Το γὰρ πολύ του ἔρωτος.. γεννᾶ παραφροσύνη καί κατάρες καί κακατάδεσμους. Οἱ κατάρες του ερωτικού πάθους στήν Ἀρχαία Ἑλλάδα

Το γὰρ πολύ του ἔρωτος.. γεννᾶ παραφροσύνη καί κατάρες καί κατάδεσμους καί μαγικά εἰδώλια καί ἀγαλματίδια πισθάγκωνα δεμένα ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων. Σε μαγικές κατάρες με διαχρονική ἐπιβίωση, ἀπό τα κλασικά μέχρι τα νεότερα χρόνια, ἦταν ἀφιερωμένη ἡ ἔρευνα ποῦ ἀνακοίνωσε χθές, στό τιμητικό γιά τον δάσκαλο Γιῶργο Βελένη συμπόσιο, ἡ μαθήτριά του δρ ἀρχαιολογίας Όλγα Δημητρίου.

Πλούσιο θέμα, με ἑκατοντάδες εὑρήματα σε ὁλόκληρη τή λεκάνη της Μεσογείου, δείγματα μόνον αἰτῶν ἀπό τον ἑλλαδικό χῶρο ἀποκάλυψε ἡ ἐρευνήτρια, φωτίζοντας τή σκοτεινή πλευρά του ἔρωτα

Ἐπικεντρώνονται κυρίως στά μαγικά κείμενα με κατάρες ποῦ γράφονταν σε μολύβδινα πινακίδια. «Ὀνομάζονται κατάδεσμοι, γιατί κατέδεαν, δηλαδή ἔδεναν σταθερά τα θύματά τους», ἐξήγησε ἡ κ. Δημητρίου. Περίπου το 1/4 αὐτῶν εἶναι ἐρωτικοῦ περιεχομένου. 

Ἦταν πρακτική γιά την ἀναζωπύρωση πάθους ἡ τὴ διακοπή της σχέσης. Τοποθετοῦνταν κυρίως σε τάφους, πηγάδια, ἱερά χθόνιων θεοτήτων καί ἀπευθύνονταν στούς δαίμονες του Κάτω Κόσμου. 

Στὴν κατηγορία της «ἀνατομικῆς κατάρας» ἀνήκει ὁ ἐρωτικός κατάδεσμος της Νεμέας. Αντίστοιχος της Ἀττικῆς ἀπὸ την Κλασική περίοδο καταριέται το θῦμα του με «...καθημερινῷ πυρετῷ (...) καί (...) στόμα, ὤμους, βραχίονας, στῆθος, στόμαχον, νῶτον, ὑπογάστριον, μηρούς, αἰδεῖον».

Μέλη του σώματος εἶναι κυρίως ὁ στόχος, «αὐτά ποῦ ἐγγυῶνται την ἐπαφή με το ἀντικείμενο του πόθου», ἐξήγησε ἡ κ. Δημητρίου. «Μάτια, αὐτιά στόμα ἐγκέφαλος ποῦ βοηθοῦν στὴν αἰσθησιακή καί πνευματική ἐποχῆ, στόμα, σπλάγχνα καί γεννητικά ὄργανα ποῦ ἀποτελοῦν προϋπόθεση γιά την ἄμεση ἐρωτική ἐπαφή». Ὁμοιότητες φέρουν καί ἀνατομικές κατάρες του 1ου-2ου μ.Χ. αἰῶνα ποῦ βρέθηκαν στά Μέγαρα.

Ποτισμένη με μπόλικο μῖσος εἶναι μία μεταγενέστερη προτροπή γιά ἐμπύρετη ἀσθένεια ποῦ ἐπιζητεῖται σε ἕναν κατάδεσμο ἀπό την Κῶ του 4ου μ.Χ. αἰῶνα: «…φλογισθῆ πυρετοῖς ἀγρίοις ἐν κρεβάττω ταλαιπωρίας διά πάσης ὥρας καὶ ἡμέρας καὶ νυχτός, τηκόμενος, διαρρέων, ἐκμυαλιζόμενος, ἑως θανατωθῆ», γράφει. Εἶναι ἴσως ἕνα ἀπό τα μοναδικά παραδείγματα ποῦ ζητεῖ τον θάνατο.

Στὰ μέρη του σώματος στοχεύουν καί τα τρυπημένα εἰδώλια Ὑπάρχει ταύτιση του θύματος καί του εἰδωλίου; Η συζήτηση εἶναι μεγάλη, ἀπαντᾶ ἡ κ. Δημητρίου. Προφανῶς ἀναπαριστοῦν κατά κάποιον τρόπο το θῦμα, ὅμως δέν ἀποτελοῦν εἰκονιστικά ἀγαλματίδια. Εἰδώλιο ποῦ βρέθηκε μαζί με κατάδεσμο ἀναφερόμενο σε γυναικεῖο πρόσωπο στήν Κάρυστο εἶναι ἀπροσδιορίστου φύλου.

Χειρόγραφα μαρτυροῦν την πρακτική της κατάρας καί στούς ἑπομένους αἰῶνες ὡς τις μέρες μας. «Δήνω τες νευρές των γονάτων καί την βασιλικήν φλέγαν την κινοῦσαν εἰς ἁμαρτίαν καί νά μὴν ἠμπορῆ νά κινήση...», ἀναφέρει χειρόγραφο των χρόνων μετά την Ἁλώση «Διαχρονικά, εἶναι χαρακτηριστικές ἡ λεκτική ὠμότητα καί ἡ βιαιότητα των συναισθημάτων», ἀνέφερε ἡ κ. Δημητρίου.

«Ὡστόσο ἑρμηνεύονται Δέν ὑπάρχει ὀργή πιό φοβερή καί ἀθεράπευτη ἀπό αὐτή ποῦ γεννιέται ἀνάμεσα σε ἀνθρώπους ποῦ ἔχουν ἐρωτευθεῖ, ἔλεγε ὁ Εὐριπίδης Εἶναι ἡ ἀπολυτότητα του ἐρωτικοῦ συναισθήματος καί της ἀτελοῦς ἀνθρώπινης φύσης ποῦ ἐλπίζει καί ἀπαιτεῖ “ὁ νοῦς καί ὁ λογισμός της (ἡ του) νὰ εἶναι μόνον διά τα μένα” (Ἰατροσόφιον 1799)».