Ἡ παναρχαία Πασσαρώνα, γενέτειρα της πριγκίπισσας τῶν Μολοσσῶν καὶ μητέρας του Μεγάλου Ἀλεξάνδρου Ὀλυμπιάδας, τοποθετεῖται, σύμφωνα με τον «ἀρχαιολόγο τῆς Ἠπείρου», Σωτῆρι Δάκαρη, βορειοδυτικά του λεκανοπεδίου τῶν Ἰωαννίνων σε ἀπόσταση 8 χιλιομέτρων ἀπὸ την πόλη. Ἡ συστηματική ἀνασκαφή ἀποκάλυψε στὴν κορυφή ἑνὸς λόφου, στὸ Μεγάλο Γαρδίκι, ὀχυρωμένη θέση, ἐνῷ στοὺς πρόποδές του βρίσκεται ὁ ἀρχαῖος ναός ποῦ ταυτίστηκε με τον Ἄρειο Δία.
Ἡ Ὀλυμπιάδα ἦταν κόρη του Νεοπτόλεμου Β’ καὶ γεννήθηκε το 373 π.Χ., πιθανότητα στὴν πρωτεύουσα τῶν Μολοσσῶν, Πασσαρώνα. Ἡ γυναῖκα με τὴ δυναμική προσωπικότητα εἶχε τα ὀνόματα Πολυξένη στὴν παιδική τῆς ἡλικία, Μυρτάλη ὅταν παντρεύτηκε, ἐνῶ πῆρε το ὄνομα Ὀλυμπιάδα μετά τὴ νίκη του συζύγου της Φιλίππου Β’ στὶς ἀρματοδρομίες, στοὺς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες του 356 π.Χ. Ἡ ἔντονη προσωπικότητα τῆς Ὀλυμπιάδας καὶ ἡ ἐπιρροή της, ἀκολούθησαν τον γιὸ της Ἀλέξανδρο ὡς το τέλος.
Ὁ προϊστάμενος της Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων Ἰωαννίνων Κώστας Σουέρεφ μίλησε στὸ ΑΠΕ-ΜΠΕ γιὰ τον ἱστορικό χαρακτῆρα της Ὀλυμπιάδας καὶ τῆν ἀρχαία Μολοσσία.
«Οἱ γυναῖκες καὶ οἱ κόρες τῶν βασιλέων στὴ Μολοσσία ἦταν συνδεδεμένες μὲ τὰ Ἱερὰ τῆς περιοχῆς» ἀναφέρει «γι’ αὐτὸ οἱ ἀρχαιολόγοι θεωροῦν ὅτι, πιθανότατα, ἡ Ὀλυμπιάδα εἶχε συνδεθεῖ ἄμεσα μὲ τὸ Ἱερὸ τοῦ Δία καὶ τῆς Διώνης στὴ Δωδώνη. Συνάντησε τον Φίλιππο Β’ στὸ Ἱερὸ τῶν Μεγάλων Θεῶν τῆς Σαμοθράκης καὶ οἱ ἱστορικές πηγές ὑποστηρίζουν τὴν ἄποψη πῶς ἡ Ὀλυμπιάδα μετεῖχε τῆς προβολῆς καὶ τοῦ Μακεδονικοῦ Βασιλείου, στὴ σχέση μὲ τὸν Ἡρακλῆ καὶ τον Δία. Ὁ Φίλιππος Β’, ὅταν ἦρθε στὴν Ἤπειρο, πρόσθεσε τις παλιές περιοχές τῶν ἀποικιῶν στὰ παράλια τοῦ Ἰονίου, ὅπως ἡ Ἀμβρακία, στὸ Βασίλειο τῶν Μολοσσῶν. Λέγεται ὅτι ἡ Ὀλυμπιάδα, με τον μικρό της γιὸ Ἀλέξανδρο, ἔμειναν στὴ Μολοσσία καὶ τὴ Δωδώνη ὅταν ὁ Φίλιππος Β’, σύμφωνα με τις συνήθειες τῆς ἐποχῆς, παντρευόταν καὶ ἄλλες γυναῖκες. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος ἀνέλαβε τον θρόνο, οἱ σχέσεις τῶν Μολοσσῶν καὶ τῶν Μακεδόνων ἦταν ἄριστες. Ὁ Μ. Ἀλέξανδρος, στὴν ἀρχὴ τῆς ἐκστρατείας του ἐπισκέφθηκε πρῶτα το Ἱερὸ τοῦ Ἄμμωνα στὴν Αἴγυπτο, το ὁποῖο συνδέεται ἄμεσα με τον ἱδρυτικό μῦθο του Μαντείου της Δωδώνης».
Ἐξάλλου, ἡ Ὀλυμπιάδα, σύμφωνα με τις πηγές, πρόβαλε τα χθόνια γυναικεία χαρακτηριστικά της Διώνης, ἐκδοχὴ της μητέρας Γῆς, δηλαδή την ἐξοικείωσή της με τα φίδια. Το γεγονός ὅτι ὁ Δίας ἑνώθηκε μαζί της με τὴ μορφή φιδιοῦ ὁδήγησε τὸν Ἀλέξανδρο νὰ θεωρεῖ πῶς ἦταν γιὸς του Δία. Μετά τον θάνατο του Μ. Ἀλεξάνδρου, ἡ Ὀλυμπιάδα ἀγωνίστηκε νὰ κρατήσει τὴ διαδοχή στὸ θρόνο γιὰ τον ἀνήλικο Ἀλέξανδρο Δ’, γιὸ του Μ. Ἀλέξανδρου καὶ της Ῥωξάνης. Ἐξ ὅσων γνωρίζουμε, ἐπισημαίνει ὁ κ. Σουέρεφ, ὁ Κάσσανδρος, συνόδευσε ἀπὸ τὴ Βαβυλῶνα τον μικρό Ἀλέξανδρο Δ’ καὶ τὴ Ῥωξάνη στὴν Μακεδονία καὶ ἡ Ὀλυμπιάδα ἀνέλαβε νὰ τους προστατεύσει μέχρι την ἐνηλικίωση, ἄλλοτε στὴν Ἤπειρο καὶ ἄλλοτε στὴν ὀχυρωμένη Πύδνα. Ἀκολούθησαν αἱματηρές ἵντριγκες, γιὰ τὴ διαδοχή στὸν θρόνο καὶ ἡ Ὀλυμπιάδα ἐξολόθρευσε πιθανούς διεκδικητές.
Ὁ Κάσσανδρος κατόρθωσε νὰ ἐπιβληθεῖ τελικά καὶ ἀπὸ ἐπιτηρητής του θρόνου ἔγινε βασιλιάς καὶ παντρεύτηκε τὴν ἐτεροθαλή ἀδελφὴ του Μ. Ἀλεξάνδρου, Θεσσαλονίκη. Ἡ Ὀλυμπιάδα, ἡ ὁποία ὅριζε τὴ Μακεδονική Φρουρά, ὑποχρεώθηκε νὰ παραδώσει τὴν Ἀμφίπολη στὸν Κάσσανδρο, ὁ ὁποῖος στὴ συνέχεια ὁδήγησε στὸν θάνατο την Ὀλυμπιάδα στὴν Πύδνα, με διαταγή νὰ παραμείνει ἄταφη. Λέγεται, μάλιστα, ὅτι κάλεσε τους συγγενεῖς τῶν νεκρῶν διεκδικητῶν του θρόνου νὰ τὴ θανατώσουν με λιθοβολισμό, στὸ τέλος του 4ου π.Χ. αἰῶνα.
«Ἡ Μολοσσία, ἀρχικὰ τοποθετεῖται στὸν εὐρύτερο χῶρο του λεκανοπέδιου μέχρι την Κόνιτσα, ἐνῶ στὴ συνέχεια περιέλαβε καὶ τὴ Δωδώνη. Ἦταν το βασίλειο των Αἰακιδῶν ἡ Μολοσσῶν. Οἱ πιὸ σημαντικοί βασιλεῖς ἦταν ὁ Θαρύπας, ὁ Ἀλκέτας, ὁ Ἀλέξανδρος Α’, ο Μολοσσός, ἀδελφός της Ὀλυμπιάδας, καὶ ὁ Πύρρος, ἀνιψιός της Ὀλυμπιάδας ποὺ γεννήθηκε λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Μ. Ἀλεξάνδρου», καταλήγει ὁ κ. Σουέρεφ.
Σήμερα, στὸ πλαίσιο του ΕΣΠΑ, ὁλοκληρώνονται ἀπὸ την Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Ἰωαννίνων οἱ ἐργασίες στὴ Δωδώνη καὶ στὴ θέση του ὀχυροῦ στὸ Μεγάλο Γαρδίκι, γιὰ την προβολή καὶ την ἀνάδειξη τοῦ ἀρχαιολογικοῦ χώρου.
