Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2024

Σελλασία 222 π.Χ.: Ἡ Μάχη ποὺ Καθόρισε τὴ Μοίρα τῆς Σπάρτης


Σελλασία 222 π.Χ.: Ἡ Μάχη ποὺ Καθόρισε τὴ Μοίρα τῆς Σπάρτης



Ἡ Μάχη ποὺ Καθόρισε τὴ Μοίρα τῆς Σπάρτης Σελλασία 222 π.Χ.:

Ἡ Μάχη τῆς Σελλασίας (222 π.Χ.) - Ἡ Πτώση τῆς Σπάρτης





Ἡ Μάχη τῆς Σελλασίας, ποὺ ἔλαβε χώρα τὸ 222 π.Χ., σημάδεψε μία ἀπὸ τὶς πλέον καθοριστικὲς στιγμὲς στὴν ἱστορία τῆς Σπάρτης. Ἐπρόκειτο γιὰ τὴν τελικὴ σύγκρουση ἀνάμεσα στὶς δυνάμεις τῆς Σπάρτης, ὑπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ βασιλέα Κλεομένους Γ', καὶ τοὺς Μακεδόνες τοῦ Ἀντιγόνου Γ' Δώσονος, συμμάχους μὲ τοὺς Ἀχαιούς. Ἡ μάχη ἦταν κρίσιμη γιὰ τὸ μέλλον τῆς Σπάρτης, καθὼς ἡ ἤττα στὸ πεδίο τῆς μάχης σηματοδότησε τὸ τέλος τῆς Σπαρτιατικῆς ἡγεμονίας καὶ τὴν ὁριστικὴ κατάρρευση τῆς πόλης-κράτους ποὺ κυριαρχοῦσε στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο γιὰ αἰῶνες.

Ἡ μεταρρυθμιστικὴ προσπάθεια τοῦ Ἄγι Δ'


Ο Άγις Δ' ήταν βασιλιάς της Σπάρτης που ανήλθε στο θρόνο της το 245 π.Χ. και ήταν γιος του Ευδαμίδα Β'. Έκανε μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό σύστημα της Σπάρτης, αλλά ο συμβασιλέας του, ο Λεωνίδας Β' τον ανέτρεψε στα σχέδιά του και οι αντιπάλοι του ακύρωσαν τις μεταρρυθμίσεις του και τον σκότωσαν.



Ἡ μεταρρυθμιστικὴ προσπάθεια τοῦ Κλεομένη Γ

Ὁ Κλεομένης Γ΄ ἦταν βασιλιάς τῆς Σπάρτης, γιος τοῦ Λεωνίδα Β', ποὺ ἀνήλθε στὸ θρόνο τὸ 235 π.Χ. Ἐκὄντασε καὶ αὐτὸς μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Ἐπανένταξε τοὺς νόμους τοῦ Λυκούργου, ἐκπαίδευσε τὸ στρατὸ του μὲ τὰ πρότυπα τῆς μακεδονικῆς φάλαγγας, πρότεινε ἀναδασμὸ τῆς γῆς καὶ ἀπελευθέρωση τῶν ειλώτων. Ἔτσι οἱ πολίτες ἔφτασαν τοὺς 4.000 ἀπὸ τοὺς 700 ποὺ ἦταν.




Ὁ πόλεμος μὲ τὴν Ἀχαϊκὴ Συμπολιτεία

Ὁ Κλεομένης μὲ τοὺς νόμους αὐτοὺς προκάλεσε ἔντονη ἀνησυχία στὶς γύρω πόλεις καὶ περισσότερο στὴν ἀνερχόμενη Ἀχαϊκὴ Συμπολιτεία. Ὁ Κλεομένης ὅμως εἰσέβαλλε στὴ Μεγαλόπολη καὶ κατάφερε νὰ τὴ λαφυραγωγήσει καὶ νὰ φύγει ἀνένόχλητός. Ἀμέσως μετὰ κατέλαβε τὴ Μαντίνεια καὶ ἔδιωξε τοὺς Ἀχαιούς. Ἀργότερα κατευθύνθηκε πρὸς τὴν Τεγέα καὶ τὶς Φερὲς γιὰ νὰ συγκρουστεῖ μὲ τοὺς Ἀχαιούς. Ἐκείνη τότε τὴν ἐποχὴ στρατηγὸς τῶν Ἀχαιῶν ἦταν ὁ Ὑπερβάτας ὁ ὁποῖος συγκέντρωσε 5.000 - 6.000 στρατιῶτες καὶ συγκρούστηκε μὲ τὸν Κλεομένη στὴ Δύμη. Νικητὴς ἐξῆλθε ὁ Κλεομένης καὶ οἱ Ἀχαιοὶ τοῦ ζήτησαν εἰρήνη. Ὁ Κλεομένης δεχόταν τὴν εἰρήνη μὲ ὅρο νὰ γίνει ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἀχαϊκῆς Συμπολιτείας. Οἱ Ἀχαιοὶ δέχτηκαν, ἀλλὰ τὴν κρίσιμη ἡμέρα τῆς συνάντησης τῶν Ἀχαιῶν μὲ τὸν Κλεομένη γιὰ τὴν ὑπογραφὴ τῶν ὅρων τῆς συνθήκης ὁ δεύτερος ἀρρώστησε. Τὴν εὐκαιρία δὲν τὴν ἔχασε ὁ Ἄρατος ποὺ τότε μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Ὑπέρβατου ἦταν στρατηγὸς τῆς Ἀχαϊκῆς Συμπολιτείας. Ἔτσι προσεταιρίστηκε τοὺς Μακεδόνες ποὺ τότε βασιλιᾶς τους ἦταν ὁ Ἀντίγονος Γ' ὁ Δώσων. Ὁ Ἀντίγονος τότε ἔστειλε στὴν Πελοπόννησο 20.000 πεζοὺς καὶ 1.400 ἱππεῖς. Μετὰ ἀπὸ συγκρούσεις στὸ Ἄργος, στὰ Μέγαρα καὶ στὴ Μεγαλόπολη ὁ Κλεομένης ἔχασε τὶς κτήσεις του ἐκτὸς τῆς Σπάρτης.


Πρὶν τὴ μάχη


Ὁ μακεδονικὸς μαζὶ μὲ τὸν ἀχαϊκὸ στρατὸ κατευθύνονταν πρὸς τὴ Σπάρτη. Οἱ σπαρτιατικὲς δυνάμεις ποὺ φρουροῦσαν τὰ σύνορα, συναντήθηκαν καὶ ἀντιπαρατέθηκαν στὸν ἀντίπαλο στρατὸ στὴν περιοχή της Σελλασίας.


Οἱ δυνάμεις τῶν Μακεδόνων καὶ τῶν Ἀχαιῶν


Ὁ Ἀντίγονος Γ΄ Δώσων παρέταξε ἀπέναντι ἀπὸ τοὺς Σπαρτιᾶτες 27.600 πεζοὺς καὶ 1.200 ἱππεῖς. Οἱ Ἀχαιοὶ ἀνάμεσα σὲ αὐτὸ τὸ στράτευμα παρέταξαν 3.000 πεζοὺς καὶ 300 ἱππεῖς. Φαίνεται τὸ πρόβλημα τῆς Ἀχαϊκῆς Συμπολιτείας νὰ παρατάξει πολλοὺς πεζοὺς σὲ μιὰ μάχη.


Οἱ δυνάμεις τῶν Σπαρτιατῶν





Ὁ Κλεομένης κατάφερε νὰ παρατάξει ἕναν ἀριθμὸ 20.000 ὁπλιτῶν καὶ νὰ ἀπελευθερώσει πολλοὺς δούλους. Ἀκόμη κατάφερε νὰ πάρει 1.000 μισθοφόρους.


Οἱ παράταξεις τῶν ἀντιπάλων


Ἡ παράταξη τῶν Μακεδόνων καὶ τῶν Ἀχαιῶν


Οἱ Μακεδόνες καὶ οἱ Ἀχαιοὶ ἦταν ἀπέναντι ἀπὸ τὸ λόφο Εὔα. Στὸ δεξιὸ ἄκρο ἦταν παρατεταγμένα τμήματα συμμάχων, στὸ σύνολό τους ψιλοί. Στὸ κέντρο, εἶχαν τοποθετηθεῖ οἱ Ἀχαιοὶ καὶ πίσω τὸ ἱππικό τους. Ἀριστερὰ εἶχε ταχθεῖ ὁ Ἀντίγονος ἐπί κεφαλῆς τῆς μακεδονικῆς φάλαγγας ὑπὸ τὴν κάλυψη ἐλαφρὰ ὁπλισμένων.


Ἡ παράταξη τῶν Σπαρτιατῶν


Ἡ παράταξη τοῦ Κλεομένη εἶχε ταχθεῖ στὸ λόφο Εὔα. Ἀριστερὰ τάχθηκαν οἱ συμμάχοι καὶ οἱ περίοικοι ὑπὸ τὸν Εὐκλείδα ἀδερφὸ καὶ συμβασιλέα του Κλεομένη. Στὸ δεξιὸ ἄκρο βρισκόταν ὁ ἴδιος ὁ Κλεομένης, ἀρχηγὸς τῶν Σπαρτιατῶν ὁπλιτῶν. Στὸ κέντρο εἶχαν ταχθεῖ οἱ ἱππεῖς, οἱ ἐλαφρὰ ὁπλισμένοι καὶ οἱ μισθοφόροι.




Ἡ μάχη


Ἡ μάχη ἄρχισε μὲ τὴν ἐπίθεση τῶν Μακεδόνων κατὰ τῶν Σπαρτιατῶν. Οἱ Σπαρτιᾶτες ὅμως κατάφεραν καὶ ἀπώθησαν τοὺς Μακεδόνες. Ὅμως οἱ Μακεδόνες κατάφεραν νὰ διεισδύσουν στὴν παράταξη τῶν Σπαρτιατῶν ἀπὸ μιὰ προδοσία ἑνὸς ἀξιωματικοῦ του Κλεομένη, τοῦ Δαμοτέλη. Οἱ Ἰλλύριοι καὶ οἱ Ἀκαρνᾶνες σύμμαχοι τῶν Μακεδόνων ἐπιτέθηκαν στὸ ἀκάλυπτο ἄκρο τῶν Σπαρτιατῶν καὶ τοὺς πλευροκόπησαν στὸ λόφο Εὔα. Ὅμως στὸ δεξιὸ ἄκρο, ὁ Κλεομένης αἰφνιδίασε τοὺς ἀντιπάλους του καὶ ὁ Ἀντίγονος σταμάτησε τὴν ἐπίθεσή του στὸ ἀριστερὸ ἄκρο γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει τὸ δεξιό. Τότε τὸ ἀριστερὸ ἄκρο τῶν Σπαρτιατῶν ὑπό τον Ἔυκλειδα ἀνασυντάχθηκε καὶ ἐπιτέθηκε καὶ ἐκεῖνο κατὰ τῶν Μακεδόνων. Ἡ μάχη μέχρι τότε ἦταν ὑπὲρ τῶν Σπαρτιατῶν.



Ὁ Φιλοποίμην ὅμως, ὁ ἀρχηγὸς τῶν Ἀχαιῶν, διέταξε τὴν ἐπίθεση τῶν ἱππέων στὸ ἀριστερὸ ἄκρο τῶν Σπαρτιατῶν. Ὁ Εὐκλείδας δὲν κατάφερε νὰ συγκρατήσει τὴν ἐπίθεση τῶν Μακεδόνων ἱππέων καὶ οἱ Σπαρτιᾶτες ὑποχώρησαν. Ὁ Εὐκλείδας πολεμοῦσε ἀπελπισμένα καὶ πέθανε σὰν ἀληθινὸς Σπαρτιάτης πάνω στὴ μάχη. Οἱ νεκροὶ γιὰ τοὺς Σπαρτιᾶτες ἦταν 5.800. Οἱ ἀντίπαλοι τῶν Σπαρτιατῶν, οἱ Μακεδόνες πρέπει νὰ εἶχαν 1.000 νεκρούς.


Ἡ σημασία τῆς μάχης


Τὴ σημασία τῆς μάχης οἱ Ἕλληνες τὴν κατάλαβαν πολὺ ἀργότερα μὲ τοὺς Ρωμαίους. Ὁ Κλεομένης ἴσως μποροῦσε νὰ ἑνώσει τοὺς Ἕλληνες ἀπέναντι στοὺς Ρωμαίους μὲ κυριότερο λόγο τοὺς νόμους του.
Ἡ τοποθεσία τῆς μάχης ἀπεῖχε περίπου 15 χιλιόμετρα τῆς Σπάρτης καὶ ἀποτελοῦσε φυλάκιό της. Σήμερα εἶναι χωριὸ μὲ πληθυσμὸ περίπου 550 κατοίκων.




Ἡ Μάχη τῆς Σελλασίας τὸ 222 π.Χ. ἦταν ἡ τελευταία μεγάλη προσπάθεια τῆς Σπάρτης νὰ διατηρήσει τὴν ἐξουσία της καὶ τὸν παραδοσιακὸ τρόπο ζωῆς της. Παρὰ τὴ γενναιότητα τοῦ Κλεομένους Γ' καὶ τῶν Σπαρτιατῶν πολεμιστῶν, ἡ ἤττα τους ἀπὸ τὸν Ἀντίγονο Γ' Δώσονα καὶ τοὺς συμμάχους του σηματοδότησε τὸ τέλος τῆς Σπάρτης ὡς ἰσχυρὴς πόλης-κράτους στὸν Ἑλληνικὸ κόσμο. Αὐτὴ ἡ μάχη, ποὺ καθόρισε τὴ μοίρα τῆς Σπάρτης, σηματοδότησε τὴν ἀρχὴ μιᾶς νέας ἐποχῆς, μὲ τὴ Μακεδονία νὰ ἐδραιώνει τὴν ἡγεμονία της στὴν Ἑλλάδα.




Βιβλιογραφία :
Πολύβιος. Ιστορίες, ii. 65-70.
Πλούταρχος. Βίοι Παράλληλοι, 27-28.
Παυσανίας. Description of Greece, ii. 9. § 2, 10. § 7, iv. 29. § 9, vii. 7. § 4, viii. 49. § 5.
E. Will. Histoire politique du monde hellénistique or the Political History of the Hellenistic World. Paris, 1075.
Shimron, Benjamin. Late Sparta: The Spartan Revolution, 243-146 B.C. Buffalo: State University of New York (Dept. of Classics), 1972, pgs. 50-55. ISBN 0-930881-01-X