Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2019

Πλούτωνας - Ὁ Βασιλιάς του Κάτω Κόσμου

Ἀνάμεσα στούς δώδεκα θεούς του Ὀλύμπου συγκαταλεγόταν καί ὁ θεός-βασιλιάς του Κάτω Κόσμου, ὁ Πλούτωνας, γνωστός κυρίως ὡς Ἄδης (Αΐδης=ἀόρατος). Πολλές εἶναι οἱ παραδόσεις ποῦ κυριαρχοῦσαν στίς ἀρχαῖες ἑλληνικές πόλεις σχετικά με τον Κάτω Κόσμο, τους θεούς καί τους δαίμονές του, μετά τον Ὅμηρο ὅμως ἐπικράτησε ὡς μεγαλύτερη μορφή ὁ Ἄδης, βασιλιάς καί κυρίαρχος του σιωπηλοῦ κόσμου των νεκρῶν
Ο Πλούτωνας ἦταν ἕνας ἀπὸ τους τρεῖς γιούς του Κρόνου καί της Ρέας, μαζί με τον Δία καί τον Ποσειδῶνα Ὅταν ὁ Δίας, βοηθούμενος ἀπ' τή μητέρα του, κατόρθωσε με πονηριά νά ξεγελάσει τον Κρόνο καί νά ἐπαναφέρει στὴ ζωή τα δύο του ἀδέλφια, ποῦ εἶχε καταπιεῖ ὁ Κρόνος, ἄνοιξε μαζί του πόλεμο. Ο Κρόνος εἶχε συμμάχους καί βοηθούς τους Τιτᾶνες, ἐνῶ ὁ Δίας τους Κύκλωπες. Οἱ Κύκλωπες ἐφοδίασαν τα τρία ἀδέλφια με ἀκαταμάχητα ὅπλα Στὸν Δία ἔδωσαν τον κεραυνό, στὸν Ποσειδῶνα την τρίαινα, ἐνῶ στὸν Άδη την κινῇ (ἡ κυνέα), ἡ ὁποία ἦταν ἕνα κράνος (ἡ σκουφιά σύμφωνα με ἄλλους) ποῦ τον ἔκανε ἀόρατο καί ἀποτελοῦσε το σύμβολο της βαθιᾶς νύχτας.
Το τέλος του πολέμου βρῆκε νικητές τα τρία ἀδέλφια, ποῦ ἀποφάσισαν νά μοιράσουν με κλῆρο τον Κόσμο. Ο Δίας ἔλαχε νά εἶναι ὁ κυρίαρχος του Οὐρανοῦ, ὁ Ποσειδῶνας της Θάλασσας, ἐνῶ ὁ Πλούτωνας του Κάτω Κόσμου. Ἔτσι ὁ Πλούτωνας βασιλεύει στὸ σκοτάδι του Κόσμου των Νεκρῶν, ὅπως ὁ Δίας εἶναι ὁ ἐξουσιαστής του φωτός του Ἐπάνω Κόσμου των ζωντανῶν
Κύριο σύμβολο της ἐξουσίας του Πλούτωνα ἡ κινῇ, ἡ ὁποία σηματοδοτοῦσε τὴ βαθιά νύκτα μέσα στὴν ὁποία βασιλεύει ὁ θεός. Η κινῇ κάνει ἀόρατο, ὄχι μόνο αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ ὁποιοιδήποτε ἄλλο θεό τὴ φορά, ὅπως ἡ Ἀθηνᾶ, ποῦ χάρη σ' αὐτὴν κατόρθωσε νὰ βοηθήσει τον προστατευόμενό της Διομήδη ξεφεύγοντας ἀπὸ το βλέμμα του Ἄρη στὴν περίφημη ὁμηρική μάχη.
Ο Πλούτωνας ἔμενε πάντοτε κλεισμένος στὸν ὑπόγειο κόσμο του, τον ὁποῖο σκέπαζαν ἀκίνητα νέφη καὶ αἰώνια ὁμίχλη Ὅταν μία ἀρκετά μεγάλη ἔκτασή κάτω ἀπὸ τὴ γῆ, πέρα ἀπὸ τα σύνορα του ὁρατοῦ κόσμου καὶ ἀκόμη πέρα ἀπὸ τον ποταμό Ὠκεανό Ὑπάρχει βλάστηση στὴ σκοτεινή τούτη χώρα, ἀλλὰ τα φυτά της δὲν ἀνθίζουν καὶ δὲν καρποφοροῦν Ἀπέραντες ἐκτάσεις ἀσφόδελων τὴ στολίζουν καὶ τὴ φρουρεῖ μέρα νύχτα ὁ Κέρβερος, το τρομαχτικό σκυλί με τα τρία κεφάλια καὶ τὴ φιδίσια οὐρά Ὅλοι γίνονται δεκτοί στὸν Κάτω Κόσμο, ἀλλὰ κανείς δὲν μποροῦσε νὰ ξεφύγει ἀπὸ τον τρομερό αὐτὸν φύλακα καὶ νὰ ἐπιστρέψει στὸν Ἐπάνω Κόσμο. Μόνο ὁ Ἡρακλῆς, ἐκτελῶντας τις διαταγές του Εὐρυσθέα, κατόρθωσε, ὄχι μόνο νὰ περάσει - ζωντανός αὐτὸς - τις πύλες του Κάτω Κόσμου, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐπιστρέψει ξανά στὸν Ἐπάνω Κόσμο μαζί με τον Κέρβερο καὶ νὰ τον παρουσιάσει στὸν Εὐρυσθέα, πραγματοποιῶντας ἔτσι το δωδέκατο ἄθλο του.
Σύμφωνα με τὴ μυθολογία, ἀρκετές τέτοιες καταβάσεις ἡρώων στὸν Κάτω Κόσμο ἔχουν γίνει, ὄχι ὅμως πάντα με ἐπιτυχία Ἀπὸ τις πιὸ γνωστές εἶναι αὐτὴ του Ὀρφέα, ποῦ θέλοντας νὰ ἐπαναφέρει την ἀγαπημένη του Εὐρυδίκη στὴ ζωή, δέχτηκε τον ὅρο ποῦ του ἔθεσε ὁ Πλούτωνας νὰ  γυρίσει νὰ τὴ δεῖ στὸ δρόμο της ἐπιστροφῆς. Ο Ὀρφέας ὅμως δὲν μπόρεσε νὰ ἀντέξει αὐτὴ τὴ δοκιμασία καί ἔτσι ἤ ἀγαπημένη του ξαναγύρισε στὸν Κόσμο των Νεκρῶν Το ἰδίῳ ἀποτέλεσμα εἶχε καί ἤ κάθοδος του Θησέα καί του Πειρίθου, ποῦ σκόπευαν νὰ κλέψουν την Περσεφόνη, συντρόφιασα του Πλούτωνα καί βασίλισσα του Κάτω Κόσμου. Στὸν Κάτω Κόσμο κατέβηκε καί ὁ Ὀδυσσέας , ὅπως τον συμβούλεψε ὁ Ἔρμης, λίγο πρίν ἀναχωρήσει ἀπό το νησί της Κίρκης, καί συνομίλησε με τις ψυχές των νεκρῶν
Στὸν Ἄδη οἱ ψυχές κατεβαίνουν ἀπὸ τους τρομερούς ποταμούς Ἀχέροντα καὶ Κωκυτό καὶ ἀπὸ τις λίμνες Ἀχερουσία καὶ Στύγα. Οἱ ποταμοί αὐτοὶ βρίσκονται στὰ σύνορα των δύο κόσμων καὶ περιβάλλονται ἀπὸ ὁμίχλη Ο Κωκυτός τοποθετεῖται στὰ βουνά της Ἀρκαδίας καὶ ὁ Ἀχέροντας βρίσκεται στὴ Θεσπρωτία καὶ σχηματίζει, λίγο πρίν φτάσει στὸ Ἰόνιο πέλαγος, τὴ λίμνη Ἀχερουσία. Στους ποταμούς αὐτούς ἡ φαντασία των ἀρχαίων Ἑλλήνων ἔστησε το σκηνικό γιὰ το ταξίδι της ἀναχώρησης γιὰ τον κόσμο των νεκρῶν Ἀκοίμητος ὁδηγός περιμένει στὴν ὄχθη ὁ Χάροντας, τραχύς καὶ σκυθρωπός, γιὰ νὰ μεταφέρει με τὴ βάρκα του, μέσα στὴν ὁμίχλη καὶ το βοῦρκο των ποταμῶν, τις ψυχές στὴν αντἀντίπερα ὄχθη, παίρνοντας ὡς ἀμοιβή τον ὀβολό ποῦ οἱ ζωντανοί ἔβαζαν στὸ στόμα των νεκρῶν γιὰ νὰ πληρώσουν τα πορθμεῖα της μετάβασης στὸν ἄλλο κόσμο.
Στὸν Ἄδη κατοικοῦν καί οἱ Κῆρες, μαῦρες θεότητες, δαίμονες του θανάτου καί κόρες της Νύχτας ποῦ συνήθως τριγυρνοῦν στὰ πεδία των μαχῶν καί δίνουν το τελειωτικό χτύπημα στοὺς πληγωμένους καί ἑτοιμοθάνατους πολεμιστές.
Στὸν Κάτω Κόσμο οἱ ψυχές δικάζονται ἀπό το μεγάλο κριτή, τον Ἄδη, καί τους τρεῖς δίκαιους μυθικούς ἡγεμόνες, τον Μίνωα, τον Ραθάμανθη καί τον Αιακός. Ἀνάλογα λοιπόν με την κρίση του δικαστηρίου, οἱ δίκαιοι ὁδηγοῦνται στὰ Ἡλύσια Πεδία ἡ στὰ νησιά των Μακάρων καί οἱ ἄδικοι στὰ Τάρταρα, ποῦ βρίσκονται στὰ βάθη της γῆς καί ἀποτελοῦν τον τόπο του μαρτυρίου των ἐνόχων Το ὄνομα της Περσεφόνης συνδέεται με τὴ μοναδική ἔξοδο του Πλούτωνα ἀπό το σκοτεινό του βασίλειο, ὅταν γοητευμένος ἀπό την ὀμορφιά της καί με τὴ συγκατάθεση του Δία, ἀποφάσισε νὰ την ἀπαγάγει ἀπό τον Ἐπάνω Κόσμο.
Η ἐμφάνισή του στό φῶς ἦταν στιγμιαία, μία καί δέν εἶχε νὰ κάνει τίποτε πάνω στή γῆ στό φῶς του ἥλιου Η Περσεφόνη, κόρη της ἀδερφῆς του Δήμητρας, ἀντέδρασε, ἀλλὰ κανείς δέν ἄκουσε τις ἀπεγνωσμένες κραυγές της. Ἔτσι ὁ Πλούτωνας την ἐγκατέστησε στό βασίλειό του καί προσφέροντάς της κρυφά σπυριά ροδιοῦ την ἔκανε νὰ ξεχνᾶ τον Ἐπάνω Κόσμο καί νὰ μένει κοντά του. Η μητέρα της Περσεφόνης, ἡ Δήμητρα, ποῦ δέν ἤξερε την τύχη της κόρης της, περιπλανιόταν ἐννιά ὁλόκληρες μέρες καί νύχτες χωρίς τροφή γυρεύοντας τα ἴχνη της πάνω στή γῆ Ὅταν ἔμαθε γιά την ἀπαγωγή της ἀπό τον Πλούτωνα, ζήτησε ἀπό τον Δία νὰ μεσολαβήσει καί πέτυχε νὰ παραμένει ἤ Περσεφόνη μόνο τέσσερις μῆνες στό βασίλειο του Κάτω Κόσμου, ἐνῶ τους ὑπόλοιπους ὀκτώ με τους θεούς του Ἐπάνω Κόσμου καί τους ἀνθρώπους
Ἔτσι ἤ Περσεφόνη φαίνεται νὰ μοιράζει τὴ φροντίδα της τόσο στὸν κόσμο των νεκρῶν ὅσο καί στὸν κόσμο των ζωντανῶν Ἀκριβῶς σ' αὐτὸ το γεγονός στηρίζουν καί οἱ αρχαίοι Ἕλληνες την ὕπαρξη καί το διαχωρισμό των ἐποχῶν του ἔτους, πιστεύοντας ὅτι ἤ ψυχική κατάσταση της θεάς Δήμητρας, θεάς της γονιμότητας γῆς καί ἀνθρώπων, ἐπηρέαζε την καρποφορία, την εὐγονία καί την εὐτοκία.
Ο Ὅμηρος χαρακτηρίζει τον Πλούτωνα "πολυώνυμο", μία καί ἀπέφευγαν γενικά οἱ ἄνθρωποι νὰ ἀναφέρονται σ' αὐτόν με το πραγματικό του ὄνομα, ποῦ ἦταν Ἄδης Ἀκόμη καί αὐτὸ το ὄνομα Πλούτωνας (Πλούτων=πλούσιος ἡ αὐτὸς ποῦ προσφέρει πλούτη) χρησιμοποιεῖται κατ' εὐφημισμό, ἐπειδὴ ὅλα τα πλούτη προέρχονται ἀπό τα βάθη της γῆς Ἄλλο ἐπίσης γνωστό ὄνομα γιά το θεό του Κάτω Κόσμου εἶναι το Ζαγρεύς, ποῦ σημαίνει μεγάλος κυνηγός, καί το ὁποῖο χρησιμοποιοῦσαν κυρίως οἱ ὀρφικοί, γιατί τον θεωροῦσαν μία ἄλλη ὑπόσταση του Διόνυσου. Ἀποκαλοῦνταν ἐπίσης Πολυδέγμων ἡ Πολυδέκτης, γιατί δεχόταν στήν ἐπικράτειά του ὅλους τους ἀνθρώπους ποῦ πέθαιναν.
Με το βασίλειο του Ἄδη ἀλλὰ καί τον ἴδιο το βασιλιά του ἀσχολήθηκαν ἀπό την ἀρχαιότητα ἀκόμη τόσο ἤ λογοτεχνία ὅσο καί ἤ ζωγραφική. Ο κλεισμένος αἰωνίως στὰ σκοτεινά παλάτια του θεός παριστάνεται τερατώδης, ἄγριος, κακότροπος καί ἀλύγιστος σε κάθε ἱκεσία

Δεν υπάρχουν σχόλια: