19 Μαΐου - Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου

Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου [19 Μαΐου 1919]

Ἡ ἀπόβαση τοῦ Κεμὰλ στὴ Σαμψούντα -Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου [19 Μαΐου 1919]

Ἡ ἀπόβαση τοῦ Κεμὰλ στὴ Σαμψούντα -Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου [19 Μαΐου 1919]

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων θεωρεῖται μιὰ ἀπὸ τίς πρῶτες σύγχρονες γενοκτονίες.

Ἡ γενοκτονία ἦταν ἕνα προμελετημένο ἔγκλημα, τὸ ὁποῖο ἡ κυβέρνηση τῶν Νεότουρκων ἔφερε σὲ πέρας μὲ συστηματικότητα. Οἱ μέθοδοι ποὺ χρησιμοποίησε ἦταν ὁ ξεριζωμός, ἡ ἐξάντληση στὶς κακουχίες, τὰ βασανιστήρια, ἡ πεῖνα καὶ ἡ δίψα, καὶ τὰ στρατόπεδα θανάτου στὴν ἔρημο.

Ἕνα ἐκλεκτὸ τμῆμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ ζοῦσε στὰ βόρεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου, μετὰ τὴ διάλυση τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ ἅλωση τῆς Τραπεζοῦντας τὸ 1461 ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανὲς δὲν τοὺς ἀλλοίωσε τὸ φρόνημα καὶ τὴν ἑλληνική τους συνείδηση, παρότι ζοῦσαν ἀποκομμένοι ἀπὸ τὸν ἐθνικὸ κορμό. Μπορεῖ νὰ ἀποτελοῦσαν μειονότητα -τὸ 40% τοῦ πληθυσμοῦ, ἀλλὰ γρήγορα κυριάρχησαν στὴν οἰκονομικὴ ζωὴ τῆς περιοχῆς, ζῶντας κυρίως στὰ ἀστικὰ κέντρα.

Ἡ οἰκονομική τους ἀνάκαμψη συνδυάστηκε μὲ τὴ δημογραφικὴ καὶ τὴν πνευματική τους ἄνοδο. Τὸ 1865 οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἀνέρχονταν σὲ 265.000 ψυχές, τὸ 1880 σὲ 330.000 καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα ἄγγιζαν τίς 700.000. Τὸ 1860 ὑπῆρχαν 100 σχολεῖα στὸν Πόντο, ἐνῶ τὸ 1919 ὑπολογίζονται σὲ 1401, ἀνάμεσά τους καὶ τὸ περίφημο Φροντιστήριο τῆς Τραπεζοῦντας. Ἐκτὸς ἀπὸ σχολεῖα διέθεταν τυπογραφεῖα, περιοδικά, ἐφημερίδες, λέσχες καὶ θέατρα, ποὺ τόνιζαν τὸ ὑψηλό τους πνευματικὸ ἐπίπεδο.

Τὁ 1908 ἦταν μιὰ χρονιά - ὁρόσημο γιὰ τοὺς λαοὺς τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Τὴ χρονιὰ αὐτὴ ἐκδηλώθηκε καὶ ἐπικράτησε τὸ κίνημα τῶν Νεότουρκων, ποὺ ἔθεσε στὸν περιθώριο τὸν Σουλτᾶνο. Πολλὲς ἦταν οἱ ἐλπίδες ποὺ ἐπενδύθηκαν στοὺς νεαροὺς στρατιωτικοὺς γιὰ μεταρρυθμίσεις στὸ ἐσωτερικὸ τῆς θνήσκουσας Αὐτοκρατορίας.

Σύντομα, ὅμως, οἱ ἐλπίδες τους διαψεύστηκαν. Οἱ Νεότουρκοι ἔδειξαν τὸ σκληρὸ ἐθνικιστικό τους πρόσωπο, ἐκπονῶντας ἕνα σχέδιο διωγμοῦ τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν καὶ ἐκτουρκισμοῦ τῆς περιοχῆς, ἐπωφελούμενοι τῆς ἐμπλοκῆς τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν στὸ Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος, ἀπασχολημένο μὲ τὸ «Κρητικὸ Ζήτημα», δὲν εἶχε τὴ διάθεση νὰ ἀνοίξει ἕνα ἀκόμη μέτωπο μὲ τὴν Τουρκία.

Οἱ Τοῦρκοι μὲ πρόσχημα τὴν «ἀσφάλεια τοῦ κράτους» ἐκτοπίζουν ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ στὴν ἀφιλόξενη μικρασιατικὴ ἐνδοχώρα, μέσῳ τῶν λεγόμενων «ταγμάτων ἐργασίας» («Ἀμελὲ Ταμπουροῦ»). Στὰ «Τάγματα Ἐργασίας» ἀναγκάζονταν νὰ ὑπηρετοῦν οἱ ἄνδρες ποὺ δὲν κατατάσσονταν στὸ στρατό. Δούλευαν σὲ λατομεῖα, ὀρυχεῖα καὶ στὴ διάνοιξη δρόμων, κάτω ἀπὸ ἐξοντωτικὲς συνθῆκες. Οἱ περισσότεροι πέθαιναν ἀπὸ πεῖνα, κακουχίες καὶ ἀρρώστιες.

Ἀντιδρῶντας στὴν καταπίεση τῶν Τούρκων, τίς δολοφονίες, τίς ἐξορίες καὶ τίς πυρπολήσεις τῶν χωριῶν τους, οἱ Ἑλληνοπόντιοι, ὅπως καὶ οἱ Ἀρμένιοι, ἀνέβηκαν ἀντάρτες στὰ βουνὰ γιὰ νὰ περισώσουν ὅ,τι ἦταν δυνατόν. Μετὰ τὴ Γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων τὸ 1916, οἱ τοῦρκοι ἐθνικιστὲς ὑπὸ τὸν Μουσταφὰ Κεμὰλ εἶχαν πλέον ὅλο τὸ πεδίο ἀνοιχτὸ μπροστά τους γιὰ νὰ ἐξολοθρεύσουν τοὺς Ἑλληνοπόντιους. Ὅ,τι δὲν κατάφερε ὁ Σουλτᾶνος σὲ 5 αἰῶνες τὸ πέτυχε ὁ Κεμὰλ σὲ 5 χρόνια!

Τὁ 1919 οἱ Ἕλληνες μαζὶ μὲ τοὺς Ἀρμένιους καὶ τὴν πρόσκαιρη ὑποστήριξη τῆς κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν νὰ δημιουργήσουν ἕνα αὐτόνομο ἑλληνοαρμενικὸ κράτος. Τὸ σχέδιο αὐτὸ ματαιώθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἐκμεταλλεύθηκαν τὸ γεγονὸς γιὰ νὰ προχωρήσουν στὴν «τελικὴ λύση».

Στὶς 19 Μαΐου 1919 ὁ Μουσταφὰ Κεμὰλ ἀποβιβάζεται στὴ Σαμψούντα γιὰ νὰ ξεκινήσει τὴ δεύτερη καὶ πιὸ ἄγρια φάση τῆς Ποντιακῆς Γενοκτονίας, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τῶν γερμανῶν καὶ σοβιετικῶν συμβούλων του. Μέχρι τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ τὸ 1922 οἱ Ἑλληνοπόντιοι ποὺ ἔχασαν τὴ ζωή τους ξεπέρασαν τοὺς 200.000, ἐνῶ κάποιοι ἱστορικοὶ ἀνεβάζουν τὸν ἀριθμό τους στὶς 350.000.

Ὅσοι γλίτωσαν ἀπὸ τὸ τουρκικὸ σπαθὶ κατέφυγαν ὡς πρόσφυγες στὴ Νότια Ρωσία, ἐνῶ γύρῳ,γύρω στὶς 400.000 ἦλθαν στὴν Ἑλλάδα. Μὲ τίς γνώσεις καὶ τὸ ἔργο τους συνεισέφεραν τὰ μέγιστα στὴν ἀνόρθωση τοῦ καθημαγμένου ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἑλληνικοῦ κράτους καὶ ἄλλαξαν τίς πληθυσμιακὲς ἰσορροπίες στὴ Βόρειο Ἑλλάδα.

Μὲ ἀρκετή, ὁμολογουμένως, καθυστέρηση, ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων ψήφισε ὁμόφωνα στὶς 24 Φεβρουαρίου 1994 τὴν ἀνακήρυξη τῆς 19ης Μαΐου ὡς Ἡμέρα Μνήμης γιὰ τὴ Γενοκτονία τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ.

                                                                        

το ΑΒΕΡΩΦ έμπαινε Σμύρνη - 4 Απριλίου 1919

Προπολεμικά... Ἀπ το 1910 το εἶχαν σῆμα στὸν Ἀπόλλωνα ὡς ἀρχαιοελληνικό ἑως πρὶν ἀπὸ τον πόλεμο λόγω της ἀνόδου του ναζισμοῦ στὴν Εὐρώπη....

Προπολεμικά... Ἀπ το 1910 το εἶχαν σῆμα στὸν Ἀπόλλωνα ὡς ἀρχαιοελληνικό ἑως πρὶν ἀπὸ τον πόλεμο λόγω της ἀνόδου του ναζισμοῦ στὴν Εὐρώπη....

Σμύρνη 1922: Η άγνωστη επιχείρηση διάσωσης Ελλήνων - Οι εγγονοί δυο πρωταγωνιστών μιλούν

Σμύρνη 1922: Η άγνωστη επιχείρηση διάσωσης Ελλήνων - Οι εγγονοί δυο πρωταγωνιστών μιλούν




Μια άγνωστη στους περισσότερους ιστορία από τη τραγωδία της σφαγής στη Σμύρνη το 1922, έφεραν στο φως οι εγγονοί δύο πρωταγωνιστών που εκείνες τις ημέρες της καταστροφής και του αίματος ανέλαβαν να σώσουν ότι μπορούσε να σωθεί : ανθρώπινες ζωές. Μια επιχείρηση εκκένωσης από τη κόλαση .

Ο ένας πρωταγωνιστής ήταν ο πλοίαρχος τότε Ι.Ε Θεοφανίδης. Και ο δεύτερος ο πάστορας Αsa Jennings αnό το αμερικανικό ΥMCA. Πως ακριβώς οι δυο τους "έστησαν" την επιχείρηση εκκένωσης - διάσωσης την εξηγεί ο εγγονός του Θεοφανίδη, ο αξέχαστος ναύαρχος Ι. Θεοφανίδης που είχε φιλοξενήσει λίγους μήνες πριν από το θάνατό του στην Αθήνα τον εγγονό του πάστορα Jennings Ρόμπερτ,ο οποίος δεν σταμάτησε να ερευνά για πολλά χρόνια εκείνη την απίστευτη άγνωστη ιστορία.

Ο ναύαρχος Θεοφανίδης ήθελε να καταρριφθεί η επικρατούσα άποψη όλα αυτά τα χρόνια ήταν ότι "ο Ελληνικός Στόλος απεχώρησε χωρίς να προσφέρει την παραμικρή βοήθεια στον Ελληνικό, Αρμενικό και Εβραϊκό πληθυσμό στην Σμύρνη και στα περίχωρα της. Και εδώ αρχίζει το ψέμα",λέει αρχίζοντας την αφήγησή του:

Ο Ελληνικός στόλος είχε ως αποστολή την υποστήριξη του υποχωρούντος Ελληνικού στρατού από την Μικρά Ασία.

Την 26 Αύγουστου/ 7 Σεπτεμβρίου η μοίρα του στόλου αποτελούμενη από τα Θωρηκτά Λήμνος Κιλκίς το Καταδρομικό Έλλη τα αντιτορπιλικά Ασπίς ,Σφενδόνη και το εύδρομο Νάξος υπό την διοίκηση του Υποναύαρχου Καλαμίδα εξέπλευσε της Σμύρνης και την νύκτα αγκυροβόλησε έναντι της ακτής Βουρλά της Ερυθραίας εντός του κόλπου της Σμύρνης.

Την αυτήν νύκτα υπό του Ναύαρχου του ελαφρού στόλου εξεδόθη διαταγή προς το Θωρηκτό Κιλκίς με κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Ι.Ε.Θεοφανίδη ΒΝ όπως έχον υπό την διοίκηση του το καταδρομικό Έλλη ,τα αντιτορπιλικά Ασπίς και Βέλος να υποστήριξη την αποχώρηση του στρατού από Σμύρνη προς Τσεσμέ..

CaptTheofanidesinGreek

Η επιχείρηση αυτή που άρχισε στις 27 Αυγούστου/8 Σεπτεμβρίου ( Ιουλιανό –Γρηγοριανό ημερολόγιο) περατώθηκε στις 3 /16 Σεπτεμβρίου.

Τα υπόλοιπα πλοία του ελληνικού στόλου επιτέλεσαν την αυτή αποστολή σε άλλες περιοχές της Ιωνίας.

Η εμπροσθοφυλακή του Τουρκικού στρατού εισήλθε στην Σμύρνη την 28 Αυγούστου / 9 Σεπτεμβρίου.

Οι σφαγές και η μεγάλη πυρκαγιά είναι γνωστά.

Η μικρή άγνωστη όμως ιστορία έχει ως ακολούθως.

Ο πάστορας Αsa Jennings αnό το αμερικανικό ΥMCA υπό το κράτος της απελπισίας από τις σφαγές και της πυρκαγιάς μετά από έγκριση του Αμερικανού αρμοστού στην Κωνσταντινούπολη Υποναύαρχου Bristol ( Ιδιαιτέρα φιλικά προσκείμενου προς τον Kemal ) αφού κατόρθωσε να συναντήσει τον Κεμάλ του ζήτησε να του δοθεί η δυνατότητα να βρει τρόπο να αναχωρήσουν οι Έλληνες από την Σμύρνη με πλοία και αν το επιτύχει να σταματήσουν οι σφαγές. Ο Κεμάλ συμφώνησε με την προϋπόθεση ότι αυτό πρέπει να υλοποιηθεί ΑΜΕΣΑ και συγκεκριμένα σε διάστημα μιας εβδομάδας. Η δεύτερη προϋπόθεση ήταν ότι αν η μεταφορά γινόταν με Ελληνικά εμπορικά αυτά θα εισέρχονται στον κόλπο της Σμύρνης χωρίς σημαίες, τέλος δε δεν θα επιβιβάζονται άνδρες με ηλικία στρατεύσεως . Αν η προσπάθεια του πάστορα να διασφαλίσει τα συμφωνηθέντα εντός 7 ημερών τότε η σφαγή θα συνεχισθεί μέχρι του τελευταίου νηπίου. Για να το επιτύχει ο πάστορ ναύλωσε ιταλικό εμπορικό που βρήκε στην Σμύρνη με το όνομα Κωνσταντινούπολις. Επιβίβασε 2000 εξαθλιωμένους Έλληνες και τους αποβίβασε στην Μυτιλήνη.

Αποβιβαζόμενος ο πάστορ στην Μυτιλήνη συνάντησε τον στρατηγό Φράγκο που ήταν ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής.

Ο στρατηγός του αρνήθηκε την διάθεση πλοίων.

Απελπισμένος ο Asa Jennings απερχόμενος της συναντήσεως αυτής είδε ότι πλησίαζε στον λιμένα ένα Θωρηκτό και που μετά από λύγο αγκυροβόλησε. Το Θωρηκτό ήταν το ΚΙΛΚΙΣ.

Ο παστορ είδε ότι ήταν Ελληνικό και άμεσος μετέβει με την ελπίδα κάποιος να τον ακούσει. Μετά την επιβίβαση του ζήτησε να τον δεχτεί ο κυβερνήτης.

Ήταν 10 / 23 Σεπτεμβρίου πρωί. Ο πλοίαρχος Ι.Ε. Θεοφανίδης τον εδέχθη άμεσος.

Ο παστορ τον ενημέρωσε επί της καταστάσεως στην Σμύρνη και του υπέβαλε την πρόταση που είχε με την επιβεβαίωση της συμφωνίας του με τον Κεμάλ.

Ο κυβερνήτης κατόπιν αυτού και γνωρίζον την κατάσταση επικοινώνησε δια σήματος με τον Υπουργό των Ναυτικών και πρωθυπουργό Νικόλαο Τριανταφυλάκο και του ζητά την έγκριση του.

Ακoλούθησαν άλλα δυο σήματα. Μετά το τελευταίο σήμα αργά το βράδυ της αυτή ημέρας η κυβέρνηση απήντησε θετικά αποδεχόμενη την πρόταση Μετά από την έγγραφη έγκριση της κυβερνήσεως ο κυβερνήτης του Θωρηκτού διέταξε τους πλοίαρχους των εκεί αγκυροβολημένων εμπορικών να προσέλθουν στο Κιλκίς Ορισμένοι καπεταναίοι αρνήθηκαν να εκτελέσουν την εντολή προφασιζόμενοι βλάβες . Τότε ο Πλοίαρχος Ι.Ε Θεοφανίδης τους είπε χωρίς περιστροφές ότι θα τους περάσει Ναυτοδικείο επί τόπου. Kατόπιν αυτού έπαυσε πάσα αντίρρηση.

CaptTheofanidesTranslation

Άμεσος με το πρώτο φως της ημέρας τα 26 ατμόπλοια με επικεφαλής τον Πάστορα Jennings στο πρώτο εμπορικό πλοίο ξεκίνησαν όλα μαζί για την διάσωση των εναπομενόντων ζωντανών Ιώνων της Σμύρνης.

Τον Πάστορα η Ελλάς ευγνωμονούσα του απένειμε τον ταξιάρχη του Σωτήρος.

Σημείωση

Όλα τα παραπάνω είναι πιστοποιημένα στα

1. Στο αρχείο της ελληνικής επαναστάσεως τόμος Α και Β.

2. Στο επισυναπτόμενο σήμα του Θωρηκτού Κιλκίς

3. Στα εκδοθέντα συγγράμματα The ships of Mercy

4. στο απόσπασμα του συγγράμματος του Roger Jennings

28 Αὐγούστου 1922: Η τελευταία μάχη του Πλαστήρα στὸν Τσεσμέ!

28 Αὐγούστου 1922: Η τελευταία μάχη του Πλαστήρα στὸν Τσεσμέ!


Ἡ τελευταία μάχη στὴν Μικρά Ἀσίᾳ δόθηκε ἀπὸ τον Πλαστήρα (τον Καραπιπέρ ὅπως τον ἀποκαλούσαν οἱ Τοῦρκοι) μέ τό Σεϊτάν Ἀσκέρ (τό 5/42 των εὐζώνων του) κοντά στὸν Τσεσμέ, στήν περιοχή Σταυρός (Ζέγκουϊ στά τουρκικά). Ἐκεῖ πολέμησε ὁ Πλαστήρας, σέ μία προσπάθεια νά προστατέψει τά τελευταία τμήματα του στρατοῦ μας πού ὑποχωρούσανε πρός τήν σωτηρία των πλοίων. Οἱ Τσέτες ἀποδεκατίστηκαν καί μάλιστα ἀργότερα, οἱ Τοῦρκοι ἔστησαν μνημεῖο ἐκεῖ πού μάρτυρά τήν τελευταία μάχη καί τόν χαμό 147 Τούρκων ἱππέων!


Ο Γιάννης Καψής περιγράψει την μάχη του Σταυροῦ, σύμφωνα μέ διήγηση του Ἡρωϊκού συνταγματάρχη:


«Το πρωί της 28ης Αὐγούστου το 5/42 ἔφθασε στὸν Σταυρό ἐκεῖ ποὺ ὁ δρόμος χωρίζει πρὸς τον Τσεσμέ. Σ όλη την μαρτυρική πορεία του ἔμενε μακριά ἀπὸ την μᾶζά του Νότιου Συγκροτήματος. Ο πανικός εἶναι μιά ἀσθένεια μεταδοτική καὶ ὁ Πλαστήρας ἦταν ἀποφασισμένος νὰ κρατήσει το Σύνταγμά του μέχρι τέλους. Καὶ το κατόρθωσε, δίνοντας ὁ ἴδιος το παράδειγμα της αὐτοθυσίας.


Γιὰ δέκα πέντε ἡμέρες εἶναι πάνω στ' ἄλογό του. Ἔφιππος τρώγει ὅτι του φέρνουν οἱ ἄνδρες του, κάτι ἐλαχίστῳ – μήπως ἔχουν κι οἱ Τσολιᾶδες μας νὰ φᾶνε; Ἔχουν πετάξει τα πάντα, καζάνια, τρόφιμα, καραβάνες. Μόνον τα ὅπλα καὶ τα φυσίγγια τους κρατοῦν καὶ μαζεύουν στὸν δρόμο φροῦτα, στὰ χωριά κανένα καρβέλι ψωμί – τρώγουν ὁπότε ἔχουν, ἀλλά πολεμοῦν πάντοτε με την ἰδία ὁρμή, ποῦ ἔχει προκαλέσει το δέος, τον τρόμο στοὺς Τούρκους. Κι ὁ Πλαστήρας μένει ἀκλόνητος πάνω στ' ἄλογό του. Παρακολουθεῖ τα πάντα, ἐμψυχώνει τους ἄνδρες του καὶ πολλές φορές την νύκτα τους ἀφήνει νὰ κοιμηθοῦν χωρίς νὰ βγάλουν σκοπιές. Μένει ὁ ἴδιος ἄγρυπνος πάνω στ ἄλογο του, φροντίζοντας γιὰ τα παλληκάρια του – μάρτυρες οἱ ἴδιοι οἱ ἄνδρες του 5/42, ποὺ τον εἶχαν δεῖ με τα μάτια τους στὸ καραούλι. Εἶχε γίνει κάτισχνος, τα ὀστᾶ του προσώπου του ξεχώριζαν κάτω ἀπὸ την ἡλιοκαμένη, την μαυρειδερή ἐπιδερμίδα του. Μόνον το βλέμμα του διατηροῦσε την παλιά ἐκείνη λάμψη… Θὰ πίστευε κανείς, ὅτι ἦταν ἕτοιμος νὰ σωριασθεῖ νεκρός.


Ἐκεῖ, στὸν Σταυρό, το 5/42 στάθηκε καὶ πάλι. Οἱ πρόσφυγες εἶχαν βραδυπορήσει, μία ἀτελείωτη φάλαγγα ξεκινοῦσε ἀπὸ την ζωσμένη στὶς φλόγες Σμύρνη ὡς το Τσεσμέ. Κάποιος ἔπρεπε νὰ τους βοηθήσει, να τους προστατεύσει ἀπὸ τους Τσέτες, ποὺ ὀρμούσαν ἐναντίον τους σὰν τα τσακάλια. Ἔπιασαν μετερίζια οἱ Τσολιάδες μας καὶ περίμεναν την φάλαγγα των προσφύγων νὰ περάσει. Κι ἐκεῖ τους ἀπονεμήθηκε το πολυτιμότερο παράσημο, ποὺ μπορεῖ νὰ ποθήσει ἕνας πολεμιστής: Οἱ τρομαγμένοι, οἱ πανικόβλητοι πρόσφυγες αὐτοί, ποὺ ἔφευγαν ὅσο πιὸ γρήγορα μποροῦσαν, σταματοῦσαν γιά νὰ φιλήσουν τα πληγιασμένα χέρια των στρατιωτῶν μας. Χαροκαμένες μάνες ἤθελαν ν ἀγκαλιάσουν, νὰ χαϊδέψουν τα φλογισμένα μέτωπα των παιδιῶν ἐκείνων, ποὺ πολεμοῦσαν τόσο μακριά ἀπὸ τα σπίτια τους, τις οἰκογένειές τους. Ἦταν στιγμές γεμᾶτες συγκίνηση, στιγμές τραγικοῦ μεγαλείου, γεμᾶτες ἀνθρωπιά καὶ πόνο.


Στόν Σταυρό περίμενε το «Σεϊτάν – Ασκέρ». Και μέσα στην καταχνιά του πρωινοῦ φάνηκαν οι Τσέτες του Μπεχλιβάν. Κάλπαζαν οὐρλιάζοντας – θύμιζαν τις ὀρδές του Ἀττίλα. Ὁρμούσανε κατά των προσφύγων καὶ τους σπάθιζαν, κάρφωναν στὰ ξίφη τους ματωμένα κεφάλια καὶ τα εξεσφενδόνιζαν στὸν ἀέρα. Δὲν τους ἀρκοῦσε το ξερίζωμα του Ἑλληνισμοῦ, ἤθελαν τον ἀφανισμό του!


Ὁ Πλαστήρας εἶδε τους Τσέτες. Ἦταν συντριπτική ἀριθμητικά ἡ ὑπεροχή, ἦταν ψυχωμένοι ἀπὸ την ἀνέλπιστα μεγάλη νίκη τους, εἶχαν ξαποστάσει στὴν Σμύρνη. Η σωφροσύνη θὰ του ἐπέβαλλε, ἴσως, νὰ ὑποχωρήσει ἀλλὰ τότε οὔτε ἕνας ἀπὸ τους πρόσφυγες δὲν θα διασωζόταν, οἱ Τσέτες θὰ ἔφθαναν στὴν ἀποβάθρα του Τσεσμέ πρὶν από τον Στρατό μας. Κι ἀποφάσισε νὰ δώσει μία ἀκόμη μάχη...


Οἱ ἄνδρες του 5/42, με γρήγορες κινήσεις, σχημάτισαν ἕνα μεγάλο πέταλο κι «ἐλούφαξαν», ἔμειναν ἀκίνητοι, περιμένοντας τους Τούρκους νὰ πέσουν στὶς κάνες τῶν ὅπλων τους. Εἶχαν διαταγή νὰ μὴν πυροβολήσουν, ἂν ὁ Πλαστήρας δὲν ἔδινε το σύνθημα, πυροβολῶντας – πρῶτος. Πειθαρχικοί, ἐμπειροπόλεμοι, ἔβλεπαν τους Τούρκους νὰ πλησιάζουν κι ἔμεναν ἀκίνητοι. Πολλοί ἄκουγαν τις ἀναπνοὲς τους, αἰσθάνθηκαν την μυρωδιά των ἀλόγων τους. Κι ὅμως δέν πυροβόλησαν. Λίγο ἀκόμη κι οἱ Τσέτες θὰ εἶχαν πέσει στὸν κλοιό τους.


Ἀλλὰ ἕνας λοχίας ἔτρεμε ἀπὸ την λύσσα του. Εἶχε δεῖ τους Τσέτες νὰ σφάζουν γυναικόπαιδα καὶ δέν μποροῦσε νὰ συγκρατηθεῖ – ἔσφιγγε το ὅπλο του, δάγκωνε τα χείλη του γιὰ νὰ μὴν φωνάξει καὶ προδοθεῖ. Κι ἔξαφνα ἀκούστηκε ἕνας πυροβολισμός. Σχεδόν ἀμέσως ἕνας καταιγισμός πυρός σάρωσε τους Τούρκους. Οἱ θάμνοι ἀνάψαν, τα πολυβόλα κελάηδησαν ἀνατριχιαστικά. Η κοιλάδα ἀντήχησε στὸ βογγητό τῶν πληγωμένων!


Οἱ Τοῦρκοι ξαφνιάστηκαν, πήδησαν ἀπὸ τ' ἄλογα κι ἔτρεξαν νὰ καλυφθοῦν - θέλησαν νὰ πιάσουν μετερίζια καὶ να πολεμήσουν. Δὲν γνώριζαν ἀκόμη ὅτι εἶχαν ἀπέναντι τους το «Σεϊτάν Ασκέρ». Ἀλλὰ, μετά τον πρῶτον αἰφνιδιασμό, οἱ Τσολιάδες δὲν κρατήθηκαν - δὲν μποροῦσε νὰ τους συγκρατήσει κανείς· οὔτε ὁ Πλαστήρας! Οἱ λόγχες σύρθηκαν καὶ πάλι ἀπὸ τις θῆκες τους. Καὶ γιὰ μία ἀκόμη φορά -την τελευταία- ὅπως τότε σε μία ἐποχῆ ποὺ φαινότανε τόσο μακρινή, ἀκούστηκε η λεβέντικη κραυγή: «Ἀέρα…».


Ἔφυγαν οἱ Τσέτες, ἔφυγαν τρομοκρατημένοι, πανικόβλητοι πήδησαν στ' ἄλογα τους κι ἄλλοι ἔφυγαν τρέχοντας. Ἐπέστρεψαν ἀσθμαίνοντας στὴν Σμύρνη γιὰ νὰ ρίξουν καινούργιο λάδι στό καντήλι του θρύλου, ποὺ θὰ καίει αἰώνια. Εἶναι θρῦλος, ποὺ ἀφηγεῖται ἡ ἀναμνηστική στήλη, ἐκείνη, ποὺ ὑπάρχει μέχρι σήμερα στὸ Ζέγκουϊ – τον Σταυρό.


- Ἄχ, μωρέ… Ἄν δὲν βιαζότανε ἐκεῖνος ὁ λοχίας, θὰ τους εἶχα φάει ὅλους τούς Τσέτες… »

Ἡ Νίκη τῶν Kεμαλικῶν στὸ Σαγγάριο ἦταν πρωτίστως νίκη τῶν σοβιετικῶν

H πρώτη δόση ἦταν το καλοκαίρι του 1920. 

O Γ. Oρτζονικίτζε παρέδωσε σε ἀντιπροσώπους της M.E.T. 6 χιλιάδες ὅπλα, 5 ἑκατομμύρια σφαῖρες και 17.600 ὀβίδες. 

Tο Σεπτέμβριο παραδόθηκαν στὸ Ἐρζερούμ 200,6 χιλιόγραμμα χρυσοῦ σε ράβδους.

 Tο Nοέμβριο του 1920 διακόπηκε προσωρινά ἡ παράδοση χρυσοῦ καὶ ὅπλων ἐξ αἰτίας της εἰσβολή του κεμαλικού στρατοῦ στὴν Ἀρμενία. Tο Δεκέμβριο ἐπαναλήφθηκε ἡ παράδοση χρυσοῦ καὶ ὅπλων. Tον Ἰανουάριο καὶ Φεβρουάριο του 1921 παραδόθηκαν στὸν Tουαψή γιὰ λογαριασμό της κεμαλικής κυβέρνησης 1.000 βόμβες, 1.000 ἐγκαιροφλεγεῖς πυροσωλήνες, 1.000 γομώσεις, 1.000 σωλῆνες στροφαλοτριβής, 4.000 χειροβομβίδες καὶ 4.000 ἐγκαιροφλεγείς σφαῖρες. Αὐτές οἱ παροχές ἦταν το πρόγευμα γιὰ το μεγάλο φαγοπότι ποῦ ὑπογράφτηκε στὶς 16 Μαρτίου 1921.

  Τότε ο Λένιν προσέφερε 33.275 τουφέκια, 57.986.000 φυσίγγια, 327 πολυβόλα, 54 τεμάχια πυροβολικοῦ, 129.479 ὀβίδες, 1.500 σπάθες, 20.000 ἀντιασφυξιογόνες προσωπίδες και μεγάλες ποσότητες ἄλλων στρατιωτικῶν εἰδῶν.
H σοβιετική κυβέρνηση συνέχισε νὰ βοηθᾶ το Mουσταφά Kεμάλ ὡς το τέλος.
Tὸν Ἀπρίλιο του 1921 ἡ σοβιετική κυβέρνηση προσέφερε στὸν Tουρκικό Ἐρυθρό Σταυρό 30.000 χρυσά ρούβλια γιὰ τις ἀνάγκες τῶν πληθυσμῶν ποῦ εἶχαν πληγεῖ ἀπὸ τους κατακτητές (ἐννοοῦσε τους Ἕλληνες).
Στὶς 23 Μαρτίου 1921 η κυβέρνηση του σοβιετικοῦ Αζερμπαϊτζάν ἔστειλε δωρεάν γιὰ τις ἀνάγκες του κεμαλικού στρατοῦ 30 δεξαμενές με πετρέλαιο, 2 δεξαμενές με βενζίνη καὶ 8 δεξαμενές με κηροζίνη.

O M. Kεμάλ στὴν ἀπαντητική εὐχαριστήρια ἐπιστολή του ἔγραφε:

 "Aὐτή ημεγαλωσύνη καὶ η φιλανθρωπική πράξη της σοβιετικῆς Ρωσίας ὡς πρὸς τους ἄτυχους, τους ὁποίους ἡ ἀπληστία του ἱμπεριαλισμοῦ καὶ η βαρβαρότητα τῶν Ἑλλήνων ἔριξαν στὴν πιὸ φρικτή ἀνέχεια, θὰ ἐκτιμηθεῖ ἀνάλογα ἀπὸ τον τουρκικό λαό". Στὶς 29 Ἰουνίου 1921 δόθηκε ἡ δεύτερη δόση των 5.000.000 χρυσῶν ρουβλίων.

Τὸν Ἀπρίλιο του 1922 ἡ Mόσχα ἐνίσχυσε οἰκονομικά την ἀγορὰ ὅπλων γιὰ τους Kεμαλικούς ἀπὸ τὴ Γερμανία. 

Ὁ ὁπλισμός αὐτὸς μεταφερόταν στὴν Ἄγκυρα με πλοῖα, ὡς την Ἁγία Πετρούπολη, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ με τον ὀργανισμό σιδηροδρόμων της Ρωσίας. 

Στήν ἴδια ἔκθεση γίνεται ἀναφορὰ καὶ γιὰ ἀγορὰ ὁπλισμοῦ ἀπὸ τη Γαλλία "Ἐπειδή δὲν ἔφτασαν οἱ 760 χιλιάδες φράγκα, δὲν μποροῦσε νὰ γίνει η ἀγορά στὸ Παρίσι καὶ ὁ Nουρή μπέης ζητεῖ νὰ του ἐπιτραπεῖ νὰ ξαναπάει ἐκεῖ, γιὰ νὰ ἀποφασίσει ἐπὶ τόπου με ποῖον τρόπο θὰ εἶναι δυνατόν νὰ κλείσουμε τη συμφωνία γιὰ την πραγματοποίηση της ἐμπορικής συναλλαγῆς με περισσότερο εὐνοϊκούς ὄρους ἡ γιὰ την ἀγορὰ τουλάχιστον ἑνὸς μέρους τῶν ἀπαιτούμενων πραγμάτων"

.Ἑπομένως χάρις στον M. Φρούντζε οἱ Kεμαλικοί ἐνισχύθηκαν με μεγαλύτερες ποσότητες στρατιωτικοῦ ὑλικού, το ὁποῖο ἀξιοποιήθηκε στὴν πιὸ κρίσιμη στιγμή του ελληνοκεμαλικού πολέμου
Ἡ νίκη τῶν Kεμαλικῶν στὸ Σαγγάριο ἦταν πρωτίστως νίκη τῶν σοβιετικῶν ὅπλων. 

Tὸ σοβιετικό σύνδρομο στὴν Ἑλλάδα δὲν ἐπέτρεψε την ἀνοιχτή παραδοχή ὅτι ὁ ἑλληνικός στρατός στὴ Mικρά Ἀσία δὲ νικήθηκε ἀπὸ τον γυμνό κεμαλικό στρατό, ἀλλὰ κατά πρῶτον ἀπὸ τα σοβιετικά ὅπλα και τους σοβιετικούς συμβούλους καὶ κατά δεύτερον ἀπὸ τα ἰταλό-γαλλικά συμμαχικά ὅπλα καὶ την ἀνθελληνική συμμαχική διπλωματία.

 

Ο Θεοδωρίδης υποστήριξε στο φύλο της 11ης Ιουλίου του 1935 τα εξής:
.
«Τότε βρεθήκαμε εμείς με τις αφάνταστές μας σαχλαμάρες να δώσουμε καινούργια ζωή στην πεθαμένη Τουρκία. Η παραδειγματική νίκη που μόνο εμείς είμαστε ικανοί να χαρίσουμε στον εχθρό μας..

Αν δεν νικιόμασταν στη Mικρασία, η Τουρκία θα ήταν σήμερα πεθαμένη και μεις μεγάλη Ελλάδα!! Τη «λευτεριά» μας θα τη στηρίζαμε στην υποδούλωση του Τουρκικού λαού! Αυτό εμείς δεν το δεχόμαστε. Το αποκρούομε κατηγορηματικά. Η αστικοτσιφλικάδικη Ελλάδα στη Μικρασία πήγε όχι ως εθνικός απελευθερωτής μα σαν ιμπεριαλιστική δύναμη, όργανο των Εγγλέζων μεγαλοκαρχαριών. Πήγανε αυτού όχι μόνο για να διαιωνίσει την ξενική κυριαρχία πάνω στο Τουρκικό λαό μα και να κάνει την Τουρκία αντισοβιετικό ορμητήριο…


…Η Μικρασιατική εκστρατεία δεν χτυπούσε μόνο τη νέα Τουρκία, μα στρεφότανε και ενάντια στα ζωτικότατα συμφέροντα του Ελληνικού λαού. Γι αυτό εμείς όχι μόνο δεν λυπηθήκαμε για την αστικοτσιφλικάδικη ήττα στη Μικρασία ΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΔΙΩΞΑΜΕ…»

Ἡ ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων

 

Ὁ ἀγῶνας γιὰ την ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων ὑπῆρξε ἡ σημαντικότερη στρατιωτική ἀντιπαράθεση μεταξύ Ἑλλάδας καὶ Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας στὸ μέτωπο της Ἠπείρου,

κατά τὴ διάρκεια του Α' Βαλκανικοῦ Πολέμου (5 Ὀκτωβρίου 1912- 18 Μαΐου 1913). Ἡ πολεμική ἀναμέτρηση γιὰ την κατάληψη της πρωτεύουσας της Ἠπείρου κράτησε σχεδόν τρεῖς μῆνες, ἀπὸ τις 29 Νοεμβρίου 1912 ἕως τις 21 Φεβρουαρίου 1913, ὁπότε οἱ ὀθωμανικές δυνάμεις παραδόθηκαν στὸν διάδοχο Κωνσταντῖνο, ποῦ ἡγεῖτο τῶν ἑλληνικῶν ὅπλων.

Με το ξέσπασμα του Α' Βαλκανικοῦ Πολέμου, τα ἑλληνικά στρατεύματα, ποῦ εἶχαν συγκεντρωθεῖ στὴν περιοχή της Ἄρτας ὑπὸ τον ἀντιστράτηγο Κωνσταντῖνο Σαπουντζάκη (1846-1931), κράτησαν ἀρχικὰ ἀμυντική στάση, με στόχο νὰ ἐξασφαλίσουν τὴ μεθόριο. Οἱ ἑλληνικές δυνάμεις στὸ μέγεθος μεραρχίας ἀπολείπονταν τῶν ὀθωμανικῶν δυνάμεων, ποῦ διέθεταν γιὰ την ὑπεράσπιση της περιοχῆς δύο μεραρχίες ὑπὸ την διοίκηση του Ἐσάτ Πασᾶ (1862-1952), ἑνὸς Ὀθωμανοῦ στρατηγοῦ ποῦ εἶχε γεννηθεῖ στὰ Ἰωάννινα. Το σχέδιο προέβλεπε ὅτι μετά την ὁλοκλήρωση τῶν ἐπιχειρήσεων στὴ Μακεδονία, θὰ ἐλευθερώνονταν στρατεύματα γιὰ την ἀναλήψη ἐπιθετικῆς πρωτοβουλίας στὴν Ἤπειρο.

Ἀλλὰ ἀπὸ τις 6 Ὀκτωβρίου κιόλας ἀρχίσαν οἱ ἁψιμαχίες. Γρήγορα, ὁ ἑλληνικός στρατός ἀνέλαβε ἐπιθετικές πρωτοβουλίες καὶ τις ἑπόμενες ἡμέρες κατέλαβε τὴ Φιλιππιάδα (12 Ὀκτωβρίου) καὶ την Πρέβεζα (21 Ὀκτωβρίου). Στή συνέχεια κινήθηκε πρὸς την πεδιάδα τῶν Ἰωαννίνων, ὁποῦ εἶχε συγκεντρωθεῖ ὁ κύριος ὄγκος τῶν τουρκικῶν δυνάμεων, ποῦ ἐν τῷ μεταξύ εἶχε ἐνισχυθεῖ με νέες δυνάμεις ἀπὸ την περιοχή του Μοναστηρίου. Ἔτσι, ἐξαιτίας αὐτοῦ του γεγονότος, ἀλλὰ καὶ τῶν δυσμενῶν καιρικῶν συνθηκῶν, ἡ προέλαση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀνακόπηκε.

Ἡ κατάληψη τῶν Ἰωαννίνων φάνταζε δύσκολή ὑπόθεση, καθότι ὁ ἑλληνικός στρατός ἔπρεπε νὰ ἐκπορθήσει τα ὀχυρὰ του Μπιζανίου. Ὁ ὀρεινός ὄγκος του Μπιζανίου, ποῦ δεσπόζει νότια τῶν Ἰωαννίνων, ἀποτελοῦσε ἐξαιρετικά ἰσχυρή ἀμυντική τοποθεσία, ποῦ ἐπιπλέον εἶχε ἐνισχυθεῖ πρόσφατα με πέντε μόνιμα πυροβολεῖα, κατασκευασμένα ὑπὸ την ἐπιβλέψη γερμανῶν εἰδικῶν.

Ἡ κυβέρνηση Βενιζέλου ἐπιζητοῦσε τὴ γρήγορη ἀπελευθέρωση της Ἠπείρου, πρὶν ἀπὸ τὴ σύναψη συνθήκης εἰρήνης μεταξύ τῶν ἐμπολέμων στὴ Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, ποῦ βρισκόταν σε ἐξελίξη. Ἔτσι, ὁ στρατός της Ἠπείρου ἐνισχύθηκε με μία ἀκόμη μεραρχία ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη καὶ ὑπὸ την ἡγεσία του ἀντιστράτηγου Κωνσταντίνου Σαπουντζάκη ἀνέλαβε την πρώτη σημαντική ἐπιθετική ἐνέργεια κατά των ὀχυρῶν του Μπιζανίου στὶς 29 Νοεμβρίου 1912, ἡ ὁποῖα ἀπέτυχε πρὸς μεγάλη ἀνησυχία της ἑλληνικῆς κυβέρνησης.

Στὶς 8 Δεκεμβρίου ἀποφασίστηκε ἡ ἀποστολή δύο ἀκόμη μεραρχιῶν στὴν περιοχή, ἐνῶ την ἑπομένη ὁ διάδοχος Κωνσταντῖνος με τηλεγράφημά του πρὸς την πολιτική ἡγεσία ἔθετε θέμα ἀντικατάστασης του ἀντιστράτηγου Σαπουντζάκη, τον ὁποῖον χαρακτήριζε «ἀδέξιον». Το ἴδιο βράδυ, το Ὑπουργικό Συμβούλιο ἀποφάσισε νὰ ἀναθέσει την ἡγεσία του Στρατοῦ της Ἠπείρου στὸν Κωνσταντῖνο, ὁ ὁποῖος παρά τις ἀρχικὲς ἀντιρρήσεις του δέχτηκε. Στὶς 3 Ἰανουαρίου 1913 ἡ σχετική διαταγή ἔφθασε στὸ Στρατηγεῖο Ἠπείρου, ἡ ὁποία περιλάμβανε καὶ τὴ ρητή ἀπαγόρευση πρὸς τον στρατό της Ἠπείρου νὰ ἐνεργήσει ὁποιαδήποτε ἐπιθετική ἐνέργεια πρὶν ἀπὸ την ἄφιξη του Κωνσταντίνου.

Ἕνα ἀπρόοπτο γεγονός ἄλλαξε τὴ φορά των πραγμάτων. Ἕνα αὐτοκίνητο με δύο ἄνδρες αὐτομόλησε πρὸς τις τουρκικές γραμμές. Ὁ Σαπουντζάκης, ποῦ ἤθελε νὰ ἀποκαταστήσει το στρατιωτικό του γόητρο, ἐξέφρασε τους φόβους του πρὸς το Ὑπουργεῖο Στρατιωτικῶν ὅτι οἱ ἐπιβάτες του αὐτοκινήτου θὰ πρόδιδαν στοὺς Τούρκους τὴ διάταξη τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων καὶ διατύπωσε τὴ γνώμη ὅτι μία αἰφνιδιαστική ἐπιθέση πρὶν ἀπὸ την ἄφιξη του διαδόχου θὰ ἀπέφερε οὐσιαστικά ἀποτελέσματα. Το αἴτημα του ἔγινε δεκτό ἀπὸ το ἐπιτελεῖο καὶ ἡ νέα ἐπίθεση κατά τῶν ὀχυρῶν του Μπιζανίου ξεκίνησε το πρωί της 7ης Ἰανουαρίου 1913. Οἱ ἀμυνόμενοι κατόρθωσαν νὰ ἀποκρούσουν καὶ αὐτὴ την ἐπίθεση, προκαλῶντας ἀπώλειες στοὺς Ἕλληνες ἐπιτιθέμενους.

Τὸ ἀπόγευμα της 10ης Ἰανουαρίου 1913 ἔφθασε στὸ μέτωπο ὁ Κωνσταντῖνος, ὁ ὁποῖος μετά την ἐνημέρωσή του ἀπὸ τον ἀντιστράτηγο Σαπουντζάκη, ἔδωσε ἐντολὴ την ἑπόμενη ἡμέρα γιὰ κατάπαυση του πυρός. Ὁ νέος ἀρχηγὸς βρῆκε ἀποδεκατισμένο τον στρατό, ὄχι τόσο ἀπὸ τις ἀπώλειες στὴ μάχη, ὅσο ἀπὸ τα ἐπακόλουθα του σκληροῦ χειμῶνα (ψύξεις, κρυοπαγήματα) καὶ της ὑπερκόπωσης τῶν ἀνδρῶν. Οἱ μάχιμοι ἀπὸ 40.000 εἶχαν περιοριστεῖ στὶς 28.000 ἄνδρες, δύναμη μικρή γιὰ τον Κωνσταντῖνο, προκειμένου νὰ ἐπιχειρήσει την τρίτη ἐπίθεση γιὰ την κατάληψη του Μπιζανίου, ποῦ θὰ σήμαινε καὶ την ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων. Στίς 30 Ἰανουαρίου ὁ Κωνσταντῖνος ζήτησε ἐνισχύσεις, ἀλλὰ ὁ Βενιζέλος ποῦ ἐπισκέφθηκε το μέτωπο ἀπέρριψε το αἴτημα του, καθώς δὲν μποροῦσαν νὰ διατεθοῦν μονάδες ἀπὸ τὴ Μακεδονία. Το σχέδιο ποῦ ἐκπόνησε ὁ Κωνσταντῖνος καὶ οἱ ἐπιτελεῖς του γιὰ την ἐκπόρθηση του Μπιζανίου προέβλεπε την ἐκδήλωση της κύριας ἐπίθεσης στὶς 20 Φεβρουαρίου 1913. Νωρίτερα, στὶς 17 Ἰανουαρίου, με ἐπιστολή του πρὸς τον Ἐσᾶτ Πασᾶ τοῦ εἶχε ζητήσει την παράδοση τῶν Ἰωαννίνων γιὰ λόγους ἀνθρωπιστικούς, μιᾶς καὶ ἡ Τουρκία εἶχε οὐσιαστικά χάσει τον πόλεμο. Ἡ ἀπάντηση του Τούρκου διοικητή ἦταν ἀρνητική.

Στὶς 19 Φεβρουαρίου 1913, την παραμονή της γενικῆς ἐπίθεσης, ὁ Κωνσταντῖνος με κάποιες ἐνισχύσεις της τελευταίας στιγμῆς, διέθετε 41.000 ἑτοιμοπόλεμους ἄνδρες καὶ 105 κανόνια, τα ὁποία ἄρχισαν νὰ βάλουν με ἐπιτυχία κατά των τουρκικῶν θέσεων στὸ Μπιζάνι. Ὁ Ἐσᾶτ Πασᾶς παρέταξε 35.000 στρατιῶτες, ἄγνωστο ἀριθμὸ ἀτάκτων καὶ 162 κανόνια. Η γενική ἑλληνική ἐπιθέση ἐκδηλώθηκε τις πρωινές ὧρες της 20ης Φεβρουαρίου καὶ μέχρι τις πρῶτες βραδυνὲς ὧρες της ἴδιας ἡμέρας τα ἑλληνικά στρατεύματα με ἐφ’ ὅπλου λόγχη καὶ μάχες ἐκ του συστάδην εἶχαν φθάσει στὶς παρυφές τῶν Ἰωαννίνων, στὸν Ἅγιο Ἰωάννη. Καθοριστική συμβολή στὴν ἐξελίξη αὐτὴ εἶχε το 9ο Τάγμα του 1ου Συντάγματος Εὐζώνων ὑπὸ τον ταγματάρχη Ἰωάννη Βελισσαρίου, ποῦ ὑπερκέρασε τις τουρκικές δυνάμεις καὶ βρέθηκε στὰ μετόπισθεν του ἐχθροῦ. Οἱ εὔζωνες φρόντισαν νὰ καταστρέψουν τα τηλεφωνικά δίκτυα, διακόπτοντας την ἐπικοινωνία της τουρκικῆς διοίκησης με τον στρατό της, ποῦ παρέμενε ἀποκομμένος, ἀλλὰ ἄθικτος στὸ Μπιζάνι.

Ἡ παράδοση ἦταν πλέον μονόδρομος γιὰ τον Ἐσᾶτ Πασᾶ. Στὶς 11 το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου ἔφθασε στὶς προφυλακές του 9ου Τάγματος Εὐζώνων ἕνα αὐτοκίνητο, στὸ ὁποῖο ἐπέβαιναν ὁ ἐπίσκοπος Δωδώνης, ὁ ὑπολοχαγός Ρεούφ καὶ ἀνθυπολοχαγός Ταλαάτ. Ἔφεραν μαζί τους ἐπιστολή, ποῦ ἀπογραφόταν ἀπὸ τους προξένους στὰ Ἰωάννινα της Ρωσίας, Αὐστρο-Οὐγγαρίας, Γαλλίας καὶ Ρουμανίας καὶ περιεῖχε πρόταση του Ἐσᾶτ Πασᾶ πρὸς τον Κωνσταντῖνο γιὰ ἄμεση καὶ χωρίς ὄρους παράδοση τῶν Ἰωαννίνων καὶ του Μπιζανίου.

Στὶς 2 π.μ. της 21ης Φεβρουαρίου 1913 οἱ τρεῖς ἀπεσταλμένοι, συνοδευόμενοι ἀπὸ τον ταγματάρχη Βελισσαρίου, ἔφθασαν στὸ στρατηγεῖο της 2ας Μεραρχίας. Ἐκεῖ περίμεναν την ἄφιξη ἑνὸς αὐτοκινήτου, ποῦ τους ὁδήγησε στὶς 4:30 π.μ. στο χάνι του Ἐμίν Ἀγά, ὅπου ἕδρευε το ἑλληνικό στρατηγεῖο. Ὁ Κωνσταντῖνος συμφώνησε με το περιεχόμενο της ἐπιστολῆς καὶ στὶς 5:30 το πρωί δόθηκε ἐντολὴ κατάπαυσης του πυρός σε ὅλες τις μονάδες. Στή διήμερη μάχη γιὰ την ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων ὁ ἑλληνικός στρατός εἶχε 284 νεκρούς καὶ τραυματίες. Οἱ ἀπώλειες γιὰ τους Τούρκους ἦταν 2.800 νεκροί καὶ 8.600 αἰχμάλωτοι.

Το πρωί της 22ας Φεβρουαρίου 1913 οἱ πρῶτες μονάδες του ἑλληνικοῦ στρατοῦ παρέλασαν στὴν πόλη ὑπὸ τις ἐπευφημίες τῶν κατοίκων. Τα Ἰωάννινα, μετά ἀπὸ 483 χρόνια δουλείας, ἦταν καὶ πάλι ἐλεύθερα. Το χαρμόσυνο ἄγγελμα γιὰ την ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων ἔγινε ἀμέσως γνωστό στὴν Ἀθήνα, σκορπῶντας φρενίτιδα ἐνθουσιασμοῦ. Ὁ Γεώργιος Σουρής δημοσίευσε στὸ Ρωμιό το ἀκόλουθο ποίημα:

Τα πήραμε τα Γιάννινα

μάτια πολλά το λένε,

μάτια πολλά το λένε,

ὅπου γελοῦν καὶ κλαῖνε.

Το λέν πουλιά τῶν Γρεβενῶν

κι ἀηδόνια του Μετσόβου,

ποῦ τα ἔκαψεν ἡ παγωνιά
κι ἀνατριχίλα φόβου.

Το λένε χτύποι καὶ βροντές,

το λένε κι οἱ καμπάνες,

το λένε καὶ χαρούμενες

οἱ μαυροφόρες μάνες.

Το λένε καὶ Γιαννιῶτισσες

ποῦ ζοῦσαν χρόνια βόγγου,

το λένε κι Σουλιῶτισσες
στὶς ράχες του Ζαλόγγου.

Ἡ ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων, πέρα ἀπὸ την ἐξουδετέρωση κάθε σοβαρῆς τουρκικῆς ἀπειλῆς στὴν Ἤπειρο καὶ την κυρίευση σημαντικοῦ πολεμικοῦ ὑλικοῦ, εἶχε ἐπίδραση στὸ ἑλληνικό γόητρο, το ὁποῖο μετά την ἐπιτυχία αὐτή ἐξυψώθηκε διεθνῶς. Οἱ ἐπιχειρήσεις στὸ Μπιζάνι σήμαναν οὐσιαστικά καὶ τη λήξη του Α' Βαλκανικοῦ Πολέμου στὸ στρατιωτικό πεδίο. Τις ἑπόμενες ἡμέρες ὁ ἑλληνικός στρατός κινήθηκε βορειότερα καὶ ὡς τις 5 Μαρτίου 1913 εἶχε ἀπελευθερώσει τὴ Βόρειο Ἤπειρο.

Τα κομμουνιστικά ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ κατά των Ἑλλήνων του Πόντου... (ΒΙΝΤΕΟ)

Λίγοι γνωρίζουν τα κομμουνιστικά ἐγκλήματα ποῦ ἔγιναν κατά του Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ μετά τὴ νίκη των Μπολσεβίκων στῆ Ρωσία.
Στό παρακάτω ντοκιμαντέρ θὰ μάθετε πράγματα ποῦ οὔτε φανταζόσταν, γιὰ το ρόλο των κομμουνιστῶν ἀκόμη καὶ στὴ γενοκτονία ἀπὸ τους νεότουρκους.

Δεῖτε το ἐξαιρετικό ἀφιέρωμα της ΕΤ3:

Η μεγαλύτερη ίσως πυρκαγιά που εξεράγει ποτέ στο κέντρο της Αθήνας, ήταν αυτή τα Χριστούγεννα του 1909. «Θύμα» της, το κτήριο των Ανακτόρων, το κτήριο της σημερινής Βουλής.

Η μεγαλύτερη ίσως πυρκαγιά που εξεράγει ποτέ στο κέντρο της Αθήνας, ήταν αυτή τα Χριστούγεννα του 1909. «Θύμα» της, το κτήριο των Ανακτόρων, το κτήριο της σημερινής Βουλής.
Μια φωτογραφία σώζεται από τότε, και η οποία απεικονίζει τις δραματικές εκείνες στιγμές. Ανήκει σε ένα πελάτη του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετάνια». Λεγόταν Νίκος Πιλάβιος και μόλις είδε το παλάτι στις φλόγες έσπευσε να το φωτογραφήσει. Η φωτογραφία είναι εξαιρετικά σπάνια.


Η φωτιά εκδηλώθηκε παραμονές Χριστουγέννων και σβήστηκε δύο μέρες αργότερα. Στη θέση του λαμπρού κτιρίου υπήρχαν μαυρισμένοι τοίχοι και ερείπια. Η Βασιλική Οικογένεια απουσίαζε από το παλάτι. Είχε πάει για τις γιορτές στα θερινά ανάκτορα στο Τατόι. Κατέβηκε όμως σύσσωμη όταν ξέσπασε η πυρκαγιά για να διασώσει ότι μπορούσε από τη περιουσία της.
Κανείς ποτέ δεν έμαθε τι έφταιξε. Άλλοι υποστήριξαν ότι ένα καντήλι «έκανε τη ζημιά» στο βασιλικό παρεκκλήσι, άλλοι… στοχοποιούν μια σόμπα του υπηρετικού προσωπικού.
Αυτό που προέκυψε από τη πυρκαγιά ήταν η αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει τη κατάσταση. Επί τόπου έφθασε η Διλοχία Σκαπανέων και Πυροσβεστών που επιβεβαίωσε την ανυπαρξία της. Οι άνθρωποι δεν είχαν ούτε γνώσεις, ούτε τα μέσα να αντιμετωπίσουν τη κατάσταση. Ο Άγγλος πρεσβευτής βλέποντας τη κατάσταση έστειλε δύναμη ναυτών από αγγλικά πολεμικά που ναυλοχούσαν στο Φάληρο.

Εικόνες καταστροφής στο εσωτερικό των Ανακτόρων με τους Πυροσβέστες να προσπαθούν να καταλάβουν πως έγινε το κακό. (Φωτό: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
Κι επειδή μερικά πράγματα είναι διαχρονικά δείτε μερικά από τα απίστευτα κι όμως… ελληνικά:
1. Κανείς δεν έμαθε ποτέ τι καταστράφηκε, αφού δεν είχε γίνει καμιά καταγραφή των αντικειμένων που βρισκόντουσαν στο Παλάτι. Παρ όλα αυτά ξένη ασφαλιστική εταιρεία έδωσε το πολύ μεγάλο για την εποχή εκείνη ποσό των 2 εκατ. δρχ. για προσωπικά αντικείμενα της Βασιλικής Οικογένειας.
2. Το κτίριο έπαθε τόσες ζημιές ώστε έπαψε από τότε να είναι Βασιλική Κατοικία.
3. Ένα σωρό φήμες κυκλοφόρησαν. Άλλοι είπαν ότι τη φωτιά την έβαλαν αντιμοναρχικοί που ήθελαν η επανάσταση του 1909 να προχωρήσει στη κατάργηση της δυναστείας, άλλοι ότι την έβαλε ο Βασιλιάς για να βρει ευκαιρία να φύγει από την Ελλάδα ή να κυνηγήσει τους αντιμοναρχικούς.
4. Ακόμα και η αγγλική επέμβαση για τη κατάσβεση της πυρκαγιάς… πυροδότησε μια σειρά από φήμες. Άλλοι είπαν ότι ήθελαν να σώσουν κάποια ντοκουμέντα των επεμβάσεών τους στην Ελλάδα ή το αντίθετο. Να τα καταστρέψουν!
5. Ο Αυστριακός πρόξενος στην Ελλάδα υπέθεσε ότι τη φωτιά την έβαλαν οι Άγγλοι για να στείλουν τους στρατιώτες τους από τα πλοία που ήταν στο Φάληρο και να στείλουν ένα μήνυμα στον «Στρατιωτικό Σύνδεσμο» και το Νίκο Ζορμπά που κυβερνούσε την Ελλάδα από τον περασμένο Αύγουστο κι ήθελε να τα… αλλάξει όλα. Ήθελε να πει: «Είμαστε εδώ είτε το θέλετε, είτε όχι…», όπως γράφει ο Άγγελος Μενδρινός στην dailygoal.gr.
Ο Ιωάννης Κονδυλάκης ο πρώτος μεγάλος του χρονογραφήματος δημοσίευσε ανήμερα τα Χριστούγεννα στο «Εμπρός» το παρακάτω κείμενο. Το αναδημοσιεύουμε ως εξαιρετικό είδος γραφής σε ένα είδος που δεν υπάρχει πια στις εφημερίδες:

«Όταν κατά τας 10 περίπου εξήλθα του εστιατορίου η πυρκαγιά εφώτιζεν όλον τον προς Ανατολάς ορίζοντα και ο ερυθρός καπνός έφθανε μέχρι του ουρανού. Εις την οδόν Σταδίου έτρεχον άνθρωποι…
Όταν δε κάποιος εκ των τρεχόντων προς τα επάνω είπεν ότι η πυρκαϊά ήτο εις το Παλάτι, αναφώνησις δυσπιστίας και εκπλήξεως υπεδέχθη την πληροφορίαν.
– Στο Παλάτι; Έλα δα…
Όταν εφθάσαμεν εις το Σύνταγμα είδομεν ότι τωόντι αι φλόγες ανεδίδοντο εκ της στέγης των Ανακτόρων. Και μεταξύ του πλήθους το οποίον έτρεχεν προς τ Ανάκτορα ηκούοντο τινές λέγοντες με θλίψιν:
– Τι δυστυχία! Δεν μας φθάνουν όλα τ άλλα;
– Και τι παρεξηγήσεις θα έχωμεν πάλιν!
– Μην αμφιβάλλετε ότι η πυρκαγιά θ αποδοθή εις κακοβουλίαν αντιδυναστικήν… Αλλά μεταξύ των συνηθροισμένων εις την πλατείαν των Ανακτόρων δεν ήσαν ολίγοι όσοι έβλεπον εις την πυρκαϊάν απλώς εν μεγαλοπρεπές θέαμα …χωρίς να πληρώνουν είσοδο. Καίτοι δ΄ εσιώπων η ταραχή των επροδίδετο εις την έκφρασιν των προσώπων των. Εις μάλιστα εξ αυτών δεν ηδυνήθη ν αποκρύψη τα αισθήματά του: Τι τα θέλεις, βρε αδελφέ; Ο άνθρωπος είναι μοχθηρός εκ φύσεως. Εμένα μου αρέσουν πολύ οι πυρκαγιές.
Και η αιματηρά ανταύγεια της πυρκαγιάς έδινεν εις το πρόσωπόν του έκφρασιν Νερωνείου χαράς.
Την στιγμήν εκείνην η πυρκαϊά είχε φθάσεις εις την μεγαλυτέραν έντασίν.
Η στέγη των Ανακτόρων, ήτο κρατήρ, αναπέμπων τεραστίας έλικας πυρίνου καπνού. Το πυρ εδείκνυε φοβεράν ενεργητικότητα.
– Δεν θα μείνη τίποτε, έλεγον οι βλέποντες την αποθηρίωσιν εκείνην της πυρκαϊάς.
Τα πέριξ εις μεγάλην ακτίνα εφωτίζοντο ως εν καιρώ ημέρας…. Ηανταύγεια έφθανεν μέχρι του Λυκαβηττού, τον οποίομν περιέβελλεν ως αιματίνη λάμψις. Υπέρ την τρομεράν ανθοδέσμην των φλογών η πελωρία στήλη του καπνού, ελαφρώς ωθουμένη υπό του ανέμου, έκλινε προς νώτον και βροχή σπινθήρων έπιπτεν εις τον κήπον.
– το κοντάρι: Το κοντάρι! Επήρε φωτιά και αυτό!
Τωόντι το κοντάρι της σημαίας είχε ανάψει. Το πυρ μετεδόθη εξ αποστάσεως εις το σχοινίον το οποίον ήναψε καθ΄ όλον το μήκος του ξύλου. Και εσχηματίσθη φλοξ λεπτή και διακεκομμένη ως τρεμοσβήνουσα λαμπάς επί του μετώπου των Ανακτόρων.
– Τι δυστυχία! Τι δυστυχία!
…Και το ψύχος ήτο τρομερόν. Κακόμοιροι πυροσβέσται, τι θα υποφέρουν! Τώρα τα πρόσθια παράθυρα του κέντρου εις τον επάνω όροφον εφωτίσθησαν. Η καιομένη οροφή κατέπεσεν. Και οι θλοβόμενοι επαναλαμβάνουν: Τι δυστυχία! Δεν θα μείνη πέτρα επί πέτρας…

«Το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων» είναι μια εντυπωσιακή έκδοση της Βουλής, στην οποία ομάδα επιφανών επιστημόνων έχει γράψει με τη μορφή κεφαλαίων την ιστορία των Παλαιών Ανακτόρων της Αθήνας που μετατράπηκαν σε έδρα του Κοινοβουλίου.
Από τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία ξεχωρίσαμε ένα μικρό κομμάτι για την πυρκαγιά του 1909.
«…Απείρως πιο καταστρεπτική -αληθινά μοιραία για την τύχη του Ανακτόρου, λόγω της εν συνεχεία αδυναμίας αποκαταστάσεως των καταστροφών- υπήρξε η φωτιά της νύχτας των Χριστουγέννων του 1909. Εγινε αντιληπτή γύρω στις 9.30 το βράδυ, όταν ήδη ελάμβανε ανεξέλεγκτες διαστάσεις, παρ’ όλο που το σύστημα πυρασφαλείας των Ανακτόρων, απηρχαιωμένο και ανεπαρκές, ενισχύθηκε από τις πυροσβεστικές αντλίες αγγλικών και ρωσικών πολεμικών που ναυλοχούσαν στον Πειραιά, και το πυροσβεστικό σώμα, με προστρέξαντα στρατιωτικά σώματα.
Η βασιλική οικογένεια, ειδοποιηθείσα τηλεφωνικώς, έσπευσε από τo Τατόι και έλαβε μέρος στη σωστική προσπάθεια κυρίως των αρχείων και των φορητών κειμηλίων, μαζί με τους στρατιώτες και τους πυροσβέστες, καθώς και τις ενισχύσεις ναυτών από τα ξένα πολεμικά.


Η Αίθουσα του Θρόνου
Στην αρχή επικράτησε χάος, καθώς πλήθη εθελοντών ή απλώς περιέργων συνωστίζονταν γύρω από το Παλάτι, δυσχεραίνοντας τις κινήσεις των πυροσβεστών.
«Συριγμοί οξείς αυτοκινήτων, ο βαρύς γδούπος των πετάλων των ίππων των συρόντων τα από ρυτήρος ελαύνοντα και προωρισμένα διά την μεταφοράν των αρχείων κάρρα του στρατού, αι διηνεκείς επικλήσεις των αμαξηλατών προς τα κωφεύοντα και αποφράσσοντα την δίοδον πλήθη, ο εκάστοτε εις πάσαν αναπήδησιν γλώσσης φλογός αναβλύζων αλαλαγμός του κόσμου, συναποτελούσι πανδαιμόνιον συμπληρούν την αγρίαν και μεγαλοπρεπεστάτην εικόνα του καιομένου ανακτόρου».
Στρατός περικύκλωσε τα Ανάκτορα, απομάκρυνε τους μη έχοντες άμεση σχέση με την κατάσβεση της πυρκαγιάς και εγκατέστησε φρουρές κοντά στους σωρούς των φορητών αντικειμένων που μεταφέρονταν από το φλεγόμενο εσωτερικό. Με μεγάλη προσοχή απομακρύνθηκαν τα σκεύη του ναού, τα μανουάλια και η αργυρή κολυμβήθρα, στην οποία από του έτους 1868 βαπτίζονταν οι βασιλόπαιδες.
Αλλα αντικείμενα μεταφέρθηκαν στη γαλλική πρεσβεία, άλλα στα μέγαρα του Διαδόχου πρίγκιπος Νικολάου, άλλα στη Βουλή (σ.σ.: η βιβλιοθήκη του βασιλέως) και άλλα στο υπουργείο των Στρατιωτικών. Εκεί εκομίσθησαν από την Αίθουσα των Τροπαίων τα λάβαρα του Αγώνος.Το επόμενο ξημέρωμα αποκαλύφθηκε η έκταση της καταστροφής: είχε εντελώς αποτεφρωθεί η μεσαία πτέρυγα -οι τρεις, δηλαδή, επίσημες αίθουσες υποδοχής- καθώς και οι απολήξεις της στη μεν ανατολική πτέρυγα, ολοκληρωτικά ο ναός του Αγίου Γεωργίου (απ’ όπου πιθανότατα ξεκίνησε η φωτιά, που εξαπλώθηκε εν συνεχεία δυτικά, μέσω της εύφλεκτης στέγης), στη δε δυτική, μέρος της αίθουσας του θεάτρου.
Τα λοιπά διαμερίσματα είχαν, φυσικά, ταλαιπωρηθεί από τον καπνό, τις στάχτες και το νερό, αλλά δεν είχαν καταρρεύσει. Φαίνεται ότι το κτήριο, ιδιοκτησία του Δημοσίου, δεν ήταν ασφαλισμένο, όπως αντιθέτως ήσαν, από την Επιμελητεία των Ανακτόρων, όσα έπιπλα και σκεύη ανήκαν στη βασιλική οικογένεια…».
Η πυρκαγιά αυτή ήταν η αφορμή, για να μεταφερθεί στο Τατόι η Βασιλική οικογένεια και να χρησιμοποιήσει την εκεί κατοικία ως ανάκτορο. Μάλιστα, το 1913, με την άνοδο του Κωνσταντίνου στο θρόνο, εκείνος μετέφερε την λειτουργία των Ανακτόρων στο σπίτι του, στο ανάκτορο Διαδόχου, στην Ηρώδου Αττικού.

Ἕνωση Κρήτης με την Ἑλλάδα - Πῶς ἔγινε σὰν σήμερα το 1908

Ἕνωση Κρήτης με την Ἑλλάδα - Πῶς ἔγινε σὰν σήμερα το 1908



Ἕνωση Κρήτης με την Ἑλλάδα - Πῶς ἔγινε σὰν σήμερα το 1908
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Χ. ΚΟΥΦΟΓΙΩΡΟΥ Μ.Α. Μεσαιωνικών Σπουδῶν, Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων *
Ἡ ἕνωση της Κρήτης με την Ἑλλάδα ἔχει ταυτισθεῖ ἀπὸ την πλειοψηφία της κοινῆς γνώμης με τον Δεκέμβριο του 1913, ὅταν ὑψώθηκε ἡ ἑλληνική σημαία στὰ Χανιά, ὑπό το βλέμμα του τότε βασιλέα Κωνσταντίνου Ἅ' καὶ του τότε πρωθυπουργοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου.
Στήν πραγματικότητα ἡ Μεγαλόνησος κήρυξε την ἕνωση της με την Ἑλλάδα πέντε χρόνια πρὶν, ἐκδίδοντας ἕνα ἐπίσημο ἑνωτικό ψήφισμα στὶς 24 Σεπτεμβρίου του 1908. Ἦταν μία προσπάθεια των κεφαλῶν της Κρήτης νά ἐπιδιώξουν την de facto ἕνωση με την Ἑλλάδα, ἐκμεταλλευόμενοι τὴ ρευστή πολιτική καὶ διπλωματική κατάσταση ποῦ ἐπικρατούσατε στὰ Βαλκάνια, κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αἰῶνα
Συνεχεῖς ἐπαναστάσεις
Οἱ συνεχεῖς ἐπαναστάσεις των Κρητών καὶ ὁ αἱματηρός τους ἀγῶνας γιά ἕνωση με την Ἑλλάδα δικαιώθηκαν ἐν μέρει το 1898, ὅταν οἱ προστάτιδες δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Ἰταλία) προχώρησαν σε σολομῶντειο λύση του κρητικοῦ προβλήματος.



Ἀφ' ἑνός, ἡ Κρήτη θά παρέμενε ὑπὸ ὀθωμανική κυριαρχία, ἀφ' ἑτέρου ὅμως θά ττή διοικοῦσε ὥς ἁρμοστής ἕνας Ἕλληνας πρίγκιπας, ὁ δευτερότοκος γιὸς του βασιλέα Γεωργίου Ἅ', ὁ ὁποῖος ὀνομαζόταν ἐπίσης Γεώργιος.
Ἡ περίοδος της ἁρμοστείας του Γεωργίου σημαδεύτηκε ἀπὸ την ἐπανάσταση του Θερίσου το 1905, τή ὁποῖα ὁδήγησε στὴν ἀντικατάσταση του πρίγκιπα Γεωργίου ἀπὸ τον ἔμπειρο Ἀχαιό πολιτικό Ἀλέξανδρο Ζαΐμη, το 1906. Ἡ αὐταρχική διοίκηση του πρίγκιπα καὶ τή στάση του στὸ ζήτημα της ἑνώσης με την Ἑλλάδα προκάλεσαν τὴ δυσαρέσκεια μεγάλου τμήματος της κρητικῆς κοινῆς γνώμης, μία δυσαρέσκεια ποῦ ἐκφράστηκε πολιτικά μέσα ἀπὸ την Ἡνωμένη Ἀντιπολίτευση, ἕνα πολιτικό μόρφωμα ποῦ δημιούργησαν οἱ ἀντίπαλοι της πολιτικῆς του. Επικεφαλής της κίνησης αἰτῆς τέθηκαν οἱ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντῖνος Μάνος καὶ Κωνσταντῖνος Φούμης. Ἡ ἀδιαλλαξία του πρίγκιπα ὁδήγησε στὴν ἐπανάσταση του Θερίσου καὶ στὴν ἀντικατάστασή του, ὄχι ὅμως καὶ στὴν ἕνωση με την Ἑλλάδα, ὅπως ἀρχικά ἀπεδίωξαν οἱ ἐπαναστάτες
Ἡ ἡγεσία της ἀντιπολίτευσης εἶχε καταστήσει σαφές, με ψήφισμα ποῦ ἐκδόθηκε λίγο πρίν ἀπὸ την ἐπανάσταση, ὅτι ἀποσκοπεῖ πρωτίστως στὴν ἕνωση με την Ἑλλάδα Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι το σύνθημα «ΕΝΩΣΙΣ Ἡ ΘΑΝΑΤΟΣ» κυριάρχησε ἀρχικά Σταδιακά, ὅμως, οἱ ἐπαναστάτες ἀναγκάστηκαν νά τηρήσουν πιό διαλλακτική στάση καὶ ἀπέσυραν προσωρινά το αἴτημα γιά ἕνωση Ὅταν ἔληξε τή ἐπανάσταση καὶ ὁ πρίγκιπας Γεώργιος ἀναχώρησε ἀπὸ το νησί, ἄνοιξε μία νέα περίοδος ἐξελίξεων Ἡ ἀνάληψη των καθηκόντων του ἁρμοστή ἀπὸ τον Ζαΐμη βελτίωσε σημαντικά την κατάσταση σε τομεῖς ὅπως τή οἰκονομία Σημαντικό βῆμα πρός την ἕνωση ἀποτέλεσε τή δημιουργία Πολιτοφυλακής, διότι ἄνοιξε δρόμος γιά την ἀποχώρηση των ξένων στρατευμάτων ἀπὸ το νησί.
Πρίν ἀπὸ τὴ δημιουργία της Πολιτοφυλακής το 1907, τα ξένα στρατεύματα αποτελούσαν τον ἐγγυητή της ἠρεμίας καὶ της ειρηνικής συνύπαρξης Ἑλλήνων Κρητῶν καὶ Τουρκοκρατιῶν Σαφῶς ἡ σταδιακή ἀποχώρησή τους (1908 - 1909) ἔδινε μεγαλύτερη εὐχέρεια κινήσεων στό ζήτημα της ἕνωσης με την Ἑλλάδα Αὐτὸς ἦταν ὁ διακαής πόθος της συντριπτικῆς πλειοψηφίας των Κρητῶν, ἀλλὰ μέχρι το 1908 ὁ πόθος αὐτὸς παρέμενε ἀνεκπλήρωτος
Ἤ ὥρα του ψηφίσματος
Το 1908 ἦταν ἕνα ἔτος-σταθμός γιά την πολιτική κατάσταση στά Βαλκάνια. Την ἄνοιξη του 1908 ἡ ἐπανάσταση των Νεοτούρκων δημιούργησε νέα δεδομένα γιά την Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία καὶ τους βαλκανικούς λαούς. Οἱ διακηρύξεις της γιά ἰσονομία καὶ συνταγματικές ἐλευθερίες βρῆκαν θετική ἀνταπόκριση στή Βαλκανική καὶ γέννησαν ἐλπίδες στοὺς λαούς της. Το φθινόπωρο του 1908 ἡ Βουλγαρία κήρυξε την ἀνεξαρτησία της καὶ προσάρτησε την Ἀνατολική Ρωμυλία, μία περιοχή ποῦ φιλοξενοῦσε ἑλληνικούς πληθυσμούς. Την ἴδια ἐποχῆ ἡ Αὐστροουγγρική αὐτοκρατορία μεθόδευσε την ἐνσωμάτωση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, παρά τις ἀντιδράσεις της Ρωσίας καὶ της γειτονικῆς Σερβίας.
Μέσα σε αὐτὸ το ρευστό πολιτικό σκηνικό οἱ Κρῆτες με την παρότρυνση καὶ της ἑλληνικῆς κυβέρνησης ἀποφάσισαν νά διεκδικήσουν την ἀνεξαρτησία τους καὶ την ἕνωση με την Ἑλλάδα Ἡ ἑλληνική κυβέρνηση ἐπισήμως δὲν ἐπιδοκίμαζε τις πρωτοβουλίες των Κρητῶν, διότι δὲν ἤθελε νὰ προκαλέσει τους Τούρκους. Στὸ παρασκήνιο, ὅμως, οἱ δύο πλευρές συνεργάζονταν στενά.
Ἡ Ἀθήνα θεωροῦσε ἀπαραίτητη την κινητοποίηση των Κρητῶν γιά νὰ διεκδικηθεῖ de facto ἡ ἕνωση με την Ἑλλάδα Ὁ πρωθυπουργός της Ἑλλάδος Γεώργιος Θεοτόκης εἰσηγήθηκε στόν ὁμόλογο του της Κρήτης Γεώργιο Παπαμαστοράκη την ἀνάγκη γιά κινητοποιήσεις, προκειμένου νὰ ἐπιτευχθεῖ ὁ σκοπός αὐτός Ὁ Παπαμαστοράκης ἦρθε σε ἐπαφή με τον ἡγέτη της ἀντιπολίτευσης Ἐλευθέριο Βενιζέλο, ὁ οποίος συμφώνησε με την πρόταση του Θεοτόκη.
Πράγματι, στὶς 24 Σεπτεμβρίου (6 Ὀκτωβρίου) του 1908 πραγματοποιήθηκε ὀγκῶδες συλλαλητήριο στὰ Χανιά, στὸ ὁποῖο ὑπολογίζεται ὅτι συμμετεῖχαν 15.000 ἄνθρωποι
Ὅλα κύλησαν ὁμαλά παρά τις ἀνησυχίες της κρητικῆς κυβέρνησης. Παρόμοια ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε καὶ στὸ Ἡράκλειο Ἐπιτροπή των διαδηλωτῶν στὰ Χανιά ἐπέδωσε ἑνωτικό ψήφισμα στόν Παπαμαστοράκη, ὁ οποίος το ἀποδέχθηκε, διαβεβαιώνοντας το πλῆθος ποῦ τον ἐπευφημοῦσε ὅτι ἤ καρδιά της κρητικῆς κυβέρνησης πάλλεται ὅπως ἤ δική του στὸ ἴδιο μῆκος κύματος. Ὁ Παπαμαστοράκης φρόντισε νά συστήσει ἀπόλυτο σεβασμό πρός τα δικαιώματα των «συμπολιτῶν ἡμῶν Μουσουλμάνων καὶ ἐν τή προστασία αἰτῶν».
Ἀντίγραφο του ψηφίσματος παρέλαβε καὶ ὁ Βενιζέλος, ὁ ὁποῖος στὸ δικό του χαιρετισμό χαρακτήρισε τή φάση στὴν ὁποῖα ἔμπαινε το κρητικό ζήτημα «κρισιμωτάτη», συνιστῶντας με τή σειρά του αὐτοσυγκράτηση καὶ «παραδειγματική διαγωγή». Στή συνέχεια το ψήφισμα κυκλοφόρησε ὡς «Παράρτημα της Ἐφημερίδος της Κυβερνήσεως ἐν Κρήτη», ἐνῶ στόν ὑπέρτιτλο ἔγραφε «Βασίλειον της Ἑλλάδος».
Το λιτό ψήφισμα περιεῖχε τέσσερις θέσεις. Πρῶτον, κήρυσσε την ἕνωση με την Ἑλλάδα Δεύτερον, καλοῦσε τον Γεώργιο Ἅ' νά ἀναλάβει τή διακυβέρνηση του νησιοῦ Προβλέποντας ὅτι κάτι τέτοιο δὲν ἀναμενόταν νά γίνει σύντομα, οἱ συντάκτες του ψηφίσματος δήλωναν ὅτι μέχρι ὁ βασιλέας της Ἑλλάδος νά ἀπαντήσει καταφατικά, τοπική κυβέρνηση θά διαχειριζόταν, ἀντ' αὐτοῦ, το νησί καὶ μάλιστα καλοῦσε τις ἀρχές του νησιοῦ νά παραμείνουν ἀφοσιωμένες στὰ καθήκοντά τους.
Το ψήφισμα ὑπέγραφαν ὁ Παπαμαστοράκης, ὁ σύμβουλος ἐσωτερικεύων θεμάτων Χαράλαμπος Πωλογεώργης καὶ ὁ Ἐμμανουήλ Μοδάτσος, ὡς μέλη της κυβέρνησης. Χωρίς χρονοτριβή, ἡ λαϊκή βούληση των Κρητῶν, μετουσιωμένη σε ἐπίσημο κείμενο, κοινοποιήθηκε στὸ βασιλέα καὶ στήν ἑλληνική κυβέρνηση. Ὁ Ζαΐμης ἐκείνῃ την ἐποχῆ βρισκόταν στήν Ἑλλάδα καὶ εἰδοποιήθηκε νὰ παραμείνει ἐκεῖ, ἀφοῦ πλέον το ἀξίωμα του δὲν εἶχε κάποιο οὐσιαστικό ἀντίκρυσμα
Διεθνεῖς ἀντιδράσεις
Ἤ Βουλή των Κρητῶν ἔλαβε γνώση του ψηφίσματος καὶ το ἐνέκρινε στίς 29 Σεπτεμβρίου κατά τή διάρκεια ἔκτακτής συνόδου. Ὅμως, ἡ Κρήτη ἦταν πρακτικά μόνη της. Οἱ τουρκικές ἀντιδράσεις ἦταν σφοδρές καὶ τα διαβήματα πρὸς τις προστάτιδες δυνάμεις ἔντονα Οἱ δυνάμεις ἀκολούθησαν ἀρχικὰ οὐδέτερη στάση, ἀλλά καθώς οἱ τουρκικές πιέσεις καμακώθηκαν, ἀρνήθηκαν νὰ δεχθοῦν την κατάργηση του καθεστῶτος της ἁρμοστείας Ἤ ἕνωση της Κρήτης με την Ἑλλάδα θά δυνάμωνε τή θέση της Ἑλλάδος στήν περιοχή καὶ θά ἀνέτρεπε τις ἰσορροπίες Ἤ ἀποδυνάμωση της Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας σήμαινε ἐνδυνάμωση της Ρωσίας, δημιουργῶντας μία κατάσταση ποῦ δὲν θά ἀνέχονταν οἱ δυτικές δυνάμεις.
Συλλαλητήρια ὀργανώθηκαν στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία γιὰ νὰ ματαιωθεῖ ἡ ἕνωση Οἱ Νεότουρκοι δὲν θά ἀνέχονταν περαιτέρω ἀπώλειες ἐδαφῶν Κινδύνευε ἡ ἀξιοπιστία της ἐξωτερικῆς τους πολιτικῆς, ἡ ὁποῖα βασιζόταν στή διατήρηση της ἐδαφικῆς ἀκεραιότητας της αὐτοκρατορίας
Ὅμως, θετική ἐξελίξη ἀποτέλεσε ἡ συνέχιση της ἀποχώρησης των ξένων στρατευμάτων ἀπὸ το νησί. Ἤ Ἀθήνα, ἀπειλούμενη με ἀντίποινα ἀπὸ την τουρκική πλευρά, δὲν ἀναγνώρισε την ἕνωση, τηρῶντας «ἄψογον στάσιν», ἀλλά τουλάχιστον συνέχισε την παρασκηνιακή συνεργασία με την Κρήτη.
Οἱ Κρῆτες ὅμως δὲν πτοήθηκαν καὶ προχώρησαν στή συγκρότηση διακομματικῆς κυβέρνησης, ἡ ὁποῖα θά ἀντικαθιστοῦσε την κυβέρνηση Παπαμαστοράκη. Σε αὐτὴ την Ἐκτελεστική Ἐπιτροπή προήδρευε ὁ Ἀντώνης Μιχελιδάκης, ἀντιπρόεδρος καὶ ὑπουργός Δικαιοσύνης ὁρίστηκε ὁ Βενιζέλος, ὁ Χ. Πωλογιώργης ἀνέλαβε ὑπουργός Εσωτερικών, ὁ Μαλώνης Λογιάδης ὑπουργός Οἰκονομικῶν καὶ ὁ Μ. Πετυχάκης ὑπουργός Παιδείας.
Παρ' ὅλες τις προσπάθειές τους, ἡ de jure ἐνσωμάτωση της Κρήτης με την Ἑλλάδα ἀπαίτησε ἀκόμη πέντε ἔτη ἀγώνων Μετά το τέλος των Βαλκανικῶν Πολέμων, οἱ Συνθῆκες του Λονδίνου καὶ του Βουκουρεστίου ἄνοιξαν το δρόμο γιὰ την ἕνωση Οἱ διμερεῖς ἐπαφές Ἑλλάδος - Τουρκίας κατέληξαν στή Συνθήκη των Ἀθηνῶν (1/14 Νοεμβρίου 1913), σύμφωνα με την ὁποῖα ἡ τουρκική ἐπικυριαρχία στήν Κρήτη ἔληξε Ἔμενε πλέον το τυπικό μέρος της ἕνωσης το ὁποῖο ὁλοκληρώθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1913 με την ὕψωση της ἑλληνικῆς σημαίας στὸ χανιώτικο φρούριο του Φιρκά.
*Δημοσιεύθηκε στήν ἔντυπη ἐκδόσει της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ στίς 20/9/2014

Σχόλ

Ημέρα Μνήμης η σημερινή - ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ

Ημέρα Μνήμης η σημερινή - ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ





Μια από τις πιο θλιβερές επετείους της νεότερης ελληνικής ιστορίας


είναι αυτή της κατάρρευσης του μικρασιατικού μετώπου που οδήγησε στη στρατιωτική ήττα και συντριβή, αλλά και στον ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων από την μικρασιατική γη.

Τα ιστορικά γεγονότα του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου του 1922 έχουν καταγραφεί στο σύνολό τους με τον τίτλο «Μικρασιατική Καταστροφή».

Η ήττα του 1922 μπορεί να συγκριθεί με αυτήν του 1453 και να θεωρηθεί ακόμα και μεγαλύτερη, γιατί μ’ αυτήν ξεριζώθηκε η από χιλιάδων ετών ελληνική παρουσία στην ιωνική γη.

Η Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος καθιερώθηκε με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων στις 24 Σεπτεμβρίου 1998 (ΦΕΚ Α 234 / 13.10.1998) και τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου.

Το παιχνίδι των αρχόντων του πλανήτη οδήγησε τον Ελληνισμό από την «Ιδέα της Μεγάλης Ελλάδας» στον ξεριζωμό και στην απόλυτη υποδούλωση, ακόμα και εντός του «απελευθερωμένου» χώρου που λέγεται σήμερα Ελλάδα.

ΣΜΥΡΝΗ, 28 Αυγούστου 1922: Εκείνη την Κυριακή καμμία εκκλησία δεν λειτούργησε...

ΣΜΥΡΝΗ, 28 Αυγούστου 1922: Εκείνη την Κυριακή καμμία εκκλησία δεν λειτούργησε...

Ένα αποπροσανατολισμένο τάγμα του Ελληνικού στρατού που προσπαθούσε να φθάσει στην ακτή, αποτελούμενο από 6.000 περίπου άνδρες, συγκρούστηκε με τον τουρκικό στρατό στο προάστιο Παράδεισος και μετά από μια ψευτομάχη, παραδόθηκε στους αντιπάλους. Αιχμαλωτίστηκαν όλοι, μαζί με κάποιους τελευταίους βραδυπορημένους Έλληνες στρατιώτες που εξαντλημένοι είχαν απομείνει στην Σμύρνη. Κάποιοι από αυτούς μπόρεσαν να μπουν σε Ελληνικά σπίτια, να ντυθούν με πολιτικά και να γλυτώσουν. Η Ελληνική στρατιωτική παρουσία στην χερσόνησο της Μικράς Ασίας τελείωνε…

Την ίδια ώρα, χιλιάδες έντρομοι Έλληνες και Αρμένιοι προσπαθούσαν να βρουν άσυλο σε εκκλησίες, προξενεία και ξένα ιδρύματα. Η Αρμένικη συνοικία το πρωί της Κυριακής, είναι ένα οστεοφυλάκιο. Σχεδόν κανένα σπίτι ή μαγαζί δεν έμεινε απαραβίαστο, οι περιουσίες είχαν εξανεμιστεί και τα λάφυρα μεταφέρονταν σε τεράστιες ποσότητες, φορτωμένα σε κάρα, ενώ κάρα φορτωμένα με πτώματα στέλνονταν στο εσωτερικό της χώρας.
Πτώματα κείτονταν παντού, ενώ συνεχίζονταν οι βιασμοί των γυναικών και οι παιδοκτονίες. Χιλιάδες Αρμένιοι προσπαθούν να βρουν καταφύγιο στην μητρόπολη του Αγίου Στεφάνου.

Ο G. Horton περιγράφει: Τα κομψά στρατιωτικά αποσπάσματα που είχαν εγγυηθεί την ασφάλεια και είχαν δημιουργήσει στους κατοίκους κάποια εμπιστοσύνη ότι ο τακτικός στρατός είχε αρχίσει να λειτουργεί και να προστατεύει τους πολίτες, είχαν τώρα ως βασική απασχόληση το κυνήγι και τον φόνο των Αρμενίων. Οι βιαιοπραγίες των πρώτων ημερών της τουρκικής κυριαρχίας είχαν ως κύριο στόχο την Αρμενική κοινότητα, αλλά δεν περιορίστηκαν σε αυτήν. Εξαπλώθηκαν στον Ελληνικό πληθυσμό και σε πολύ μικρότερη έκταση, σε οικογένειες και ιδιοκτησίες των Λεβαντίνων. Πυροβολισμοί, ουρλιαχτά γυναικών και πτώματα εξαπλώνονται πλέον σε όλη την Σμύρνη και τα ακριβά προάστια του Μπουρνόβα, του Παραδείσου, του Κορδελιού, του Μπουτζά… Οι ξένες δυνάμεις είχαν αποβιβάσει στην Σμύρνη μικρά στρατιωτικά αποσπάσματα για να φρουρούν η καθεμία αποκλειστικά και μόνο τα δικά της προξενεία, εκκλησιές, νοσοκομεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή ακόμα και οικίες επιφανών συμπολιτών τους, όχι πάντα με απόλυτη επιτυχία. Στο λιμάνι συνεχιζόταν πάντα η εναγώνια προσπάθεια των προσφύγων να βρουν ένα πλωτό μέσο για να απομακρυνθούν…

Το μεσημέρι, εισήλθε στην πόλη από την τουρκική συνοικία ο Μουσταφά Κεμάλ, με μια πομπή καλογυαλισμένων αυτοκινήτων, διακοσμημένων με κλάδους ελιάς, όπου τους υποδέχτηκε το ιππικό. Ήταν η στιγμή που ονειρευόταν για τρία ολόκληρα χρόνια. Η διανοούμενη Χαλιντέ Εντίπ, στέλεχος του Κεμάλ, ήταν μαγεμένη: «Με μια αστραπιαία κίνηση, δυο μακριές σειρές ιππέων τράβηξαν τα σπαθιά τους από τις θήκες και ο ήλιος άστραφτε πάνω στο ατσάλι, καθώς μας προσπέρασαν καλπάζοντας στις δυο πλευρές μας».

Την ίδια ημέρα οι τουρκικές δυνάμεις απελευθέρωσαν την Προύσα. Όταν τα νέα έφτασαν στην Άγκυρα, αφαιρέθηκε η μαύρη ταινία από το βήμα της Εθνοσυνέλευσης. Η περίοδος πένθους της νέας Τουρκίας είχε, συμβολικά τουλάχιστον, τελειώσει.

Η πρώτη κίνηση του Κεμάλ ήταν να εγκαταστήσει στην πόλη τουρκική διοίκηση, με φρούραρχο τον αρχιστράτηγο Νουρεντίν πασά, άνθρωπο σκληρό, αδίστακτο και φιλόδοξο, ο οποίος έτρεφε άσβεστο μίσος για τους ξένους. Οι σκεπτόμενοι ανησύχησαν για αυτή την επιλογή. Ο Νουρεντίν πασάς, όμως, εγγυήθηκε την ασφάλεια της πόλης, λέγοντας ότι όλοι θα συνεχίσουν την ζωή και τις δουλειές τους, όπως πριν. Οι κάτοικοι της Σμύρνης ήλπιζαν ότι η βία θα σταματούσε, αλλά δεν γνώριζαν ότι ο Κεμάλ είχε ήδη στείλει τηλεγράφημα στην Κοινωνία των Εθνών, προειδοποιώντας ότι επειδή τα πνεύματα του τουρκικού πληθυσμού είναι εξημμένα, η κυβέρνηση της Άγκυρας δεν θα είναι υπεύθυνη για τυχόν σφαγές...

ΣΜΥΡΝΗ, 27 Αυγούστου 1922: Κεμάλ: "Κάθε στρατιώτης είναι υποχρεωμένος να σκοτώσει τέσσαρας-πέντε Έλληνες υπέρ του μεγαλείου της πατρίδος μας...

ΣΜΥΡΝΗ, 27 Αυγούστου 1922: Κεμάλ: "Κάθε στρατιώτης είναι υποχρεωμένος να σκοτώσει τέσσαρας-πέντε Έλληνες υπέρ του μεγαλείου της πατρίδος μας..." (φωτογραφίες)

«Πήχτρα ο κόσμος κι άλλοι χιλιάδες, πάνω σε μαούνες αραδιασμένες πλάι στο μουράγιο…
Προσφυγιά που είχε κατέβει ποδαρόδρομο από το εσωτερικό, για να γλιτώσει…
Άντρες, γέροι, γριές και γυναικόπαιδα, που είχανε παρατήσει τα καλά τους και ξεμείνανε στον δρόμο και τώρα εκεί μεροβραδιάζονταν, εκεί πλαγιάζανε, άλλος μ’ ένα χράμι, που ’φερε μαζί του, άλλος μ’ ένα πάπλωμα ή με μια μπατανία. Χείλια τρεμοσαλεύανε απ’ το παραμιλητό. Μάτια γουρλωμένα, που αγναντεύανε την Δευτέρα Παρουσία, την συντέλεια του κόσμου…».

Έτσι αποτύπωνε την καταστροφή ο Κοσμάς Πολίτης στο έργο του «Τελευταίες ώρες της Σμύρνης», ενώ η γιαγιά μου, οκτάχρονο κοριτσάκι τότε, δεμένο με σχοινί από το ζωνάρι της μάνας μαζί με τα τέσσερα αδέλφια της, κλαίγοντας παρακαλούσε: «Μαμά, μην καούμε, να πνιγούμε».
Και το ’λεγε αυτό, γιατί στο «εσωτερικό» έβλεπε τις πύρινες γλώσσες να καίνε την πόλη ολόκληρη, την ώρα που στο λιμάνι οι δυστυχισμένοι, προσπαθώντας να πιαστούν από τις κουπαστές των συμμαχικών πλοίων, κατέληγαν στην θάλασσα, γιατί οι Σύμμαχοι τρύπαγαν με ξιφολόγχες τα χέρια τους, τα δάχτυλά τους, για να μην σκαρφαλώσουν στα καράβια, που ήταν γεμάτα από απελπισμένα σώματα, από παραδομένες στ’ άδικο πεπρωμένο τους ψυχές…

Τούρκοι κι Έλληνες στην ίδια πόλη, στην ίδια γειτονιά – Σμύρνη, Πισιδία, Μαινεμένη, Μαγνησία κι αλλού – ζούσαν αρμονικά, απλοί άνθρωποι που δεν είχαν να μοιράσουν τίποτα μεταξύ τους, εκτός από μια κιμαδόπιτα ή μερικά ισλί μελωμένα, άνθρωποι καθημερινοί που δεν γνώριζαν από οικονομικά συμφέροντα, πολιτικές επιδιώξεις ή εδαφικές διεκδικήσεις, που σκορπούσαν το χαμόγελό τους, που άνοιγαν το σπιτικό τους κι έμπαινε ο Τούρκος γείτονας για το προξενιό της κόρης του με το παλληκαρόπουλο του Κωνσταντή-αφέντη, που μοιράζονταν χαρές και λύπες, που ξεκινούσαν τη δουλειά με μια προσευχή στο Χριστό ή στον Αλλάχ και τιμούσαν την ζωή, επειδή απλώς την ζούσαν…

Η συνύπαρξη, όμως, δύο διαφορετικών λαών στο ίδιο έδαφος δεν έβρισκε σύμφωνο τον Κεμάλ, που κατέστρωνε νεωτεριστικά σχέδια για την διαμόρφωση της νέας Τουρκίας.

Το δυναμικό Ελληνικό στοιχείο της Μικρασίας, το οποίο μάλιστα ενισχύθηκε σημαντικά μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού στην Σμύρνη, ερχόταν σε αντίθεση με το πνεύμα που επικρατούσε μεταξύ των οπαδών του. Ο Κεμάλ ήθελε ανεξάρτητο τουρκικό έθνος, που θα ζούσε μέσα στα εθνικά του σύνορα κι αυτό θα το κατάφερνε μόνο με διεξαγωγή πολέμου.

Στις 27 Αυγούστου 1922, ημέρα Σάββατο και ενώ την Σμύρνη την έχουν εγκαταλείψει και τα τελευταία Ελληνικά στρατεύματα, περίπου 400 άτακτοι Τούρκοι «τσέτες» ιππείς υπό τον Κίορ Μπεχλιβάν εισέρχονται στην πόλη για να τους ακολουθήσει τις εσπερινές ώρες ισχυρή δύναμη τουρκικού πεζικού υπό τον Τούρκο στρατηγό Νουρεντίν πασά.

Με την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων στην Σμύρνη άρχισαν αμέσως οι διώξεις και οι βιαιοπραγίες κατά των ανυπεράσπιστων και άοπλων Ελλήνων και Αρμενίων κατοίκων της πόλης.

Ανάμεσα στους σφαγιασθέντες ήταν και ο εθνομάρτυρας μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (κατά κόσμον Χρυσόστομος Καλαφάτης , 1867-1922), ο οποίος παρά τις πιέσεις που του ασκήθηκαν, αρνήθηκε να εγκαταλείψει προηγουμένως την πόλη και το ποίμνιό του για να βρει φρικτό θάνατο από τον τουρκικό όχλο, στον οποίο τον παρέδωσε ο Νουρεντίν πασάς το βράδυ της 27ης Αυγούστου.
Προηγουμένως ο ίδιος ο Κεμάλ είχε στείλει μήνυμα στον ηρωϊκό μητροπολίτη με το οποίο τον διαβεβαίωνε να μην ανησυχεί και να μην απομακρυνθεί από την πόλη γιατί δεν κινδύνευε η ζωή του!

Η σφαγή των Ελλήνων της Σμύρνης είχε προγραμματιστεί συστηματικά από τον Τούρκο στρατηγό Νουρεντίν πασά ο οποίος ενεργώντας κατ΄ εντολή του Κεμάλ κοινοποίησε στα τουρκικά στρατεύματα ειδική κατεπείγουσα διαταγή όπου αναφέρονταν τα εξής:
"Συμφώνως προς την έγγραφον εντολήν, την οποίαν έλαβον παρά της κεντρικής Διευθύνσεως, λόγω της εκ των σημερινών παριστάσεων ανάγκης, το Ελληνικόν ΄Εθνος ενδέχεται να δείξει σημεία περισσού φανατισμού. Κατ΄ακολουθίαν, ένεκα παραμικράς τάσεως, κάθε στρατιώτης οφείλει να εκτελέση το καθήκον του, της ομαδικής δολοφονίας αυτών των ανθρώπων. Τούτο διατάσσει η πατρίς, όθεν δεν πρέπει να παραμελήσετε να πράξετε το καθήκον σας! Κάθε στρατιώτης είναι υποχρεωμένος να σκοτώσει τέσσαρας-πέντε ΄Ελληνες υπέρ του μεγαλείου της πατρίδος μας..."

Οι σύμμαχοί μας, που διατηρούσαν στρατό και στόλο στην περιοχή των Στενών, δεν κινήθηκαν να βοηθήσουν! Δεν περιγράφεται η συμφορά... 700.000 νεκροί, 1.500.000 πρόσφυγες. Χιλιάδες άμαχοι Έλληνες σφαγιάσθηκαν, στρατιώτες και άοπλοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων. Ο θρήνος απλώθηκε παντού.

Κι αν οι Κεμαλικοί εξόντωσαν όλο το Ελληνικό στοιχείο και κατέστρεψαν σε λίγο χρόνο τα δημιουργήματα τόσων αιώνων, δεν κατάφεραν να απαλείψουν τα ανεξίτηλα σημάδια που άφησε εκεί το Ελληνικό πνεύμα!”

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Ἡ ἀπόβαση τοῦ Κεμὰλ στὴ Σαμψούντα -Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου [19 Μαΐου 1919]

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων θεωρεῖται μιὰ ἀπὸ τίς πρῶτες σύγχρονες γενοκτονίες.

Ἡ γενοκτονία ἦταν ἕνα προμελετημένο ἔγκλημα, τὸ ὁποῖο ἡ κυβέρνηση τῶν Νεότουρκων ἔφερε σὲ πέρας μὲ συστηματικότητα. Οἱ μέθοδοι ποὺ χρησιμοποίησε ἦταν ὁ ξεριζωμός, ἡ ἐξάντληση στὶς κακουχίες, τὰ βασανιστήρια, ἡ πεῖνα καὶ ἡ δίψα, καὶ τὰ στρατόπεδα θανάτου στὴν ἔρημο.

Ἕνα ἐκλεκτὸ τμῆμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ ζοῦσε στὰ βόρεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου, μετὰ τὴ διάλυση τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ ἅλωση τῆς Τραπεζοῦντας τὸ 1461 ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανὲς δὲν τοὺς ἀλλοίωσε τὸ φρόνημα καὶ τὴν ἑλληνική τους συνείδηση, παρότι ζοῦσαν ἀποκομμένοι ἀπὸ τὸν ἐθνικὸ κορμό. Μπορεῖ νὰ ἀποτελοῦσαν μειονότητα -τὸ 40% τοῦ πληθυσμοῦ, ἀλλὰ γρήγορα κυριάρχησαν στὴν οἰκονομικὴ ζωὴ τῆς περιοχῆς, ζῶντας κυρίως στὰ ἀστικὰ κέντρα.

Ἡ οἰκονομική τους ἀνάκαμψη συνδυάστηκε μὲ τὴ δημογραφικὴ καὶ τὴν πνευματική τους ἄνοδο. Τὸ 1865 οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἀνέρχονταν σὲ 265.000 ψυχές, τὸ 1880 σὲ 330.000 καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα ἄγγιζαν τίς 700.000. Τὸ 1860 ὑπῆρχαν 100 σχολεῖα στὸν Πόντο, ἐνῶ τὸ 1919 ὑπολογίζονται σὲ 1401, ἀνάμεσά τους καὶ τὸ περίφημο Φροντιστήριο τῆς Τραπεζοῦντας. Ἐκτὸς ἀπὸ σχολεῖα διέθεταν τυπογραφεῖα, περιοδικά, ἐφημερίδες, λέσχες καὶ θέατρα, ποὺ τόνιζαν τὸ ὑψηλό τους πνευματικὸ ἐπίπεδο.

Τὸ 1908 ἦταν μιὰ χρονιά - ὁρόσημο γιὰ τοὺς λαοὺς τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Τὴ χρονιὰ αὐτὴ ἐκδηλώθηκε καὶ ἐπικράτησε τὸ κίνημα τῶν Νεότουρκων, ποὺ ἔθεσε στὸν περιθώριο τὸν Σουλτᾶνο. Πολλὲς ἦταν οἱ ἐλπίδες ποὺ ἐπενδύθηκαν στοὺς νεαροὺς στρατιωτικοὺς γιὰ μεταρρυθμίσεις στὸ ἐσωτερικὸ τῆς θνήσκουσας Αὐτοκρατορίας.

Σύντομα, ὅμως, οἱ ἐλπίδες τους διαψεύστηκαν. Οἱ Νεότουρκοι ἔδειξαν τὸ σκληρὸ ἐθνικιστικό τους πρόσωπο, ἐκπονῶντας ἕνα σχέδιο διωγμοῦ τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν καὶ ἐκτουρκισμοῦ τῆς περιοχῆς, ἐπωφελούμενοι τῆς ἐμπλοκῆς τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν στὸ Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος, ἀπασχολημένο μὲ τὸ «Κρητικὸ Ζήτημα», δὲν εἶχε τὴ διάθεση νὰ ἀνοίξει ἕνα ἀκόμη μέτωπο μὲ τὴν Τουρκία.

Οἱ Τοῦρκοι μὲ πρόσχημα τὴν «ἀσφάλεια τοῦ κράτους» ἐκτοπίζουν ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ στὴν ἀφιλόξενη μικρασιατικὴ ἐνδοχώρα, μέσῳ τῶν λεγόμενων «ταγμάτων ἐργασίας» («Ἀμελὲ Ταμπουροῦ»). Στὰ «Τάγματα Ἐργασίας» ἀναγκάζονταν νὰ ὑπηρετοῦν οἱ ἄνδρες ποὺ δὲν κατατάσσονταν στὸ στρατό. Δούλευαν σὲ λατομεῖα, ὀρυχεῖα καὶ στὴ διάνοιξη δρόμων, κάτω ἀπὸ ἐξοντωτικὲς συνθῆκες. Οἱ περισσότεροι πέθαιναν ἀπὸ πεῖνα, κακουχίες καὶ ἀρρώστιες.

Ἀντιδρῶντας στὴν καταπίεση τῶν Τούρκων, τίς δολοφονίες, τίς ἐξορίες καὶ τίς πυρπολήσεις τῶν χωριῶν τους, οἱ Ἑλληνοπόντιοι, ὅπως καὶ οἱ Ἀρμένιοι, ἀνέβηκαν ἀντάρτες στὰ βουνὰ γιὰ νὰ περισώσουν ὅ,τι ἦταν δυνατόν. Μετὰ τὴ Γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων τὸ 1916, οἱ τοῦρκοι ἐθνικιστὲς ὑπὸ τὸν Μουσταφὰ Κεμὰλ εἶχαν πλέον ὅλο τὸ πεδίο ἀνοιχτὸ μπροστά τους γιὰ νὰ ἐξολοθρεύσουν τοὺς Ἑλληνοπόντιους. Ὅ,τι δὲν κατάφερε ὁ Σουλτᾶνος σὲ 5 αἰῶνες τὸ πέτυχε ὁ Κεμὰλ σὲ 5 χρόνια!

Τὸ 1919 οἱ Ἕλληνες μαζὶ μὲ τοὺς Ἀρμένιους καὶ τὴν πρόσκαιρη ὑποστήριξη τῆς κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν νὰ δημιουργήσουν ἕνα αὐτόνομο ἑλληνοαρμενικὸ κράτος. Τὸ σχέδιο αὐτὸ ματαιώθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἐκμεταλλεύθηκαν τὸ γεγονὸς γιὰ νὰ προχωρήσουν στὴν «τελικὴ λύση».

Στὶς 19 Μαΐου 1919 ὁ Μουσταφὰ Κεμὰλ ἀποβιβάζεται στὴ Σαμψούντα γιὰ νὰ ξεκινήσει τὴ δεύτερη καὶ πιὸ ἄγρια φάση τῆς Ποντιακῆς Γενοκτονίας, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τῶν γερμανῶν καὶ σοβιετικῶν συμβούλων του. Μέχρι τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ τὸ 1922 οἱ Ἑλληνοπόντιοι ποὺ ἔχασαν τὴ ζωή τους ξεπέρασαν τοὺς 200.000, ἐνῶ κάποιοι ἱστορικοὶ ἀνεβάζουν τὸν ἀριθμό τους στὶς 350.000.

Ὅσοι γλίτωσαν ἀπὸ τὸ τουρκικὸ σπαθὶ κατέφυγαν ὡς πρόσφυγες στὴ Νότια Ρωσία, ἐνῶ γύρῳ,γύρω στὶς 400.000 ἦλθαν στὴν Ἑλλάδα. Μὲ τίς γνώσεις καὶ τὸ ἔργο τους συνεισέφεραν τὰ μέγιστα στὴν ἀνόρθωση τοῦ καθημαγμένου ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἑλληνικοῦ κράτους καὶ ἄλλαξαν τίς πληθυσμιακὲς ἰσορροπίες στὴ Βόρειο Ἑλλάδα.

Μὲ ἀρκετή, ὁμολογουμένως, καθυστέρηση, ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων ψήφισε ὁμόφωνα στὶς 24 Φεβρουαρίου 1994 τὴν ἀνακήρυξη τῆς 19ης Μαΐου ὡς Ἡμέρα Μνήμης γιὰ τὴ Γενοκτονία τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ.

H ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ (Full Documentary)

19 Μαΐου - Ἡμέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ἑλλήνων του Πόντου

15 Μαίου 1911: Σαν σήμερα το ΠΝ παραλαμβάνει το θωρηκτό "Αβέρωφ" (video)

1ο θωρηκτό «Αβέρωφ» είναι ένα πλοίο-θρύλος του Πολεμικού μας Ναυτικού.


Οι επιτυχίες του στο Αιγαίο του χάρισαν αμέσως τον χαρακτηρισμό «το τυχερό πλοίο», ενώ έγινε ο φόβος και ο τρόμος του τουρκικού στόλου.


Κατασκευάσθηκε στα ναυπηγεία του Λιβόρνο της Ιταλίας, καθελκύστηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1910 (12 Μαρτίου 1910 με το νέο ημερολόγιο) και παραδόθηκε στη χώρα μας στις 15 Μαΐου 1911. Την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου κατέπλευσε στο Φάληρο κι έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τον ελληνικό λαό.


Κόστισε συνολικά 25.000.000 χρυσές Ελληνικές δραχμές. Το 1/3 της τιμής του κατέβαλε ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ και τα 2/3 το Ελληνικό δημόσιο με εξωτερικό δανεισμό.


Το «Αβέρωφ» ήταν από τα πιο σύγχρονα πολεμικά της εποχής του. Ατμοκίνητο, έπλεε με ταχύτητα 23 κόμβων και είχε πλήρωμα 20 αξιωματικών και 670 ναυτών. Αμέσως έγινε η ναυαρχίδα του απηρχαιωμένου ελληνικού στόλου.


Σε επιχειρησιακό επίπεδο άλλαξε τις ισορροπίες στο Αιγαίο. Με κυβερνήτη τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη ηγήθηκε των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13. Οι νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου κατά του τουρκικού στόλου διέλυσε τις προσδοκίες του Σουλτάνου και της Υψηλής Πύλης για τον έλεγχο του Αιγαίου.


Τον Οκτώβριο του 1918 το «Αβέρωφ» ύψωσε την ελληνική σημαία στην Κωνσταντινούπολη, καθώς η χώρα μας ήταν μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το «Αβέρωφ» συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία, μεταφέροντας στρατεύματα και παραλαμβάνοντας τους πρόσφυγες μετά την Καταστροφή.


Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και «γερασμένο» το «Αβέρωφ» συμμετείχε σε νηοπομπές στον Ινδικό Ωκεανό. Το εύδρομο καταδρομικό, που συνδέθηκε άρρηκτα με τον ναύαρχο Κουντουριώτη και την πολιτική πίστη του Ελευθερίου Βενιζέλου στη ναυτική ισχύ της Ελλάδας, παροπλίσθηκε το 1951. Σήμερα είναι πλωτό μουσείο και ναυλοχεί στο Φάληρο.

"Θωρηκτό Γ. ΑΒΕΡΩΦ"

Ο "ΑΒΕΡΩΦ" είναι το ενδοξότερο πλοίο της νεώτερης ελληνικής ναυτικής ιστορίας.Κατασκευάσθηκε στα ναυπηγείο Orlando του Λιβόρνο, καθελκύσθηκε στις 12 Μαρτίου ...