Ὁ Ἀπόλλωνας ἡ Φοῖβος, ὁ αἰώνιος ἔφηβος ...Θὰ ἔρθει πάλι Καὶ θὰ μείνει γιὰ πάντα

Ὁ Ἀπόλλωνας ἡ Φοῖβος, ὁ αἰώνιος ἔφηβος ...Θὰ ἔρθει πάλι Καὶ θὰ μείνει γιὰ πάντα

Ὁ τελευταῖος χρησμός της Πυθίας Νικάνδρας ἦταν:

Ἔστ ἦμαρ ὅτε Φοῖβος

πάλιν ἐλεύσεται

καὶ ἐς ἀεί ἔσεται!

Μετάφραση

Θὰ ἔρθη μέρα ποῦ ὁ Ἀπόλλων

Θὰ ἔρθει πάλι

Καὶ θὰ μείνει γιὰ πάντα.

Ἀναμφίβολα ὁ Ἀπόλλων εἶναι ὁ ἑλληνικότερος τῶν θεῶν. Ὅπως πολύ σωστά ἐπισημαίνουν σύγχρονοι μελετητές της ἑλληνικής θρησκείας,...

τοῦτος ὁ θεός ἀντιπροσωπεύει τὴ νέα ἔκφραση θρησκευτικῆς γνώσης γιὰ τον κόσμο καὶ την ἀνθρώπινη ὕπαρξη, πράγματα πέρα γιὰ πέρα ἑλληνικά καὶ ἀνεπανάληπτα. Ὁ Ἀπόλλων εἶναι ὁ ὄμορφος, ὁ εὐγενικός θεός του φωτός καὶ του ἥλιου. Ἡ προσωνυμία Φοῖβος (ὁ «φωτεινός») ἐκφράζει αὐτὴ την πτυχή του χαρακτῆρα του. Ἐπιπλέον, ἡ γνώση, ἡ ἀλήθεια, ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἁγνότητα βρίσκονται κάτω ἀπὸ την προστασία του. Δὲν θὰ ἀποτελοῦσε ὑπερβολή, ἄν λέγαμε πῶς η πνευματική δύναμη, ποῦ ὁ Ἀπόλλων ἐνσαρκώνει, εἶναι το θεμέλιο του δυτικοῦ πολιτισμοῦ.

Ἡ λατρεία του Ἀπόλλωνα, ἀπαντᾶ σε ὁλόκληρο τον ἑλληνόφωνο κόσμο: ἀπὸ τὴ Σικελία στὴ Δύση μέχρι τον Φάση ποταμό στὸν Εὔξεινο Πόντο. Στὸν θεό αὐτό ἀνήκουν οἱ πρῶτοι ναοί καὶ τα λατρευτικά ἀγάλματα, καὶ ἀπὸ τον θεό αὐτὸν προέρχονται τα θεοφορικά ὀνόματα Ἀπολλώνιος, Ἀπολλόδωρος, Ἀπολλοφάνης κ.ά.

Ἀπὸ τα τεμένη του Ἀπόλλωνα το σπουδαιότερο εἶναι οἱ Δελφοί – το «κέντρο του κόσμου», ὁ «ὀμφαλός της γῆς». Στοὺς Δελφούς χαράχτηκε ἡ περιβόητη ρήση «Γνῶθι σεαυτόν», το ἀνωτάτῳ ἀπολλώνιο δίδαγμα. Γιὰ πολλούς αἰῶνες τοῦτο το Δελφικό μαντεῖο εἶναι ἡ ζωτική δύναμη ὁλόκληρου του Ἑλληνισμοῦ. Ὁ Ἀπόλλωνας εἶναι ὁ Θεός του φωτός, ὁ Θεός της μαντικῆς τέχνης καὶ τῶν ὁραμάτων, της μουσικῆς, τῶν τραγουδιῶν καὶ της ποίησης (προστάτης τῶν καλῶν τεχνῶν), ὁ αἰώνιος ἔφηβος. Ἀκόμη εἶναι ὁ Θεός της θεραπείας ἀλλὰ ἐπειδή πολύ συχνά στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ὅποιος εἶναι ἱκανὸς γιὰ το καλύτερο, εἶναι ἱκανὸς καὶ γιὰ το χειρότερο, ὁ Ἀπόλλωνας εἶναι ὁ θεός της πανούκλας καὶ τῶν ἀρρωστιῶν.

Ὁ Ἀπόλλωνας ἡ πολύ συχνά ὀνομαζόμενος με το γνωστότερο προσωνύμιο του, Φοῖβος, εἶναι ὁ δίδυμος ἀδελφὸς της Θεάς Ἄρτεμις. Πατέρας του εἶναι ὁ Δίας καὶ μητέρα του ἡ Λητώ μία ἐκ τῶν τιτάνων ποῦ ἡ σεμνότητα καί ἡ μετριοφροσύνη την ἀντιπροσώπευαν πλήρως. Γιὰ πολλούς ἡ Λητώ ἀντιπροσωπεύει το σκοτάδι κατ’ ἄλλους πάλι το φῶς της ἡμέρας. Ὁ Δίας σε μία ἀπὸ τις πολλές ἀπιστίες του στὴν ᾞρα, ἐρωτεύτηκε την Λητώ καὶ ἔσμιξε μαζί της. Μήν μπορῶντας ἡ ᾞρα νὰ τιμωρήσει τον ἄπιστο σύζυγό της, στράφηκε στὴ Λητώ μὴν ἀφήνοντάς την νὰ γεννήσει. Ἡ Λητώ, ἐτοιμόγεννη γυρνοῦσε ἀπὸ μέρος σε μέρος ψάχνοντας τον κατάλληλο τόπο γιὰ νὰ φέρει στὸ φῶς τα παιδιά της, ὅμως καμία γῆ δὲν την φιλοξενοῦσε ἀπὸ τον φόβο γιὰ την ὀργὴ της Ἥρας ποὺ θὰ ἔπεφτε πάνω της. Ὕστερά ἀπὸ καιρό, βρέθηκε το κατάλληλο μέρος γιὰ την Λητώ, ἦταν ἕνα πλεούμενο ξερονήσι το ὁποῖο φανέρωσε ὁ Ποσειδῶνας, καὶ το ὁποῖο δὲν φοβόταν την ὀργὴ της Ἥρας. Το νησί ἦταν ἄγονο καὶ δὲν προσφερόταν οὔτε γιὰ καλλιέργεια, οὔτε γιὰ κτηνοτροφική δραστηριότητα, ἔτσι δὲν εἶχε νὰ χάσει τίποτα ὅταν ἡ ὀργὴ της βασίλισσας τῶν Θεῶν θὰ ἔπεφτε πάνω του. Το ὄνομα του ἀρχικά ἦταν Ὀρτυγία καὶ σήμαινε γῆ των ὀρτυκιῶν στὴ συνέχεια ὅμως μετά την γέννηση του Ἀπόλλωνα καὶ ἀφοῦ ὁ Θεός το στερέωσε με τέσσερις πασσάλους στὸ βυθό, το ὀνόμασε Δῆλο (Φωτεινό). Το μέρος εἶχε βρεθεῖ γιὰ την γέννηση τὠν θεῶν, παρόλα αὐτά ὅμως ἡ Λητώ δὲν μποροῦσε νὰ γεννήσει τους θεούς, ἀφοῦ ἡ Ἤρα, κράταγε στὸν Ὄλυμπο την Εἰλειθυία, την θεά τῶν αἴσιων τοκετῶν. Ἡ Δήμητρα, ἡ Ἀθηνᾶ καὶ ἡ Ἀφροδίτη ἔσπευσαν σε βοήθεια της σπαράζουσας τιτάνιδας ὅμως ἦταν ἀδύνατο νὰ γεννήσει ἡ Λητώ παρά την παρουσία τους, χωρίς την συγκατάθεση της Ἥρας. Τότε οἱ θεές ἔστειλαν την Ἴριδα στὴν Ἥρα γιὰ νὰ την πείσει, προσφέροντάς της καὶ ἕνα περίτεχνο περιδέραιο κατασκευασμένο ἀπὸ τον Ἥφαιστο. Ἡ ᾞρα το δέχτηκε καὶ ἠρέμησε, ἀφήνοντας την Εἰλειθυία νὰ πάει στὴ Δῆλο. Μετά ἀπὸ την τεράστια ταλαιπωρία της ἡ Λητώ κατάφερε νὰ γέννηση, πρῶτα την Ἄρτεμη καὶ μετά τον Ἀπόλλωνα.

Χαρακτηριστικό της γέννησης του Ἀπόλλωνα, ἐκτὸς της μεγάλης ταλαιπωρίας της μητέρας του, ἦταν ὅτι δὲν βύζαξε καθώς ἀμέσως ἡ Θέμιδα ἔσταξε στὸ στόμα του μερικές σταγόνες ἀπὸ νέκταρ καὶ ἀμβροσία καὶ το βρέφος ἄρχισε νὰ μεγαλώνει με ἐκπληκτικό ρυθμό. Μέσα σε λίγη ὥρα πῆρε την ὁριστική του μορφή, μία πανέμορφη ὄψη καὶ ἔγινε ὁ Θεός ποῦ ἀντάξιός του σε ὀμορφιά δὲν ὑπῆρχε. Δικαίως οἱ θεές τον χάζευαν νὰ κάνει τα πρῶτα του βήματα πάνω στὸ νησί, το ὁποῖο ἄφησε σε λίγο ταξιδεύοντας γιὰ τον Ὄλυμπο ὅπου στήθηκε μεγάλη γιορτή γιὰ χάρη του, στὴν ὁποία ἔπαιζε την λύρα ποῦ μόλις του εἶχε χαρίσει ὁ πατέρας του καὶ δὲν την ἀποχωρίστηκε ποτέ. Ἕνα ἀπὸ τα κατορθώματα του Ἀπόλλωνα ἦταν ὅτι κατάφερε νὰ σκοτώσει στούς Δελφούς, τον Δράκοντα Πύθωνα. Το τέρας αὐτὸ εἶχε δέκα χέρια καὶ τέσσερα μάτια καὶ κυνηγοῦσε την Λητώ μὴν ἀφήνοντας την νὰ γεννήσει. Ἀφοῦ γέννησε πῆγε στοὺς Δελφούς καὶ ἐκεῖ κατάστρεφε τα πάντα καὶ σκότωνε τους ἀνθρώπους. Ἀφοῦ το σκότωσε ὁ Ἀπόλλωνας, γιὰ νὰ τον τιμήσουν οἱ κάτοικοι, ἔχτισαν μαντεῖο πρὸς τιμή του καὶ θέσπισαν τα Πύθια (ἀγῶνες πρὸς τιμή του Ἀπόλλωνα). Το μαντεῖο αὐτὸ ἦταν το σημαντικότερο της ἀρχαιότητας καὶ σε αὐτὸ κατέφευγαν ἀπὸ ὅλη την Ἑλλάδα ὅσοι ἀναζητοῦσαν κάποιο χρησμό. Ἐκεῖ, ἡ Πυθία καθήμενη πάνω στὸν ἱερὸ τρίποδα καὶ μασῶντας φύλλα δάφνης ἔδινε τους διφορούμενους χρησμούς της. Χωρίς ἀμφιβολία ὁ Ἀπόλλωνας εἶναι ὁ πιὸ ὄμορφος σε θεούς καὶ ἀνθρώπους. Το ὑπέροχο σῶμα του, το καλογυμνασμένο, ἁρμονικό, ἄτριχο κορμί του καὶ τα πάρα πολύ ὄμορφα χαρακτηριστικά του προσώπου του, με τα γαλανά του μάτια καὶ τις μικρές ξανθές του μποῦκλες θὰ τα ζήλευε ὁ καθένας. Παρόλα αὐτὰ ὅμως, παρά την ὀμορφιά του, δὲν ἔχει τις ἐρωτικές ἐπιτυχίες ποῦ ἀναμένουμε. Οἱ γυναῖκες ὄχι μόνο δὲν γοητεύονται ἀπὸ τον Θεό ἀλλὰ τρέχουν μακριά του μὴ θέλοντας νὰ ἔρθουν σε ἐπαφῆ μαζί του. Ἔτσι ὅταν ἐρωτεύτηκε την Δάφνη, την κόρη του θεοῦ ποταμοῦ Πηνειού της Θεσσαλίας αὐτή ἔτρεχε μακριά στὸ δάσος μὴ θέλοντας νὰ τον παντρευτεῖ.

Πέρασαν μερόνυχτα με τον Θεό νὰ την κυνηγάει καὶ νὰ καταφέρνει τελικά νὰ την πλησιάσει ἀρκετὰ, ὅμως τότε ἡ Νύμφη παρακάλεσε τον πατέρα της νὰ την σώσει καὶ ἐκεῖνος την λυπήθηκε καὶ την μεταμόρφωσε στὸ ὁμώνυμο φυτό. Βλέποντάς την ὁ Ἀπόλλωνας τότε ἀπογοητευμένος καὶ ἀπαρηγόρητος ποῦ δέν κατάφερε νὰ ἑνωθεῖ μαζί της, ἀγκάλιασε το δέντρο ποῦ κάποτε ἦταν το σῶμα της κοπέλας, ἔκοψε ἕνα κλαδί με φύλλα της ποὺ κάποτε ἦταν τα μαλλιά της καὶ το φόρεσε στὸ κεφάλι του οἰκιζόμενος πῶς ἔκτοτε θὰ την εἶχε πάντα μαζί του καὶ ἡ Δάφνη ἔγινε το ἱερὸ του δέντρο. Ἀκόμη ἕνα παράδειγμα ἀνεπιτυχοῦς ἔρωτα του θεοῦ, εἶναι ὁ ἔρωτας του με την Κασσάνδρα, την κόρης του βασιλιά της Τροίας Πριάμου. Ὁ Θεός ἐρωτεύτηκε την νεαρή βασιλοποῦλα, ὅμως καὶ αὐτή ἀρνήθηκε τον ἐρώτα του. Τότε γιὰ νὰ την πείσει, της ὑποσχέθηκε πῶς θὰ της χάριζε την ἱκανότητα της μαντείας. Ἡ Κασσάνδρα ἐνέδωσε τελικά στὸν Θεό ὅμως ἀπογοητεύτηκε πολύ ἀπὸ την συνεύρεση μαζί του καὶ τον ἔδιωξε. Τότε ὁ Ἀπόλλωνας θυμωμένος ποῦ μία κοινή θνητή τόλμησε νὰ τον ὑποτιμήσει, σεβόμενος ὅμως καὶ την ὑπόσχεση ποῦ της εἶχε δώσει, της παραχώρησε μὲν την ἱκανότητα νὰ προβλέπει το μέλλον, ὅμως την ἔκανε ἔτσι ὥστε κανείς νὰ μὴν την πιστεύει.

Τέλος ἕνας ἀκόμη χαρακτηριστικός μῦθος ποὺ ὅπως καὶ οἱ ὑπόλοιποι ἔτσι καὶ αὐτὸς φανερώνει μεταξύ ἄλλων ὅτι δὲν ἀρκεῖ νὰ εἶσαι ὁ ὀμορφότερος ἀλλὰ πρέπει νὰ εἶσαι ὁ κατάλληλος, εἶναι ὁ ἔρωτας του Φοίβου γιὰ την Μάρπησσα, την βασιλοπούλα της Αἰτωλίας. Την κοπέλα διεκδίκησε ὁ Θεός με ἕναν θνητό, τον Ἵδα, τον ὁποῖο καὶ πολέμησε. Ὁ Δίας ὅμως με ἕναν κεραυνό του τους χώρισε καὶ ὁ Μάρπησσα ἔπρεπε νὰ διαλέξει. Ὁ Ἀπόλλωνας της ὑποσχέθηκε πῶς θὰ της ἦταν γιὰ

πάντα πιστός καὶ ἡ ζωή δίπλα σε ἕναν θεό θὰ ἦταν ὀνειρική, ἡ Μάρπησσα ὅμως, φοβούμενη πῶς ὅταν τα χρόνια θὰ περνοῦσαν καὶ ἡ ὀμορφιά καὶ τα νιάτα της θὰ χανόντουσαν ὁ Ἀπόλλωνας θὰ την ἐγκατέλειπε, διάλεξε τον θνητό Ἵδα. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ γυναῖκες, ὁ Θεός ἀγάπησε καὶ ἄντρες, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον ἐρωτᾶ του γιὰ τον Ὑάκινθο, ἕναν πολύ ὄμορφο θνητό. Παίζοντας ὅμως μαζί του με τον δίσκο μία μέρα, ὁ Ζέφυρος, ὁ ἄνεμος ποῦ ζήλευε τον Ἀπόλλωνα, παρέσυρε τον δίσκο του καὶ σκότωσε τον θνητό. Ἀπαρηγόρητος ὁ Ἀπόλλωνας τον μεταμόρφωσε στὸ γνωστό λουλούδι γιὰ νὰ μείνει ἀθάνατο γιὰ πάντα ἔτσι το ὄνομα του.

Ὁ Ἀπόλλωνας δύο φορές, ἀφοῦ του ἀφαιρέθηκαν ἀπὸ τον Δία οἱ θεϊκές του δυνάμεις, διατάχθηκε ἀπὸ τον πατέρα του νὰ ὑπηρετήσει ὡς δοῦλος σε κάποιον θνητό. Καὶ τις δύο φορές ὁ Φοῖβος ὑπηρέτησε ὁ βοσκός σε κάποιο κοπάδι γι’ αὐτὸ θεωρεῖται καὶ ποιμένας θεός. Η πρώτη φορά ἦταν ὅταν ὑπηρέτησε τον βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα ἐπειδὴ συνωμότησε με την Ἤρα, την Ἀθηνᾶ καὶ τον Ποσειδῶνα γιὰ νὰ πάρουν την ἐξουσία ἀπὸ τον Δία. Ὁ Λαομέδωντας, στὸ τέλος ἀρνήθηκε νὰ πληρώσει τον Ἀπόλλωνα γιὰ τις ὑπηρεσίες του λέγοντας του μάλιστα, ὅταν ὁ θεός διαμαρτυρήθηκε, πῶς θὰ του ἔκοβε τα αὐτιά καὶ θὰ τον πουλοῦσε ὡς δοῦλο. Ὅταν ὁ χρόνος πέρασε καὶ ὁ θεός ξαναπέκτησε τις θεϊκές του δυνάμεις τον τιμώρησε στέλνοντας φονικό λοιμό στὴν Τροία θερίζοντας την χώρα γιά ἕξι μῆνες. Ἡ δεύτερη φορά ποῦ ὑπηρέτησε θνητό ὁ Θεός ἦταν ὅταν, ἐπειδή ὁ Δίας κεραυνοβόλησε τον γιὸ του Ἀπόλλωνα τον Ἀσκληπιό ὅταν ὁ τελευταῖος ἔχοντας προοδεύσει πάρα πολύ στὴν ἰατρική του τέχνη ποῦ καὶ μποροῦσε νὰ ἀνάσταινε μέχρι καὶ νεκρούς, ὁ Φοῖβος τόξευε πάνω ἀπὸ τον οὐρανό τους Κύκλωπες ποῦ χάρισαν στὸν πατέρα του τον φονικό κεραυνό. Τότε ο Δίας ἀφαιρῶντας ξανά τις δυνάμεις του γιοῦ του τον ἔστειλε στὶς Φέρρες της Θεσσαλίας, στὸν βασιλιά Ἅδμητο. Ὁ Ἄδμητος ἀντικρύζοντας την ἐξαίσια μορφή του Ἀπόλλωνα ἀντιλήφθηκε ἀμέσως την θεϊκή του ὑπόσταση καὶ του πρόσφερε τον θρόνο του ὅμως ὁ Φοῖβος του φανέρωσε πῶς ἦταν θέλημα του πατέρα του νὰ μπεῖ στὴν ὑπηρεσία του. Εὐχαριστημένος ἀπὸ την συμπεριφορά του Ἄδμητου ὁ Ἀπόλλωνας, τον ἀντάμειψε γιὰ την εὐγένεια καὶ τους καλούς του τρόπους χαρίζοντας την εὐημερία στὸ παλάτι καὶ στὴν χώρα του, ἡ ὁποία ἔγινε ἰδιαίτερα καρποφόρα με συγκομιδή δύο φορές το χρόνο ἐνῶ οἱ ἀγελάδες τους γεννοῦσαν δύο μοσχάρια τὴ φορά.

Σημείωση:Ὑπάρχει μία παράδοση, ποὺ λέει πῶς στὴ χώρα τών Ὑπερβορείων ἕνας ἱερὸς κῆπος ἦταν ἀφιερωμένος στὸν Ἀπόλλωνα, καθώς καὶ κάποια λατρεία του θεοῦ, με το ἱερατεῖο στὴν ἀπόλυτη δικαιοδοσία της οἰκογένειας τῶν Βορείων. Οἱ πληροφορίες, ποὺ ἔχουμε, γιὰ τον κῆπο ἔρχονται ἀπὸ ἕνα ἀπόσπασμα τραγωδίας του Σοφοκλῆ, ὅπου ὁ ποιητής μιλᾶ γιὰ την ἁρπαγῆ της παρθένας Ὀρείθυιας ἀπὸ τον θεό του Βορείου Ἀνέμου καὶ τὴ μεταφορά της μακριά, στὴν ἀπώτρεη ἄκρη της γῆς καὶ του οὐρανοῦ, στὸν κῆπο του Ἀπόλλωνα. Οἱ σχετικοί στίχοι της ἐν λόγω τραγωδίας του Σοφοκλῆ, ὅπως ἐμφανίζονται στὸν Στράβωνα (7.3), δείχνουν τον Ἀπόλλωνα νὰ εἶναι Ὑπερβόρειος θεός με το ἱερὸ του μέσα σ’ ἕναν κῆπο.