Ἡ Μηλινόη εἶναι ἡ θὲὰ τοῦ φεγγαριοῦ στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ μυθολογία. Συμβολίζει τὴ νύχτα, τὸ μυστήριο καὶ τὴ γυναικεία δύναμη. Ἡ παρουσία της εἶναι παντοῦ, ἀπὸ τὶς ἱστορίες τῶν ἀρχαίων μέχρι τὶς σύγχρονες τέχνες. Στὴν αὐτὴ τὴν ἀνάρτηση, θὰ ἐξερευνήσουμε τὸν ρόλο καὶ τὴν ἐπιρροή της Μηλινόης. Θὰ μάθουμε γιὰ τὸὺς μύθους πὸὺ τὴν περιβάλλουν καὶ τὴ σημασία της στὸν πολιτισμό μας.
Ἡ Μηλινόη ἦτο μία ἀινιγματικὴ καὶ σκοτεινὴ θεότης τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς θρησκείας, στὲνὰ συνδεδεμένη μὲ τὴν σελήνη καὶ τὸν κόσμο τῶν νεκρῶν. Ἐμφανίζεται κυρίως στὸν Ὀρφίκὸ Ὕμνὸν πὸὺ φέρει τὸ ὄνομά της, ὅπου περιγράφεται ὡς θυγάτηρ τοῦ Πλούτωνος καὶ τῆς Περσεφόνης, φέρουσα δὶττὴν φύσιν, ἀντικατοπτρίζουσα τὸν συνδυασμὸ φὼτὸς καὶ σκότους.
Ἡ Μηλινόη συνδέεται μὲ τὴν σεληνιακὴ δύναμη πὸὺ ἐπηρεάζει τὴν ψὺχὴ καὶ τὶς ἀνθρώπινες καταστάσεις, καὶ πὸλλὰς φορὲς ἀντιλαμβάνεται ὡς θεότης τῶν φαντασμάτων, τῶν ἐφιαλτῶν καὶ τῆς νεκρικῆς μεταβάσεως. Ἡ λατρεία της ἐνδεχομένως ἐσχετίζετο μὲ μυστικὰ καὶ τελετουργικὰ πὸὺ σκὸπὸν εἶχον τὴν προστασία ἀπὸ τὰ κακοποιὰ πνεύματα καὶ τὴν ἐξιλέωσιν τῶν ψυχῶν.
Πατέρας της Μηλινόης ἢ Μελινόης ἦταν ὁ Δίας, ὁ ὁποῖος πῆρε τὴ μορφὴ τοῦ Πλούτωνα γιὰ νὰ ἑνωθεῖ μὲ τὴν Περσεφόνη σὲ ἀνυποψίαστο χρόνο καὶ ὁ καρπὸς τῆς ἕνωσης στὴν μυθολογία ἦταν τόσο σημαντικὸς ποὺ δημιουργήθηκε ὀρφικὸς ὕμνος πρὸς αὐτήν.
Γεννήθηκε στὶς ὄχθες του Κωκυτοῦ (ποὺ σημαίνει θρῆνος), ἑνὸς ἀπὸ τοὺς τέσσερις ποταμοὺς τοῦ Κάτω Κόσμου καὶ ἦταν ἀδελφή του Ζαγρέα Διόνυσου. Γιὰ τὴν προέλευση τοῦ ὀνόματος τῆς Μηλινόης δὲν ὑπάρχει κάποια καταγεγραμμένη πηγή, ἀλλὰ κατὰ πᾶσα πιθανότητα προέρχεται ἀπὸ τὸ ἐπίθετο «μήλινος», παραπέμποντας στὸ χρῶμα τοῦ κίτρινου μήλου (ἢ κυδωνιοῦ), χρῶμα τοῦ θανάτου ἢ τῆς ἀσθένειας, κάτι ποὺ συμπίπτει καὶ ἀπὸ τὸν τόπο γέννησής της καὶ ἔχει συσχέτιση μὲ τὴν μητέρα της.
Ἐπίσης στὸν Ὀρφικὸ ὕμνο ἀναφέρεται ὡς "κροκόπεπλος" ποὺ σημαίνει μὲ κίτρινο πέπλο, ἐπίθετο ὅμως ποὺ ἔδιναν οἱ ἀρχαῖοι ποιητὲς στὶς θεὲς τῆς σελήνης. Ἡ Μηλινόη - καὶ αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸν ὕμνο πρὸς αὐτήν - ἀποτελεῖ σημαντικὴ θεότητα τῆς Ὀρφικῆς θρησκείας καὶ εἶναι βασικὴ χθόνια νύμφη, ποὺ προκαλεῖ τοὺς νυχτερινοὺς ἐφιάλτες καὶ τὴν τρέλα.
Πιστευόταν ὅτι ἦταν μισὴ λευκὴ καὶ μισὴ μαύρη (καὶ ἐδῶ μπορεῖ νὰ συνδεθεῖ μία ἐπιπλέον ἐτυμολογικὴ ἑρμηνεία τοῦ ὀνόματός της, κατὰ τὴν ὁποία τὸ ὄνομα προέρχεται ἀπὸ τὸ "Μέλας" ποὺ σημαίνει μαῦρος) ἀντιπροσωπεύοντας τὴ δυαδικότητα τοῦ Ἐπουρανίου Δία καὶ τοῦ Καταχθόνιου Ἅδη-Πλούτωνα, καθὼς καὶ τῆς καταχθόνιας καὶ σεληνιακῆς τῆς ἰδιότητας.
Στοὺς ὕμνους δύο θεὲς ἔφεραν αὐτὸ τὸ ἐπίθετο "κροκόπεπλος": ἡ Μηλινόη καὶ ἡ Ἐκάτη, δείχνοντας ἔτσι καὶ τὴν ἄρρηκτη σύνδεσή τους.
Μὲ ἀφορμὴ αὐτὸν τὸν χαρακτηρισμό, ἀλλὰ καὶ τὴν ἱστορία της, τὴν συνδέουν εἴτε μὲ τὴν Περσεφόνη λόγῳ τῆς κοινῆς "ζωῆς" στὸν Κάτω Κόσμο τοῦ Ἅδη, ἀλλὰ περισσότερο μὲ τὴν θεὰ Ἐκάτη μὲ τὴν ὑπόθεση πὼς ἡ ἴδια ἦταν ἕνα ἐπίθετο τῆς προστάτιδας θεᾶς τῆς μαγείας (σύμφωνα μὲ κάποιες ἐκδοχές, κόρη τῆς Ἐκάτης εἶναι ἡ Μήδεια), ἡ ὁποία οὕτως ἢ ἄλλως συνδέεται ἄμεσα μὲ τὸ μῦθο τῆς ἁρπαγῆς τῆς Περσεφόνης ἀπὸ τὸν Πλούτωνα καὶ τῆς ἀναζήτησής της ἀπὸ τὴ Δήμητρα, ὡς γενεαλογικὸ δέντρο της.
Σύμφωνα μὲ τὸν μῦθο, ὅταν ὁ Πλούτωνας ἔκλεψε μὲ τὸ ἅρμα του τὴν Περσεφόνη, ἡ θεὰ Ἐκάτη ἄκουσε τὶς φωνές της καὶ ἦταν ἐκείνη ποὺ συνόδεψε τὴ Δήμητρα στὰ ἀνάκτορα τοῦ Ἥλιου γιὰ νὰ μάθει τί συνέβη. Μετὰ τὴν ἐξέλιξη αὐτὴ γιὰ τὴν ἀποκάλυψη τῆς ἀλήθειας γιὰ τὸ θέμα τῆς Περσεφόνης, ἡ τρίμορφη θεὰ (Ἐκάτη) γίνεται ἄμεση σύντροφος καὶ προστάτιδα τῆς Κόρης, καθὼς καὶ σημαντικὴ χθόνια θεότητα, ἡ ὁποία συνδέεται καὶ μὲ τὴ σελήνη καὶ τὴν προστάτιδα της, Ἀρτέμιδα (καὶ αὐτὴ ἡ σύνδεση σχετικὰ μὲ τὴν σελήνη, προαναφέρθηκε πιὸ πάνω καὶ προκύπτει ἀπὸ τὸν ἴδιο τόν Ὀρφικὸ ὕμνο μὲ βάση τὸν χαρακτηρισμὸ "κροκόπεπλος").
Ἔτσι, μὲ αὐτὸν τὸν συσχετισμό, ἡ Μηλινόη θεωρεῖται καὶ θεὰ τοῦ φεγγαριοῦ.
<Φῶτο:Σχέδιο ἀπὸ χάλκινο δισκίο ποὺ βρέθηκε στὴν Πέργαμο. Ἀπεικονίζει τρεῖς στεφθεῖσες θεὲς μὲ τὰ ὀνόματα ΔΙΩΝΗ, ΦΟΙΒΙΗ καὶ ΝΥΧΙΗ. Ἡ καθεμιὰ περιβάλλεται ἀπὸ πυκνογραμμένες ἐπιγραφές, κυρίως ἀμετάφραστες συλλαβὲς γιὰ ξόρκι (μαγικὲς ἐπικλήσεις). Ἡ ἐπιγραφὴ γύρω ἀπὸ τὴ Φοίβη ἐπικαλεῖται τὴν Περσεφόνη, τὴ Μηλινόη καὶ τὴ Λευκοφρύνη (ἐπίθετο τῆς Ἀρτέμιδας). Ἡ ἐπιγραφὴ χρονολογεῖται στὸ πρῶτο μισὸ τοῦ 3ου μ.Χ. αἰῶνα.
ΟΡΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΜΗΛΙΝΟΗΣ
"Τὴν Μηλινόην προσκαλῶ, τὴν γηΐνην νύμφην, μὲ τὸν κίτρινον πέπλον, ποὺ τὴν ἐγέννησεν ἡ σεμνὴ Περσεφόνη πλησίον τῶν ἐκβολῶν του Κωκυτοῦ ἐπάνω εἰς τὰ ἱερὰ κρεβάτια τοῦ Διός, υἱοῦ τοῦ Κρόνου· μὲ αὐτὴν ἔσμιξε, ἀφοῦ ἐξηπάτησε τὸν Πλούτωνα, μὲ δόλιους ἀπατηλοὺς τρόπους καὶ διέσπασε μὲ θυμὸν τὸ διπλοῦν σῶμα τῆς Περσεφόνης ἡ ὁποία καθιστᾶ μανιακούς τους ἀνθρώπους μὲ ἀέρινα φαντάσματα, ἀφοῦ ἔδειξε τὸν τύπον τοῦ προσώπου της μὲ παράξενες μορφὲς ἄλλοτε μὲν ἐμφανὴς (φανερά), ἄλλοτε δὲ σκοτεινή, λάμπουσα κατὰ τὴν νύκτα, μὲ ἐχθρικὰς ἐπιθέσεις κατὰ τὴν σκοτεινὴν νύκτα.
Ἀλλὰ σὲ παρακαλῶ, θεά, βασίλισσα τῶν καταχθόνιων, νὰ ἀποπέμπης τὴν μανίαν τῆς ψυχῆς εἰς τὰ πέρατα τῆς γῆς, ἐμφανίζουσα εἰς τοὺς μύστας εὐνοϊκὸ Ἱερὸν πρόσωπον."
Μηλινόην καλέω, νύμφην χθονίαν, κροκόπεπλον, ἣν παρὰ Κωκυτοῦ προχοαῖς ἐλοχεύσατο σεμνὴ Φερσεφόνη λέκτροις ἱεροῖς Ζηνὸς Κρονίοιο, ἧι ψευσθεὶς Πλούτων᾽ ἐμίγη δολίαις ἀπάταισι, θυμῶι Φερσεφόνης δὲ δισώματον ἔσπασε χροιήν, ἣ θνητοὺς μαίνει φαντάσμασιν ἠερίοισιν, ἀλλοκότοις ἰδέαις μορφῆς τύπον ἐκπροφαίνουσα, ἄλλοτε μὲν προφανής, ποτὲ δὲ σκοτόεσσα, νυχαυγής, ἀνταίαις ἐφόδοισι κατὰ ζοφοειδέα νύκτα. ἀλλά, θεά, λίτομαί σε, καταχθονίων βασίλεια, ψυχῆς ἐκπέμπειν οἶστρον ἐπὶ τέρματα γαίης, εὐμενὲς εὐίερον μύσταις φαίνουσα
πρόσωπον.
Ἐν κατακλείδι, ἡ Μηλινόη ἀποτελεῖ μία μυστηριακὴ θεότητα, στενὰ συνδεδεμένη μὲ τὴν σελήνη, τὴ μεταθανάτιον ζωήν, καὶ τὰ μυστήρια τοῦ Ὀρφισμοῦ. Ὡς κόρη τοῦ Πλούτωνος καὶ τῆς Περσεφόνης, ἐνσαρκώνει τὴν διττὴν φύσιν τοῦ φωτὸς καὶ τοῦ σκότους, ὁδηγῶν τὰς ψυχὰς καὶ προστατεύουσα ἀπὸ τὰ κακοποιά πνεύματα.
Ἡ παρουσία της στὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ θρησκεία δεικνύει τὴν σημασία ποὺ ἀπέδιδαν οἱ Ἕλληνες εἰς τὸν κύκλον τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου, τὴν μετουσίωσιν καὶ τὴν ἀέναον ροὴ τῆς ψυχῆς. Ἡ μορφὴ της, μισὴ φωτεινὴ καὶ μισὴ σκοτεινή, ἀναδεικνύει τὴν ἀρχὴν τῆς ἱερᾶς ἱσορροπίας ποὺ διέπει τὸ σύμπαν.
Ἡ θεὰ Μηλινόη παραμένει ἕνα ἀίνιγμα, ὅμως ἡ μελέτη της μᾶς προσφέρει μία βαθυτέραν κατανόησιν τῶν σεληνιακῶν λατρειῶν, τῆς ψυχικῆς μεταβάσεως καὶ τῆς μυστικῆς γνώσεως ποὺ οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἐπεδίωκαν νὰ κατακτήσουν.
