"Καιάδας - Ὁ μῦθος τῆς θανάτωσης βρεφῶν ἀπὸ τοὺς Σπαρτιᾶτες"

Ὁ Καιάδας εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ διαβόητα μέρη τῆς ἀρχαίας Σπάρτης καὶ συνδέεται στενὰ μὲ τὸν μῦθο τῆς θανάτωσης βρεφῶν ποὺ θεωροῦνταν ἀδύναμα ἢ μὴ κατάλληλα νὰ γίνουν μελλοντικοὶ πολεμιστές. Αὐτὴ ἡ πρακτικὴ ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ σκοτεινὰ κεφάλαια τῆς σπαρτιατικῆς ἱστορίας, εἶναι ὅμως ἔτσι ἂν καὶ εἶναι συχνὰ ὑπερβολικὰ δραματοποιημένη στὴ λαϊκὴ φαντασία καὶ τὴ μεταγενέστερη λογοτεχνία. 

Ἕνας ἀπ’ τοὺς πιὸ ἀτιμωτικοὺς θανάτους κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, ἦταν ὁ κατακρημνισμὸς σὲ βάραθρο. Ἐφαρμοζόταν στὴν Ἀθήνα, στὴν Κόρινθο, στοὺς Δελφούς, στὴ Θεσσαλία κι ἀλλοῦ καὶ ἀφοροῦσε τοὺς αἰχμαλώτους, ἐγκληματίες, ἱερόσυλους καὶ προδότες. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ αὐτονόητο μαρτύριο, ἡ ποινὴ ἐμπεριεῖχε καὶ μεταφυσικὲς προεκτάσεις, καθὼς τὸ σῶμα παρέμενε ἄταφο καὶ ἡ ψυχὴ ἀδυνατοῦσε νὰ λυτρωθεῖ. «Κόρακες» ὀνομαζόταν ὁ τόπος τιμωρίας στὴ Θεσσαλία, «βάραθρο» ἢ «ὄρυγμα» στὴν Ἀθήνα, ὅπου πάντως μετὰ τὸ 406 π.Χ. φαίνεται πὼς ἡ τιμωρία παύει νὰ ἐφαρμόζεται, 

«Καιάδας» στὴ Σπάρτη. 

Ὁ τελευταῖος εἶναι καὶ ὁ πιὸ διάσημος, καθὼς εἶναι εὐρέως διαδεδομένη σήμερα ἡ φήμη, πὼς ἐκεῖ ἔριχναν οἱ Σπαρτιᾶτες, ἐκτὸς ἀπὸ αἰχμαλώτους καὶ κατάδικους, τὰ ἀνάπηρα καὶ ἀσθενικὰ βρέφη ἢ παιδιὰ τῆς Σπάρτης. Ὁ Καιάδας, ποὺ ὁ Στράβων τὸν ἀποκαλεῖ «δεσμωτήριον τὸ παρὰ Λακεδαιμονίους σπήλαιο τί», ταυτίζεται σήμερα μὲ τὸ σπηλαιοβάραθρο τοῦ χωριοῦ Τρύπη (10 χλμ. βορειοδυτικὰ τῆς Σπάρτης), βάσει τῶν περιγραφῶν τοῦ ἀρχαίου περιηγητῆ Παυσανία (τὸν ἀποκαλεῖ «ἀπότομο καὶ βαθὺ βάραθρο»), τοῦ Πλούταρχου κ.ά., καθὼς καὶ τοῦ σύγχρονου Γάλλου περιηγητῆ O. Rayet, ὁ ὁποῖος τὸ ἐπισκέφτηκε τὸ 1879.

Κατὰ ἱστορικὲς ἀναφορές, στὸν Καιάδα ρίχτηκαν ἀπὸ τοὺς Σπαρτιᾶτες ὁ ἥρωας τοῦ Β΄ Πελοποννησιακοῦ πολέμου ὁ Ἀριστομένης ὁ Ἀνδανιεὺς μαζὶ μὲ 50 αἰχμαλώτους Μεσσηνίους. Ἐπίσης στὸν Καιάδα οἱ Σπαρτιᾶτες κατακρήμνισαν καὶ τὸ νεκρὸ σῶμα τοῦ βασιλέως των Παυσανία ποὺ εἶχε καταδικαστεῖ σὲ θάνατο ἐπὶ προδοσία. Οἱ ἀρχαῖες ἀναφορὲς (Θούκ. 1.134, Παυσαν. 4.18, Στράβ. Ἡ 376) καθιστοῦν σαφὲς ὅτι στὸν Καιάδα ἀπορρίπτονταν «...οἱ ἐπὶ μεγίστοις τιμωρούμενοι» καὶ οἱ αἰχμάλωτοι πολέμου. 

Πὼς ὅμως διαμορφώθηκε ὁ μῦθος περὶ κατακρήμνισης καχεκτικῶν παιδιῶν στὸν Καιάδα; 

Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Πλάτων, ὁ ὁποῖος στὴν «Πολιτεία» του πρότεινε τὴ θανάτωση τῶν ἀσθενικῶν βρεφῶν σὲ βάραθρο τῆς κλασικῆς Ἀθήνας, ἀλλὰ ἀνεξήγητα τὸ ἐφιαλτικὸ ὄνειρό του Πλάτωνα χρεώθηκε ἡ Σπάρτη. Ὁ Καιάδας ἔχει -μᾶλλον κακῶς- ταυτιστεῖ μέ τους, ἐπίσης τρομερούς, «Ἀποθέτες». Τὸν τόπο δηλαδὴ ποὺ οἱ Σπαρτιᾶτες ἀπέθεταν τὰ μὴ ἀρτιμελῆ βρέφη, ὅπως ἀναφέρει ὁ Πλούταρχος καὶ μόνον αὐτός, στὸν βίο τοῦ Λυκούργου. Συγκεκριμένα ὁ ἀρχαῖος ἱστορικὸς γράφει ὅτι οἱ γονεῖς τοῦ κάθε νεογέννητου τὸ ἔφερναν ἐμπρὸς σὲ μία ἐπιτροπὴ γερόντων ποὺ τὸ ἐξέταζαν. Ἐὰν τὸ ἔβρισκαν ὑγιὲς καὶ ἀρτιμελὲς τὸ παρέδιδαν στὴν πόλη νὰ ἀνατραφεῖ, ἐνῷ στὴν ἀντίθετη περίπτωση τὸ «ἀπέπεμπον εἰς τὰς λεγομένας Ἀποθέτας», ἕναν βαραθρώδη τόπο στὸν Ταΰγετο, ἔτσι ὥστε τὸ δύσμορφο βρέφος νὰ πεθάνει μὲν ἀπὸ βέβαιο φυσικὸ θάνατο, ἀλλὰ ἡ πολιτεία νὰ μὴ μιανθεῖ ἀπὸ τὴν ἐκτέλεση του. Πάντως, ἀκόμη καὶ ἔτσι, οἱ σύγχρονοι ἐρευνητὲς ὑποστηρίζουν ὅτι αὐτὴ τὴν τύχη εἶχαν μόνο τὰ παιδιὰ μὲ βαριὲς δυσμορφίες καὶ ὄχι ἐλαφρὲς ἀναπηρίες, ἀλλὰ καὶ παιδιὰ ἀπὸ ἀνεπιθύμητες ἐγκυμοσύνες. 

Πιθανότατα, οἱ ἀόριστες ἀναφορὲς γιὰ τὴν ἐγκατάλειψη νεογνῶν στοὺς «Ἀποθέτες» του Ταΰγετου, ποὺ συνδέονται συχνὰ μὲ τὸν ἀρχαῖο Καιάδα, συγχέονταν μὲ τὴ γνωστή, σὲ ὅλη τὴν ἀρχαιότητα, πρακτική της βρεφοκτονίας. Ἡ πρακτική της βρεφοκτονίας, ἀποτελοῦσε ἔσχατο καὶ ἐπώδυνο μέσο οἰκογενειακοῦ προγραμματισμοῦ σὲ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας, ἀπὸ τὴν ἀπώτερη προϊστορία μέχρι τὴ σύγχρονη ἰατρικὴ ἐπανάσταση καὶ τὴν ἐφαρμογὴ προηγμένων μεθόδων ἀντισύλληψης καὶ ἀποφυγῆς ἀνεπιθύμητων κυήσεων. Ἡ δέ, ἔκθεση τῶν παιδιῶν μὲ κάποια γενετικὴ δυσπλασία ἢ δυσμορφία ἀποτελοῦσε κοινὴ πρακτικὴ καὶ δὲν παρατηροῦνται διακρίσεις ἢ πολυνομία ἀπὸ πόλη σὲ πόλη καὶ ἀπὸ ἐποχὴ σὲ ἐποχή. 

Ὅμως, ἀκόμη καὶ ἡ συνθήκη τῆς ψυχικὰ ἐπώδυνης βρεφοκτονίας, βρίσκεται σὲ πλήρη ἀντιπαράθεση μὲ τὴν ἀποτρόπαιη καὶ ἀήθη παραβίαση τῆς ἔμφυτης ἀνθρώπινης αἴσθησης τοῦ φυσικοῦ καὶ νομικοῦ δικαίου, ποὺ συνεπάγεται ὁποιαδήποτε ἀντίληψη ἐγκατάλειψης ἀνυπεράσπιστων καὶ ἐν ζωῇ νεογνῶν, στὶς διαθέσεις ἐπιθετικῶν καιρικῶν συνθηκῶν καὶ ἄγριων ζώων. Συνεπῶς, ἡ ἄποψη αὐτὴ φαίνεται νὰ ἀποτελεῖ πάρεργο τῆς ἴδιας δυσφημιστικῆς παρερμηνείας τοῦ Καιάδα καὶ τῆς ἐγχώριας ἱστορικῆς ὑποβάθμισης τῆς ἀρχαίας Σπάρτης (μὲ τὴν ἑλληνικὴ Ἐκκλησία νὰ ὑποστηρίζει αὐτὸν τὸν μῦθο, μὲ ἰδιαίτερο «ζῆλο»). 

Σύμφωνα μὲ τὸν Ἡρόδοτο οἱ ἐκτελέσεις καταδίκων (ἢ αἰχμαλώτων) γίνονταν πάντα τὴ νύχτα καὶ πολλὲς ἑρμηνεῖες μποροῦν νὰ δοθοῦν πάνω σὲ αὐτό, ποὺ ἀφοροῦν εἴτε σὲ κάποια τελετουργικὴ πρακτικὴ εἴτε σὲ ψυχολογικὰ αἴτια ἢ στὴν ἐπιθυμία νὰ κρυφτεῖ ἀπὸ τὴν κοινὴ θέα τὸ ἐπαίσχυντο τέλος ἑνὸς Σπαρτιάτη. Ἐπιπλέον, οἱ ἐκτελέσεις γίνονταν στὴ φυλακή, προφανῶς διὰ ἀπαγχονισμοῦ, τοὐλάχιστον ἕως τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἡροδότου. Ὁ Καιάδας δὲν ἀναφέρεται πουθενὰ οὔτε κάποιο ἄλλο εἶδος κατακρημνισμοῦ. Ἴσως ὁ Καιάδας νὰ χρησιμοποιοῦνταν ὡς ἕνα μέρος ὅπου ρίχνονταν τὰ σώματα μετὰ τὴν ἐκτέλεση. 

Ἡ ἀλήθεια εἶναι, πάντως, πὼς ἔχουμε ἐλάχιστες μαρτυρίες γιὰ ὑποθέσεις ἀνθρωποκτονίας στὴ Σπάρτη καὶ ἀκόμη λιγότερες γιὰ τὶς ποινὲς ποὺ ἐπιβάλλονταν ἐκεῖ. Γενικότερα, στὴν ἀρχαιότητα οἱ ἀναφορὲς γιὰ τὴ θανάτωση βρεφῶν στὸν Καιάδα εἶναι ἐξαιρετικὰ περιορισμένες καὶ χαρακτηρίζονται ἀπὸ ἀσάφεια καὶ ἀπροσδιοριστία, ἐνῷ στὴ σύγχρονη ἐποχὴ ἀποκτοῦν μεγαλύτερη ἀποδοχὴ καὶ διάδοση καὶ μάλιστα σὲ συγγράμματα τῆς στοιχειώδους ἐκπαίδευσης, παρὰ τὴν παντελῆ ἔλλειψη τεκμηρίωσης καὶ ὑποστήριξης τῆς αἰνιγματικῆς μυθοπλασίας. Ἀντίθετα, στὴ διεθνῆ ἱστοριογραφία οἱ σχετικὲς ἀναφορὲς ἀμφισβητοῦνται ἢ ἀγνοοῦνται παντελῶς.

Ὁ θρῦλος αὐτός, φαίνεται νὰ παίρνει σάρκα καὶ ὀστᾶ τὸ 1904, ὅταν κατὰ τὴν διεξαγωγὴ ἀρχαιολογικῆς ἔρευνας, τὰ ἀρχαιολογικὰ εὑρήματα ἐντὸς τοῦ Καιάδα ὁδήγησαν τὴν τότε ὁμάδα τῶν ξένων ἀρχαιολόγων στὴ διαπίστωση, ποὺ ἕως σήμερα κακῶς παραμένει, ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Σπαρτιᾶτες ἔριχναν στὸν γκρεμὸ τὰ ἀνάπηρα παιδιά, μὲ τὸ σκεπτικὸ ὅτι τοὺς ἦταν βάρος καὶ ἄχρηστα γιὰ τὴν κοινωνία τους. Ἡ ἐπιστημονικὴ ὁμάδα βασίστηκε στὸ μικρὸ μέγεθος τῶν ὀστῶν, ποὺ ἀποκάλυψε ἡ ἀρχαιολογικὴ ἔρευνα, τὰ ὁποῖα ἀπεδόθησαν σὲ ὀστᾶ μικρῶν παιδιῶν. 

Τὸ 1956, μισὸ αἰῶνα μετά, ἡ μέθοδος τοῦ ἄνθρακος C14 ἀξιολόγησε τὰ συγκεκριμένα εὑρήματα ὡς μὴ ἀνήκοντα σὲ παιδιὰ ἀλλὰ σὲ ἐνήλικους ἄνδρες καὶ γυναῖκες καὶ μόνον σὲ ἕνα ποσοστὸ 15% ἀνήλικων. Ἅπαντες δέ, εἶχαν κατάγματα. Κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ 1980, ἀλλὰ καὶ τὸ 2003, πολλοὶ ἀρχαιολόγοι, σπηλαιολόγοι ἀλλὰ καὶ ὀρειβάτες κατέβηκαν στὸν Καιάδα καὶ ἔδωσαν διάφορα στοιχεῖα γιὰ τὰ εὑρήματα ποὺ ὑπάρχουν στὸ ἐσωτερικό του. Ἐπικρατεῖ, βέβαια, μιὰ σύγχυση γιὰ τὸ κατὰ πόσο ἔφτασαν στὸν «πάτο» τοῦ πηγαδιοῦ. Ἄλλωστε, δὲν γνωρίζουμε ἂν μὲ τὰ χρόνια λόγῳ τῶν σεισμῶν ἡ δομὴ τοῦ Καιάδα ἔχει ἀλλάξει. Κατὰ τὸν Πλούταρχο (Κίμων 16.4) ὁ σεισμὸς τοῦ 464 π.Χ. ἦταν τρομακτικὰ ἰσχυρός: «Ἡ χώρα τῶν Λακεδαιμόνιων χάσμασιν ἐνώλισθε πολλοῖς καὶ τῶν Ταϋγέτων τιναχθέντων κορυφαὶ τινὲς ἀπερράγησαν» (ἄνοιξαν χάσματα καὶ ἀποκόπηκαν βράχοι ἀπὸ τὶς κορφὲς τοῦ Ταΰγετου). Εἶναι ἑπομένως φυσικὸ νὰ ἔπεσαν ἀπὸ τότε μεγάλοι βράχοι καὶ στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ Καιάδα. 

 Παρατηρήθηκε ὅτι καὶ πάνω σὲ πεσμένους ὀγκολίθους ὑπῆρχαν ὀστᾶ ἀνθρώπινων σκελετῶν, ποῦ ρίχτηκαν προφανῶς ἀπὸ τὴν ἄνω, ἀρχικὴ εἴσοδο καὶ μετὰ τὸ 464 π.χ. Πάντως, τὸ σίγουρο εἶναι ὅτι τὰ ὀστᾶ ποὺ βρῆκαν ἐκεῖ ἀνήκουν σὲ ἐνηλίκους, ἡλικίας 18-35 ἐτῶν. Βρέθηκε μόνο ἕνας σκελετὸς παιδιοῦ, ὄχι πολὺ μικρῆς ἡλικίας, τὸ ὁποῖο πιθανολογεῖται ὅτι ἔπεσε κατὰ λάθος μέσα στὸν Καιάδα. Μαζὶ μὲ τὰ ὀστᾶ βρέθηκαν αἰχμὲς ἀπὸ βέλη καὶ δόρατα, ἐνῷ ἕνα θραῦσμα κρανίου εἶχε καρφωμένη πάνω του τὴν αἰχμὴ ἑνὸς βέλους. Πολλοὶ κατέληξαν στὸ συμπέρασμα ὅτι τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ σώματα ποὺ ρίχτηκαν ἐκεῖ ἦταν ἤδη νεκρά. Βρέθηκαν, ἐπίσης, λύχνοι καὶ σιδερένιοι χαλκάδες-δεσμά. 

Σὲ κάθε περίπτωση δὲν διαπιστώθηκε ἡ παρουσία σκελετικῶν εὑρημάτων νεογέννητων ἀτόμων ἢ βρεφῶν, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν τὸ πιὸ ἀμφιλεγόμενο καὶ ἀμφισβητούμενο στοιχεῖο τῆς σχετικῆς ἱστοριογραφίας ποὺ συνδέεται μὲ τὸ σπηλαιοβάραθρο τοῦ Καιάδα καὶ τὴν ἀρχαία Σπάρτη. 

Ἐπίσης, δὲν μπόρεσε νὰ διαπιστωθεῖ μέχρι σήμερα, παρὰ τὶς ἐπανειλημμένες ἔρευνες, ἡ παρουσία σκελετικῶν εὑρημάτων μικρῶν παιδιῶν, βιολογικῆς ἡλικίας 1-4 ἐτῶν ἢ μεγαλύτερων παιδιῶν ἡλικίας 5-10 ἐτῶν, στὸ χῶρο του σπηλαιοβαράθρου. 

Ὅπως ἔχει, ἤδη, ἀναφερθεῖ, τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα σκελετικὰ εὑρήματα, ποὺ βρέθηκαν στὸ χῶρο του σπηλαιοβαράθρου, ἀνήκουν σὲ ἄνδρες βιολογικῆς ἡλικίας, μεταξὺ 18 καὶ 35 ἐτῶν. Μόνο δύο κρανία ἐνηλίκων ἀνδρῶν ἐμφανίζουν ἐνδείξεις πιθανῆς βιολογικῆς ἡλικίας μεγαλύτερης τῶν πενῆντα ἐτῶν, ἐνῷ βρέθηκαν λίγα σκελετικὰ εὑρήματα δύο ἐφήβων, πιθανῆς ἡλικίας 14-17 ἐτῶν, καθὼς καὶ τμήματα μετωπιαίου ὀστοῦ καὶ ἄνω γνάθου ποὺ πρέπει νὰ ἀνήκουν σὲ ἕνα ἀκόμη νεαρὸ ἄτομο ἡλικίας, περίπου, δώδεκα ἐτῶν. 

Ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ἀκόμη ἡ περίπτωση τοῦ νεαρότερου ἀτόμου δὲν θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ τεκμήριο θανάτωσης βρεφῶν στὸν Καιάδα. Ἀντίθετα εἶναι γνωστή, ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴ σύγχρονη ἱστορικὴ περίοδο, ἡ συχνὴ ἐμπλοκὴ μεγαλύτερων παιδιῶν καὶ ἐφήβων σὲ βίαιες ἀντιπαραθέσεις καὶ πολεμικὲς συρράξεις. 

Τὰ συμπεράσματά περί εὐγονίας τῶν Σπαρτιατῶν, στὸ πλαίσιο μιᾶς στρατοκρατούμενης κοινωνίας, ὁ ὑπερβάλλων ρόλος των φυλετὼν στὶς οἰκογενειακὲς καὶ ἀτομικὲς ὑποθέσεις, στὸ πλαίσιο τοῦ κοινοβιακοῦ χαρακτῆρα τῆς σπαρτιατικῆς κοινωνίας, προέρχονται καὶ ἀποτελοῦν ἀναπόσπαστα μέρη τοῦ σπαρτιατικοῦ μύθου, τοῦ ὁποίου ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους ἀρχιτέκτονες ἦταν καὶ ὁ Πλούταρχος. Συνεπῶς, ἡ οὕτως ἢ ἄλλως ἀμφισβητήσιμη ἀναφορὰ στὴ σκόπιμη θανάτωση βρεφῶν στὸν Καιάδα, γιὰ λόγους εὐγονικῆς, φαίνεται νὰ κλονίζεται σοβαρά. Τὸ παραμύθι περί «...ὡραίων Σπαρτιατῶν, Καιάδα ἀνάπηρων τέκνων» ἄλλωστε δὲν συμπορεύεται μὲ τὸν ποιητὴ Τυρταῖο (ἐκ γενετῆς τυφλόν), τὸν βασιλιᾶ Ἀγησίλαο τῆς Σπάρτης (ἐκ γενετῆς χωλὸν) καὶ πλείστους ἄλλους διακεκριμένους Σπαρτιᾶτες, οἱ ὁποῖοι δὲν ἦταν ἀρτιμελεῖς, καθὼς καὶ ἀπὸ τὴν ἐπίσημη ἱστορία. Χαρακτηριστικὸ εἶναι δέ, πὼς ὅταν κάποτε εἰρωνεύτηκαν ἕναν κουτσὸ Σπαρτιάτη ποὺ πήγαινε νὰ πολεμήσει, αὐτὸς ἀπάντησε πὼς «ὁ πόλεμος χρειάζεται ἄτομα ποὺ μένουν στὴ θέση τους καὶ ὄχι ἄτομα ποὺ τὸ βάζουν στὰ πόδια», ἐνῷ σὲ παρόμοια περίπτωση τυφλοῦ Σπαρτιάτη, αὐτὸς ἀπάντησε πὼς «καὶ τίποτα νὰ μὴν κάνω, ὅλο καὶ κάποια λεπίδα τοῦ ἐχθροῦ θὰ στομώσω μὲ τὸ σῶμα μου». 

Ἐκφοβιστικὴ Προβολή: Ἡ ἀφήγηση αὐτὴ ἐνίσχυσε τὸν φόβο καὶ τὸ δέος γύρω ἀπὸ τὴ Σπάρτη, παρουσιάζοντας τὴν πόλη ὡς ἕνα μέρος ὅπου μόνο οἱ ἰσχυρότεροι ἐπιβιώνουν. Ἦταν ἕνας τρόπος νὰ δείξουν οἱ Σπαρτιᾶτες τὴν ἀφοσίωσή τους στὴν ἐπιβίωση τοῦ κράτους καὶ τὴ στρατιωτικὴ ὑπεροχή. 

Ἀποθετήριο ἀναπήρων τέκνων πρωτολειτούργησε ἐπὶ Βυζαντίου (τὰ ἀνάπηρα τέκνα τὰ ἀπέθεταν στὰ «ἄντρα», τὰ ὁποῖα ἦταν σπηλιές), προηγήθηκε ὅμως ἡ ἀπόθεση τέκνων ὑγιῶν καὶ μὴ ὑγιῶν ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους κατὰ τὴν τελευταία περίοδο τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας γνωστὴ καὶ ὡς πτώση τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας γιὰ ἄλλους λόγους (κοινωνικοὺς κατ’ ἐξοχήν). 

Ὁ Θεόδωρος Πίτσος, Καθηγητὴς Φυσικῆς Ἀνθρωπολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἐξηγεῖ πὼς μετὰ ἀπὸ ἔρευνες ἀποδείχτηκε πὼς ποτὲ οἱ Ἀρχαῖοι Σπαρτιᾶτες δὲν πέταγαν τὰ παιδιά τους στὸν Καιάδα σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ ἑλληνικὸ κράτος ποὺ γιὰ δεκαετίας μέσῳ τῆς ἐκπαίδευσης ὑποστηρίζουν τὸ ἀντίθετο.