Αὐγουστιάτικη πανσέληνος,
στὸ νησὶ τοῦ Ἀπόλλωνα καί της της Ἄρτεμις, στὴ Δῆλο
Πολλὰ τὰ ἐρωτήματα: Γιατί o Δαρεῖος ἀπαγόρευσε στὸν ναύαρχό του Δάτη νὰ εἰσβάλει στὴ Δῆλο; Γιατί ὁρίστηκε ἡ ἀπαγόρευση νὰ γεννιέται ἢ νὰ πεθαίνει κανεὶς στὴ Δῆλο;
Τί σημαίνει ἄραγε ὁ ὅρος «δῆλοι» καὶ τί ἀναφέρει γι' αὐτὸν ἡ Παλιὰ Διαθήκη;
Πῶς καὶ γιατί οἱ ἀνασκαφὲς ἔδειξαν ὅτι πρὶν λατρευτεῖ o Ἀπόλλωνας, ἡ Δῆλος ἦταν τόπος λατρείας τῆς Ἄρτεμης, γεγονὸς ποὺ μαρτυρὰ μιὰ συνέχεια στὴ λατρεία τῆς μεγάλης προελληνικὴς γυναικείας θεότητας, ἡ ὁποία περιθωριοποιήθηκε μὲ τὴν ἐπικράτηση τῆς λατρείας τοῦ Ἀπόλλωνα; Διαβάστε τὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ!.
Ἡ ΔΗΛΟΣ, ὅπως ὅλοι γνωρίζουν, εἶναι ἕνα ὀλοφώτεινο μικρὸ (μέγιστο μῆκος 6 χλμ., μέγιστο πλάτος 1,3 χλμ.) ἄγονο νησί, ποὺ βρίσκεται σχεδὸν στὸ κέντρο τῶν Κυκλάδων (6 μίλια ἀπὸ τὴ Μύκονο). Ὁ παράλιος ὁμώνυμος οἰκισμὸς (14 κάτ., ὑπάλληλοι τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας) ὑπάγεται διοικητικὰ στὸν δῆμο Μυκόνου τοῦ νομοῦ Κυκλάδων. Πάντως, στὸ νησὶ ἀπαγορεύεται ἡ παραμονὴ ἐπισκεπτῶν μετὰ τὴ δύση τοῦ Ἥλιου.
Στὴ Δῆλο, σύμφωνα μὲ τὴ μυθολογία, γεννήθηκε ὁ Ἀπόλλωνας. Στὴν ἀρχαιότητα, τὸ νησὶ ὑπῆρξε λατρευτικὸ κέντρο μεγάλης σημασίας. Ἀπὸ τὴ λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνα ἀλλὰ καὶ ἄλλων θεοτήτων σώζονται σπουδαῖα δείγματα, καθὼς καὶ μαρτυρίες τοῦ σημαντικοῦ ρόλου ποὺ διαδραμάτισε ἡ Δῆλος στὴν ἱστορία τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας.
Τὸ ψηλότερο σημεῖο τῆς Δήλου (112 μ.) εἶναι ὁ Κύνθος, τὸ ἱερὸ ὅρος στὰ Α τῆς στενῆς πεδιάδας, ὅπου ἐκτεινόταν ἡ ἀρχαία πόλη καὶ τὸ ἱερὸ τοῦ Ἀπόλλωνα. Ἄλλοι μικρότεροι λόφοι ὁρίζουν τὴν πεδιάδα ἀπὸ τὰ B καὶ τὰ Ν.
Οἱ ἀκτές, ποὺ εἶναι διαβρωμένες ἀπὸ τὴ θάλασσα καὶ γι' αὐτὸ ἀφιλόξενες, ἔχουν δύο μικρὰ λιμάνια στὴ δυτικὴ πλευρά: τὸ ἀρχαῖο, στὸ ὁποῖο ἀποβιβάζονται καὶ σήμερα οἱ ἐπισκέπτες, καὶ τοὺς Φούρνους. Ὑπάρχουν ἀκόμα δύο μικροὶ ὅρμοι, ἡ Γούρνα ΒΑ καὶ ὁ Σκαρδανὰς ΒΔ.
Ἕνας χείμαρρος, ὁ Ἰνωπός, ποὺ ξεκινᾷ ἀπὸ τὴ δυτικὴ ἄκρη τοῦ Κύνθου, σχηματίζει ἕνα ἕλος, ποὺ στὴν ἀρχαιότητα ἀποτελοῦσε τὴν «Ἱερὰ Λίμνη» τῆς Δ.
Ἡ βλάστηση εἶναι ἀραιὴ καὶ ἀποτελεῖται ἀπὸ χαμηλοὺς θάμνους· ἀπὸ ἐπιγραφές, ὅμως, προκύπτει πὼς στὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρχαν ἐλιές, συκιές, ἀμπέλια, κῆποι καί, μέσα στὸ τέμενος, ὁλόκληρο ἄλσος. Σήμερα στὸν χῶρο τοῦ ἱεροῦ ὑπάρχει μόνο ἕνας φοίνικας, τὸν ὁποῖο φύτεψαν οἱ ἀρχαιολόγοι ποὺ ἔκαναν τίς ἀνασκαφές τον 19ο αἰ.
Λίγα λόγια γιὰ τὴ Μυθολογία καὶ τὴν Ἱστορία.
Ἡ σημαντικὴ θέση τῆς Δήλου, λόγῳ τῆς ἀσφάλειας ποὺ παρεῖχε σὲ ὅσους ταξίδευαν μεταξὺ Μικρᾶς Ἀσίας, Χίου, Σάμου καὶ κυρίως Ἑλλάδας, προσέλκυσε κατοίκους ἤδη ἀπό την 3η χιλιετία π.Χ. Ἀρχικὰ πρέπει νὰ χρησίμευε ὡς σταθμὸς καὶ ἀργότερα γιὰ μόνιμη ἐγκατάσταση ψαράδων, ναυτικῶν ἀλλὰ καὶ πειρατῶν.
Οἱ πρῶτοι κάτοικοι ἐγκαταστάθηκαν στὸν Κύνθο, γεγονὸς ποὺ μαρτυρὰ ὅτι τὰ παράλια τοῦ νησιοῦ δὲν ἦταν ἀσφαλῆ. Ὁ πρῶτος οἰκισμὸς (περίπου δώδεκα καλύβες) ἱδρύθηκε ἀπὸ ναυτικοὺς ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία, ἴσως Κᾶρες, κατὰ τὴ μαρτυρία τοῦ Θουκυδίδη.
Μέχρι τὸν 14o αἰ. π.Χ. ἡ Δ. ἦταν ἄσημη, γιατί τὸ ἔδαφός της δὲν προσφερόταν γιὰ ἀνάπτυξη οἰκισμοῦ. Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ αὐτὴ ὅμως ἄρχισε ἡ ἐγκατάσταση κατοίκων στὴν παραλία καὶ στὴ θέση τοῦ κατοπινοῦ ἱεροῦ οἰκοδομήθηκαν κάποια λατρευτικὰ κτίρια, ἄγνωστο ποιας θεότητας· εἰκάζεται ὅτι καὶ ἐκεῖ, ὅπως καὶ ἀλλοῦ στὴ Μυκηναϊκὴ Ἑλλάδα, λατρευόταν ἡ μεγάλη γυναικεία θεότητα τῆς γονιμότητας.
Οἱ ἀνασκαφὲς ἔδειξαν ὅτι πρὶν λατρευτεῖ o Ἀπόλλωνας, ἡ Δῆλος ἦταν τόπος λατρείας τῆς Ἄρτεμης, γεγονὸς ποὺ μαρτυρὰ μιὰ συνέχεια στὴ λατρεία τῆς μεγάλης προελληνικὴς γυναικείας θεότητας, ἡ ὁποία περιθωριοποιήθηκε μὲ τὴν ἐπικράτηση τῆς λατρείας τοῦ Ἀπόλλωνα. Στοιχεῖο ἐπιβίωσης τῆς παλιᾶς γυναικείας θεότητας εἶναι καὶ ἡ λατρεία τῆς Λητοῦς ἀλλὰ καὶ τῶν Ὑπερβόρειων Παρθένων, τίς ὁποῖες ἡ ἑλληνικὴ μυθολογία ὑποβίβασε σὲ ἱέρειες τῆς Ἄρτεμης.
Ἡ εἰκόνα τῆς Δ. ἄλλαξε ριζικὰ στὶς ἀρχὲς τῆς 1ης χιλιετίας π.Χ., μὲ τὴν ἐγκατάσταση τῶν Ἰώνων στὸ Αἰγαῖο. Μαζὶ μὲ τοὺς Ἴωνες θὰ πρέπει νὰ μεταφέρθηκε, ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία, καὶ ἡ λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνα, τοῦ ὁποίου ἡ μορφὴ κυριάρχησε στὶς γυναικεῖες θεότητες τοῦ νησιοῦ καὶ μετέβαλε τὴ Δῆλο σὲ λατρευτικὸ κέντρο τεράστιας σημασίας.
Ἔκφραση αὐτῆς τῆς ἀλλαγῆς ἀλλὰ καὶ τῶν ἀγώνων ποὺ ἔγιναν γιὰ τὴν ἐπικράτηση τῆς ἀπολλώνιας λατρείας πρέπει νὰ ἀποτελοῦν τὰ γεγονότα ποὺ ἀναφέρονται στὸν λατρευτικὸ μῦθο τοῦ Ἀπόλλωνα τῆς Δήλου, σχετικὰ μὲ τὴ ζηλοτυπία τῆς Ἥρας γιὰ τὴ Λητώ, τὴ μητέρα τοῦ θεοῦ καὶ τῆς Ἄρτεμης.
Κατὰ τὴν κυρίαρχη ἐκδοχὴ αὐτοῦ τοῦ μύθου, ὅπως δίνεται στὸ πρῶτο μέρος τοῦ ὁμηρικοῦ Ὕμνου στὸν Ἀπόλλωνα (περίπου 700 π.Χ.), ἡ Δ., ποὺ πλανιόταν στὰ κύματα, ἦταν ὁ μόνος τόπος ποὺ δέχτηκε -ὅταν ὅλοι τὴν ἔδιωχναν ἐπειδὴ φοβοῦνταν τὴ ζήλια τῆς Ἥρας- τὴν κυριευμένη ἀπὸ τοὺς πόνους τοῦ τοκετοῦ καὶ κυνηγημένη ἀπὸ τὴν Ἥρα, Λητώ, γιὰ νὰ γεννήσει ἐκεῖ.
Σὲ ἀντάλλαγμα, ἡ Λητὼ εἶχε ὑποσχεθεῖ στὴ Δῆλο ὅτι ὁ θεὸς ποὺ θὰ γεννιόταν ἀπὸ τὴν ἕνωσή της μὲ τὸν Δία δὲν θὰ περιφρονοῦσε τὴν ἄγονη γῆ τοῦ νησιοῦ.
Μόλις ἡ Λητώ, μὲ τὴ βοήθεια τῆς Εἰλειθυίας καὶ ὅλων τῶν θεῶν ποὺ εἶχαν συγκεντρωθεῖ ἐκεῖ, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἥρα φυσικά, ἔφερε στὸν κόσμο τον Ἀπόλλωνα, τὰ πάντα στὴ Δῆλο πλημμύρισαν χρυσὸ φῶς καὶ o τόπος γέμισε λουλούδια.
Ἄλλες ἐκδοχὲς τοῦ μύθου ἀναφέρουν πὼς o ἴδιος ὁ Δίας παρακολούθησε τὴ γέννηση τοῦ Ἀπόλλωνα ἀπὸ τὴν κορυφὴ τοῦ Κύνθου καὶ ὅτι τὰ πρῶτα δῶρα στὸν Φοῖβο τὰ ἔφεραν νέοι καὶ νέες ἀπὸ τὸν τόπο τῆς εὐλάβειας καὶ τῆς εὐδαιμονίας, τὴ χώρα τῶν Ὑπερβορείων, ὅπου ἔμενε o Ἀπόλλωνας τοὺς χειμερινοὺς μῆνες.
Ἡ λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνα
H λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνα, «τοῦ γνησιότερου δημιουργήματος τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος» (Βιλαμόβιτς), κυριάρχησε στὴ Δῆλο ἀπὸ τοὺς ἱστορικοὺς χρόνους, παραμερίζοντας ὅλες τίς ἄλλες λατρεῖες. H μορφὴ τοῦ ἐδῶ ἦταν διαφορετικὴ ἀπὸ τὴ Δελφική, παρὰ τὰ κοινὰ χαρακτηριστικά. Καὶ στὰ δύο ἱερὰ ἦταν θεὸς τῆς μουσικῆς καὶ τοῦ φωτός!
Ἐνῶ ὅμως στὴ Δῆλο γιορταζόταν μὲ χοροὺς καὶ ὕμνους καὶ τιμοῦσαν κυρίως τὴ γέννησή του, στοὺς Δελφοὺς ὁ θεὸς ἦταν αὐστηρὸς καὶ ὑπέβαλλε τὸν ἄνθρωπο σὲ πολλὲς δοκιμασίες.
Στὴ Δῆλο, παρότι ἀναφέρεται ἡ ὕπαρξη μαντείου, δὲν φαίνεται νὰ ἀναπτύχθηκε αὐτὴ ἡ πλευρὰ τῆς προσωπικότητας τοῦ θεοῦ, ἐνῶ στοὺς Δελφοὺς ἦταν ὁ θεὸς ποὺ φανέρωνε μὲ σημάδια (σήμαινε) τὴ θέληση τοῦ πατέρα του Δία, καὶ μὲ τὴ βοήθειά του οἱ ἄνθρωποι ἀποκτοῦσαν πολιτισμένη καὶ ἀνώτερη ζωή.
Μὲ τὴν ἐγκαθίδρυση τῆς λατρείας τοῦ Φοίβου, ἡ Δῆλος ἔγινε σπουδαῖο θρησκευτικὸ κέντρο. Μὲ τὸν καιρὸ καὶ μὲ τίς ἀλλαγὲς τῆς ἱστορικῆς πορείας τῶν ἑλληνικῶν πόλεων, ἡ σημασία καὶ o πληθυσμὸς τοῦ νησιοῦ μεγάλωναν, ἐνῶ οἱ Ἴωνες τοῦ Αἰγαίου καὶ τῶν δυτικῶν παραλίων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας συγκεντρώνονταν ἐκεῖ μία φορὰ τὸν χρόνο γιὰ τὰ Δήλια, γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ θεοῦ.
Τὸ ἐνδιαφέρον τῶν Ἀθηναίων
Ἀποφασιστικὸ στοιχεῖο γιὰ τὴν ἐξέλιξη τοῦ δηλιακοῦ ἱεροῦ ἦταν τὸ ἐνδιαφέρον τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τὴν ἀρχαϊκὴ περίοδο. Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Πεισίστρατου (6ος αἰ. π.Χ.) οἱ Ἀθηναῖοι συνέδεσαν παλιὲς παραδόσεις τους μὲ τὴ Δῆλο:
οἱ Ὑπερβόρειες Παρθένες πρὶν φτάσουν στὴ Δῆλο πέρασαν ἀπὸ τίς Πρασιὲς (Πόρτο Ράφτη) τῆς Ἀττικῆς· ὁ πρῶτος βασιλιᾶς τῆς Ἀθήνας Ἐρυσίχθων ἦταν ὁ πρῶτος θεωρὸς (προσκυνητὴς) τοῦ ἱεροῦ νησιοῦ κ.ἄ.
Οἱ Ἀθηναῖοι διαδέχτηκαν στὴν κυριαρχία τῆς Δήλου τὴ Νάξο, ἡ ὁποία πρέπει νὰ εἶχε τὰ πρωτεῖα ἐκεῖ ἕως τον 6ο αἰ., καὶ ἐπικράτησαν ἕως τὸ 314 π.Χ.
Χαρακτηριστικὸ τῆς φήμης τῆς Δήλου εἶναι πὼς o Δαρεῖος ἀπαγόρευσε στὸν ναύαρχό του Δάτη νὰ εἰσβάλει στὸ νησὶ κατὰ τοὺς Μηδικοὺς πολέμους.
Τὸ 476 π.Χ., ὅταν ἱδρύθηκε ἡ Α' Ἀθηναϊκὴ Συμμαχία, ἡ Δ. ὁρίστηκε ἕδρα τῶν συνελεύσεων καὶ τοῦ ταμείου (τὸ 454 π.Χ. μεταφέρθηκε στὴν Ἀθήνα) ὅπου συγκεντρώνονταν οἱ φόροι τῶν συμμάχων.
Τὸ 426-5 π.Χ., μὲ τὴ δεύτερη κάθαρση τῆς Δ. (ἡ πρώτη εἶχε γίνει τὸ 540 π.Χ.), τὴ μεταφορὰ δηλαδὴ τοῦ περιεχομένου ὅλων τῶν τάφων στὴ γειτονικὴ Ρήνεια, ὁρίστηκε ἡ ἀπαγόρευση νὰ γεννιέται ἢ νὰ πεθαίνει κανεὶς στὴ Δῆλο, ἀφοῦ o Ἀπόλλωνας μισεῖ τὸν θάνατο καὶ οἱ νεκροὶ μιαίνουν τὸ ἱερό του.
Τὸ 403 π.Χ. οἱ Ἀθηναῖοι ἀπομακρύνθηκαν ἀπὸ τὴ Δῆλο, ἐπανῆλθαν τὸ 394 π.Χ., μετὰ τὴ νίκη τοῦ ναυάρχου Κόνωνα καὶ ἀποσύρθηκαν πάλι τὸ 314 π.Χ.
Ἀπὸ τότε ἕως τὸ 166 π.Χ. ποὺ κυριάρχησαν πάλι (περίοδος τῆς λεγόμενης Δηλιακὴς ἀνεξαρτησίας) τὸ ἱερὸ κατακλύστηκε ἀπὸ πλῆθος κτίρια, ἀγάλματα καὶ ἄλλες δωρεὲς τῶν ἰσχυρῶν. Τὴν περιουσία τοῦ ἱεροῦ διαχειρίζονταν οἱ Ἰεροποιοί.
Ἀπὸ τὸ 166 π.Χ. ἕως τὸ τέλος τοῦ ἀρχαίου κόσμου κυριάρχησαν στὴ Δῆλο οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ ὁποῖοι ἐκδίωξαν τοὺς κατοίκους γιὰ νὰ ἐγκαταστήσουν Ἀθηναίους κληρούχους.
Οἱ Ρωμαῖοι ἀργότερα, γιὰ νὰ πλήξουν τὴ Ρόδο, ἀνακήρυξαν τὴ Δῆλο ἐλεύθερο λιμάνι· τότε ἐγκαταστάθηκαν ἐκεῖ πολλοὶ ξένοι μεταφέροντας μαζὶ καὶ τίς λατρεῖες τῶν θεῶν τους. Ὕστερα ἀπὸ δύο φοβερὲς ἐχθρικὲς ἐπιθέσεις (88 καὶ 69 π.Χ.) ἡ ζωὴ στὴ Δῆλο ἄρχισε νὰ φθίνει καὶ ὁ συνοικισμός της νὰ περιορίζεται, γιὰ νὰ ἐγκαταλειφθεῖ ἐντελῶς στὰ τέλη τοῦ 5ου αἰ. μ.Χ. Ἀπὸ τότε ἔρημη, ἡ Δῆλος χρησίμευσε μόνο ὡς βοσκότοπος.
Ἀπὸ τὴν Ἀναγέννηση καὶ μετὰ τὴν ἐπισκέφθηκαν διάφοροι περιηγητὲς ἀναζητῶντας ἴχνη τῆς ἀρχαιότητας.
Τί ἀναφέρει ἡ Ἀρχαιολογία
Οἱ ἀνασκαφὲς στὴ Δῆλο -τίς ὁποῖες ξεκίνησε τὸ 1873 ἡ Γαλλικὴ Ἀρχαιολογικὴ Σχολή- ἀποκάλυψαν τὰ σπουδαιότερα σημεῖα τοῦ ἱεροῦ του Ἀπόλλωνα καὶ τῆς ἀρχαίας πόλης. Ὅλα αὐτὰ τὰ ἐρείπια, οἱ νεκροὶ δρόμοι, τὰ ἐρειπωμένα σπίτια μὲ τίς αὐλὲς ποὺ διακοσμοῦνται μὲ λαμπρὰ μωσαϊκά, διασώζονται στὴν ἀρχική τους θέσῃ ἀκόμα καὶ σήμερα.
Πέρα ἀπὸ τὴν εἰδικὴ καλλιτεχνικὴ ἀξία τους, προσφέρουν ἄμεση καὶ χαρακτηριστικὴ αἴσθηση τῆς καθημερινῆς ζωῆς σὲ ἕναν χῶρο ὅπου ἀναπτύχθηκε γιὰ τόσους αἰῶνες μιὰ ἐξαιρετικὰ ποικιλόμορφη καὶ πλούσια δραστηριότητα.
To ἱερὸ τοῦ Ἀπόλλωνα καὶ τὰ δημόσια κτίρια ποὺ τὸ περιστοιχίζουν βρίσκονται στὴ βορειοδυτικὴ πλευρὰ τοῦ νησιοῦ. Τὸ τέμενος τοῦ Ἀπόλλωνα βρίσκεται στὴ θέση ἀμέσως μετὰ τὸ λιμάνι. Μετὰ τὰ προπύλαια τοῦ ἱεροῦ (2ος αἰ. π.Χ.) καὶ τὴν Ἀγορὰ τῶν Κομπεταλιαστῶν (Ἰταλῶν ἐμπόρων ποὺ εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στὴ Δ.) βρίσκεται ὁ Οἶκος τῶν Ναξίων (560 π.Χ.) καὶ ἀνατολικότερα τὸ κτίριο Γ, μία ἀπὸ τίς πιὸ καλοδιατηρημένες κατασκευὲς τοῦ νησιοῦ.
Ἡ Ἱερὰ ὁδός, πλαισιωμένη ἀπὸ ἀναθηματικὲς βάσεις, ὁδηγεῖ ἐμπρὸς στοὺς τρεῖς ναοὺς τοῦ Ἀπόλλωνα. Γύρω ἀπὸ τὸν ἕναν, τὸν πώρινο, εἶναι χτισμένοι σὲ ἡμικύκλιο πέντε θησαυροί, ἕνας ἀρχαϊκὸς καὶ τέσσερις κλασικοί.
Καὶ οἱ τάφοι τῆς Όπιδας καὶ τῆς Ἄργης, ὅπως καὶ τῶν Ὑπερβόρειων Παρθένων;
Στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τοῦ περιβόλου του ἱεροῦ ὑπάρχει τὸ Πρυτανεῖο (ἀρχὲς 5ου αἰ. π.Χ.). Τὴ βόρεια πλευρὰ τοῦ ἱεροῦ διασχίζει ἡ Στοὰ τοῦ βασιλιᾶ τῆς Μακεδονίας Ἀντίγονου (τέλη 3ου αἰ. π.Χ.), μπροστὰ ἀπὸ τὴν ὁποία βρίσκεται ἡ Θήκη, τάφος τῆς Όπιδας καὶ τῆς Ἄργης, τῶν δύο Ὑπερβόρειων Παρθένων ποὺ παραστάθηκαν στὴ γέννηση τοῦ Ἀπόλλωνα· ὁ τάφος τῶν δύο ἄλλων Ὑπερβόρειων Παρθένων, τῆς Λαοδίκης καὶ τῆς Ὑπερύμης, βρίσκεται στὸ Σῆμα, στὴ δυτικὴ πλευρὰ τοῦ τεμένους, ἡ ὁποία, ὅπως καὶ ἡ νότια, κλείνει μὲ τὴ Στοὰ τῶν Ναξίων.
Κοντὰ στοὺς ναοὺς τοῦ Ἀπόλλωνα βρίσκεται τὸ Ἀρτεμίσιο, ναὸς τοῦ 7ου αἰ. π.Χ., σὲ ἕναν χῶρο ποὺ ἦταν λατρευτικὸς ἀπό τη 2η χιλιετία π.Χ., ὅπως πιστοποιοῦν πολλὰ μυκηναϊκὰ ἀναθηματικὰ εὑρήματα. Ἐπάνω στὸν ἀρχαϊκὸ ναὸ κατασκευάστηκε ἄλλος κατὰ τὴν ἑλληνιστικὴ περίοδο.
Βόρεια τοῦ Ἀρτεμισίου βρίσκονται τὸ Ἐκκλησιαστήριο καὶ τὸ Θεσμοφόριο. Βόρεια τοῦ τεμένους τοῦ Ἀπόλλωνα βρίσκονται ἡ συνοικία τῆς Λίμνης, ναὸς ἀφιερωμένος στοὺς 12 θεούς, τὸ ἱερὸ τῆς Λητοῦς καὶ ἡ περίφημη Λεωφόρος τῶν λεόντων. Πρόκειται γιὰ σπουδαῖα δείγματα τῆς ἀρχαϊκῆς τέχνης τῆς Νάξου, μοναδικὰ στὸν ἑλληνικὸ χῶρο.
Στὴ συνοικία τοῦ θεάτρου, ΝΑ, ἔχουν ἀποκαλυφθεῖ πολλὲς κατοικίες μὲ ὡραῖα μωσαϊκά. Στὰ Ν προβάλλει ἡ συνοικία τοῦ ποταμοῦ Ἰνωποῦ καὶ ἡ Ταράτσα τῶν Ξένων θεῶν μὲ τὸ Ἠραῖο, τὸν μοναδικὸ ναὸ ἑλληνικῆς θεότητας στὴν περιοχή (!). Μιὰ σκάλα, νοτιότερα, ὁδηγεῖ στὴν κορυφὴ τοῦ Κύνθου καὶ στὸ Ἄντρο, ὅπου κατὰ τὰ ἑλληνιστικὰ χρόνια χτίστηκε ἕνα ἱερὸ τοῦ Ἀπόλλωνα. Στὴν κορυφὴ τοῦ λόφου ὑπάρχει τὸ Κύνθιο, ἕνα ἀπὸ τὰ ἱερότερα σημεῖα τῆς Δήλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου