Σμύρνη - Σεπτεμβριανά: Οι εκτοπισμοί και οι πορείες θανάτου

Σμύρνη - Σεπτεμβριανά: Οι εκτοπισμοί και οι πορείες θανάτου


Τούρκοι την έχουν ονομάσει "ημέρα της νίκης". Στην πραγματικότητα ήταν ημέρα σφαγής. Και δεν κράτησε 24 ώρες.

Οι περιγραφές του Γάλλου δημοσιογράφου Rene Puaux από τη Σμύρνη. για τους εκτοπισμούς και τις πορείες θανάτου των Ελλήνων είναι ανατριχιαστικές.

"Όταν οι Τούρκοι έφθασαν στη Σμύρνη, καθιέρωσαν αυστηρό έλεγχο για τους Έλληνες και τους Αρμένιους που ήθελαν να φύγουν από την πόλη. Τίποτα πιο φυσικό και λογικό. Μεταξύ αυτών των πολιτών μπορεί να κρύβονταν στρατιώτες του ελληνικού στρατού, που είχαν πετάξει βιαστικά τις στολές τους. Ήταν νόμιμα αιχμάλωτοι των νικητών. Αυτή, εξάλλου, την εξήγηση έδωσαν οι Τούρ κοι, όταν επικρίθηκε η μαζική εκτόπιση του ανδρικού πληθυσμού της Σμύρνης προς την ενδοχώρα. Στην παρατήρηση πως ήταν ελάχιστα αληθοφανές το γεγονός ότι αυτές οι δεκάδες χιλιάδες αν θρώπων ήταν όλοι στρατιώτες μεταμφιεσμένοι, οι Τούρκοι πρόβαλαν το επιχείρημα ότι, αν αυτοί οι άνδρες δεν ήταν στρατιώτες, θα μπορούσαν όμως να γίνουν, και ότι έπρεπε να προφυλαχθούν από μια ενδεχόμενη επιστράτευση των προσφύγων, την οποία θα επιχειρούσε ίσως η Ελληνική κυβέρνηση.

Την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου κυκλοφόρησε η διαταγή του στρατηγού Νουρεντίν να συλλάβουν όλο τον ανδρικό πληθυσμό από δεκαοκτώ μέχρι σαράντα πέντε ετών. Αντίθετα με την εξήγηση που έδωσαν εκ των υστέρων οι Τούρκοι, δεν επρόκειτο παρά για άνδρες που υπετίθετο ότι είχαν αγωνιστεί στο πλευρό του ελληνικού στρατού. Στην πράξη συνέλαβαν όλους τους άνδρες με ρωμαλέο παρουσιαστικό από δεκαπέντε μέχρι πενήντα πέντε ετών. Γι' αυτές τις συλλήψεις ένας μάρτυρας αφηγείται τα ακόλουθα:

«Δεν μπορούσε να υπάρξει πιο σπαρακτικό θέαμα- οι γυναίκες είχαν χωριστεί από τους άνδρες τους, οι μανάδες από τους γιους τους, οι αδελφές από τους αδελφούς τους. Όλοι όσοι είχαν συλληφθεί με τον τρόπο αυτό, είχαν σταλεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ad hoc και, όταν συγκεντρώθηκαν όλοι εκεί, έπεσαν θύματα ληστείας των Τούρκων στρατιωτών. Δεν τους έκλεψαν μόνο τα χρήματα που είχαν, αλλά και τα ρούχα και τα παπούτσια τους. Για να γλιτώσουν την τέλεια απογύμνωση, πολλοί απ' αυτούς έσκιζαν οι ίδιοι τα ρούχα τους, γιατί οι Τούρκοι βλέποντας κουρέλια και μόνο, δεν τους τα έβγαζαν καθόλου».

Από αυτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι Τούρκοι έστελναν καθημερινά προς την ενδοχώρα περίπου χίλιους Χριστιανούς, κατά φάλαγγες, αποσπώντας τους από τον αριθμό εκείνων που είχαν συλληφθεί με αυτό τον τρόπο.

Σύμφωνα με αφηγήσεις όσων κατάφεραν να διαφύγουν κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών αυτών των εκτοπίσεων προς την ενδοχώρα, τρεις χιλιάδες περίπου από τους αιχμαλώτους φονεύθη καν έξω από το χωριό Μπουνάρμπασι, σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων από τη Σμύρνη. Οι τελευταίες φάλαγγες οδηγήθηκαν στην ενδοχώρα χωρίς ρούχα και παπούτσια, γιατί τους είχαν κλέ ψει τα πάντα. Πολλοί από αυτούς έπεσαν καθοδόν και επειδή ήταν αδύνατο να υπακούσουν στις διαταγές των Τούρκων ιππέων και να προχωρήσουν, φονεύθηκαν επί τόπου. Ο αριθμός αυτών των κατοίκων της Σμύρνης και της ενδοχώρας (ηλικίας από δεκαοχτώ μέχρι σαράντα πέντε ετών), που συνελήφθησαν έτσι και οδηγήθη καν από τους Τούρκους προς την ενδοχώρα, θα πρέπει να υπολογι στεί στις 150.000.

Οι Χριστιανοί που προορίζονταν για εκτόπιση, συγκεντρώνονταν στο Διοικητήριο. Όταν συγκεντρωνόταν ένας ικανοποιητικός αριθμός, άρχιζε η μετακίνηση τους. Μεταξύ αυτών υπήρχε και ένα σημαντικό ποσοστό ιερέων. Τους οδηγούσαν Τούρκοι στρατιώτες, πολλοί των οποίων ήταν εφοδιασμένοι με ρόπαλα. Κατά την πορεία ο όχλος τους λιθοβολούσε, πετώντας τους μαζί με τις | πέτρες και ακαθαρσίες.

Τους ανάγκαζαν να φωνάζουν Yiaschahin Moustafa Kemal pacha.

Για την τύχη των αιχμαλώτων που οδηγήθηκαν προς την ενδοχώρα, έχουμε τρομακτικές μαρτυρίες.

Ο Νικόλαος Χατζόπουλος του 32ου Συντάγματος Πεζικού, από τη Νάξο, που κατόρθωσε να δραπετεύσει, καταθέτει:

«Αιχμαλωτιστήκαμε στις 9 Σεπτεμβρίου στην Πούντα (βόρεια συνοικία της Σμύρνης) και την ίδια μέρα μας έκλεισαν στις αποθήκες του λιμανιού, μας έκλεψαν ό, τι είχαμε στην κατοχή μας, και στη συνέχεια, την επομένη, μας οδήγησαν στο Νύμφαιον . Το τουρκικό πλήθος που είχε μαζευτεί κατά μήκος του δρόμου, μας χτυπούσε και μας πετούσε πέτρες αναγκάζοντας μας να φωνάζουμε: ζήτω ο Μουσταφά Κεμάλ πασάς. Εκείνοι που αρνούνταν, δέχονταν μαχαιριές.

Καθώς αφήναμε τη Σμύρνη, συναντήσαμε πέντε δίτροχα καροτσάκια, γεμάτα με πτώματα Ελλήνων πολιτών, που τα πήγαιναν να τα πετάξουν σε μια χαράδρα.

Μετά από δύο ώρες πεζοπορίας από τη Σμύρνη, η φάλαγγα μας σταμάτησε.

Εκεί οι Τούρκοι διέταξαν τους Έλληνες στρατιώτες που κατάγονταν από τη Μικρά Ασία να αποχωριστούν από τους Έλληνες οι οποίοι ήταν από την Παλαιά Ελλάδα. Τους ανακοίνωσαν την πρόθεση τους να απολύσουν τους πρώτους και να τους δώσουν την άδεια να επιστρέψουν στα σπίτια τους. 800 περίπου άνδρες βγήκαν από τις σειρές τους συμπεριλαμβανομένων και αξιωματικών της χωροφυλακής. Τους συγκέντρωσαν σ' ένα μόνο τάγμα, τους οδήγησαν στην ξερή κοίτη ενός γειτονικού χειμάρρου και τους σκότωσαν όλους με ριπές οπλοπολυβόλων».

Η σφαγή αυτή επιβεβαιώθηκε από το δεκανέα Αντώνη Βιτζηλαίο του 26ου Συντάγματος Πεζικού, από τους στρατιώτες Νικόλαο Κορρέ του 25ου Συντάγματος Πεζικού, Νικηφόρο Βιτζηλαίο του 44ου Συντάγματος Πεζικού και από τον Κωνσταντίνο Χωριανόπουλο του 32ου Συντάγματος

Πεζικού, οι οποίοι ήταν παρόντες.Η σφαγή πρέπει να έγινε λίγο ανατολικότερα του Μπουρνόβα.

Οι πέντε καταθέσεις συμφωνούν επακριβώς. Η φάλαγγα που είχε δύναμη περίπου 5.000 ανδρών και μειώθηκε έτσι σε λίγο περισσό τερους από 4.000, ξανάρχισε τότε την πορεία της προς το Νύμφαιο. Σ' αυτή τη μικρή πόλη των 3.000 ψυχών το τουρκικό πλήθος χτύπησε τους αιχμαλώτους. Το ίδιο συνέβη στη Μαγνησία όπου έμειναν πέντε μέρες κλεισμένοι σ' έναν περίβολο. Εκεί οι Τούρκοι προσκάλεσαν το πλήθος να υποδείξει εκείνους από τους Έλληνες στρατιώτες που μπορούσε να αναγνωρίσει ως ενόχους για κάποια αδικήματα τον καιρό της Κατοχής. Χίλιοι από αυτούς «αναγνωρίστηκαν» με -τον τρόπο αυτό και τουφεκίστηκαν πάραυτα.

Οι επιζήσαντες χωρίστηκαν σε τρία «τάγματα εργασίας», που κατανεμήθηκαν ανάμεσα στη Μαγνησία, τον Κασαμπά και τη Φιλαδέλφεια.

Ένας από τους δραπέτες του τάγματος της Φιλαδέλφειας μας πληροφορεί ότι στις 26 Οκτωβρίου από τους χίλιους άνδρες δεν απέμειναν παρά 480. Οι υπόλοιποι υπέκυψαν από τη σκληρή δουλειά, την πείνα και το κρύο.

Τα ίδια γεγονότα επιβεβαιώνονται από τρεις Ιταλούς και έναν Γάλλο προστατευόμενο, οι οποίοι, αφού οδηγήθηκαν με τη βία μαζί με τους άλλους εκτοπισθέντες, κατάφεραν κατά την πορεία να γνωστοποιήσουν την ταυτότητα τους και να αφεθούν ελεύθεροι.

Σύμφωνα με διάφορες πληροφορίες από την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας, μπορούμε να ελπίζουμε πως θα δούμε με την ανταλλαγή των αιχμαλώτων την επανεμφάνιση, μόλις και μετά βίας, των μισών από τους 150.000 άνδρες που οι Τούρκοι έσυραν αιχμά λωτους, και ένας Θεός ξέρει σε τι κατάσταση.

Ένας άλλος αιχμάλωτος που διέφυγε από τη Σμύρνη, ο Δημήτριος Δήμας από τις Κουκουβάουνες της Αττικής, στρατιώτης στο 22ο Σύνταγμα Πεζικού, που δούλευε μαζί με άλλους πενήντα στο καθάρισμα των ερειπίων από την πυρκαγιά, φέρει στο σώμα του σημάδια από σοβαρά εγκαύματα εξαιτίας ενός διαβρωτικού υγρού που έρριξαν στους συντρόφους του και στον ίδιο στο στενό περίβολο όπου ήταν κλεισμένοι. Οι άλλοι υπέκυψαν με αφόρητους πόνους. Εγκαταλελειμμένος για να πεθάνει, κατάφερε μέσα στο σκοτάδι να ξεφύγει. Δηλώνει πως ο υποσιτισμός, η κακομεταχείριση και η εξουθένωση από τη σκληρή δουλειά έκαναν τους αιχμα λώτους να μοιάζουν με φαντάσματα".

Ἕνωση Κρήτης με την Ἑλλάδα - Πῶς ἔγινε σὰν σήμερα το 1908

Ἕνωση Κρήτης με την Ἑλλάδα - Πῶς ἔγινε σὰν σήμερα το 1908



Ἕνωση Κρήτης με την Ἑλλάδα - Πῶς ἔγινε σὰν σήμερα το 1908
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Χ. ΚΟΥΦΟΓΙΩΡΟΥ Μ.Α. Μεσαιωνικών Σπουδῶν, Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων *
Ἡ ἕνωση της Κρήτης με την Ἑλλάδα ἔχει ταυτισθεῖ ἀπὸ την πλειοψηφία της κοινῆς γνώμης με τον Δεκέμβριο του 1913, ὅταν ὑψώθηκε ἡ ἑλληνική σημαία στὰ Χανιά, ὑπό το βλέμμα του τότε βασιλέα Κωνσταντίνου Ἅ' καὶ του τότε πρωθυπουργοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου.
Στήν πραγματικότητα ἡ Μεγαλόνησος κήρυξε την ἕνωση της με την Ἑλλάδα πέντε χρόνια πρὶν, ἐκδίδοντας ἕνα ἐπίσημο ἑνωτικό ψήφισμα στὶς 24 Σεπτεμβρίου του 1908. Ἦταν μία προσπάθεια των κεφαλῶν της Κρήτης νά ἐπιδιώξουν την de facto ἕνωση με την Ἑλλάδα, ἐκμεταλλευόμενοι τὴ ρευστή πολιτική καὶ διπλωματική κατάσταση ποῦ ἐπικρατούσατε στὰ Βαλκάνια, κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αἰῶνα
Συνεχεῖς ἐπαναστάσεις
Οἱ συνεχεῖς ἐπαναστάσεις των Κρητών καὶ ὁ αἱματηρός τους ἀγῶνας γιά ἕνωση με την Ἑλλάδα δικαιώθηκαν ἐν μέρει το 1898, ὅταν οἱ προστάτιδες δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Ἰταλία) προχώρησαν σε σολομῶντειο λύση του κρητικοῦ προβλήματος.



Ἀφ' ἑνός, ἡ Κρήτη θά παρέμενε ὑπὸ ὀθωμανική κυριαρχία, ἀφ' ἑτέρου ὅμως θά ττή διοικοῦσε ὥς ἁρμοστής ἕνας Ἕλληνας πρίγκιπας, ὁ δευτερότοκος γιὸς του βασιλέα Γεωργίου Ἅ', ὁ ὁποῖος ὀνομαζόταν ἐπίσης Γεώργιος.
Ἡ περίοδος της ἁρμοστείας του Γεωργίου σημαδεύτηκε ἀπὸ την ἐπανάσταση του Θερίσου το 1905, τή ὁποῖα ὁδήγησε στὴν ἀντικατάσταση του πρίγκιπα Γεωργίου ἀπὸ τον ἔμπειρο Ἀχαιό πολιτικό Ἀλέξανδρο Ζαΐμη, το 1906. Ἡ αὐταρχική διοίκηση του πρίγκιπα καὶ τή στάση του στὸ ζήτημα της ἑνώσης με την Ἑλλάδα προκάλεσαν τὴ δυσαρέσκεια μεγάλου τμήματος της κρητικῆς κοινῆς γνώμης, μία δυσαρέσκεια ποῦ ἐκφράστηκε πολιτικά μέσα ἀπὸ την Ἡνωμένη Ἀντιπολίτευση, ἕνα πολιτικό μόρφωμα ποῦ δημιούργησαν οἱ ἀντίπαλοι της πολιτικῆς του. Επικεφαλής της κίνησης αἰτῆς τέθηκαν οἱ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντῖνος Μάνος καὶ Κωνσταντῖνος Φούμης. Ἡ ἀδιαλλαξία του πρίγκιπα ὁδήγησε στὴν ἐπανάσταση του Θερίσου καὶ στὴν ἀντικατάστασή του, ὄχι ὅμως καὶ στὴν ἕνωση με την Ἑλλάδα, ὅπως ἀρχικά ἀπεδίωξαν οἱ ἐπαναστάτες
Ἡ ἡγεσία της ἀντιπολίτευσης εἶχε καταστήσει σαφές, με ψήφισμα ποῦ ἐκδόθηκε λίγο πρίν ἀπὸ την ἐπανάσταση, ὅτι ἀποσκοπεῖ πρωτίστως στὴν ἕνωση με την Ἑλλάδα Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι το σύνθημα «ΕΝΩΣΙΣ Ἡ ΘΑΝΑΤΟΣ» κυριάρχησε ἀρχικά Σταδιακά, ὅμως, οἱ ἐπαναστάτες ἀναγκάστηκαν νά τηρήσουν πιό διαλλακτική στάση καὶ ἀπέσυραν προσωρινά το αἴτημα γιά ἕνωση Ὅταν ἔληξε τή ἐπανάσταση καὶ ὁ πρίγκιπας Γεώργιος ἀναχώρησε ἀπὸ το νησί, ἄνοιξε μία νέα περίοδος ἐξελίξεων Ἡ ἀνάληψη των καθηκόντων του ἁρμοστή ἀπὸ τον Ζαΐμη βελτίωσε σημαντικά την κατάσταση σε τομεῖς ὅπως τή οἰκονομία Σημαντικό βῆμα πρός την ἕνωση ἀποτέλεσε τή δημιουργία Πολιτοφυλακής, διότι ἄνοιξε δρόμος γιά την ἀποχώρηση των ξένων στρατευμάτων ἀπὸ το νησί.
Πρίν ἀπὸ τὴ δημιουργία της Πολιτοφυλακής το 1907, τα ξένα στρατεύματα αποτελούσαν τον ἐγγυητή της ἠρεμίας καὶ της ειρηνικής συνύπαρξης Ἑλλήνων Κρητῶν καὶ Τουρκοκρατιῶν Σαφῶς ἡ σταδιακή ἀποχώρησή τους (1908 - 1909) ἔδινε μεγαλύτερη εὐχέρεια κινήσεων στό ζήτημα της ἕνωσης με την Ἑλλάδα Αὐτὸς ἦταν ὁ διακαής πόθος της συντριπτικῆς πλειοψηφίας των Κρητῶν, ἀλλὰ μέχρι το 1908 ὁ πόθος αὐτὸς παρέμενε ἀνεκπλήρωτος
Ἤ ὥρα του ψηφίσματος
Το 1908 ἦταν ἕνα ἔτος-σταθμός γιά την πολιτική κατάσταση στά Βαλκάνια. Την ἄνοιξη του 1908 ἡ ἐπανάσταση των Νεοτούρκων δημιούργησε νέα δεδομένα γιά την Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία καὶ τους βαλκανικούς λαούς. Οἱ διακηρύξεις της γιά ἰσονομία καὶ συνταγματικές ἐλευθερίες βρῆκαν θετική ἀνταπόκριση στή Βαλκανική καὶ γέννησαν ἐλπίδες στοὺς λαούς της. Το φθινόπωρο του 1908 ἡ Βουλγαρία κήρυξε την ἀνεξαρτησία της καὶ προσάρτησε την Ἀνατολική Ρωμυλία, μία περιοχή ποῦ φιλοξενοῦσε ἑλληνικούς πληθυσμούς. Την ἴδια ἐποχῆ ἡ Αὐστροουγγρική αὐτοκρατορία μεθόδευσε την ἐνσωμάτωση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, παρά τις ἀντιδράσεις της Ρωσίας καὶ της γειτονικῆς Σερβίας.
Μέσα σε αὐτὸ το ρευστό πολιτικό σκηνικό οἱ Κρῆτες με την παρότρυνση καὶ της ἑλληνικῆς κυβέρνησης ἀποφάσισαν νά διεκδικήσουν την ἀνεξαρτησία τους καὶ την ἕνωση με την Ἑλλάδα Ἡ ἑλληνική κυβέρνηση ἐπισήμως δὲν ἐπιδοκίμαζε τις πρωτοβουλίες των Κρητῶν, διότι δὲν ἤθελε νὰ προκαλέσει τους Τούρκους. Στὸ παρασκήνιο, ὅμως, οἱ δύο πλευρές συνεργάζονταν στενά.
Ἡ Ἀθήνα θεωροῦσε ἀπαραίτητη την κινητοποίηση των Κρητῶν γιά νὰ διεκδικηθεῖ de facto ἡ ἕνωση με την Ἑλλάδα Ὁ πρωθυπουργός της Ἑλλάδος Γεώργιος Θεοτόκης εἰσηγήθηκε στόν ὁμόλογο του της Κρήτης Γεώργιο Παπαμαστοράκη την ἀνάγκη γιά κινητοποιήσεις, προκειμένου νὰ ἐπιτευχθεῖ ὁ σκοπός αὐτός Ὁ Παπαμαστοράκης ἦρθε σε ἐπαφή με τον ἡγέτη της ἀντιπολίτευσης Ἐλευθέριο Βενιζέλο, ὁ οποίος συμφώνησε με την πρόταση του Θεοτόκη.
Πράγματι, στὶς 24 Σεπτεμβρίου (6 Ὀκτωβρίου) του 1908 πραγματοποιήθηκε ὀγκῶδες συλλαλητήριο στὰ Χανιά, στὸ ὁποῖο ὑπολογίζεται ὅτι συμμετεῖχαν 15.000 ἄνθρωποι
Ὅλα κύλησαν ὁμαλά παρά τις ἀνησυχίες της κρητικῆς κυβέρνησης. Παρόμοια ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε καὶ στὸ Ἡράκλειο Ἐπιτροπή των διαδηλωτῶν στὰ Χανιά ἐπέδωσε ἑνωτικό ψήφισμα στόν Παπαμαστοράκη, ὁ οποίος το ἀποδέχθηκε, διαβεβαιώνοντας το πλῆθος ποῦ τον ἐπευφημοῦσε ὅτι ἤ καρδιά της κρητικῆς κυβέρνησης πάλλεται ὅπως ἤ δική του στὸ ἴδιο μῆκος κύματος. Ὁ Παπαμαστοράκης φρόντισε νά συστήσει ἀπόλυτο σεβασμό πρός τα δικαιώματα των «συμπολιτῶν ἡμῶν Μουσουλμάνων καὶ ἐν τή προστασία αἰτῶν».
Ἀντίγραφο του ψηφίσματος παρέλαβε καὶ ὁ Βενιζέλος, ὁ ὁποῖος στὸ δικό του χαιρετισμό χαρακτήρισε τή φάση στὴν ὁποῖα ἔμπαινε το κρητικό ζήτημα «κρισιμωτάτη», συνιστῶντας με τή σειρά του αὐτοσυγκράτηση καὶ «παραδειγματική διαγωγή». Στή συνέχεια το ψήφισμα κυκλοφόρησε ὡς «Παράρτημα της Ἐφημερίδος της Κυβερνήσεως ἐν Κρήτη», ἐνῶ στόν ὑπέρτιτλο ἔγραφε «Βασίλειον της Ἑλλάδος».
Το λιτό ψήφισμα περιεῖχε τέσσερις θέσεις. Πρῶτον, κήρυσσε την ἕνωση με την Ἑλλάδα Δεύτερον, καλοῦσε τον Γεώργιο Ἅ' νά ἀναλάβει τή διακυβέρνηση του νησιοῦ Προβλέποντας ὅτι κάτι τέτοιο δὲν ἀναμενόταν νά γίνει σύντομα, οἱ συντάκτες του ψηφίσματος δήλωναν ὅτι μέχρι ὁ βασιλέας της Ἑλλάδος νά ἀπαντήσει καταφατικά, τοπική κυβέρνηση θά διαχειριζόταν, ἀντ' αὐτοῦ, το νησί καὶ μάλιστα καλοῦσε τις ἀρχές του νησιοῦ νά παραμείνουν ἀφοσιωμένες στὰ καθήκοντά τους.
Το ψήφισμα ὑπέγραφαν ὁ Παπαμαστοράκης, ὁ σύμβουλος ἐσωτερικεύων θεμάτων Χαράλαμπος Πωλογεώργης καὶ ὁ Ἐμμανουήλ Μοδάτσος, ὡς μέλη της κυβέρνησης. Χωρίς χρονοτριβή, ἡ λαϊκή βούληση των Κρητῶν, μετουσιωμένη σε ἐπίσημο κείμενο, κοινοποιήθηκε στὸ βασιλέα καὶ στήν ἑλληνική κυβέρνηση. Ὁ Ζαΐμης ἐκείνῃ την ἐποχῆ βρισκόταν στήν Ἑλλάδα καὶ εἰδοποιήθηκε νὰ παραμείνει ἐκεῖ, ἀφοῦ πλέον το ἀξίωμα του δὲν εἶχε κάποιο οὐσιαστικό ἀντίκρυσμα
Διεθνεῖς ἀντιδράσεις
Ἤ Βουλή των Κρητῶν ἔλαβε γνώση του ψηφίσματος καὶ το ἐνέκρινε στίς 29 Σεπτεμβρίου κατά τή διάρκεια ἔκτακτής συνόδου. Ὅμως, ἡ Κρήτη ἦταν πρακτικά μόνη της. Οἱ τουρκικές ἀντιδράσεις ἦταν σφοδρές καὶ τα διαβήματα πρὸς τις προστάτιδες δυνάμεις ἔντονα Οἱ δυνάμεις ἀκολούθησαν ἀρχικὰ οὐδέτερη στάση, ἀλλά καθώς οἱ τουρκικές πιέσεις καμακώθηκαν, ἀρνήθηκαν νὰ δεχθοῦν την κατάργηση του καθεστῶτος της ἁρμοστείας Ἤ ἕνωση της Κρήτης με την Ἑλλάδα θά δυνάμωνε τή θέση της Ἑλλάδος στήν περιοχή καὶ θά ἀνέτρεπε τις ἰσορροπίες Ἤ ἀποδυνάμωση της Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας σήμαινε ἐνδυνάμωση της Ρωσίας, δημιουργῶντας μία κατάσταση ποῦ δὲν θά ἀνέχονταν οἱ δυτικές δυνάμεις.
Συλλαλητήρια ὀργανώθηκαν στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία γιὰ νὰ ματαιωθεῖ ἡ ἕνωση Οἱ Νεότουρκοι δὲν θά ἀνέχονταν περαιτέρω ἀπώλειες ἐδαφῶν Κινδύνευε ἡ ἀξιοπιστία της ἐξωτερικῆς τους πολιτικῆς, ἡ ὁποῖα βασιζόταν στή διατήρηση της ἐδαφικῆς ἀκεραιότητας της αὐτοκρατορίας
Ὅμως, θετική ἐξελίξη ἀποτέλεσε ἡ συνέχιση της ἀποχώρησης των ξένων στρατευμάτων ἀπὸ το νησί. Ἤ Ἀθήνα, ἀπειλούμενη με ἀντίποινα ἀπὸ την τουρκική πλευρά, δὲν ἀναγνώρισε την ἕνωση, τηρῶντας «ἄψογον στάσιν», ἀλλά τουλάχιστον συνέχισε την παρασκηνιακή συνεργασία με την Κρήτη.
Οἱ Κρῆτες ὅμως δὲν πτοήθηκαν καὶ προχώρησαν στή συγκρότηση διακομματικῆς κυβέρνησης, ἡ ὁποῖα θά ἀντικαθιστοῦσε την κυβέρνηση Παπαμαστοράκη. Σε αὐτὴ την Ἐκτελεστική Ἐπιτροπή προήδρευε ὁ Ἀντώνης Μιχελιδάκης, ἀντιπρόεδρος καὶ ὑπουργός Δικαιοσύνης ὁρίστηκε ὁ Βενιζέλος, ὁ Χ. Πωλογιώργης ἀνέλαβε ὑπουργός Εσωτερικών, ὁ Μαλώνης Λογιάδης ὑπουργός Οἰκονομικῶν καὶ ὁ Μ. Πετυχάκης ὑπουργός Παιδείας.
Παρ' ὅλες τις προσπάθειές τους, ἡ de jure ἐνσωμάτωση της Κρήτης με την Ἑλλάδα ἀπαίτησε ἀκόμη πέντε ἔτη ἀγώνων Μετά το τέλος των Βαλκανικῶν Πολέμων, οἱ Συνθῆκες του Λονδίνου καὶ του Βουκουρεστίου ἄνοιξαν το δρόμο γιὰ την ἕνωση Οἱ διμερεῖς ἐπαφές Ἑλλάδος - Τουρκίας κατέληξαν στή Συνθήκη των Ἀθηνῶν (1/14 Νοεμβρίου 1913), σύμφωνα με την ὁποῖα ἡ τουρκική ἐπικυριαρχία στήν Κρήτη ἔληξε Ἔμενε πλέον το τυπικό μέρος της ἕνωσης το ὁποῖο ὁλοκληρώθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1913 με την ὕψωση της ἑλληνικῆς σημαίας στὸ χανιώτικο φρούριο του Φιρκά.
*Δημοσιεύθηκε στήν ἔντυπη ἐκδόσει της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ στίς 20/9/2014

Σχόλ