Ἰφικράτης, ένα όνομα που αντηχεί μέσα από τα χρονικά της αρχαίας στρατιωτικής ιστορίας. Υπήρξε εξέχων στρατηγός . βν
Η τακτική και η ηγεσία του διαμόρφωσαν την πορεία των μαχών και επηρέασαν τις επόμενες γενιές. Σε αυτήν την ανάρτηση,
θα εξερευνήσουμε την αξιοσημείωτη συμβολή του στον πόλεμο.
Θα εμβαθύνουμε στις στρατηγικές, τις νίκες και την κληρονομιά που άφησε πίσω του.
Ελάτε μαζί μας καθώς αποκαλύπτουμε την ιστορία αυτής της θρυλικής φιγούρας και τον αντίκτυπό του στην αρχαία στρατιωτική σκέψη.
Ὁ Ἰφικράτης ἐμφανίστηκε στὸ ἱστορικὸ προσκήνιο κατὰ τὸν Κορινθιακὸ Πόλεμο.
Σὲ πολὺ νεαρὴ ἡλικία, ἔζησε τὴν ὀδυνηρὴ γιὰ τὴν Ἀθήνα κατάληξη τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου καὶ ἴσως ἦταν κι ὁ ἴδιος αὐτόπτης μάρτυρας τοῦ γκρεμίσματος τῶν Μακρῶν Τειχῶν ἀπὸ τὸν νικητή, Σπαρτιάτη Λύσανδρο (404 π.Χ.). Οἱ δημοκρατικοὶ τῆς Ἀθήνας, μὲ ἐπί κεφαλῆς τοὺς Ἐπικράτη καὶ Κέφαλο, ἄρχισαν ἀμέσως μετὰ νὰ ἀναζητοῦν τρόπους γιὰ νὰ ἀποτινάξουν τὴ σπαρτιατικὴ ἡγεμονία. .
Apartment Rentals Near the Sea
Οἱ δύο πρῶτες πόλεις ποὺ ἐπιδίωξαν νὰ ἀντιμετωπίσουν τοὺς πελταστές του Ἰφικράτους ὑπέστησαν διαδοχικὰ συντριπτικὲς ἧττες, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ φημισμένοι Ἀρκάδες πολεμιστὲς νὰ μὴν τολμήσουν νὰ ἀντιμετωπίσουν τοὺς ἐχθρούς τους ποὺ ἀνενόχλητοι δήωσαν τὴν χώρα τους. Οἱ πελταστὲς εἶχαν ἤδη ἀρχίσει νὰ ἀποκτοῦν φήμη, ὅπως καὶ ὁ ἀρχηγός τους, τόσο λόγῳ τῶν ἐντυπωσιακῶν νικῶν ποὺ πέτυχαν ὅσο καὶ τῶν ἐλάχιστων ἀπωλειῶν τους.
Οἱ ἐπιτυχίες αὐτὲς αὔξησαν τὴν ἀθηναϊκὴ δύναμη καὶ ἐπιρροὴ καὶ ἀκολούθως ἀνησύχησαν τοὺς Σπαρτιᾶτες οἱ ὁποῖοι ἀντέδρασαν πιὸ δυναμικὰ στέλνοντας τὸν βασιλιᾶ τοὺς Ἀγησίλαο Β΄ μὲ στρατὸ καὶ στόλο. Ὁ τελευταῖος πραγματοποίησε δύο ἐκστρατεῖες στὴν περιοχὴ τῆς Κορίνθου κατὰ τὰ ἔτη 391 καὶ 390 π.Χ. καταλαμβάνοντας ἀρκετὲς θέσεις καὶ οἰκισμοὺς γύρω ἀπὸ τὴν Κόρινθο, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὸ Λέχαιο.
Ἡ ἐπικράτηση τοῦ Ἀγησίλαου φαινόταν ἀδιαμφισβήτητη καὶ οἱ Βοιωτοί, σύμμαχοι τῶν Ἀθηναίων, ἔσπευσαν νὰ ζητήσουν εἰρήνη. Τότε ἀκριβῶς οἱ πελταστὲς τοῦ Ἰφικράτους κατατρόπωσαν μία σπαρτιατικὴ μόρα (στρατὸς) (600 ἄνδρες) προκαλῶντας ἀπώλειες 250 νεκρῶν καὶ ἀγνώστου ἀριθμοῦ τραυματιῶν (μάχη του Λεχαίου).
Ἡ μόρα αὐτὴ ἐπέστρεφε ἀπὸ τὴν Σικυώνα στὸ Λέχαιο ἀφοῦ πρῶτα εἶχε συνοδεύσει κάποιους συμπατριῶτες τους, κατοίκους των Ἀμυκλῶν, ποὺ πήγαιναν στὴν πατρίδα τους γιὰ νὰ συμμετάσχουν σὲ μιὰ τοπικὴ γιορτή. Ὁ Ἰφικράτης καὶ ὁ Καλλίας παρατήρησαν ὅτι ἡ μόρα δὲν εἶχε «ψιλούς», οὔτε ἐπαρκῆ κάλυψη ἱππικοῦ καὶ ἀποφάσισαν νὰ τὴν προσβάλουν μὲ τοὺς εὐκίνητους πελταστές.
Ὁ Καλλίας μὲ τοὺς ὁπλῖτες του ἔμεινε κοντὰ στὴν Κόρινθο ὡς ἐφεδρεία ποὺ τελικὰ δὲν χρειάστηκε. Οἱ πελταστὲς μὲ ἀλλεπάλληλες προσβολὲς καὶ ὑποχωρήσεις κατάφεραν νὰ ἀποσυντονίσουν καὶ νὰ καταπονήσουν τοὺς πιὸ δυσκίνητους ἀντιπάλους, ποὺ τελικὰ ὑποχώρησαν ἄτακτα πρὸς τὸ Λέχαιο.
Ἡ ἀναπάντεχη ἧττα ἀλλὰ καὶ τὸ μέγεθος τῆς συμφορᾶς (ἡ Σπάρτη ἔχασε τὸ ἕνα δέκατο τῶν πολιτῶν της) τῶν μέχρι τότε ἀήττητων Σπαρτιατῶν προκάλεσε μεγάλη ἐντύπωση στὴν Ἑλλάδα καὶ ἰδιαίτερα μεταξὺ τῶν Λακεδαιμονίων βαθὺ πένθος, κλονίζοντας σοβαρὰ τὸ κῦρος τῆς σπαρτιατικῆς στρατιωτικῆς ἰσχύος.
Μάλιστα, ὁ Ἀγησίλαος ἐπιστρέφοντας στὴν Σπάρτη μετὰ τὸ συμβάν, φρόντισε ὥστε ὁ στρατός του νὰ μπαίνει στὶς πόλεις, ὅπου ἐπρόκειτο νὰ διανυκτερεύσει, ἀφοῦ νυχτώσει καὶ νὰ βγαίνει ἀπὸ αὐτὲς ὅσο τὸ δυνατὸν νωρίτερα τὸ πρωί, ἐνῷ στὴν Μαντίνεια δὲν διανυκτέρευσε κἄν, ἀλλὰ τὴ διέσχισε μέσα στὴ νύχτα γιὰ νὰ μὴν δοῦν οἱ στρατιῶτες του τους Μαντινεὶς νὰ χαίρονται ἀπὸ τὴν ἧττα τῶν Σπαρτιατῶν.
Οἱ περισσότερες ἀπὸ τὶς θέσεις ποὺ εἶχε καταλάβει ὁ Ἀγησίλαος ἀνακατελήφθησαν ἀπὸ τὸν Ἰφικράτη ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Λέχαιο, ἀλλὰ σύντομα ὁ Ἰφικράτης ἀνακλήθηκε στὴν Ἀθήνα καθὼς κάποιες πρωτοβουλίες του δὲν ἄρεσαν στοὺς συμμάχους καὶ κυρίως στοὺς Ἀργείους. Τὴ θέση του πῆρε ὁ στρατηγὸς Χαβρίας ἐπί κεφαλῆς ἄλλου μισθοφορικοῦ τμήματος.
Τὸ 388 π.Χ. ἐστάλη μὲ ὀχτὼ τριήρεις καὶ 1.200 πελταστὲς στὸν Ἑλλήσποντο ἐναντίον τοῦ σπαρτιατικοῦ στόλου καὶ τῶν συμμάχων του. Οἱ περισσότεροι τῶν πολεμιστῶν του ἦταν παλαίμαχοι τῶν ἐπιχειρήσεων στὴν Πελοπόννησο κατὰ τὰ προηγούμενα χρόνια.
Τὸ καλοκαίρι τοῦ ἰδίου ἔτους κατατρόπωσε ξανὰ (μὲ τέχνασμα) τοὺς Σπαρτιᾶτες καὶ τοὺς συμμάχους τους, Ἀβυδινοὺς ὑπό τον Ἀναξίβιο ὁ ὁποῖος ἔπεσε στὴ μάχη. Μὲ τὶς ἑπόμενες ἐπιχειρήσεις στὸν Ἑλλήσποντο, φάνηκε ὅτι ἡ ἀθηναϊκὴ ἰσχὺς θὰ μποροῦσε νὰ ἀποκατασταθεῖ πλήρως στὴν περιοχή, ἀλλὰ τὸ ἑπόμενο ἔτος ὁ Ἰφικράτης καὶ ἄλλοι τέσσερις Ἀθηναῖοι στρατηγοὶ παραπλανήθηκαν ἀπὸ τὸν Σπαρτιάτη Ἀνταλκίδα καὶ ἀναγκάστηκαν νὰ συνθηκολογήσουν (Βασίλειος ἢ Ἀνταλκίδειος εἰρήνη, 387 π.Χ.).
Μὲ τὴν λήξη τοῦ Κορινθιακοῦ Πολέμου, ὁ Ἰφικράτης δὲν ἐπέστρεψε στὴν Ἀθήνα ἀλλὰ μετέβη μὲ τοὺς πελταστές του στὴ Θράκη ὅπου ὑπῆρχαν πολλὲς εὐκαιρίες πλουτισμοῦ καὶ διάκρισης γιὰ ἕναν ἔμπειρο στρατιωτικὸ ἡγέτη, λόγῳ τῆς ἀστάθειας ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴν περιοχή. Ἀρχικὰ προσέφερε τὶς ὑπηρεσίες του στὸν Σεύθη Β΄, βασιλιᾶ τοῦ ἰσχυροῦ φύλου τῶν Ὀδρυσῶν Θρακῶν καὶ ἔπειτα στὸν διάδοχό του, Ἐβρύζελμι. Σύντομα ὅμως ἐγκατέλειψε τὸν τελευταῖο καὶ τάχθηκε μὲ τὸν ἀντίπαλό του, Κότυ Α΄ (384 π.Χ.-359 π.Χ.). Μὲ ἀρχιστράτηγο τὸν Ἰφικράτη οἱ δυνάμεις του Κότυος νίκησαν τὸν Ἐβρύζελμι (385 π.Χ.) καὶ στὴ συνέχεια ἕνωσαν τοὺς Ὀδρύσες Θρᾶκες ὑπὸ τὸ σκῆπτρο τοῦ νέου βασιλιᾶ τους, δημιουργῶντας ἕνα ἰσχυρὸ κράτος ἀπὸ τὸν Ἕβρο ποταμὸ μέχρι τὴν Ὀδησσό. Ὡς ἀνταμοιβή, ὁ Ἀθηναῖος στρατηγὸς ἔλαβε μιὰ κόρη τοῦ ἐργοδότη του ὡς σύζυγο καὶ τὶς πόλεις Δρῦ καὶ Ἄντισσα τοῦ θρακικοῦ βασιλείου (382 π.Χ.).
Ὁ Ἰφικράτης δὲν ἔμεινε πολὺ στὴ Θράκη ἀλλὰ ἀναζήτησε καὶ ἀλλοῦ εὐκαιρίες γιὰ νὰ προσφέρει τὶς πολύτιμες ὑπηρεσίες του. Τὸ χειμῶνα τοῦ 380/379 π.Χ. ταξίδεψε στὴν Αἴγυπτο ὅπου συνέπραξε μὲ τοὺς Πέρσες ἐναντίον τῶν ἐπαναστατημένων Αἰγυπτίων.
Ἂν καὶ ἡ Ἀθήνα ἀρχικὰ εἶχε ταχθεῖ μὲ τὸ μέρος τῶν ἐξεγερθέντων, στὴν πορεία ἄλλαξε πολιτική, γιὰ νὰ μὴν δυσαρεστήσει περισσότερο τοῦ Πέρσες καὶ ἀνακάλεσε τὸν στρατηγὸ Χαβρία ποὺ βοηθοῦσε τοὺς Αἰγυπτίους. Ἐπίσης ἐνέκρινε τὴν ἀπόφαση τοῦ Ἰφικράτους κι ἔτσι αὐτὸς ἐνεργοῦσε πλέον ὡς ἐντολοδόχος τῆς πατρίδας του.
Μέχρι τὸ 373 π.Χ. ὑπηρέτησε στὸ μέτωπο αὐτὸ ὡς ἀρχηγὸς τῶν μισθοφόρων (12.000 – 20.000), συμβάλλοντας σὲ σημαντικὸ βαθμὸ στὸν περιορισμὸ τῶν ἐπαναστατῶν. Ὅμως παρὰ τὶς ἐπιτυχίες του, ἦρθε σὲ ρήξη μὲ τὸν Φαρνάβαζο, ἀρχηγὸ τῶν περσικῶν στρατευμάτων, καὶ γιὰ νὰ μὴν χρεωθεῖ τὴν ἀποτυχία τῶν ἐπιχειρήσεων, ἔφυγε κρυφὰ καὶ ἐπέστρεψε στὴν Ἀθήνα.
Κυρίαρχος στὴν πολιτικὴ σκηνὴ τῆς Ἀθήνας – Ἐκστρατεία στὸ Ἰόνιο
Ἐν τῷ μεταξὺ στὴν μητροπολιτικὴ Ἑλλάδα μαίνονταν οἱ ἐμφύλιες συγκρούσεις χωρὶς κάποια παράταξη νὰ μπορέσει νὰ πάρει οὐσιαστικὸ προβάδισμα. Ἡ ἰσχὺς τῆς Σπάρτης, ποὺ μετὰ τὴν Ἀνταλκίδειο εἰρήνη φαινόταν ἀδιαμφισβήτητη, δέχτηκε ἀνεπανόρθωτα πλήγματα μὲ τὴν ἀνεξαρτητοποίηση καὶ τὴν ἄνοδο τῆς Θήβας (378 π.Χ.) καὶ τὴν ἵδρυση τῆς Β΄ Ἀθηναϊκῆς Συμμαχίας (377 π.Χ.). Τὸ 375 π.Χ. συνήφθη γιὰ πολλοστὴ φορὰ εἰρήνη, ἡ ὁποία σύντομα παραβιάστηκε καὶ ἀπὸ τὶς δυὸ πλευρές.
Τὸ 373 ὁ ἀθηναϊκὸς δῆμος ἀνέθεσε στὸν στρατηγὸ Τιμόθεο τὴν προστασία καὶ ἐνίσχυση τῶν συμμάχων τους στὸ Ἰόνιο. Δὲν διέθεσε ὅμως τὰ ἀνάλογα οἰκονομικὰ μέσα στὸν στρατηγὸ μὲ συνέπεια αὐτὸς νὰ κωλυσιεργεῖ προσπαθῶντας νὰ βρεῖ τοὺς ἀπαραίτητους πόρους. Οἱ πολιτικοὶ ἀντίπαλοι τοῦ Τιμοθέου, Ἰφικράτης (ποὺ μόλις εἶχε ἐπιστρέψει μετὰ τὴν πολυετῆ ἀπουσία του) καὶ Καλλίστρατος ἐκμεταλλεύτηκαν τὴν δυσφορία τῶν Ἀθηναίων καὶ πέτυχαν τὴν καθαίρεση τοῦ Τιμοθέου ἀναλαμβάνοντας οἱ ἴδιοι τὴν ἀρχηγία τῆς ἐκστρατείας.
Ὁ Ἰφικράτης καὶ ὁ Καλλίστρατος ἦταν πλέον οἱ ἰσχυρότεροι ἄνδρες τοῦ «κλεινοῦ ἄστεως» κι ἔτσι ὁ Ἰφικράτης ἐπιδόθηκε μὲ ζῆλο στὴν ὀργάνωση τῆς ἐκστρατείας στὸ Ἰόνιο. Συγκέντρωσε μεγάλο ἀριθμὸ πλοίων (70) καὶ κατευθύνθηκε χωρὶς καθυστέρηση πρὸς τὴν Κέρκυρα, ἡ ὁποία πολιορκοῦνταν ἀπὸ τὸν Σπαρτιάτη Μνάσιππο.
Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ περίπλου τῆς Πελοποννήσου ὑπέβαλε τὰ πληρώματά του σὲ ἐντατικὲς ἀσκήσεις, π.χ. ἑλιγμούς, ἀσκήσεις ταχύτητας κ.λπ. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἐπέτυχε τὴν συνεχῆ ἐγρήγορση καὶ ἑτοιμότητα ἀλλὰ καὶ ἐπιπλέον ἐκπαίδευση τῶν ναυτῶν του χωρὶς νὰ καθυστερήσει. Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ Μνάσιππος σκοτώθηκε στὶς συγκρούσεις ἔξω ἀπὸ τὴν πολιορκούμενη Κέρκυρα καὶ ὁ στρατός του ἐπιβιβάστηκε ὅπως-ὅπως στὰ πλοῖα καὶ ἔφυγε.
Ὅταν ὁ Ἰφικράτης ἔφτασε στὴν Κέρκυρα ἔμαθε ὅτι πλησίαζε στόλος των Συρακουσίων πρὸς ἐνίσχυσιν τῶν Σπαρτιατῶν. Ἀφοῦ μελέτησε καλὰ τὴν περιοχὴ ὁ Ἀθηναῖος στρατηγὸς κατάφερε νὰ αἰχμαλωτίσει τὸ σύνολο τῶν ἐχθρικῶν πλοίων.
Στὰ πλοῖα αὐτὰ ὁ τύραννος τῶν Συρακουσῶν Διονύσιος ὁ Πρεσβύτερος εἶχε φορτώσει καὶ πλούσια ἀναθήματα γιὰ τὰ ἱερὰ τῶν Δελφῶν καὶ τῆς Ὀλυμπίας. Ὁ Ἰφικράτης ἀφαίρεσε τὰ ἀναθήματα καὶ εἰσέπραξε 60 τάλαντα ἀπὸ τὴν ἐκποίησή τους, μὲ τὸ ὁποῖο πλήρωσε μέρος τῶν ἐξόδων τῆς ἐκστρατείας.
Ἐπίσης φορολόγησε τὶς πόλεις της Κεφαλονιάς, τὴν ὁποία εἶχε κυριεύσει κατὰ τὸν πλοῦ πρὸς τὴν Κέρκυρα, ἐνῷ ἐπέβαλε στοὺς ναῦτες του ὑποχρεωτικὴ ἐπ’ ἀμοιβῇ ἐργασία στοὺς ἀγροὺς τῶν Κερκυραίων καθὼς δὲν εἶχε ἀρκετὰ χρήματα γιὰ τὴν καταβολὴ τῶν μισθῶν. Παράλληλα, ἀποβιβάστηκε μὲ τοὺς πελταστές του στὴν Ἀκαρνανία καὶ βοήθησε τὶς ἐκεῖ συμμαχικὲς πόλεις. Ὁ στόλος του τώρα ἀριθμοῦσε 90 πλοῖα ἀφοῦ εἶχε ἑνωθεῖ μαζί του καὶ ὁ στόλος τῶν Κερκυραίων.
Ὅμως τὰ ἔξοδα ἦταν μεγάλα καὶ ὁ Ἰφικράτης ἔθεσε στὴν Ἐκκλησία τοῦ Δήμου τὸ δίλημμα εἴτε νὰ βρεῖ πόρους γιὰ τὴ συνέχιση τῶν ἐπιχειρήσεων εἶτα νὰ κλείσει εἰρήνη μὲ τὴν Σπάρτη. Ἡ Ἀθήνα ἐπέλεξε τὴν δεύτερη λύση. Ἤθελε νὰ διατηρήσει τὰ κέρδη ποὺ εἶχε ἀποκομίσει μέχρι στιγμῆς, ἐνῷ ἀνησυχοῦσε γιὰ τὴν αὐξανόμενη δύναμη τῶν Θηβαίων οἱ ὁποῖοι συμμετέχοντας μόνον περιστασιακὰ στὶς συγκρούσεις ἦταν οἱ οὐσιαστικῶς κερδισμένοι.
Τελευταίες επιχειρήσεις
Μὲ τὴν ὑπογραφὴ τῆς εἰρήνης, ὁ Ἰφικράτης ἀνακλήθηκε ἀπὸ τὸ Ἰόνιο (371 π.Χ.). Ἡ Ἀθήνα καὶ ἡ Σπάρτη θεωρῶντας πλέον ὡς κοινὸ κίνδυνο τὴ Θήβα ἀνέπτυξαν στενὲς σχέσεις. Τὸ ἴδιο ἔγινε ἡ μάχη των Λεύκτρων στὴν ὁποία ὁ θηβαϊκὸς στρατὸς ὑπό τον Ἐπαμεινώνδα συνέτριψε τοῦ Λακεδαιμονίους καὶ τοὺς συμμάχους τους.
Ἔπειτα ἐξεστράτευσε στὴν Πελοπόννησο ὅπου ἀποδυνάμωσε περαιτέρω τοὺς Σπαρτιᾶτες. Οἱ Ἀθηναῖοι τότε ψήφισαν γενικὴ ἐπιστράτευση καὶ ἔθεσαν τὸν Ἰφικράτη ἐπί κεφαλῆς τοῦ στρατοῦ. Ὁ τελευταῖος κατάλαβε τὰ περάσματα τοῦ Ἰσθμοῦ μὲ σκοπὸ νὰ ἀποκόψει τὴν ὁδὸ ἐπιστροφῆς τῶν Θηβαίων. Ὁ Ἐπαμεινώνδας ὅμως κατάφερε μὲ τέχνασμα νὰ ἀποφύγει τὸν ἀθηναϊκὸ στρατὸ καὶ νὰ ἐπιστρέψει στὴν Θήβα χωρὶς ἀπώλειες.
Τὸ 368 π.Χ. ὁ Ἰφικράτης ἐστάλη στὴν Χαλκιδική, οἱ πόλεις τῆς ὁποίας εἶχαν ἀποστατήσει ἀπὸ τὴν Β Ἀθηναϊκὴ Συμμαχία καὶ εἶχαν συμμαχήσει μὲ τὴν Ἀμφίπολη. Ὁ Ἰφικράτης ἐπέκτεινε τὴν ἐπιρροὴ τῆς Ἀθήνας στὸ Μακεδονικὸ βασίλειο (ἦταν προσωπικὸς φίλος τῆς βασίλισσας Εὐρυδίκης) ἀλλὰ ἀπέτυχε νὰ καταλάβει τὴν Ἀμφίπολη, παρὰ τὶς ἐπανειλημμένες προσπάθειες. Ἔτσι τὸ 365 π.Χ. καθαιρέθηκε καὶ τὴν θέση του ἔλαβε ὁ πολιτικός του ἀντίπαλος Τιμόθεος.
Δυσαρεστημένος ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἐξέλιξη ὁ Ἰφικράτης πῆγε ξανὰ στὴν Θράκη ὅπου πρόσφερε τὶς ὑπηρεσίες του στὸν βασιλιᾶ Κότυ ἐναντίον τῆς πατρίδας του. Κυρίευσε τὴν Σηστό του Ἐλλήσποντου, ἀθηναϊκὴ κτήση, ἀλλὰ ὅταν ὁ Κότυς θέλησε νὰ καταλάβει καὶ τὶς ὑπόλοιπες ἀθηναϊκὲς κτήσεις τῆς περιοχῆς, ὁ Ἰφικράτης τὸν ἐγκατάλειψε καὶ γύρισε στὴν Ἀθήνα, μὴ θέλοντας νὰ προκαλέσει κι ἄλλο κακὸ στὴν πατρίδα του.
Ἐκεῖ κατάφερε νὰ ἀνακτήσει τὴν προηγούμενη πολιτική του ἐπιρροὴ καὶ θέση, παρὰ τὶς ἐνέργειές του στὴν Θράκη. Μάλιστα συμφιλιώθηκε μὲ τὸν παλιὸ ἀντίζηλό του, Τιμόθεο καὶ μαζὶ κυριάρχησαν γιὰ κάποιο διάστημα στὴν ἐσωτερικὴ πολιτικὴ σκηνή.
Ἑπόμενη ἐνέργεια τοῦ Ἰφικράτους ἦταν ἡ ἐκστρατεία στὸ Βυζάντιο μαζὶ μὲ τὸν γιό του καὶ τὸν Τιμόθεο, πρὸς ἐνίσχυση τοῦ στρατηγοῦ Χάρητα, ὁ ὁποῖος ἀγωνιζόταν ἐναντίον τῶν ἀποστατῶν συμμάχων τῆς Ἀθήνας. Ὅμως ἡ ἐκστρατεία δὲν εἶχε τὰ ἀναμενόμενα ἀποτελέσματα, παρὰ τὶς μεγάλες δυνάμεις ποὺ κινητοποίησε ἡ Ἀθήνα (120 τριήρεις, ὁ μεγαλύτερος στόλος μετὰ τὴ ναυμαχία των Ἀργινουσῶν).
Ἀφοῦ ἐπανέφεραν στὴ συμμαχία κάποιες πόλεις, ὁ στόλος των Ἰφικράτους καὶ Τιμοθέου ἑνώθηκε μὲ τὶς δυνάμεις του Χάρητα, κοντὰ στὴν Χίο. Ὅμως λόγῳ θαλασσοταραχῆς στὴν περιοχή, οἱ Ἰφικράτης καὶ Τιμόθεος δίστασαν νὰ ἐμπλακοῦν μὲ τὸν ἀντίπαλο στόλο. Ὁ Χάρης τους κατηγόρησε ὡς προδότες καὶ ἔσπευσε μόνος του νὰ ἀντιμετωπίσει τοὺς ἀντιπάλους. Ὅπως ἦταν ἀναμενόμενο, ἡττήθηκε.
Ὅταν ἐπέστρεψαν στὴν Ἀθήνα, ὁ Χάρης κατηγόρησε τοὺς συστρατήγους του ὡς προδότες. Τελικὰ μετὰ ἀπὸ δίκη, ὁ Ἰφικράτης καὶ ὁ γιός του Μενεσθέας ἀθωώθηκαν, ἐνῷ στὸν Τιμόθεο ἐπιβλήθηκε πρόστιμο (355 π.Χ.). Μὲ τὰ γεγονότα αὐτά, ὁ Ἰφικράτης ἔχασε τὴν πολιτική του ἐπιρροὴ καὶ οἱ πηγὲς δὲν ξανακάνουν λόγο γι’ αὐτόν. Ἄγνωστος παραμένει καὶ ὁ ἀκριβὴς χρόνος τοῦ θανάτου του. Συνήθως τοποθετεῖται περὶ τὸ 350 π.Χ. ἢ λίγο ἀργότερα.
Οἱ καινοτομίες του Ἰφικράτους στὴν πολεμικὴ τέχνη
Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ιδίως δε κατά την τελευταία φάση, η πολεμική τέχνη των Ελλήνων άρχισε να αλλάζει και να απομακρύνεται από την κλασσική εικόνα της σύγκρουσης μεταξύ οπλιτικών φαλαγγών, που είχε επικρατήσει από τον 7ο π.Χ. αι. Ο ατομικός οπλισμός, κυρίως ο αμυντικός, άρχισε να μειώνεται ενώ οι τακτικές έτειναν να γίνουν πιο πολύπλοκες και ρευστές.
Ὡς ἐκ τούτου, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ αὐτὴ κι ἔπειτα τὰ ἐλαφρὰ τμήματα, οἱ λεγόμενοι ψιλοὶ (ἀκοντιστές, τοξότες, σφενδονίτες κ.ά.), ἀποκτοῦν ὅλο καὶ μεγαλύτερη σημασία καὶ δὲν περιορίζονται ἁπλῶς σὲ ἐπικουρικοὺς ρόλους.
Ἀξιοποιῶντας τὰ διδάγματα τοῦ πολέμου αὐτοῦ, ὁ Ἰφικράτης εἰσήγαγε καθοριστικὲς καινοτομίες στὸν ὁπλισμὸ τῶν στρατιωτῶν, τὴν ἐκπαίδευση, τὶς τακτικὲς μάχης καὶ γενικότερα στὴν πολεμικὴ τέχνη. Εἰδικότερα εἰσήγαγε ἕναν νέο τύπο πεζικοῦ, τοὺς πελταστές. Ἀρχικὰ οἱ πελταστὲς ἀποτελοῦσαν ἕναν ἀπὸ τοὺς παραδοσιακοὺς τύπους πολεμιστὴ τῶν θρακικῶν φυλῶν καὶ ἦταν γνωστοὶ στὴν Νότιο Ἑλλάδα, ὅπου ὑπηρετοῦσαν ὡς μισθοφόροι, ἀρκετὰ πρὶν τὴν ἐποχή του Ἰφικράτους. Οἱ «ἰφικράτιοι» πελταστὲς ἀποτελοῦσαν ἕναν ἐνδιάμεσο τύπο μεταξὺ τῶν παλαιῶν πελταστὼν καὶ τῶν κλασσικῶν ὁπλιτῶν.
Συγκεκριμένα ἐξοπλίστηκαν μὲ ἀκόντιο διπλάσιου μήκους καὶ ξίφος μεγαλύτερου τῶν ἀντίστοιχων κλασσικῶν, ἐλαφρὺ θώρακα ἀπὸ λινὸ ἢ δέρμα, ἐνῷ γιὰ ἀσπίδα υἱοθετήθηκε ἡ «πέλτη» τῶν Θρακῶν ὁμολόγων τους, πολὺ ἐλαφρύτερη τῆς ὀπλιτικῆς. Ἐπίσης οἱ χάλκινες περικνημίδες ἀντικαταστάθηκαν μὲ δερμάτινα ὑποδήματα, τὶς περίφημες «ἰφικρατίδες ὑποδέσεις», ποὺ ἦταν ἐλαφρύτερα, πρακτικὰ καὶ πιὸ εὔχρηστα.
Οἱ ἀλλαγὲς στὸν ὁπλισμὸ συνοδεύτηκαν ἀπὸ ἀντίστοιχες καινοτομίες σὲ τακτικὸ ἐπίπεδο. Οἱ «ἰφικράτειοι» πελταστές, συγκέντρωναν στὸν καλύτερο δυνατὸ συνδυασμὸ τὰ πλεονεκτήματα τόσο τῶν πελταστὼν ὅσο καὶ τῶν ὁπλιτῶν.
Λόγῳ τοῦ βαρύτερου ὁπλισμοῦ τους, ὑπερεῖχαν σαφῶς τῶν ὑπολοίπων ψιλῶν στρατευμάτων, ἐνῷ ὑπὸ κάποιες συνθῆκες μποροῦσαν νὰ ἀντιπαραταχθοῦν καὶ σὲ ὀπλιτικὴ φάλαγγα. Συνήθως βέβαια ἀπέφευγαν τὴν ἄμεση ἐπαφὴ μὲ φάλαγγα, ἰδίως σὲ πεδινὲς περιοχές, καὶ ἀκολουθοῦσαν τακτικὲς διαδοχικῶν προσβολῶν καὶ ὑπαναχωρήσεων, ποὺ συνήθως εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα τὸν ἀποσυντονισμὸ καὶ τελικὰ τὴν καταστροφὴ τῆς ἀντίπαλης παράταξης (χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ἡ κατανίκηση τῶν Σπαρτιατῶν στὸ Λέχαιο).
Ἐπίσης ἡ μείωση τοῦ βαρέως ὁπλισμοῦ ἔδινε τὴ δυνατότητα μεταφορᾶς περισσότερων προμηθειῶν, σὲ σχέση μὲ τοὺς ὁπλῖτες. Ἔτσι οἱ πελταστὲς μποροῦσαν νὰ πραγματοποιοῦν μεγαλύτερες πορεῖες καὶ σὲ δύσβατο ἔδαφος, κάτι ποὺ πολλὲς φορὲς τοὺς ἔδινε τὸ πλεονέκτημα τοῦ αἰφνιδιασμοῦ. Μὲ ἄλλα λόγια οἱ μισθοφόροι του Ἰφικράτους ἀκολουθοῦσαν τακτικὲς καταδρομῶν ἐνῷ μὲ τὴν εὐκινησία τους, ἀναλάμβαναν τὸν ρόλο τοῦ ἱππικοῦ σὲ ἐδάφη ποὺ αὐτὸ δὲν μποροῦσε νὰ ἐνεργήσει.
Ὁ Ἰφικράτης ὡς στρατηγός
Ὁ Ἰφικράτης διακρίθηκε καὶ ὡς διοικητής, τόσο τοῦ νέου σώματος τῶν πελταστὼν ποὺ ὁ ἴδιος δημιούργησε, ὅσο καὶ κάθε σχηματισμοῦ ἢ στρατεύματος ποὺ τοῦ ἀνατέθηκε. Ἡ ταραχώδης καὶ ἀσταθὴς ἐποχὴ στὴν ὁποία ἔζησε καὶ ἔδρασε, ἀπαιτοῦσε πλέον τὸν ἐπαγγελματισμὸ στὸν στρατιωτικὸ τομέα καὶ ὁ Ἰφικράτης ἀνταποκρίθηκε στὴν ἀνάγκη αὐτὴ μὲ ἀναλόγου ἐπιπέδου ὑπηρεσίες.
Ἀπὸ τοὺς ἱστορικούς, καὶ κυρίως ἀπὸ τὸν βιογράφο του Κορνήλιο Νέπω, χαρακτηρίζεται ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς εὐφυέστερους στρατηγοὺς τῆς ἐποχῆς του, ἀπὸ τοὺς ὁποίους μάλιστα οὔτε οἱ μεγαλύτεροι σὲ ἡλικία δὲν μποροῦν νὰ τὸν ξεπεράσουν. Εἶχε τὴν ἱκανότητα νὰ ἐπιβάλλεται ἀλλὰ καὶ νὰ ἐμπνέει τοὺς ὑφισταμένους του, ὥστε τὰ στρατεύματά του νὰ διακρίνονται ἀπὸ αὐστηρὴ πειθαρχία καὶ συνοχή. Τὸν σεβασμὸ τῶν στρατιωτῶν του τὸν κέρδιζε καὶ μὲ τὸ προσωπικό του παράδειγμα, καθὼς ἦταν ὁ ἴδιος γενναῖος, ριψοκίνδυνος καὶ μοιραζόταν τὶς κακουχίες ποὺ ταλαιπωροῦσαν τοὺς ἄνδρες του.
Προσιτὸς καὶ αὐστηρός, ἀναλόγως τῶν περιστάσεων, δίκαιος σὲ οὐσιώδη ζητήματα ὅπως ἡ διανομὴ τῶν λαφύρων, «ἐργασία ἐξίσου σπουδαῖα μὲ τὴ μισθοδοσία γιὰ τοὺς στρατοὺς τῆς ἐποχῆς του». Ἐπίσης ἡ ἱκανότητά του νὰ κερδίζει τὶς μάχες μὲ ἐλάχιστο κόστος τοῦ ἐξασφάλιζε τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν ἀνδρῶν του.
Ἐπέβαλε συνεχῆ καὶ ἐντατικὴ ἐκγύμναση στοὺς στρατιῶτες του ἐκπαιδεύοντάς τους γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων περιπτώσεων (ἐνέδρες, αἰφνιδιασμούς, ἐπιθέσεις, τακτικὲς ὑποχωρήσεις κ.α.). Δὲν ἐπέτρεπε τὴν ἀδράνεια, ἀκόμα καὶ σὲ καιρὸ εἰρήνης, πολλὲς φορὲς δὲ ἔβρισκε πρωτότυπους τρόπους γιὰ νὰ τὸ πετύχει. Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ἀποτελεῖ ὁ πλοῦς τοῦ ἀθηναϊκοῦ στόλου πρὸς τὴν Κέρκυρα τὸ 373 π.Χ.. Γιὰ νὰ κερδίσει χρόνο ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ διατηρεῖ σὲ ἐγρήγορση καὶ ὅσο τὸ δυνατὸν καλύτερη φυσικὴ κατάσταση τὰ πληρώματα, ὀργάνωνε ἀγῶνες ταχύτητας μεταξὺ τῶν πλοίων.
Ἐπίσης κατὰ τὶς ἀπαραίτητες στάσεις γιὰ ἀνεφοδιασμὸ στὴν ξηρά, τὰ ἐφόδια δὲν συγκεντρώνονταν ὥστε νὰ μοιραστοῦν δίκαια σὲ ὅλους, ἀλλὰ κάθε πλήρωμα εἶχε δικαίωμα νὰ ἁρπάξει ὅσα ἤθελε. Ἔτσι «βραβεύονταν» πάλι οἱ γρηγορότεροι. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὁ στόλος κάλυψε τὴν ἀπόσταση μέχρι τὴν Κέρκυρα κωπηλατῶντας καὶ σὲ πολὺ σύντομο χρονικὸ διάστημα.
Συχνὰ ἐφάρμοζε εὐφυῆ τεχνάσματα καὶ στρατηγήματα γιὰ νὰ παραπλανήσει καὶ αἰφνιδιάσει τοὺς ἀντιπάλους καὶ πάντα λάμβανε αὐξημένα μέτρα γιὰ νὰ μὴν βρεθεῖ πρὸ ἀπροόπτου ὁ ἴδιος. Ὡστόσο, ὅταν τὸ ἔκρινε ἀπαραίτητο, τὰ τεχνάσματα στόχευαν στοὺς ὑφισταμένους του, ὥστε νὰ διαλυθεῖ τυχὸν ἡττοπάθεια καὶ νὰ διατηρηθεῖ ἀκμαῖο τὸ ἠθικό. Σὲ μιὰ περίπτωση ποὺ ὁ στρατός του ὑστεροῦσε ἀριθμητικά, φρόντισε νὰ διαδοθοῦν στοὺς ἄνδρες του φῆμες περὶ δωροδοκίας ἐχθρικῶν τμημάτων, ὥστε αὐτὰ νὰ αὐτομολήσουν πρὶν τὴν ἐπικείμενη μάχη.
Ἡ ὑποτιθέμενη προδοσία ὅπλισε τὸ στράτευμα τοῦ Ἰφικράτη μὲ περισσὸ θάρρος καὶ πίστη στὴν νίκη. Ἔδινε μεγάλη βαρύτητα στὴν ψυχολογία τῶν ἐμπλεκομένων, ματαιώνοντας κάποιες φορὲς τὴ σύγκρουση τὴν τελευταία στιγμή, ἂν ἔβλεπε ὅτι δὲν μποροῦσε νὰ ἀναστρέψει τὴν ἡττοπάθεια τῶν δικῶν του ἢ τὴν αἰσιοδοξία τῶν ἀντιπάλων. Γενικὰ προσπαθοῦσε νὰ ἐκβιάσει πρὸς ὄφελός του τὸ ἀποτέλεσμα τῆς μάχης, χρησιμοποιῶντας κάθε διαθέσιμο μέσο. Αὐτὸ ἄλλωστε ἐπίτασσε καὶ ἡ ἐποχή του. Οἱ συγκρούσεις στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο ἦταν πλέον συνεχεῖς, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ οἰκονομία δυνάμεων καὶ πόρων νὰ εἶναι κεφαλαιώδους σημασίας.
Ἐπίλογος
Ὁ Ἰφικράτης ὑπῆρξε ἀπὸ τοὺς κορυφαίους καὶ εὐφυέστερους στρατιωτικοὺς τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδας, μὲ πολυετῆ δράση σὲ διάφορα μέτωπα τῆς ἀνατολικῆς μεσογειακῆς λεκάνης. Συνέλαβε καὶ ἐφήρμοσε ποικίλους νεωτερισμούς, συμβάλλοντας καταλυτικὰ στὴν ἐξέλιξη τῆς ἑλληνικῆς πολεμικῆς τέχνης.
Συχνὰ χαρακτηρίζεται ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς μεγάλους στρατιωτικοὺς μεταρρυθμιστὲς τοῦ 4ου π.Χ. αἱ., ἀκολουθούμενος ἀπὸ τὸν Ἐπαμεινώνδα καὶ τὸν Φίλιππο Β΄ τῆς Μακεδονίας. Πέραν ὅμως ἀπὸ τὸ στρατιωτικὸ ἔργο, ἔχει νὰ ἐπιδείξει ἀξιόλογη δράση καὶ στὸν πολιτικὸ τομέα. Γιὰ σημαντικὸ διάστημα κυριάρχησε στὸν πολιτικὸ στίβο τῆς πατρίδας του, κατευθύνοντας τὴν ἀθηναϊκὴ ἐξωτερικὴ πολιτική.
Μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους συμπατριῶτες τοῦ στρατηγοὺς κατόρθωσαν νὰ διατηρήσουν τὴν ἐπιρροὴ τῆς Ἀθήνας στὰ ἑλληνικὰ πράγματα, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ πάλαι θαλασσοκράτειρα πόλη τῆς Παλλάδας εἶχε πλέον εἰσέλθει ὁριστικὰ σὲ τροχιὰ πολιτικῆς καὶ οἰκονομικῆς παρακμῆς. Ὁ Ἀριστοτέλης του ἀποδίδει δύο ρητορικοὺς λόγους, τὸν «Πρὸς Ἁρμόδιον» καὶ «Ὑπὲρ Ἰφικράτους ἀπολογία».
Στοὺς λόγους αὐτούς, ὅπως καὶ ἀλλοῦ (Πολυαίνου) διακρίνεται ἡ ρητορικὴ δεινότητα καὶ ἡ εὐστροφία του, ἀφοῦ τὰ ἐπιχειρήματα καὶ οἱ ἀπαντήσεις ποὺ προτάσσει σὲ ἀντιδίκους, πολιτικοὺς ἀντιπάλους ἢ συνομιλητὲς εἶναι συχνὰ εὐφυεῖς καὶ ἀποστομωτικές.
Apartment Rentals Near the Sea 
