ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Εἶναι γνωστό ὅτι διάφορες αποκριάτικες ἐκδηλώσεις ποῦ γίνονται αὐτή την ἐποχῆ σε πολλά μέρη σχετίζονται, ἄλλοτε περισσότερο καί ἄλλοτε λιγότερο, με πανάρχαια θρησκευτικά δρώμενα ποῦ ἀνάγονται στήν ἀρχαιότητα Τις συναντοῦμε, π.χ., στὴ θρησκεία των Βαβυλωνίων, των Αἰγυπτίων, των Ἑλλήνων, των Ρωμαίων, ὅπως καί σε λαούς πρωτόγονους καί λιγότερο πολιτισμένους. Κύρια γνωρίσματά τους εἶναι οἱ μεταμφιέσεις των συμμετεχόντων σε αὐτές ποῦ καλύπτουν τα πρόσωπά τους με μάσκες, συνήθως δύσμορφες, οἱ θορυβώδεις χοροί με τραγούδια καί αἰσχρολογίες, ἡ οἰνοποσία κ.ά.

Ὁρισμένοι λαοί εἶχαν ἐνσωματώσει τέτοια στοιχεῖα σε τελετουργίες σχετικές με την ἔναρξη της νέας χρονιᾶς ἀποβλέποντας στό νὰ εἶναι εὐνοϊκή γι' αὐτούς Ἄλλοι πάλι τα συμπεριέλαβαν σε τελετές σχετικές με την ἄνοιξη καὶ προσδοκοῦσαν νὰ πετύχουν μ' αὐτά πλούσια σοδειά καὶ καλά γεννήματα. Πρωτόγονες κοινωνίες τα συσχέτιζαν με ποικίλες μαγικές δοξασίες. Ἀπὸ τις γιορτές της Ἑλληνορωμαϊκῆς ἀρχαιότητας ἀρκετές εἶναι αὐτές ποῦ παρουσιάζουν ὁμοιότητες με σύγχρονες ἀποκριάτικες ἐκδηλώσεις, ὅπως π.χ. διάφορες γιορτές του Διονύσου, τα Σατουρνάλια, τα Βακχανάλια, τα Λουπερκάλια, οἱ Καλένδες.

Θὰ ἀναφερθῶ στὰ Λουπερκάλια, γιὰ τα ὁποία ὁ Ν. Πολίτης πίστευε ὅτι παρουσιάζουν τις περισσότερες ὁμοιότητες Ἐπρόκειτο γιὰ μία γιορτή ποῦ σχετικά γρήγορα ἔχασε τον θρησκευτικό της χαρακτῆρα καὶ μεταμορφώθηκε σε μία καθαρά λαϊκή διασκέδαση ποῦ ἱκανοποιοῦσε καὶ τα δεισιδαιμονικά ἔνστικτα των πιστῶν της. Το ὄνομα τους το ὀφείλουν στόν θεό Λούπερκο, ἕναν θηριόμορφο εὐεργετικό δαίμονα της βλάστησης καὶ της εὐγονίας, ἰδιαίτερα ἀγαπητό σε ἀγρότες καὶ βοσκούς.

Τον λάτρευαν σε μία σπηλιά στίς ὑπώρειες του Παλατινού λόφου στὴ Ρώμη ὅπου, σύμφωνα με την παράδοση, μία λύκαινα εἶχε θηλάσει τους μυθικούς δίδυμους ἱδρυτές της πόλης Ρέμο καὶ Ρωμύλο. Τα Λουπερκάλια μεταξύ ἄλλων περιελάμβαναν θυσία, κυρίως με κατσίκια καὶ κριάρια, κοινή συνεστίαση ὅλων των μελῶν του

σωματείου ποῦ ἦταν ἐπιφορτισμένο με τή λατρεία του θεοῦ (Λούπερκοι), καθώς καὶ ὁδοιπορία των τελευταίων στοὺς δρόμους της Ρώμης.

Ξεκινοῦσαν ἀπό τή σπηλιά του θεοῦ τους καὶ κατέληγαν πάλι σ' αὐτήν ἔχοντας διασχίσει διάφορα τμήματα της πόλης, ἀπό τα ὁποία, σύμφωνα με την παράδοση, εἶχαν περάσει καὶ οἱ μυθικοί δίδυμοι ἱδρυτές της. Οἱ Λούπερκοι ἔτρεχαν γυμνοί φορῶντας μόνο το δέρμα των θυσιασθέντων θυμάτων τους καὶ ἔχοντας στό κεφάλι τους ἕνα στεφάνι.

Κρατῶντας μαστίγια καμωμένα ἀπό λουριά ποῦ εἶχαν κοπεῖ ἀπό τα δέρματα των ζώων ποῦ εἶχαν προσφέρει στόν θεό τους, κτυποῦσαν καθ' ὁδόν ὅσους συναντοῦσαν καὶ κυρίως γυναῖκες Προτιμοῦσαν τους γλουτούς τους, ἀφοῦ πίστευαν ὅτι με τον τρόπο αὐτόν τις καθιστοῦσαν γόνιμες μητέρες. Η ὅλη γιορτή εἶχε φτάσει σε ἀκρότητες, πρᾶγμα ποῦ ἀνάγκασε τον Αὔγουστο νὰ πάρει μέτρα. Ἀπαγόρευσε τή συμμετοχή σ' αὐτή παιδιῶν καὶ ἐφήβων, ἐνῶ ἡ πομπή των Λουπέρκων ὑποχρεωτικά ἔπρεπε νὰ συνοδεύεται ἀπό σῶμα ἱππέων ποῦ ἐπέβλεπε ὥστε τα τυχόν ἔκτροπα νὰ μήν ξεπερνοῦν κάποια ὅρια

Ἐν κατακλεῖδι τα Λουπερκάλια ἦταν μία γιορτή ἀγροτική καὶ ποιμενική ποῦ ἀποσκοπούσαμε νὰ συνδράμει στὴν εὐφορία της γῆς καὶ στὴ γονιμότητα των ἀνθρώπων καὶ των ζώων, ἐνῶ συγχρόνως βοηθοῦσε καὶ στὴν κάθαρση της πόλης. Ἔχοντας βαθιές ρίζες καὶ ἀπήχηση στίς λαϊκές μᾶζες συνέχισε νὰ εἶναι ἀγαπητή καὶ μετά την ἐπικράτηση του χριστιανισμοῦ ἀκόμη καὶ ἀνάμεσα σε πιστούς του Ναζωραίου!

Σίγουρα εἶναι ἀξιοθαύμαστο το πώς τέτοια πανάρχαια δρώμενα ἀπέζησαν ὥς τις μέρες μας ἀκόμη καὶ σε λαούς με ὑψηλό πολιτισμικό ἐπίπεδο Πολύ περισσότερο μάλιστα ἀφοῦ οἱ θρησκεῖες ποῦ ἐπικράτησαν, ὅπως π.χ. ὁ χριστιανισμός, προσπάθησαν με κάθε μέσο νὰ ἐξαφανίσουν τις «εἰδωλολατρικές» αὐτές τελετές. Κάτι ποῦ τελικά δέν ἔγινε κατορθωτό. Ἔτη Δύση μάλιστα ἔχουμε περιπτώσεις ποῦ ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία ἐνίσχυσε, συνέδραμε καὶ συμμετεῖχε ἐνεργά σε τέτοιες ἐκδηλώσεις, προκειμένου νὰ εὐθυγραμμιστεῖ με τή λαϊκή θέληση καὶ νὰ ἐξυπηρετήσει σκοπιμότητες! Ἐπέζησαν ἔτσι τα ἔθιμά αὐτά ἐπειδὴ εἶναι βαθιά ριζωμένα στὴν ἀνθρώπινη φύση.

Πρόκειται γιὰ γιορτές ποῦ ἀρχικὰ

ἀποσκοποῦσαν στὴ διαιώνιση της ἴδιας της ζωῆς, ἐνῶ ἀργότερα περιεβλήθησαν καὶ με κοινωνικά ὁράματα Τα Saturnalia π.χ., μία γιορτή με ἀνάλογες ἐκδηλώσεις, ἦταν ἀφιερωμένη στόν θεό Saturnus, τον ἀντίστοιχο του Ἑλληνικοῦ Κρόνου, τον θεό του χρυσοῦ αἰῶνα, στὴ διάρκεια του ὁποίου δέν ὑπῆρχε ταξική διαφοροποίηση, δέν ὑπῆρχαν δοῦλοι, δέν ὑπῆρχε ἀτομική ἰδιοκτησία Ἔτσι καὶ στὴ γιορτή του, ποῦ ἔφτασε νὰ διαρκεῖ ἀκόμη καὶ ἑπτά ὁλόκληρες μέρες, ἐπικρατοῦσε πραγματική ἰσότητα

Οἱ κρατοῦντες, οἱ πλούσιοι, οἱ φτωχοί, οἱ δοῦλοι, ἐξαφάνιζαν κάθε ἐξωτερικό διακριτικό τους γνώρισμα καὶ συμπεριφέρονταν ὅλοι ὥς ἰσότιμοι Ὅσο διαρκοῦσε ὁ ἑορτασμός της, ἀπαγορευόταν κάθε τι ποῦ θά μποροῦσε νὰ προκαλέσει λύπη, σταματοῦσαν οἱ πολεμικές ἐπιχειρήσεις καὶ οἱ δίκες στὰ δικαστήρια, καταδικασμένοι ἔπαιρναν ἀμνηστία, ἀποφυλακίζονταν δοῦλοι Τέτοιες γιορτές δέν ξεχνιοῦνται Ἀλλὰ ἀκόμη καὶ σήμερα, ἀποτελοῦν ζωογόνες ψυχαγωγικές δυνάμεις καὶ ἡ ψυχαγωγία, ὥς κοινωνική ἀνάγκη, δύσκολα παραμερίζεται.