Κατάρες καὶ βουντοῦ στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα; Κι ὅμως ὑπῆρχαν
Ὁ ἀρχαῖος κόσμος ἦταν γεμᾶτος ἀπὸ μαγικὲς δυνάμεις ποὺ δροῦσαν πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις. Οἱ κατάρες ἀνῆκαν στὸ χῶρο τῆς μαγείας. Τὰ μέσα ποὺ χρησιμοποιοῦσαν γιὰ νὰ πραγματοποιήσουν τὶς κατάρες τους...
Τὸ γὰρ πολὺ τοῦ ἔρωτος.. γεννᾶ παραφροσύνη καὶ κατάρες καὶ κατάδεσμους καὶ μαγικὰ εἰδώλια καὶ ἀγαλματίδια πισθάγκωνα δεμένα ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων.
Σὲ μαγικὲς κατάρες μὲ διαχρονικὴ ἐπιβίωση, ἀπὸ τὰ κλασικὰ μέχρι τὰ νεότερα χρόνια, ἦταν ἀφιερωμένη ἡ ἔρευνα ποῦ ἀνακοίνωσε χθές, στὸ τιμητικὸ γιὰ τὸν δάσκαλο Γιῶργο Βελένη συμπόσιο, ἡ μαθήτριά του δρ ἀρχαιολογίας Ὄλγα Δημητρίου.
Πλούσιο θέμα, μὲ ἑκατοντάδες εὑρήματα σὲ ὁλόκληρη τὴ λεκάνη τῆς Μεσογείου, δείγματα μόνον αἰτῶν ἀπό τον ἑλλαδικὸ χῶρο ἀποκάλυψε ἡ ἐρευνήτρια, φωτίζοντας τὴ σκοτεινὴ πλευρά του ἔρωτα
Ἐπικεντρώνονται κυρίως στὰ μαγικὰ κείμενα μὲ κατάρες ποῦ γράφονταν σὲ μολύβδινα πινακίδια. «Ὀνομάζονται κατάδεσμοι, γιατί κατέδεαν, δηλαδὴ ἔδεναν σταθερὰ τὰ θύματά τους», ἐξήγησε ἡ κ. Δημητρίου. Περίπου τὸ 1/4 αὐτῶν εἶναι ἐρωτικοῦ περιεχομένου.
Οἱ κατάρες ἀνῆκαν στὸ χῶρο τῆς μαγείας.
Ὁ ἀρχαῖος κόσμος ἦταν γεμᾶτος ἀπὸ μαγικὲς δυνάμεις ποὺ δροῦσαν πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις.
Τὰ μέσα ποὺ χρησιμοποιοῦσαν γιὰ νὰ πραγματοποιήσουν τὶς κατάρες τους... ἦταν οἱ καταπασσαλεύσεις, οἱ κατάδεσμοι καὶ οἱ μαγικοὶ πάπυροι....
Οἱ καταπασσαλεύσεις ἦταν ὁμοιώματα τοῦ θύματος, κατασκευασμένα συνήθως ἀπὸ κερὶ ἢ μόλυβδο. Τὰ ἔδεναν καὶ τὰ τρυποῦσαν μὲ πασσα...
Στόχος τῆς κατάρας ἐδῶ ἦταν ὁ κτηνίατρος Πορτσέλο.
Ἡ κατάρα εἶχε στόχο τὸ θῦμα νὰ χάσει τὴν ψυχὴ ἢ τὰ λογικά του. Στὴ συνέχεια ἔθαβαν τὸ ὁμοιώματα σὲ τάφο, γιατί πίστευαν ὅτι θὰ μετέφερε τὸ μήνυμα στὸν Κάτω Κόσμο. Ἐναλλακτικά, τὰ πέταγαν σὲ πηγάδια ἢ πηγὲς ὥστε νὰ διαιωνιστεῖ ἡ κατάρα...
Στὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρχε ἡ ἀντίληψη ὅτι ἡ μαντικὴ δύναμη προερχόταν καὶ ἀπὸ τὸν κόσμο τῶν νεκρῶν. Ἄλλωστε, ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα μαντεῖα τῆς ἀρχαιότητας ἦταν τὸ νεκρομαντεῖο στὸν Ἀχέροντα.
Οἱ κατάδεσμοι
Οἱ κατάδεσμοι ἦταν φύλλα μολύβδου χαραγμένα μὲ μαγικὰ λόγια ἀνορθόγραφα γραμμένα.
Οἱ κατάδεσμοι, συνήθως, ἦταν ἔργο μὴ ἐπαγγελματιῶν. Τάση γιὰ ἐπαγγελματισμὸ ἔχουμε ἀπ τὰ ρωμαϊκὰ χρόνια.
Ἡ χρήση τους ἐκτείνεται ἀπὸ τὸ 500 π.Χ μέχρι τὸ 500 μ.Χ. Οἱ θεοὶ ποὺ ἐπικαλοῦνταν οἱ μάγοι ἦταν οἱ ὑποχθόνιοι..
Ἡ Ἐκάτη, ἡ Περσεφόνη, ἡ Δήμητρα, οἱ Ἐρινύες καθὼς καὶ δαίμονες τοῦ Κάτω Κόσμου. Συνήθως στόχο εἶχαν τοὺς ἀνταγωνιστές.
Οἱ πρωιμότεροι κατάδεσμοι στόχευαν κυρίως σὲ δικαστικὰ θέματα, ἀποτυχία ἀντιδίκων ἢ μαρτύρων καὶ ἐπιρροὴ στὸ ἀποτέλεσμα τῆς δίκης.
Χαρακτηριστικὴ περίπτωση εἶναι ἡ ἑξῆς: «Καταδέω τον Σμινδυρίδην καὶ ὅσους τὸν ὑποστηρίζουν πρὸς τὴν Ἑρμῆ τον Ἐριόνιο καὶ πρὸς τὴν Περσεφόνη καὶ πρὸς τὴ Λήθη.
Καταδέω τὸ νοῦ του, τὴ γλῶσσα του, τὴν ψυχή του καὶ ὅσα κάνει ἐναντίον μου σὲ σχέση μὲ τὴ δίκη ποὺ ὁ Σμινδυρίδης ἔχει ξεκινήσει ἐναντίον μου».
Οἱ μεταγενέστεροι ἀφοροῦσαν κυρίως ἐρωτικὰ θέματα, ὅπως οἱ κατάδεσμοι ποὺ βρέθηκαν στὴν Πέλλα καὶ τὴ Νεμέα.
Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα: «Ἀποστρέφω τὴν Εὐβούλη ἀπὸ τὸν Αἰνέα, μακριὰ ἀπὸ τὸ πρόσωπό του, ἀπὸ τὰ μάτια του, ἀπὸ τὸ στόμα του, ἀπὸ τὸ στῆθος του, ἀπὸ τὴν ψυχή του, ἀπὸ ὅλο του τὸ σῶμα ἀποστρέφω την Εὐβούλη ἀπὸ τὸν Αἰνέα». Ἀφοροῦσαν ὅμως καὶ ἀθλητικὰ γεγονότα ὅπως τὴ νίκη σὲ μιὰ ἀρματοδρομία.
Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση οἱ κατάδεσμοι τοποθετοῦνταν στὴν ἐκκίνηση ἢ στὸ σημεῖο τερματισμοῦ μὲ σκοπὸ νὰ προκαλέσουν ἀτύχημα..
Ὁ κατάδεσμος τῆς Πέλλας εἶναι μιὰ ἐρωτικὴ μαγικὴ ἐπωδὸς ἀπὸ μιὰ γυναῖκα γιὰ νὰ ἐμποδίσει τον ἀγαπημένο της νὰ παντρευτεῖ κάποια ἄλλη....
Ἦτὰν πρακτικὴ γιὰ τὴν ἀναζωπύρωση πάθους ἡ τὴ διακοπὴ τῆς σχέσης. Τοποθετοῦνταν κυρίως σὲ τάφους, πηγάδια, ἱερὰ χθόνιων θεοτήτων καὶ ἀπευθύνονταν στοὺς δαίμονες τοῦ Κάτω Κόσμου.
Στὴν κατηγορία τῆς «ἀνατομικῆς κατάρας» ἀνήκει ὁ ἐρωτικὸς κατάδεσμος τῆς Νεμέας. Ἀντίστοιχος τῆς Ἀττικῆς ἀπὸ τὴν Κλασικὴ περίοδο καταριέται τὸ θῦμα του μέ «...καθημερινῷ πυρετῷ (...) καί (...) στόμα, ὤμους, βραχίονας, στῆθος, στόμαχον, νῶτον, ὑπογάστριον, μηρούς, αἰδεῖον».
Μέλη τοῦ σώματος εἶναι κυρίως ὁ στόχος, «αὐτὰ ποῦ ἐγγυῶνται την ἐπαφὴ μὲ τὸ ἀντικείμενο τοῦ πόθου», ἐξήγησε ἡ κ. Δημητρίου. «Μάτια, αὐτιὰ στόμα ἐγκέφαλος ποῦ βοηθοῦν στὴν αἰσθησιακὴ καὶ πνευματικὴ ἐποχῆ, στόμα, σπλάγχνα καὶ γεννητικὰ ὄργανα ποῦ ἀποτελοῦν προϋπόθεση γιά την ἄμεση ἐρωτικὴ ἐπαφή». Ὁμοιότητες φέρουν καὶ ἀνατομικὲς κατάρες τοῦ 1ου-2ου μ.Χ. αἰῶνα ποῦ βρέθηκαν στὰ Μέγαρα.
. "Ω Ἐκάτη, ξερίζωσε τὴν καρδιὰ τοῦ κλέφτη, ἀρρώστιες νὰ πέσουν πάνω του καὶ τὸ δρεπάνι νὰ τὸν κόψει"...
Ποτισμένη μὲ μπόλικο μῖσος εἶναι μία μεταγενέστερη προτροπὴ γιὰ ἐμπύρετη ἀσθένεια ποῦ ἐπιζητεῖται σὲ ἕναν κατάδεσμο ἀπό την Κῶ τοῦ 4ου μ.Χ. αἰῶνα: «...φλογισθῆ πυρετοῖς ἀγρίοις ἐν κρεβάττω ταλαιπωρίας διὰ πάσης ὥρας καὶ ἡμέρας καὶ νυχτός, τηκόμενος, διαρρέων, ἐκμυαλιζόμενος, ἑως θανατωθῆ», γράφει. Εἶναι ἴσως ἕνα ἀπὸ τὰ μοναδικὰ παραδείγματα ποῦ ζητεῖ τὸν θάνατο.
Στὰ μέρη τοῦ σώματος στοχεύουν καὶ τὰ τρυπημένα εἰδώλια Ὑπάρχει ταύτιση τοῦ θύματος καί του εἰδωλίου; Ἡ συζήτηση εἶναι μεγάλη, ἀπαντᾶ ἡ κ. Δημητρίου.
Προφανῶς ἀναπαριστοῦν κατὰ κάποιον τρόπο τὸ θῦμα, ὅμως δὲν ἀποτελοῦν εἰκονιστικὰ ἀγαλματίδια.
Εἰδώλιο ποῦ βρέθηκε μαζὶ μὲ κατάδεσμο ἀναφερόμενο σὲ γυναικεῖο πρόσωπο στὴν Κάρυστο εἶναι ἀπροσδιορίστου φύλου.
Χειρόγραφα μαρτυροῦν τὴν πρακτικὴ τῆς κατάρας καὶ στοὺς ἑπομένους αἰῶνες ὡς τὶς μέρες μας. «Δήνω τὲς νευρὲς τῶν γονάτων καὶ τὴν βασιλικὴν φλέγαν την κινοῦσαν εἰς ἁμαρτίαν καὶ νὰ μὴν ἠμπορῆ νὰ κινήση...», ἀναφέρει χειρόγραφο τῶν χρόνων μετὰ τὴν Ἁλώση «Διαχρονικά, εἶναι χαρακτηριστικὲς ἡ λεκτικὴ ὠμότητα καὶ ἡ βιαιότητα τῶν συναισθημάτων», ἀνέφερε ἡ κ. Δημητρίου.
«Ὡστόσο ἑρμηνεύονται Δὲν ὑπάρχει ὀργὴ πιὸ φοβερὴ καὶ ἀθεράπευτη ἀπὸ αὐτὴ ποῦ γεννιέται ἀνάμεσα σὲ ἀνθρώπους ποῦ ἔχουν ἐρωτευθεῖ, ἔλεγε ὁ Εὐριπίδης Εἶναι ἡ ἀπολυτότητα τοῦ ἐρωτικοῦ συναισθήματος καὶ τῆς ἀτελοῦς ἀνθρώπινης φύσης ποῦ ἐλπίζει καὶ ἀπαιτεῖ "ὁ νοῦς καὶ ὁ λογισμός της (ἡ του) νὰ εἶναι μόνον διά τα μένα" (Ἰἀτροσόφιον 1799)».
Κατάδεσμοι κατὰ τοῦ κακοῦ
Κάποιοι κατάδεσμοι στρέφονται ρητὰ κατὰ τοῦ κακοῦ καὶ ὅσων τὸ διαπράττουν.
Ὁ συγκεκριμένος βρέθηκε στὴν Ἀρχαία Ἀγορὰ καὶ χρονολογεῖται στὸν 1ο μὲ 2ο αἰῶνα μ.Χ. «Καταγράφω .καὶ καταθέτω στὸν Πλούτωνα, στὶς Μοῖρες, στὴν Περσεφόνη, στὶς Ἐρινύες καὶ σὲ κάθε κακὸ ὀν... Καταθέτω ἐναντίον ἐκείνων ποὺ ἔκλεψαν ἀπὸ τὴν οἰκία μου ἀπὸ τὴν ὁδὸ ποὺ ὀνομάζεται Ἀχελώου, καὶ οἱ ὁποῖοι ἔκλεψαν ἁλυσίδα, στρώματα τρία, ἀραβικὸ κόμι, σύνεργα, λιναρόλαδο, μαστίχη, πιπέρι καὶ πικραμύγδαλο.
Καταθέτω ἐναντίονόσών εἶδαν τὴν κλοπὴ καὶ ἀρνοῦνται νὰ τὸ ποῦν.
Καταθέτω ἐναντίον ὅλων ἐκείνων ποὺ δέχτηκαν τὰ κλοπιμαῖα ποὺ ἀναφέρονται στὴν καταγραφή. Ἐσύ, δέ, δέσποινα Ἐκάτη οὐρανία...ξερίζωσε τὴν καρδιὰ ἐκείνου ἢ ἐκείνων ποὺ ἔκλεψαν τὰ πράγματα ποὺ ἀναφέρονται στὴν καταγραφὴ καί ...κάμε παιδιὰ νὰ μὴν ἀναστήσουν, ἀλλὰ χαμὸς καὶ ἀρρώστια νὰ πέσει ἐπάνω του ἢ ἐπάνω τους. Ὡς ἐπόπτης, σὺ (Ἐκάτη), τὸ τὸ χάλκινο δρεπάνι στρέψε ἐνάντιά τους, νὰ τοὺς πετσοκόψει»....
Κατάδεσμοι γιὰ νὰ προκαλέσουν κακό...
Ὁ ἀρχαιότερος κατάδεσμος βρέθηκε στὴ Σικελία τέλη τοῦ 6ου αἰῶνα, ἀλλὰ πολλοὶ βρέθηκαν στὴν Ἀττικὴ καὶ κυρίως στὴν Ἀρχαία Ἀγορά....
Οἱ μολύβδινοι κατάδεσμοι (ὁ μόλυβδος σχετίζεται μὲ τὸν Κρόνο) εἶναι δείγματα μαύρης μαγείας καὶ εἶναι γιὰ κακό. Ἀντίθετα, τὰ φυλαχτὰ εἶχαν ὡς σκοπὸ τὴ βοήθεια ἢ τὴν προστασία....
Ἔχουμε λίγα δείγματα μόνο ἀπ΄ τὴ Φθιώτιδα καὶ τὴν Ἀμοργό....
Ὁ κόσμος τῶν μορφωμένων καταδίκαζε τὴ μαγεία Ὅσο κι ἂν ὁ ἁπλὸς λαὸς στὴν Ἀρχαία Ἀθήνα ἐφάρμοζε τὴ μαγεία στὴν καθημερινή του ζωή, οἱ μορφωμένοι τῆς ἐποχῆς τὴν καταδίκαζαν ἀνοιχτά....
Πήλινο ὁμοίωμα γυναίκας ποὺ χρησιμοποιήθηκε σὲ ἐρωτικὴ μαγεία, μὲ καρφιὰ σὲ διάφορα ὄργανά του σώματός της. (Μουσεῖο Λούβρου)...
Ὁ Ἱπποκράτης δὲν διαχώριζε τοὺς μάγους ἀπὸ τοὺς ἀγύρτες τῆς ἐποχῆς ποὺ ξεγελοῦσαν τὸν κόσμο. Ὁ Πλάτωνας θεωροῦσε τοὺς μάγους "μίασμα" καὶ ὅριζε καὶ ποινὴ φυλάκισης....
Στὶς περιπτώσεις μαύρης μαγείας ποὺ μποροῦσαν νὰ προκαλέσουν ἀκόμα καὶ θάνατο, θεωροῦσε ὅτι ἔπρεπε νὰ ἐπιβληθεῖ ἡ θανατικὴ ποινὴ ἀφοῦ ἦταν πλέον ἔγκλημα κατὰ ζωῆς....
Γενικότερα οἱ "μυημένοι" μάγοι ἀνῆκαν κυρίως στὰ λαϊκὰ στρώματα καὶ οἱ πρακτικές τους, ὅσο καὶ ἂν μερικοὶ τὶς πίστευαν, εἶχαν πολλὰ στοιχεῖα ἐξαπάτησης μὲ στόχο τὸ κέρδος....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου