθέτοντας καί μία παράσταση το Μ. Ἀλεξάνδρου ἔφιππου στόν βουκεφάλα νά πολεμᾶ τοὺς ἐχθρούς

Χαρακτηριστική ἐπίσης εἶναι ἤ περίπτωση τοῦ ἐκ Ζαγοράς Πηλίου καταγομένου ἐμπόρου Ἰωάννη Πρίγκου , ὁ ὁποῖος ποθοῦσε τὴν ἀνύψωση τῆς μόρφωσης στήν πατρίδα του γι' αὐτὸ καί ἔστειλε ἀπό την Ὁλλανδία βιβλία γιά τή Σχολή της Ζαγοράς. Σε κείμενά του ἀναφέρεται στόν Μέγα Ἀλέξανδρο Με πόνο στὴ τελευταία σελίδα τοῦ βιβλίου τοῦ Ἀρριανού, "Ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου" γράφει: "Ἀνάστησε, Θεέ μου, ἕναν Ἀλέξανδρον Μακεδόνα νά ἐλευθερώσει την ἀθλίαν Ἑλλάδα μας" . Ἐπίσης στό Χρονικό του Αμστερνταμ σημειώνει πάλι: "Ἀσήκωσε, Θεέ μου, ἕναν ἄλλον Ἀλέξανδρον, ὡς ποτέ ἐκεῖνος τοὺς Πέρσας ἐδίωξε ἀπό την Ἑλλάδα, ἔτζι καί αὐτόν τον τύραννο νά τον διώξη, νά λάμψη πάλε ἤ χριστιανοσύνη στούς τόπους τῆς Ἑλλάδος καθώς καί πρῶτα" .
Τὴ συσχέτιση Περσῶν καί Ὀθωμανῶν, τους ὁποίους ἀποκαλεῖ ἀπογόνους τῶν Περσῶν, κάνει καί ὁ Ἀλέξανδρος Υψηλάντης στὴ διακήρυξή του "Μάχου ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος" στίς 24 Φεβρουαρίου 1824 ἀπό το στρατόπεδο του Ἱασίου, στήν ὁποία χαρακτηριστικά κατέληγε "Ἄς καλέσωμεν λοιπόν ἐκ νέου, ὧ ἀνδρείοι καί μεγαλόψυχοι Ἕλληνες, τὴν ἐλευθερίαν εἰς την κλασικήν γῆν της Ἑλλάδος! Ἄς συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθῶνος καί των Θερμοπυλῶν! Ἄς πολεμήσωμεν εἰς τοῦς τάφους τῶν Πατέρων μας, οἱ πλοίοις διὰ νά μας ἀφήσωσιν ἐλευθέρους ἐπολέμησαν καί ἀπέθανον ἐκεῖ..οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τους ἀναριθμήτους στρατούς των βαρβάρων Περσῶν, των ὁποίων τους βαρβαρωτέρους καί ὰνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον, με πολλά μικρόν κόπον νά ἐξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου" .
Ὁ Γεώργιος Τερτσέτης διηγεῖται ὅτι ἀπό τον ἴδιο τον μπουρλοτιέρη Κωνσταντῖνο Κανάρη εἶχε ἀκούσει "πῶς ναύτης, νεώτατος ἀκόμη την ἡλικίαν, ὅταν ἄραζεν εἰς λιμένα ἀδιάλεγεν ἔρημο παραθαλάσσιο καί καθήμενος εἰς ἄγριο λιθάρι ἐδιάβαζεν ἔργα κι βίον τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, καί εἰς τὴν ἀνάγνωσιν ἔτρεχαν δάκρυα, βρύση οἱ ὀφθαλμοί του. Η διήγησις ηὗρεν ἀντίλαλον εἰς την καλοπλασμένην καρδίαν του νέου Ψαριανού" .
Με την εὐκαιρία ἔχει ἐνδιαφέρον νά ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Ναπολέων ὡς "βασίλειον του Ἀλεξάνδρου" ὀνομάζει τὴν Ἑλλάδα στίς ἀναμνήσεις του ἀπό το νησί της ἐξορίας του της Ἁγίας Ἑλένης: "Οτ' ἐν τή εἰς Ἰταλίαν ἐκστρατεία μου ἔφθασα εἰς τας ἀκτάς του Ἀδρίου, ἔγραψα εἰς το Διευθυντήριον, ὅτι εἶχον ὑπό τους ὀφθαλμούς μου το βασίλειον τοῦ Ἀλεξάνδρου" .

Τὰ σωζόμενα ἀντίτυπα της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου

Ἀπὸ ὅσο εἶναι μέχρι σήμερα γνωστό ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα ἕνα ἀσπρόμαυρο ἀντίτυπο ἀπόκειται στό ἱστορικὸ Ἐθνολογικό Μουσεῖο Ἑλλάδος, δώρημα του Σπ. Λάμπρου ἀπό την βιβλιοθήκη του πατέρα του. Ἕνα ἄλλο ἐπιχρωματισμένο ἀντίτυπο ἀπόκειται στὴ Βιβλιοθήκη της Ρουμανικῆς Ἀκαδημίας, το ὁποῖο καί ἐκτέθηκε το 1998 στήν ἔκθεση γιά την ἐπέτειο τῶν διακοσίων χρόνων ἀπό το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, ποῦ διοργανώθηκε τότε στήν Ἀθήνα .

Η εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἐπανεκδόθηκε το 1809 καί προστέθηκε διπλωμένο το φύλλο στόν πρῶτο τόμο "Ἀρριανού Τα σωζόμενα ἤτοι Περί ἀναβάσεως Ἀλεξάνδρου βιβλία ἑπτά.., ἐπεξεργασθέντα καί ἐκδοθέντα ὑπό Νεοφύτου Δούκα. Ἐν Βιέννη της Αουστρίας. Ἐκ της τυπογραφίας Γεωργίου Βενδώτου, 1809" . Στὰ περιθώρια ἄνω δεξιά ξαναγράφεται "Τόμος.1", καί στό κάτω δεξιά το ὄνομα του χαράκτη "Schindelmayer" . Στὴν ἔκδοση αὐτή δέν ξαναγράφεται το ὄνομα του Ρήγα, ἀλλά στὴ θέση του ὀνόματος τέθηκε ἕνα ἐπίγραμμα καί ἤ χρονολογία 1809, καί ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ Ολγα Γκράτσιου χρησιμοποιήθηκε ἤ ἰδία πλάκα ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα.

Σημειώνουμε ὅτι ἀντίτυπα της εἰκόνας του Μεγ. Ἀλεξάνδρου ἀπό την ἔκδοση του Ρήγα χρησιμοποιοῦνταν στό μάθημα ἱστορίας στίς παραδουνάβιες Ἡγεμονίες καί ἀγοράζονταν ἀπό νεαρούς σπουδαστές, ὅπως μνημονεύεται το ὄνομα του σπουδαστή "Κωστάκη Κονάκη" .


Ἐπανέκδοση καί περιγραφή

της χαλκογραφίας του Μ. Ἀλεξάνδρου του Ρήγα

Πέρασαν ἑκατὸ χρόνια ἀπό τότε ποῦ ὁ Ρήγας τύπωσε την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου γιά νά γίνει γνωστή αὐτή ἤ ἐκδοτική ἐργασία του. Πρώτη περιγραφή του μονόφυλλου με την προσωπογραφία του Μ. Ἀλεξάνδρου ἔγινε ἀπό τον Σπ. Λάμπρο, ὁ οποίος κατά το 1896 εἶδε ἕνα ἀντίτυπο στήν Καλαμάτα, το οποίο ἔκτοτε ἀγνοεῖται Στὴ συνέχεια ἐντόπισε ἕνα ἄλλο ἀντίτυπο στὴ βιβλιοθήκη του πατέρα του, το οποίο δώρισε στὴ Ἱστορική καί Ἐθνολογική Ἑταιρεία Ἑλλάδος ΄Ἔκτοτε ἤ ἔκδοση ἀπό τον Ρήγα της εἰκόνας του Μ. Ἀλεξάνδρου δημοσιεύθηκε στίς διάφορες ἐκδόσεις των ἔργων του Ρήγα καί ἐπανεκδόθηκε κατά το 1998 με την εὐκαιρία της ἐπετείου των διακοσίων χρόνων ἀπό τὸν μαρτυρικό θάνατό του.

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής

Ὁ Ρήγας Βελεστινλής γεννήθηκε τό 1757 στό Βελεστίνο, κοντά στήν ἀρχαία πόλη τῶν Φερών. Κήρυκας τοῦ ξεσηκωμοῦ κατά τῆς τυραννίας, ἀφοῦ καί ὁ Μακρυγιάννης τόν σχεδίασε νά σπέρνει τόν σπόρο τῆς ἐλευθερίας, πνεῦμα φιλελεύθερο καί ἀνυπότακτο, με ἀνεξάντλητο ψυχικό σθένος. Τόν ἀφήνουν ἀδιάφορο τά πλούτη τοῦ πατέρα του. Τό μῖσος κατά τῶν Τούρκων, τό πάθος γιά τή ἐλευθερία τῆς πατρίδας καί ἡ δίψα γιὰ μάθηση φωλιάζουν στήν παιδική του ψυχή. Ὁ ἱερέας τοῦ χωριοῦ, πού ἦταν ὁ πρῶτος του δάσκαλος, θά τόν ἐμποτίσει μέ τό μῖσος κατά τῶν τυράννων καί θά τοῦ μεταδώσει τόν παθιασμένο ἔρωτα γιά τήν ἐλευθερία. Φοίτησε στίς σχολές τῆς Ζαγοράς τοῦ Πηλίου, καί στά Ἀμπελάκια πνευματικό κέντρο τῆς σκλαβωμένης Ἑλλάδας. Οἱ καλοί του δάσκαλοι τοῦ δημιουργοῦσαν τό ἐνδιαφέρον γιά κάποιες ἐπιστημονικές γνώσεις. Νεαρός δάσκαλος ἦταν στόν Κισσό, χωριό τοῦ Πηλίου, ὅταν ἄκουσε μία μέρα ἀπὸ ἕνα θρασύτατο ἀγά τήν προσταγή νά τόν περάσει στούς ὤμους ἀπὸ ἕνα ὁρμητικό χείμαρρο. Δέν ὑπάκουσε καί ὅρμησε κατά του ἀγά καί τόν ἔπνιξε μέσα στά ὁρμητικά νερά τοῦ χειμάρρου, γιά νὰ βρεθεῖ ἀμέσως μετά, στό ἀντάρτικο σῶμα τοῦ θείου τοῦ Σπύρου Ζήρα, πάνω στόν Ὄλυμπο. Στὰ λημέρια τῶν Κλεφτῶν ἔκανε τά πρῶτα σχέδια τοῦ ξεσηκωμοῦ τοῦ γένους. Εἶχε ἤδη ζήσει τίς σφαγές καί καταστροφές τῶν Τούρκων στὴν Πελοπόννησο, στὴ Στερεά καί στῆ Θεσσαλία, μετά ἀπὸ τήν ἀποτυχία τῆς ἐξέγερσης τῶν Ἑλλήνων (Ὀρλωφικά), πού εἶχε γίνει μέ τήν ὑποκίνηση της Μεγάλης Αἰκατερίνης, ἡ ὁποία τελικά, μέ τήν Συνθήκη τοῦ Κιουτσούκ Καϊναρτζή (9 Ἰουλίου 1774), παρέδωσε στούς Τούρκους τα κατεχόμενα ἀπὸ αὐτὴν νησιά τοῦ Αἰγαίου καί ἐγκατέλειψε τούς Ρωμιούς στή μοῖρα τους.

Ἐφοδιασμένος μέ συστατικές ἐπιστολές ταξίδεψε στήν Κωνσταντινούπολη. Ἔμαθε γαλλικά, γερμανικά καί ἀργότερα στό Βουκουρέστι καί στὴ Βιέννη ἰταλικά καί ρωσικά. Στην Κωνσταντινούπολη γνώρισε τόν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη (1726-1807) - παπποῦ τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Φιλικῆς - καί τόν ἀκολούθησε στή Μολδοβλαχία. Σύμφωνα μέ τόν Περαιβό, ὁ Ρήγας δούλεψε στόν Νικόλαο Μαυρογένη (1735-1790), ἡγεμόνα τῆς Μολδοβλαχίας ὁ ὁποῖος τοῦ παραχώρησε σημαντικά ἀξιώματα. Ἀργότερα, τόν Μαυρογένη τόν ἀποκεφάλισαν οἱ Τοῦρκοι γιά κάποιες στρατιωτικές ἀποτυχίες κατά τῶν Αὐστριακῶν.

Ὁ Φεραῖος, στό Βουκουρέστι ἐπικοινώνησε μέ τους διανοούμενους τοῦ Γαλλικοῦ διαφωτισμοῦ καί μέ τόν ἴδιο τό Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ἡ Γαλλική Ἐπανάσταση καί οἱ νῖκες τοῦ Ναπολέοντα τόν παροτρύνουν στήν ἐπίσπευση τῆς ἐξέγερσης τοῦ Ἔθνους, ὀργανώνοντας τούς ἀπανταχοῦ Ἕλληνες γύρω ἀπὸ τό ἄτομο του. Ἡ ἀθρόα κατάταξη ἐθελοντῶν ἀπὸ ὅλες τίς βαλκανικές ἐθνότητες στό Ρωσικό Στρατό, κατά τό Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1787-1792), τόν ἔπεισε ὅτι ὅλοι οἱ δοῦλοι, ὁποιασδήποτε φυλῆς καί θρησκείας, πρέπει νά ξεσηκωθοῦν κατά τῆς τυραννίας. «Βούλγαροι καί Ἀρβανίτες, Ἀρμένιοι καί Ρωμιοί, Ἀράπηδες καί ἄσπροι μέ μία κοινή ὁρμὴ. Γιὰ τήν ἐλευθερία νά ζώσουμε σπαθί νὰ σφάξουμε τους λύκους πού τό ζυγό βαστοῦν καί Χριστιανούς καί Τούρκους σκληρά τους τυραννοῦν.»

Συνεργάτες του στό ὅραμα του ἦταν λόγιοι, ἔμποροι, ἱερωμένοι, ὑπάλληλοι, σπουδαστές, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν διασκορπισμένοι σέ πολλές εὐρωπαϊκές πόλεις, ἀλλὰ καί στήν σκλαβωμένη Ἑλλάδα.
«Mέ τόν Ρήγαν ἐξεδηλώθη ὅλη ἡ καλλιεργηθεῖσα ἐπὶ αἰῶνας ἐπαναστατική διάθεσις τοῦ ἐλληνικού ἔθνους, ἡ ἐξελιχθεῖσα εἰς θέλησιν καί ἀπόφασιν διά τόν ἀγῶνα τῆς ἐλευθερίας. Αὐτή ἡ προσωπική του ἱστορία φαντάζει ὡς σύμβολον τοῦ ἑλληνικοῦ δράματος. Ο Ρήγας ἔφυγεν ἀπὸ τήν πατρίδα του ἐνωρίς, διότι δέν ἤθελε νά μένη δοῦλος, ἐπέρασεν ἀπὸ τόν Ὄλυμπον, ὁπού ἐγνώρισεν ἀρματολούς, ἀπήγγειλε ἐκεῖ τραγούδια του διά τήν πατρίδα, διέβη ἀπὸ τά μεγάλα ἑλληνικά κέντρα, ἐγνώρισε τόν ἑλληνικόν λαόν καί τά βάσανά του, ἐμορφώθη εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν κοντά εἰς ἕνα Φαναριώτην...

Τό σχέδιόν του ἦτο εὐρύ. Συνεργασία ὅλων τῶν λαῶν τῆς Βαλκανικῆς - εἰς τό σύνταγμά του περιελαμβάνετο καί ἡ Μικρά Ἀσία - καί δημιουργία ἀνεξαρτήτου κράτους ὑπὸ τήν ἑλληνικήν ἡγεσίαν. Η φωνή του εἶχε ἀπήχησιν. Ὁμίλησε πρός τόν λαόν μέ τό Θούριον. Δέν ὑπάρχει ἑλληνικόν τραγούδι πού νά ἤχησε ὅπως αὐτὸς εἰς τήν ἐποχήν του. Ἔγινε τό μυστικό τραγούδι τῶν παιδιῶν τῶν πόλεων, ὁ ἠχηρός στεναγμός τῶν λεοντόθυμων ἐνόπλων τῶν βουνῶν, ἔφθασεν εἷς τά νησιά...

Εὑρίσκετο εἰς ἀνταπόκρισιν μυστικήν καί εἶχεν ἀλληλογραφίαν μέ τούς ἐμπόρους Κολόρον, Κωνσταντῖνον Παπαδημήτρην, Νικήταν καί Ἰωάννην Χατζηβασίλην εἰς τά Ἰωάννινα, μέ τούς Ἕλληνας τοῦ Βουκουρεστίου Μανωλάκην, Πολέσκον, Πολυζάκην, Λατιανόν, Τσαούσην, μέ τόν κληρικόν Κύριλλον εἰς τάς Πάτρας, μέ τόν Ἰωάννην Καψούλην εἷς τήν Κωνσταντινούπολιν, τόν Ἄγον Μουχουρδάρη εἰς τήν Ἀλβανίαν...

Ὅπου ἐπήγαινεν ὁ Ρήγας εἶχεν εἰς τήν ζώνην του τό σουρούβλι μέ τό ὁποῖον ἔπαιζε τόν ἐπαναστατικόν του ὕμνον. Τόν ἤκουαν ὅλοι μαγευμένοι. Ἦτο ὁ κήρυξ τῆς ἐπαναστάσεως καί ὁ ὀργανωτής αὐτῆς. Ἔγραφε τό σύνταγμά του. Ἐμποτισμένος ἀπὸ τάς δημοκρατικάς ἰδέας τοῦ καιροῦ του, μέ τά πρότυπα πού παρεῖχεν ἡ κατακτήσασα τάς λαϊκάς ἐλευθερίας Γαλλία, παρεσκεύαζε καί τούς νέους νόμους τού νέου κράτους. Τό σύνταγμα ἐκεῖνον φέρει τόν τίτλον: "Νέα πολιτική διοίκησις τῶν κατοίκων τῆς Ρούμελης, τῆς Μικράς Ἀσίας, τῶν μεσογείων νήσων καί τῆς Βλαχομπογδανίας. Ὑπέρ τῶν νόμων τῆς πατρίδος. Ἐλευθερία. Ἰσοτιμία, Ἀδελφότης.»

Τό 1790 μετέφερε τίς ἐπαναστατικές του δραστηριότητες στή Βιέννη. Η θέση τῆς Βιέννης στόν εὐρωπαϊκό χῶρο καί τά μέσα τυπογραφίας πού βρῆκε στήν Αὐστρία, ἐξυπηρετοῦσαν τόν Ρήγα. Συνέχισε τήν ἐπικοινωνία μέ τόν Βοναπάρτη, τόν ὁποῖο ἔβλεπαν ὅλοι οἱ εὐρωπαϊκοί λαοί, σάν μία ἀχτίδα σωτηρίας κατά τῶν ἀπολυταρχικῶν τους καθεστώτων. Ἔγραψε ἀμέτρητες ἐπιστολές πρὸς ἡγεμόνες, ἱερωμένους, λόγιους, πολιτικούς διπλωμάτες, στρατιωτικούς ἀκόμη καὶ σέ πασᾶδες ὅπως τόν πασᾶ τοῦ Βιδινίου Πασβάνογλου, ἀποστάτη κατά τοῦ σουλτάνου, καί τόν Ἀλή Πασᾶ της Ἠπείρου. Στή Βιέννη ἐξέδωσε τό "Σχολεῖο τῶν Ντελικάτων Ἐραστῶν" καί τό "Φυσικῆς Ἀπάνθισμα". Στήν ἴδια ἐποχῆ μετέφρασε τό "Πνεῦμα τῶν Nόμων" του Montesquieu. Ἀπὸ τό ὅλο συγγραφικό ἔργο τοῦ Ρήγα διαπιστώνονται ἡ πολυγνωσία, ἡ πίστη στά ἀνθρώπινα ἰδεώδη καί στό δημοκρατικό πολίτευμα.

Τό 1797 ἐξέδωσε τή "Χάρτα τῆς Ἑλλάδος", βιβλίο μέ τό ὁποῖο ἤθελε νά ξυπνήσει τά ἐθνικιστικά φρονήματα τῶν Ἑλλήνων καί νά καταδείξη τήν ἔκταση πού εἶχε κάποτε ὁ Ἑλληνισμός, νά θυμίσει ὅλα τά ἱστορικά γεγονότα, πολέμους καί νῖκες κατά τῶν βαρβάρων, νά ἀναγράψει ὅλα τά ἀρχαία ἑλληνικά ὀνόματα τῶν πόλεων, νά ὑπενθυμίσει κάστρα καί λείψανα τῆς προγονικῆς δόξας, ἡρωικές πράξεις ἐνδόξων ἀνδρών, βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων κλπ. Ἀκολουθεῖ ἀπόσπασμα ἀπὸ τήν Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ τοῦ Ἀπόστολου Βακαλόπουλου:
«Ὁραματίζεται τότε νά ξεσηκώση τούς Ἕλληνες καί τούς ἄλλους βαλκανικούς λαούς ἐναντίον τῶν Τούρκων καί νά τούς ἐνῶσι σέ μία μεγάλη πολιτική ἑνότητα. Τίς πρῶτες θετικές ἐνδείξεις τῆς μεταφοράς τοῦ ὁράματος αὐτοῦ στήν πράξη τίς βρίσκουμε στήν περίφημη "Χάρτα τῆς Ἑλλάδος", ἔργο πραγματικά πολύμοχθο καί μεγαλόπνοο, προορισμένο νά συνειδητοποιήση στούς συμπατριῶτες του τό μεγάλο ἱστορικό τους παρελθόν καί τίς ἐθνικές καί πολιτικές τους ἐπιδιώξεις στό μέλλον, καθώς καί στόν "Θούριο" καί σέ ἄλλα ἐπαναστατικά τραγούδια, στόν "Πατριωτικό Ὕμνο" κ.λ. Χαρακτηριστικά ἔγραφε στό πολίτευμά του: "..ὁ Βούλγαρος πρέπει νά κινῆται, ὅταν πάσχη ὁ Ἕλλην, καί τοῦτος πάλιν δι' ἐκεῖνον καί ἀμφότεροι διά τόν Ἀλβανὸν καί Βλάχον". Ἐπιφύλασσε ὅμως ἡγετική θέση στό ἑλληνικόν ἔθνος.

Οἱ ἰδέες τοῦ Ρήγα γιά παμβαλκανική συνεννόηση γεννήθηκαν βέβαια ἀπὸ τό καθημερινό ἀντίκρυσμα τοῦ κοινοῦ ζυγοῦ τῶν χριστιανικῶν λαῶν, ἀλλὰ ὡρίμασαν ἀπὸ τήν θερμή πνοή της διακηρύξεως τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπίσης οἱ ἀντιλήψεις του ὅτι οἱ πρόκριτοι καί ὁ ἀνώτερος κλῆρος εἶναι ὄργανα τῆς τουρκικῆς τυραννίας (τέτοια ἦταν καί ἡ γνώμη ἑνὸς μεγάλου μέρους τῶν σκλάβων Ἑλλήνων) δέν προῆλθαν μόνον ἀπὸ τήν ψυχικήν του ἀντίδραση ἐναντίον τῶν συχνῶν αὐθαιρεσιῶν τους καί τῶν κηρυγμάτων ραγιαδοσύνης, ἀλλὰ καί ἀπὸ τήν ἐπίδραση τῶν ἐχθρικῶν πρός τόν κλῆρο καί τούς εὐγενεῖς, ἰδεῶν τῆς γαλλικῆς ἐπαναστάσεως.»
Ὁ Ρήγας Φεραῖος ἐξέδωσε τό δικό του σύνταγμα, τό ὁποῖο ὀνόμασε: "Πολιτική Διοίκησις τῶν κατοίκων τῆς Ρούμελης (χώρα τῶν Ρωμιῶν, Ρούμ-ιλί), τής Μικράς Ἀσίας, τῶν Μεσογείων νήσων καί τῆς Βλαχομπογδανίας". Τό πολίτευμα τῆς ἀπελευθερωμένης πατρίδας ἀπὸ τόν τυραννικό ζυγό, ὅπως ἐπανειλημμένα χαρακτήριζε τό ὀθωμανικό καθεστώς ὁ Ρήγας, θά εἶναι δημοκρατικό, μέ κύρια ἀρχὴ τήν ἀνεξιθρησκεία. Χριστιανοί καί Μουσουλμᾶνοι θά ἀπολαμβάνουν τά ἴδιά δικαιώματα. Ὅλες οἱ ἐξουσίες θά πηγάζουν ἀπὸ τό λαό. Τά σύνορα τῆς "Νέας Πολιτείας" θά συμπίπτουν μέ τά σύνορα τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας καθώς θά περιλαμβάνουν τή χερσόνησο τοῦ Αἴμου (Βαλκανική), τά νησιά τοῦ Αἰγαίου καί τήν Μικρά Ἀσία. Ὅλους τους κατοίκους τους ἀποκαλεῖ "ἀπογόνους τῶν Ἑλλήνων", ὅλοι πρέπει νά ξέρουν γράμματα καί ὡς γλῶσσα ἐγγραφῆς τῶν νόμων καθοριζόταν ἥ ἑλληνική γλῶσσα. Ἰδιαίτερα τονίζεται ἡ ἀνάγκη τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων.
Ὁ Ρήγας Φερραῖος σκοπεύοντας νά ἔρθη στήν ὑπόδουλη πατρίδα του συσκεύασε κιβώτια μέ βιβλία καί μαζί μέ ἕνα γράμμα τά ἔστειλε στόν φίλο του Ἀντώνιο Κορωνιό, στήν Τεργέστη, ἀπ' ὅπου θά τά παραλάμβανε ἀργότερα ὁ ἴδιος. Ο Κορωνιός ὅμως ἀπουσίαζε καί τό γράμμα τό ἄνοιξε ὁ Δημήτριος Οἰκονόμου ἀπὸ τήν Κοζάνη. Ὁ τελευταῖος, - προφανῶς πολυπολιτισμικός καί εὐχαριστημένος ἀπὸ τήν ὀθωμανική διοίκηση, - κατέδωσε τούς συμπατριῶτες του στήν αὐστριακή ἀστυνομία καί αὐτὴ συνέλαβε τόν Ρήγα, κατά τήν ἄφιξή του στήν Τεργέστη τόν Δεκέμβριο τοῦ 1797, μαζί μέ τόν Χριστόφορο Περραιβό πού τόν συνόδευε στό ταξίδι του. Οἱ αὐστριακοί, πολέμιοι ὅλων ὅσων μάχονταν τά μοναρχικά καθεστῶτα, ἀνακρίνουν τόν Ρήγα μαζί μέ τούς ἑπτὰ συντρόφους του Εὐστράτιο Ἀργέντη (ἔμπορο ἀπὸ τή Χίο), Δημήτριο Νικολίδη (γιατρό ἀπὸ τά Ἰωάννινα), Ἀντώνιο Κορωνιό (ἔμπορο ἀπὸ τή Χίο), Ἰωάννη Καρατζά (λόγιο ἀπὸ τή Λευκωσία τῆς Κύπρου), Θεοχάρη Τουρούντζια (ἔμπορό ἀπὸ τά Σιάτιστα), Ἰωάννη καί Παναγιῶτη Ἐμμανουήλ ἀδέλφια ἀπὸ τήν Καστοριά.

Ἠ ἀπάντησις τοῦ Ρήγα γιά τούς συνεργάτες του ἦταν: "Συνεργάτες μου εἶναι τό Ἔθνος ὅλον, ὅλοι οἱ Ἕλληνες πού ποθοῦν τή λευτεριά..." Ματαίως προσπάθησε νά βάλει τέλος στήν ζωή του. Στίς 10 Μαΐου 1798, οἱ Αὐστριακοί παρέδωσαν τούς Ἕλληνες ἐπαναστάτες στήν "ὑψηλή Πύλη". Τούς παρέλαβε ὁ Καϊμακάμης τοῦ Βελιγραδίου καί ἀπὸ ἐκεῖ τούς ὁδήγησε στόν πύργο Νεμπόιζα (Neboisa), στίς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Σάβου, παραπόταμου τοῦ Δούναβη. Ἔπειτα ἀπὸ φρικτά βασανιστήρια 45 ἡμερῶν, στίς 24 Ἰουνίου 1798 ὁ Ρήγας Βελεστινλής καί οἱ 7 συνεργάτες του στραγγαλίστηκαν. Τα πτώματά τους οἱ Τοῦρκοι τά πέταξαν στόν ποταμό. Λέγεται ὅτι ὁ Ρήγας, ὄντας ρωμαλέος, ἀντιστάθηκε καί ὁ δήμιος ἀναγκάστηκε νά τόν πυροβολήσει.

«Λύσσαξε Τοῦρκε! Δέν ἐξαλείφεις μ' ἡμᾶς καί τόν σπόρο τῆς ἐλευθερίας, οἱ ἐκδικηταί μας γλήγορα θ' ἀναβλαστήσωσι!.»

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής, 13 Ἰουνίου 1798

«Οἱ Ἕλληνες δέν ἀνακατεύονται εἰς τήν διοίκηση τῶν ἄλλων ἐθνῶν, ἀλλὰ οὔτε εἶναι εἰς αὐτούς ἀποδεκτὸ νά ἀνακατωθοῦν ἀλλὰ ἔθνη εἰς τήν δική τους. Οἱ Ἕλληνες δέν κάνουν ποτέ εἰρήνη μέ ἕναν ἐχθρὸν, ὁπού κατακρατεῖ ἑλληνικόν τόπον. Οἱ Ἕλληνες ἀπαρνοῦνται καί δέν δίδουν ὑποδοχήν καί περιποίηση εἰς τους τυράννους.»

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής

1 «Ὅς πότε παλικάρια, νά ζοῦμε στά στενά,
μονάχοι σά λεοντάρια, σταῖς ράχαις στά βουνά;
Σπηλιαίς νά κατοικοῦμε, νά βλέπωμεν κλαδιά,
νὰ φεύγωμ' ἀπ' τόν κόσμον, γιά τήν πικρή σκλαβιά;
Νά χάνωμεν ἀδέλφια, πατρίδα καί γονεῖς,
τους φίλους, τά παιδιά μας, κι ὅλους τους συγγενεῖς;
Κάλλιο 'ναί μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνοι, σκλαβιά καί φυλακή.
Τι σ' ὀφέλει ἄν ζήσεις, καί εἶσαι στή σκλαβιά;
στοχάσου πώς σέ ψαῖνουν, καθ' ὥραν στήν φωτιά.

Βεζύρης, δραγουμάνος, ἀφέντης κι ἄν σταθῆς
ὁ τύραννος ἀδίκως σε κάμνει νὰ χαθῆς.
Δουλεύεις όλ’ ἡμέρα, σε ὅ,τι κι ἄν σε πῆ,
κι αὐτὸς πασχίζει πάλιν, το αἷμα σου νὰ πίη.
Ὁ Σούτζος, κι ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής
Γκίκας καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, ειν’ νὰ ἰδῇς.
Ἀνδρεῖοι καπετάνοι, παπᾶδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι’ ἀγάδες, με ἄδικον σπαθί.
Κι ἀμέτρητ’ ἄλλοι τόσοι καί Τοῦρκοι καί Ρωμιοί,
ζωήν καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρίς καμμιά ‘φορμή.

Ἐλᾶτε μ' ἕναν ζῆλον, σέ τοῦτον τόν καιρόν,
νὰ κάμωμεν τόν ὅρκον, ἐπάνω στόν σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, μέ πατριωτισμόν
νὰ βάλωμεν εἰς ὅλα, νά δίδουν ὁρισμόν.
Οἱ νόμοι ναν' ὁ πρῶτος, καί μόνος ὁδηγός,
καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νά γένη ἀρχηγός.
Γιατί κ' ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τήν σκλαβιά,
νὰ ζοῦμε σὰν θηρία, είν' πλιο σκληρή φωτιά.
Καί τότε μέ τά χέρια, ψηλά στόν οὐρανόν
ἄς πούμ' ἀπ' τήν καρδιά μας, ἐτοῦτα στόν Θεόν.

(Ἐδῶ σηκώνονται οἱ πατριῶται ὀρθοί,
καί ὑψώνοντες τας χεῖρας πρὸς τον οὐρανόν, κάμνουν τον ὅρκον.)
Ὅρκος Κατά Τυραννίας & Ἀναρχίας
Ὦ βασιλεῦ του κόσμου, οἰκίζομαι σε σε,
στὴν γνώμην των τυράννων, νὰ μήν ἔλθω ποτέ.
Μήτε νὰ τους δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ,
εἰς τα ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Ἐν ὅσῳ ζῶ στὸν κόσμον, ὁ μόνος μου σκοπός,
γιὰ νὰ τους ἀφανίσω, θε νἆναι σταθερός.
Πιστός εἰς την πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
ἀχώριστος γιά ναμαι, ὑπὸ τον στρατηγόν.
Κι ἄν παραβῶ τον ὅρκον, ν’ ἀστράψ’ ὁ οὐρανός,
καὶ νὰ με κατακάψη, νὰ γένω σὰν καπνός.
Το Τέλος Του Ὅρκου
Σ’ ἀνατολὴ καὶ δύση, καὶ νότον καὶ βοριᾶ,

γιὰ την πατρίδα ὅλοι, νὰ ‘χωμεν μία καρδιά.

Στήν πίστιν του καθ’ ἕνας, ἐλεύθερος νά ζῆ,

στήν δόξαν του πολέμου, νά τρέξωμεν μαζί.

Βουλγάροι κι Ἀρβανήτες, Ἀρμένιοι καὶ Ρωμιοί,

Ἀράπηδες καὶ ἄσπρη, με μία κοινήν ὁρμή,

Γιὰ την ἐλευθερίαν, νὰ ζώσωμεν σπαθί,

πώς εἴμαστ’ ἀντριωμένοι, παντοῦ νὰ ξακουσθή.

Ὅσα ἀπ’ την τυραννίαν, πῆγαν στήν ξενητιά

στὸν τόπον του καθ’ ἕνας, ἄς ἔλθη τώρα πιά.

Καί ὅσοι του πολεμοῦ, την τέχνην ἀγροικοῦν

Ἐδῶ ἄς τρέξουν ὅλοι, τυράννους νὰ νικοῦν.

Ἡ Ρούμελη τους κράζει, μ’ ἀγκάλες ἀνοιχτές,

τους δίδει βιό καὶ τόπον, ἀξίες καὶ τιμές.

Ὡς ποτ’ ὀφφικιάλος, σε ξένους Βασιλεῖς;

ἔλα νὰ γένης στῦλος, δικῆς σου της φυλῆς.

Κάλλιο γιὰ την πατρίδα, κανένας νὰ χαθῆ

ἢ νὰ κρεμάση φούντα, γιὰ ξένον στὸ σπαθί.

Καὶ ὅσοι προσκυνήσουν, δὲν εἶναι πιά ἐχθροὶ,

ἀδέλφια μας θὰ γένουν, ἄς εἶναι κι ἐθνικοί.

Μά ὅσοι θὰ τολμήσουν, ἀντικρύ νὰ σταθοῦν,

ἐκεῖνοι καὶ δικοί μας, ἄν εἶναι, ἄς χαθοῦν.

Σουλιώτες καὶ Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά

ὡς πότε σταῖς σπηλιές σας, κοιμᾶστε σφαλιστά;

Μαυροβουνιού καπλάνια, Ὀλύμπου σταυραητοί,

κι Ἀγράφων τα ξεφτέρια, γεννῆστε μία ψυχή.

Ἀνδρείοι Μακεδόνες, ὁρμήσετε γιὰ μία,

καί αἷμα τῶν τυράννων, ρουφῆξτε σὰ θεριά.

Του Σάββα καὶ Δουνάβου, ἀδέλφια Χριστιανοί,

με τα ἅρματα στὸ χέρι, καθ’ ἕνας ἄς φανῆ,

Το αἷμα σας ἄς βράση, με δίκαιον θυμόν,

μικροί μεγάλοι ὀμώστε, τυρράννου τον χαμόν.

Λεβέντες ἀντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,

ὁ βάρβαρος ὡς πότε, θε νὰ σας τυραννῆ.

Μὴν καρτερῆτε πλέον, ἀνίκητοι Λαζοί,

χωθῆτε στὸ μπογάζι, μ’ ἐμάς καὶ σεῖς μαζί.

Δελφίνια της θαλάσσης, ἀζδέρια τῶν νησιῶν,

σὰν ἀστραπή χυθῆτε, χτυπᾶτε τον ἐχθρὸν.

Της Κρήτης καὶ της Νύδρας, θαλασσινά πουλιά,

καιρός ειν’ της πατρίδος, ν’ ακούστε την λαλιά.

Κι οσ’ εἶστε στὴν ἀρμάδα, σὰν ἀξία παιδιά,

οἱ νόμοι σας προστάζουν, νὰ βάλετε φωτιά.

Με ἐμάς κι ἐσεῖς Μαλτέζοι, γεννήτε ἕνα κορμί,

κατά της τυραννίας, ριχθῆτε με ὁρμή.

Σας κράζει ἡ Ἑλλάδα, σας θέλει, σας πονεῖ,

ζητᾶ την συνδρομήν σας, με μητρική φωνή.

Τι σκέκεις Παζβαντζιόγλου, τόσον ἐκστατικός;

τινάξου στὸ Μπαλκάνι, φώλιασε σὰν ἀητὸς.

Τους μποῦφους καὶ κοράκους, καθόλου μὴ ψηφάς,

με τον ραγιᾶ ἑνώσου, ἄν θέλης νὰ νικᾶς.

Συλήστρα καὶ Μπραίλα, Σμαήλι καί Κιλί,

Μπενδέρι καί Χωτήνι, ἐσένα προσκαλεῖ.

Στρατεύματα σου στεῖλε, κι ἐκεῖνα προσκυνοῦν

γιατί στήν τυρραννίαν, νὰ ζήσουν δὲν μποροῦν.

Γκιουρντζή πιά μὴ κοιμᾶσαι, σηκώσου με ὁρμὴν,

τον Προύσια να μοιάσης, ἔχεις την ἀφορμήν.

Καὶ σύ ποῦ στὸ Χαλέπι, ἐλεύθερα φρονεῖς

πασιά καιρόν μὴ χάνεις, στόν κάμπον νὰ φανῆς.

Με τα στρατεύματά σου, εὐθύς νὰ σηκωθῆς,

στῇς Πόλης τα φερμάνια, ποτέ νὰ μὴ δοθῆς.

Του Μισιριού ἀσλάνια, γιά πρώτη σας δουλειά,

δικόν σας ἕνα μπέη, κάμετε βασιλιά.

Χαράτζι της Αἰγύπτου, στήν Πόλη ἄς μὴ φανῆ,

γιά νά ψοφήσει ὁ λύκος, ὁπού σας τυραννεῖ.

Με μία καρδιά ὅλοι, μία γνώμη, μία ψυχή,

χτυπᾶτε του τυράννου, την ρίζα νά χαθῆ.

Ν' ἀνάψωμεν μία φλόγα, σέ ὅλην τήν Τουρκιά,

νά τρέξ' ἀπὸ τήν Μπόσνα, καί ὡς τήν Ἀραπιά.
Ψηλά στά μπαϊράκια, σηκῶστε τόν σταυρόν,
καὶ σὰν ἀστροπελέκια, κτυπᾶτε τόν ἐχθρὸν.
Ποτέ μὴ στοχασθῆτε, πώς εἶναι δυνατός,
καρδιοκτυπά καί τρέμει, σὰν τόν λαγόν κι' αὐτὸς.»

Τριακόσιοι Γκιρτζιαλήδες, τον ἔκαμαν νὰ ἰδῆ,

πώς δέν μπορεῖ με τόπια, μπροστά τους νὰ ἔβγει.

Λοιπόν γιατί ἀργῆτε, τι στέκεσθε νεκροί;

ξυπνῆστε μήν εἶστε ἐνάντιοι κι ἐχθροί.

Πώς οἱ προπάτορές μας, ὀρμούσαν σὰ θεριά,

γιὰ την ἐλευθερία, πηδοῦσαν στῆ φωτιά.

Ἔτσι κι ἡμεῖς, ἀδέλφια, ν’ ἁρπάξουμε γιὰ μία

τα ἅρματα, καὶ νὰ βγούμεν ἀπ’ την πικρή σκλαβιά.

Νά σφάξουμε τους λύκους, ποῦ στὸν ζυγόν βαστοῦν,

καὶ Χριστιανούς καὶ Τούρκους, σκληρά τους τυραννοῦν.

Στεργιάς και του πελάγου, νὰ λάμψη ὁ σταυρός,

καὶ στὴν δικαιοσύνην, νὰ σκύψη ὁ ἐχθρὸς.

Ὁ κόσμος νὰ γλυτώση, ἀπ’ αὐτὴν την πληγή,

κι ἐλεύθεροι νά ζῶμεν, ἀδέλφια εἷς την γῆ.

Θούριος Ρήγα

«Ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται συλλογᾶται καλά. Τό ἠθικὸν σύνορον τῆς Ἐλευθερίας εἶναι τοῦτο τό ρητόν: Μή κάμης εἰς τόν ἄλλον ἐκεῖνο ὁποῦ δέν θέλεις νά σέ κάμουν.»

Ρήγας Φεραῖος Βελεστινλής
«Ὑπὸ τήν τυραννίαν τοῦ Ὀθωμανικοῦ δεσποτισμοῦ κανένας, ὁποιασδήποτε τάξεως καί θρησκείας, δὲν εἶναι σίγουρος μήτε διά τήν ζωήν του, μήτε διά τήν τιμήν του, μήτε διά τά υποστατικά του.»

Στην Στερεά Ελλάδα κηρύχθηκε επίσημα η έναρξη της επανάστασης στις 27 Μαρτίου,

Στην Στερεά Ελλάδα κηρύχθηκε επίσημα η έναρξη της επανάστασης στις 27 Μαρτίου, στη μονή οσίου Λουκά κοντά στη Λιβαδειά, με παρόντες τους οπλαρχηγούς Αθανάσιο Διάκο και Βασίλη Μπούσγο και προκρίτους της περιοχής.


Στο συμβούλιο των οπλαρχηγών στη Μεσσηνία ο Κολοκοτρώνης πρότεινε σαν βασικό στόχο την Τρίπολη, που ήταν το στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου και μετά από τη διαφωνία του Μαυρομιχάλη, που είχε οριστεί αρχιστράτηγος, άρχισε πορεία στρατολόγησης στην Αρκαδία. Ανάλογες πορείες έκαναν άλλοι οπλαρχηγοί σε διάφορες περιοχές. Στις 29 Μαρτίου ο Κολοκοτρώνης είχε μαζέψει 6.000 άνδρες και προσπάθησε να πολιορκήσει την Καρύταινα, όμως στην πρώτη έξοδο των Τούρκων, το στράτευμα διαλύθηκε. Δεν απογοητεύτηκε και μεθοδικά εγκατέστησε φρουρές σε επίκαιρα σημεία γύρω από την Τρίπολη (Λεβίδι, Πιάνα, Χρυσοβίτσι, Βέρβαινα, Βαλτέτσι, Τρίκορφα), για να μπορούν να ελεγχθούν οι δρόμοι που οδηγούσαν προς τα εκεί.


Η επανάσταση επεκτάθηκε γρήγορα σε όλη την Πελοπόννησο και Ανατολική Στερεά και είχε μεγάλη επιτυχία αφού πέρασαν στον έλεγχο των επαναστατών πολύ σύντομα,Ζάχολη (14 Μαρτίου), Καλαμάτα (23 Μαρτίου), Αίγιο (23 Μαρτίου), Καλάβρυτα (26 Μαρτίου), Άργος, Καρύταινα, Μεθώνη, Νεόκαστρο, Φανάρι, Γαστούνη, Ναύπλιο στην Πελοπόννησο και Σάλωνα (Πανουργιάς, 27 Μαρτίου), Γαλαξίδι (Γκούρας, 28 Μαρτίου), Λιδωρίκι (Σκαλτζάς, 28 Μαρτίου), Μαλανδρίνο (Σκαλτζάς, 30 Μαρτίου), Λιβαδειά (Διάκος, 31 Μαρτίου), Θήβα (Μπούσγος, 3 Απριλίου), Αταλάντη στη Στερεά Ελλάδα.


Οι Οθωμανοί περιορίστηκαν στα κάστρα όπου είχαν αρχίσει πολιορκίες. Τα σπουδαιότερα από αυτά τα κάστρα ήταν: το κάστρο του Μοριά (Ρίο) με το αντίστοιχο κάστρο της Ρούμελης (Αντίρριο), της Πάτρας, του Ακροκορίνθου πάνω από την Κόρινθο, τα δύο κάστρα του Ναυπλίου (το Παλαμήδι και το Μπούρτζι), της Μονεμβασιάς, της Μεθώνης, της Κορώνης, το Νεόκαστρο και το Παλαιόκαστρο του Ναυαρίνου (Πύλος) και το κάστρο της Τριπολιτσάς (Τρίπολη). Στο κάστρο του Άργους που ήταν παραμελημένο δεν κλείστηκαν Οθωμανοί. Όλα τα κάστρα ήταν κτισμένα (Βυζαντινοί, Ενετοί, Οθωμανοί) κατά βάση παράλια σε δύσβατα σημεία και είχαν το πλεονέκτημα της δυνατότητας τροφοδοσίας από θάλασσα (οθωμανικός στόλος), πλην του κάστρου της Τρίπολης που ήταν κτισμένο γύρω από την πόλη. Μέχρι το τέλος Μαρτίου οι μουσουλμάνοι είχαν απωθηθεί ή εγκαταλείψει τα πεδινά της Πελοποννήσου (ένα τμήμα της Ηλείας γύρω από το Λάλα έμενε υπό τον έλεγχο των ντόπιων Αλβανών) και είχαν περιοριστεί στα κάστρα, μερικά από τα οποία (αν άντεχαν στην πολιορκία) θεωριόταν ικανά για ανάκτηση ολόκληρης της Πελοποννήσου. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν συγκεντρωθεί στην Τρίπολη.


Τα κάστρα πολιορκούσαν ομάδες ατάκτων υπό την "διοίκηση" ντόπιων καπεταναίων, προεστών ή ιεραρχών που είχαν ξεσηκωθεί και ο αριθμός των πολιορκητών δεν ήταν σταθερός αλλά αυξομειώνονταν ανάλογα με τις περιστάσεις. Η πιο οργανωμένη πολιορκία ήταν της Τρίπολης (Κολοκοτρώνης, Νικηταράς) η οποία δεν ήταν ασφυκτική αλλά επιτελική με κατοχή και οχύρωση καίριων υψωμάτων γύρω από την πόλη, που έλεγχαν της προσβάσεις προς αυτή. Το οθωμανικό ιππικό όμως είχε το πάνω χέρι στο οροπέδιο της πόλης, επιτρέποντας τον ανεφοδιασμό της με τα απαραίτητα.


Σε διεθνές (ευρωπαϊκό) επίπεδο η είδηση για εξέγερση στα πριγκιπάτα από τον Υψηλάντη δεν έγινε ευνοϊκά δεκτή από τις ισχυρές δυνάμεις της εποχής και μετά από μια σειρά διπλωματικών διεργασιών (Αγγλία, Αυστρία) και πιέσεων ο τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος αποκηρύσσει τελικά την εξέγερση και ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' της Κωνσταντινούπολης αφορίζει τον Υψηλάντη και καλεί τον πληθυσμό να μείνει υπάκουος στο καθεστώς. Τα γεγονότα αυτά επηρεάζουν το κίνημα στις ηγεμονίες και από το σημείο αυτό και μετά λανθασμένες επιλογές από το ελληνικό και ρουμανικό στρατόπεδο φέρνουν την τελική αποτυχία της εξέγερσης στα πριγκιπάτα.

Οι ειδήσεις για εξέγερση και στο Μοριά έφτασαν στο τέλος Μαρτίου και στην Υψηλή Πύλη. Η πρώτη αντίδραση ήταν η προσπάθεια περιορισμού της εξέγερσης στο Μοριά, που εκδηλώθηκε με τρομοκρατικές σφαγές διακεκριμένων προσώπων και προεστών στην Πόλη, αλλά και σε άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας που το ελληνικό στοιχείο ήταν σημαντικό, όπως τις Κυδωνίες (Αϊβαλί), Ρόδο, Κύπρο. Δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί η έκταση και ο αριθμός των θυμάτων των σφαγών σε αυτές τις περιοχές. Ανήμερα το Πάσχα (10 Απριλίου 1821), μετά τη θεία λειτουργία, καθαιρέθηκε και απαγχονίστηκε στην κεντρική πύλη του πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε' (πάνω από 70 ετών τότε), σε μια καθαρά πολιτική κίνηση της Πύλης, αφού δεν είχε δοθεί κανενός είδους αφορμή για αυτή την ενέργεια. Το σώμα του, αφού έμεινε κρεμασμένο για τρεις μέρες, περιφέρθηκε στην πόλη από τον όχλο, μεταφέρθηκε με ακάτιο και ρίχτηκε στην μέση του Κεράτιου κόλπου.

Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση κατά της Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας (1821-1824)

Ἡ Ἑλληνική ἐπανάσταση του 1821 – 1824 εἶναι το πρῶτο μέρος του Ἑλληνικοῦ ἀγῶνα της ἀνεξαρτησίας (1821-1832), ποῦ διεξήγαγε ὁ ὑπόδουλος ἑλληνισμός ἐναντία στὴν Ὀθωμανική αὐτοκρατορία καὶ ποῦ κατέληξε στὴν ἀναγνώριση της ἀνεξαρτησίας του Ἑλληνικοῦ κράτους ἀπὸ την Πύλη, με την συνθήκη του Μαΐου του 1832.

Η περίοδος εἶναι εὐρέως γνωστή στὴν σύγχρονη Ἑλλάδα με τον ὅρο "ἐπανάσταση του 21", καὶ ἡ ἐπέτειος ἑορτασμοῦ της ἔναρξης της εἶναι ἡ 25η Μαρτίου, ἡμέρα ἐπίσημης ἀργίας γιὰ το Ἑλληνικό κράτος.

Προεπαναστατική περίοδος

Πολλές ἐπαναστάσεις ἐνάντια στὴν ὀθωμανική κυριαρχία εἶχαν λάβει χώρα στὸν ἑλληνικό γεωγραφικό χῶρο πρὶν ἀπὸ την μεγάλη ἐπανάσταση του 1821. Ἄλλες ἀπὸ αὐτὲς ἦταν μικρότερης καὶ ἄλλες μεγαλύτερης σημασίας, ὅλες ὅμως εἶχαν γενικά τοπικό χαρακτῆρα. Ἡ ἐπανάσταση του 1821 ἦταν ἡ μόνη ποῦ ὀργανώθηκε προσεκτικά, πολλά χρόνια πρὶν την ἔκρηξη της στὴν Ἑλλάδα (σὰν Ἑλλάδα ἐννοεῖται την περίοδο αὐτὴ ὁ ἱστορικός ἑλληνικός γεωγραφικός χῶρος). Στόν ἀπόηχο τῶν μεγάλων γεγονότων ποῦ συγκλόνισαν την Εὐρώπη (Γαλλική Ἐπανάσταση του 1789, Ναπολεόντιοι πόλεμοι) ἀλλὰ καὶ τον κόσμο (Ἀμερικανική Ἐπανάσταση), ποῦ δὲν εἶχαν ἀντίκτυπο στὶς ὀπισθοδρομικές πλέον δομές της ἀχανοῦς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας του Μαχμούτ Β' (1808-1839), οἱ Ἕλληνες της διασποράς ποῦ ἀποτελοῦσαν το πιό ἐνημερωμένο καὶ προοδευτικό κομμάτι του ἑλληνισμοῦ, ἵδρυσαν ἀρχικὰ, το 1809, την ὀργάνωση Ἑλληνόγλωσσο Ξενοδοχεῖο με πρωτοβουλία του Θεσσαλονικέα λογίου Γρηγορίου Ζαλύκη καὶ της Κύπριας λογίας Ἐλισάβετ Σαντή Λουμάκη Σενιέ. Ἡ ὀργάνωση πέτυχε τὴ στήριξη του Ναπολέοντα Βοναπάρτη καὶ συγκέντρωσε ὁπλισμὸ ποῦ διαμοιράστηκε στὴ Μακεδονία καὶ την Ἤπειρο προκειμένου νὰ προετοιμαστεῖ ἡ ἐπανάσταση. Η κίνηση αὐτὴ προδόθηκε στὶς ἀρχὲς της Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τελικά το ἐγχείρημα ἀπέτυχε.

Ἀπὸ τα σπλάχνα του Ἑλληνόγλωσσου Ξενοδοχείου καὶ κατά το πνεῦμα της ἐποχῆς ἱδρύθηκαν δύο ἑταιρεῖες, ποῦ ἀντιπροσωπεύουν ἀνάγλυφα τις δύο τάσεις του Ἑλληνισμοῦ στὴν προσπάθεια γιὰ την παλιγγενεσία του στὶς πρῶτες δεκαετίες του 19ου αἰῶνα.

Ἡ Φιλόμουσος Ἑταιρεία, ποῦ ἱδρύθηκε στὴ Βιέννη το 1814, ἦταν νόμιμη, εἶχε μέλη πολλούς ἐπιφανεῖς (Καποδίστριας, Κοραής) καὶ οἰκονομικά ἰσχυρούς Ἕλληνες της διασποράς, ἔθετε σὰν πρῶτο στόχο την πνευματική ἀνύψωση του γένους τῶν Ἑλλήνων (συγκέντρωση πόρων γιὰ ἵδρυση σχολείων στὴν Ἑλλάδα, ἐπάνδρωσή τους με φωτισμένους δασκάλους, ὑποτροφίες γιὰ σπουδές νέων στὸ ἐξωτερικό κλπ.) καὶ κατόπιν ὅταν οἱ συνθῆκες το ευὐνοούσαν ἐπανάσταση με ἐκμετάλλευση κάποιου πιθανοῦ νέου ρωσοτουρκικοῦ πολέμου ἡ (καὶ αὐτὸ μᾶλλον ἦταν πιό διαδεδομένο στοὺς κόλπους της ἑταιρείας) ἐσωτερική "διάβρωση" της αὐτοκρατορίας καὶ σταδιακή κατά το δυνατόν "ἑλληνοποῖησή" της με την προώθηση Ἑλλήνων σε καίριες θέσεις της.

Ἡ Φιλική Ἑταιρεία, ποῦ ἱδρύθηκε στὴν Ὁδησσό της Ρωσίας το 1814, ἦταν μυστική καὶ παράνομη, θεωροῦσε ὅτι το γένος ἦταν ἕτοιμο καὶ εἶχε σὰν στόχο την συγκέντρωση πόρων ἀλλὰ καὶ την δημιουργία των δομῶν γιὰ ἄμεση ὀργάνωση ἐπανάστασης, με ἐπιδίωξη την ἵδρυση ἀνεξάρτητου κράτους καὶ ἄν οἱ συνθῆκες δὲν το ἐπιτρέψουν παραχώρηση αὐτονομίας ὑπὸ τους κόλπους της Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἱδρύθηκε ἀπὸ φλογερούς πατριῶτες, ριζοσπαστικά μέλη της (μικρὸ)ἀστικῆς τάξης καὶ μετά ἀπὸ κάποιες πρῶτες δυσκολίες μυήθηκαν σε αὐτὴν πολλοί λόγιοι, φοιτητές, ἔμποροι, οἰκονομικά ἰσχυροί Ἕλληνες της διασποράς καὶ ἰδίως μετά την μεταφορά της "ἔδρας" της στὴν Κωνσταντινούπολη, πολλοί οἰκονομικά καὶ πολιτικά ἰσχυροί, ἱεράρχες, στρατιωτικά ἰσχυροί (κλέφτες καὶ ἀρματολοί) ἀλλὰ καὶ ἁπλὸς κόσμος μέσα στὰ ὅρια της αὐτοκρατορίας.

Ὁ Πρίγκιπας Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης, ποῦ ἀνέλαβε την ἀρχηγία της Ἑταιρείας στὶς 12 Ἀπριλίου 1820, μετά την ἄρνηση του Ι. Καποδίστρια, ἐπιδίωκε νὰ προετοιμάσει μία γιγαντιαία ἐθνικοαπελευθερωτική ἐπιχείρηση, ποῦ θὰ συντάρασσε τα Βαλκάνια καὶ γιὰ το σκοπό αὐτὸ ἡ Ἑταιρεία ἐκτὸς ἀπὸ την ἐθνεγερτική δράση της στὸν ἑλληνικό γεωγραφικό χῶρο καὶ τους Ἕλληνες ἔκανε ἡ προσπάθησε νὰ κάνει μυστικές συμφωνίες με Ρουμάνους, Σέρβους καὶ Βουλγάρους πατριῶτες. Τα συντηρητικά στοιχεῖα της Φιλικῆς μαζί με τους προεστούς (κοτζαμπάσηδες) του Μοριά δὲν ἤθελαν ἐκτεταμένες στρατιωτικές ἐπιχειρήσεις στὸν Ἑλληνικό χῶρο καὶ προωθοῦσαν την ἰδέα νὰ γίνει ἐκμετάλλευση της προστριβῆς μεταξύ Πύλης καὶ Ἀλή πασᾶ. Φῆμες ὅτι τα σχέδια της Φιλικῆς εἶχαν προδοθεῖ στὸν σουλτᾶνο ἀπὸ τους Ἄγγλους ὑποχρέωσαν τον ἀρχηγὸ της νὰ ἀναπροσαρμόσει το ἀρχικὸ σχέδιο, προχωρῶντας σε μιά τοπική ἐξέγερση στὶς ρουμανικές ἡγεμονίες, ἐλπίζοντας ὅτι θὰ τραβήξει πρὸς τα ἐκεῖ την προσοχή τῶν Ὀθωμανῶν, ὥστε νὰ γίνει δυνατή ἀργότερα ἡ ἐξέγερση στὴν Ἑλλάδα χωρίς μεγάλη ὀθωμανική στρατιωτική πίεση.

Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ

Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ


ΑΠΟ 45ΑΡΙ ΤΟΥ 1972, ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΥΜΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΪΚΟ ΗΡΩΑ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ ΓΙΩΡΓΗ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ. ΠΛΗΡΩΣΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ - Ο…

https://youtu.be/_tgGGbi4mKg

YOUTUBE.COM

Καραϊσκάκης: Όταν γυρίσω, θα τους...

Καραϊσκάκης: Όταν γυρίσω, θα τους...

Ιδιαίτερος και ατίθασος, κράτησε μέχρι το τέλος ασβεστη μέσα του την φλόγα της ελευθερίας. Έδωσε επικές μάχες πλάι στον Κολοκοτρώνη, τον Μακρυγιάννη, κ.α., ανέλαβε σχεδόν ολοκληρωτικά την στήριξη των Πολιορκημένων του Μεσολογγίου και πρωτοστάτησε σε ηρωικές νικηφόρες μαχές απέναντι στον εχθρό.

Στρατηγικό μυαλό, σναχαίτισε την πορεία του τουρκικού στρατού στην Στερεά Ελλάδα με την βοήθεια μόλις 680 ανδρών!

Ειδικότερα στις 23 Φεβρουαρίου 1827 ο Καραϊσκάκης είχε ελευθερώσει ολόκληρη την Στερεά Ελλάδα, εκτός του Μεσολογγίου, της Βόνιτσας και της Ναυπάκτου.

Ορμούσε πάντα πρώτος ακόμη και στις πιο μικρές αψιμαχίες, γεγονός που ανάγκασε τον Κολοκοτρώνη να του πει τα εξής: «είναι ανάγκη να σώσεις τον εαυτόν σου για να σωθεί και η πατρίδα«. Ο Καραϊσκάκης, όμως, παρά τις συστάσεις και παρά την άσχημη κατάσταση της υγείας του, έσφιγγε τα δόντια και συνέχιζε.

Σε μία από αυτές τις εμπλοκές τραυματίστηκε σοβαρά και λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή έγραψε απευθυνόμενος στους συναγωνιστές του: «Εγώ πεθαίνω. Όμως εσείς να είστε μονιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα».

Εθνική Επέτειος 25ης Μαρτίου 1821 - Ιστορικό Αφιέρωμα Ελαιογραφίες