ΖΕΥΣ ἡ ΔΙΑΣ ;
Το ὄνομα τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι “Ζεύς” – “Δίας” ἀλλὰ “Ζεύς” – “Ζῆν”
ΖΕΥΣ ἡ ΔΙΑΣ; (Ἀνάλυση Ὀνομασίας)
Ζεύς: Ὁ θεός. Κορνοῦτος ἐν τῷ περὶ Ἑλληνικῆς θεολογίας φησὶν, ὅτι ψυχή ἐστι τοῦ παντὸς κόσμου, παρὰ τὸ ζωὴ καὶ αἰτία εἶναι τοῖς ζῶσι τοῦ ζῆν• καὶ διὰ τοῦτο βασιλεὺς λέγεται τῶν ὅλων, ὡς καὶ ἐν ἡμῖν ἡ ψυχή. ῍Η ὅτι ἔζησε μόνος τῶν τοῦ Κρόνου παίδων, καὶ οὐ κατεπόθη. ῍Η ἀπὸ τοῦ ζῆν καὶ τοῦ ἄω• τὸ γὰρ ζωοποιόν ἐστι πνεῦμα. ῍Η παρὰ τὸ ΖΑ καὶ τὸ αὔω, τὸ βοῶ, ὁ μεγάλως αὔων. ῍Η παρὰ τὸ δέος• φοβερὸς γάρ. ῍Η παρὰ τὸ δεύω, τὸ βρέχω, δεύσω, Δεὺς καὶ Ζεύς• ὑέτιος γὰρ ὁ θεός. ῍Η παρὰ τὴν ζέσιν• θερμότατος γὰρ ὁ ἀήρ. ῍Η παρὰ τὸ ζέω, Ζεὺς, ὡς τρέω Τρεὺς, καὶ Ἀτρεύς. Σημαίνει δὲ τέσσαρα• τὸν θεὸν, ἢ τὸν οὐρανὸν, ὡς τὸ, Ζεὺς δ᾽ ἐπεὶ οὖν Τρῶας• σημαίνει καὶ τὸν Ποσειδῶνα, ὡς τὸ, Ζεὺς δὲ κατὰ πόντον ἐτάραξεν σημαίνει καὶ τὸν καταχθόνιον θεὸν, ὡς τὸ, Ζεύς τε καταχθόνιος. Ὁ Πλούτων, Ἰλιάδος ι. σημαίνει καὶ τὸν ἥλιον, ἵκετ᾽ αἰθέρα καὶ Διὸς αὐγάς. Διός• ὁ κανών• δύο κανόνες εἰσὶν οἱ μαχόμενοι• ὁ μὲν εἷς λέγει, ὅτι πᾶν ὄνομα μονοσύλλαβον ὀξύτονον μακροκατάληκτον εἰς λῆγον διὰ καθαροῦ τοῦ ΟΣ κλινόμενον τὸν χρόνον τῆς εὐθείας φυλάττει καὶ ἐν τῇ γενικῇ• οἷον, δμὼς, δμωός• θὼς, θωός• καὶ ὤφειλεν εἶναι Ζεὺς, Ζευός• ὁ δὲ ἕτερος λέγει, ὅτι τὰ εἰς «εὺς» διὰ τοῦ «έοσ» κλίνονται• καὶ ὤφειλεν εἶναι Ζεὺς, Ζέος. Τῶν οὖν δύο κανόνων μαχομένων, εἰσῆλθεν ἡ τῶν Βοιωτῶν διάλεκτος, καὶ ἐγένετο Ζεὺς Διός.
(Βλ., Μέγα Ἐτυμολογικό Λεξικό στὸ λῆμμα «Ζεὺς»)
Δίας: Παρὰ τὴν Διὸς γενικὴν, Δίας. ῍Η εἷς τῶν Πελοπιδῶν. Γίνεται παρὰ τὸ Δέος, Δεΐας• καὶ ἐν συναλοιφῇ, Δείας, διὰ τῆς ΕΙ διφθόγγου• ὁ δέος ἐμποιῶν. (Βλ., Μέγα Ἐτυμολογικό Λεξικό στὸ λῆμμα «Δίας»)
[...] το όνομα του Διός: Ζεύς, Διός, Διί, Δία. Ζῆν, Ζηνός, Ζηνί, Ζήνα. – Τον ὀνομάζουν Δία, δι’ οὐ τα πάντα ἐγένετο, καὶ Ζήνα διότι ἐχάρισε το ζῆν. Ὀνομάζεται ἀκόμη Ζᾶν, Ζῆς, Ζάς, Δίς, Δάν, Δήν, Τήν, Τάν, Σάν, Σδεύς, Δεύς (ἐξ οὐ δεύω=βρέχω). Μία ἐπιγραφή της Κρήτης τον ἀναγράφει καὶ ὡς Ττήνα καὶ μία ἄλλη ὡς Ζήνα Βιδάταν (=Ζήνα Ἰδαίον) ἐκ του ὄρους Ἴδῃ της Κρήτης, ὁπού ἐγεννήθη: Ἴδη, Fίδη, Βίδη.
(Βλ., Ἄννα Τζιροπούλου- Εὐσταθίου «Ὁ ἕν τηι Λέξει Λόγος» σελ. 623, εκδ. Γεωργιάδη)
Ἐπίσης ὁ Σωκράτης στὸν Κρατύλο λέει: ” ἀτεχνῶς γάρ ἐστίν οἷον λόγος τὸ τοῦ Διὸς ὄνομα, διελόντες δὲ αὐτὸ διχῇ οἱ μὲν τῷ ἑτέρῳ μέρει, οἱ δὲ τῷ ἑτέρῳ χρώμεθα— οἱ μὲν γὰρ “Ζῆνα,” οἱ δὲ “Δία” καλοῦσιν—συντιθέμενα δ᾽ εἰς ἓν δηλοῖ τὴν φύσιν τοῦ θεοῦ, ὃ δὴ προσήκειν φαμὲν ὀνόματι οἵῳ τε εἶναι ἀπεργάζεσθαι. οὐ γὰρ ἔστιν ἡμῖν καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ὅστις ἐστὶν αἴτιος μᾶλλον τοῦ ζῆν ἢ ὁ ἄρχων τε καὶ βασιλεὺς τῶν πάντων. συμβαίνει οὖν ὀρθῶς ὀνομάζεσθαι οὗτος ὁ θεὸς εἶναι, δι ὃν ζῆν ἀεὶ πᾶσι τοῖς ζῶσιν ὑπάρχει• διείληπται δὲ δίχα, ὥσπερ λέγω, ἓν ὂν τὸ ὄνομα, τῷ “Διὶ” καὶ τῷ “Ζηνί.“. (Βλ., Πλάτων “Κρατύλος” 396.a.2 – 396.b.3)
Δηλαδή:
“Διότι, πράγματι, το ὄνομα του θεοῦ (Διός) εἶναι λόγος ἀκέραιος, τον ὁποῖο ἔρχονται οἱ ἄνθρωποι καὶ τον διχοτομοῦν καὶ, ἀφοῦ τον διχοτομήσουν, ἄλλοι μὲν χρησιμοποιοῦν το ἕνα μέρος, ἄλλοι δὲ το ἄλλο – γι’ αὐτὸ ἄλλοι μὲν τον ἀποκαλοῦν “Ζήνα“, ἄλλοι δὲ “Δία” – μέρη πάντως, ποὺ, ἄν ἐνωθοῦν, δηλώνουν ἄμεσος τὴ φύση του θεοῦ, φανερώνοντας δηλαδή ὅ,τι ἀκριβὸς προσήκει στὸ ὄνομα νὰ μπορεῖ νὰ ἐπιτελεῖ καὶ νὰ ἀπεργάζεται με μία λέξη: νὰ κάνει. Διότι αἴτιος του ζῆν του δικοῦ μας καὶ του ζῆν ὅλων τῶν ἄλλων ὄντων δὲν εἶναι δυνατόν νὰ’ ναί ἄλλος κανείς, πλὴν ὁ ἄρχων καὶ ὁ βασιλιάς των πάντων, ὁ ἄρχων καὶ ὁ βασιλιάς του σύμπαντος κόσμου. Ὀρθότατα, λοιπόν, ὀνομάζεται ὅπως ὀνομάζεται ὁ θεός αὐτὸς, στὸν ὁποῖο ὀφείλουν αἰωνίως το ζῆν τους ὅλα τα ζωντανά ὄντα. Το δὲ ὄνομα του, ἐνῶ είταν ἕνα, ἐνιαίο καὶ ἀκέραιο, ἔχει διχοτομηθεῖ, ἔχει διαιρεθεῖ, ὅπως εἶπα, σε δύο ὀνόματα: στὸ “Δία” καὶ στὸ “Ζήνα”.
Απόδοση από τις εκδόσεις Πόλις.
“Τὸν ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ παντὸς ἔθος ἦν τοῖς Πυθαγορείοις τῷ τοῦ Διὸς καὶ Ζηνὸς ὀνόματι σεμνύνειν. δι’ ὃν γὰρ τὸ εἶναι καὶ τὸ ζῇν τοῖς πᾶσιν ὑπάρχει, τοῦτον δίκαιον ἀπὸ τῆς ἐνεργείας ὀνομάζεσθαι“. (Βλ., Ἱεροκλῆς “Ὑπόμνημα εἰς τα Χρυσά Ἔπη τῶν Πυθαγορειών, 25″) .
Δηλαδή:
“Ἦταν συνήθεια των Πυθαγορείων νὰ ἐξυμνοῦν τον δημιουργό καὶ πατέρα τούτου του σύμπαντος με το ὄνομα του Διός καὶ Ζηνός. Διότι αὐτὸς λόγῳ του ὁποίου τα πάντα ἀποκτοῦν “εἶναι”=ὕπαρξη καὶ ζωή, εἶναι δίκαιο νὰ ὀνομάζεται ἀπὸ αὐτὴ την ἐνέργειά του”.
"Εἷς δὲ ὢν πολυώνυμός ἐστι, κατονομαζόμενος τοῖς πά θεσι πᾶσιν ἅπερ αὐτὸς νεοχμοῖ. Καλοῦμεν γὰρ αὐτὸν καὶ Ζῆνα καὶ Δία, παραλλήλως χρώμενοι τοῖς ὀνόμασιν, ὡς κἂν εἰ λέγοιμεν δι᾽ ὃν ζῶμεν."
(Βλ., Αριστοτέλης «Περί Κόσμου» 401a.12-15)
Δηλαδή:
Ἕνας εἶναι (ὁ θεός) ἀλλὰ ἔχει πολλά ὀνόματα, καὶ κατονομάζεται ἀπὸ τις καταστάσεις ποῦ ὁ ἴδιος δημιουργεῖ. Τον καλοῦμε καὶ Ζήνα καὶ Δία, χρησιμοποιῶντας παράλληλα τα ὀνόματα, σὰν νὰ λέμε “δι’ ὄν ζῶμεν” (αὐτὸς διὰ του ὁποίου ζοῦμε).
Ἀπὸ αὐτὰ ἐδῶ διαπιστώνουμε ὅτι εἶναι Ζεὺς (Ζαν), Διός, Διί, Δία, Ζεῦ καὶ Ζῆν, Ζηνός, Ζηνί, Ζήνα.
Ἄν κάποιος δεῖ, ὅσα κείμενα φυσικά μπορέσει, θὰ διαπιστώσει ὅτι η λέξη “Δίας” δὲν βρίσκεται σε ὀνομαστική κλίση. Ὅταν εἶναι ὀνομαστική, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγω το Ζεὺς ἡ το Ζῆν.
Το σημαντικό ὅμως δὲν εἶναι ἕν τέλει πῶς γράφεται, ἀλλὰ αὐτὸ πού λέει ὁ Πλάτων, ὅτι το ὄνομα δὲν εἶναι διαφορετικό, ἀλλὰ «ἓν ὂν τὸ ὄνομα», του Διός – Ζηνός!
