Οἱ Ἕλληνες τοῦ Εἰκοσιένα [Μπάυρον, Ἀθήνα 1973]Περαιτέρω, με το ὲν λόγω σύγγραμμα ἀσχολήθηκε ἕνας σημαντικότατος λόγιος, ἰστοριοδίφης καί ἄλλα πολλά, ὁ Κώστας Καιροφύλας (1881-1961), ὁ ὁποῖος το 1931 ἐξέδωσε το δικό τοῦ σχετικό βιβλίο «Οἱ Ἕλληνες τοῦ Εἰκοσιένα» [Ι. Ν. Σιδέρης]. Τό βιβλίο αύτό ἀποτελεῖ, οὐσιαστικὰ, μία περίληψη τοῦ συγγράμματος τοῦ Πέκκιο καί μία ἐπανατύπωσή τοῦ (τοῦ βιβλίου τοῦ Καιροφύλα ἐννοοῦμε) ἀπὸ το 1973, στίς ἐκδόσεις Μπάυρον, θὰ ἀποτελέσει τήν πηγή ὅλων ἐκείνων, ποῦ θὰ μεταφέρουμε στὴ συνέχεια.
Αἱ Ἀνοίγουμε ἐδῶ μία μικρή παρένθεση καί νά ποῦμε πῶς ὁ Κώστας Καιροφύλας, ποῦ εἶχε καί μία σκοτεινή πλευρά σαν λόγιος, λογοτέχνης κ.λπ., ἀφοῦ εἶχε στηρίξει ἔμπρακτα τον ἰταλικό φασισμό (ὑπήρξε συνεργάτης τῆς ἐφημερίδας τῆς «νέας τάξεως» Κουαδρίβιο, ποῦ τυπωνόταν ἐπὶ κατοχῆς, μεταξύ 1941-1943, καί ποῦ ἀποτελοῦσε μίαν ἑλληνική ἔκδοση τοῦ ἰταλικοῦ φασιστικοῦ φύλλου Il Tevere, δηλ. Ὁ Τίβερη) μένει στὴν ἱστορία γιά πολλά ἄλλα θέματα, ἀλλὰ βασικά γιά τοῦτο
Ὁ Ζακύνθιος λογοτέχνης καί ἰστοριοδίφης ὑπήρξε ὁ σημαντικότερος μελετητής τοῦ έργου τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ (μάλιστα εἶχε παντρευτεῖ ἀνεψιά τοῦ Δημήτρη Σολωμοῦ, ἀδελφοῦ τοῦ Διονυσίου καί ἄρα εἶχε πρόσβαση σὲ οἰκογενειακά ἀρχεῖα κ.λπ.). Ἀνάμεσα σὲ ἄλλα ὀφείλουμε στον Καιροφύλα τή δημοσίευση τοῦ περίφημου έργου τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ «Ἡ Γυναῖκα τῆς Ζάκυθος», ποῦ παρέμενε στὰ ἀζήτητα γιά σχεδὸν ἕναν αἰώνα, στό βιβλίο τοῦ «Σολωμοῦ Ἀνέκδοτα Ἔργα» [Ἐκδόσεις Στοχαστή, 1927].
Πᾶμε, ὅμως, στὰ τοῦ '21...Νὰ προσθέσω μόνον τοῦτο. Οἱ λιγοστές ἀφηγήσεις τοῦ Κώστα Καιροφύλα ἔχουν μεταφερθεῖ στὴ γλώσσα στὴν ὁποίαν τίς ἔγραψε, ἑνῶ τα λόγια τοῦ Ἰωσὴφ Πέκκιο ἔχουν μεταφερθεῖ στὴ δική μας καθομιλουμένη. Ἐπιτρέψτε μου καί κυρίως συγχωρεῖστε μου αὐτή τὴν ἀτασθαλία.
Ὁ Καραϊσκάκης ἦταν κλέφτης στό ἐπάγγελμα, πρίν ἀπὸ τήν ἐπανάσταση Εἶναι μετρίου ἀναστήματος, μὲ ἰσχνό πρόσωπο, μὲ τήν τσαχπινιά ζωγραφισμένη στὴ μορφή του, ἕτοιμος πάντα γιά ν' ἀπαντήσει
Ναύπλιο «Δρόμοι στενοί, σπίτια καταρρέοντα, ἀτμόσφαιρα βαριά καί πλημμυρισμένη ἀπὸ βρωμερές ἀναθυμιάσεις καταθλίβουν τον ταξιδιώτη. Τὰ σκουπίδια εἶναι τόσα, ὥστε θὰ ἦταν ἡράκλειο ἔργο η μετακίνησή τους. Αὐτή εἶναι μία ἀπὸ τις αἰτίες, ἐξαιτίας τῶν ὁποίων κυριάρχησε τήν προηγούμενη χρονιὰ ἐπιδημικός πυρετὸς σχεδὸν θανατηφόρος. Ἀποβιβάστηκα πρίν ἀπὸ λίγο, μόλις ἔχει παύσει ὁ πυρετὸς, καί βλέπω ὅλα αὐτά τα χλωμά πρόσωπά τῶν παθόντων στό δρόμο...
Οἱ διασκεδάσεις αὑτῆς τῆς πρωτεύουσας ἀποτελοῦνται ἀπὸ μερικά ἄκομψα καφενεία καί σαραβαλιασμένα μπιλιάρδα, ἀπὸ ἔνα βραδινό περίπατο σε μία μικρή πλατεῖα σκιαζόμενη στὴ μέση ἀπὸ φιλόξενο μεγαλοπρεπῆ πλάτανο, καί ἀπὸ τήν περιέργεια τήν τροφοδοτούμενη ἀνά πᾶσα στιγμή ἀπὸ εἰδήσεις καί ἀνέκδοτα Οἱ γυναῖκες εἶναι ἀόρατες, διότι οι ἄντρες δὲν τίς ἀφήνουν νά παρουσιάζονται.
Ὁ ἀριθμὸς τῶν κατοίκων δέν εἶναι σταθερὸς, ἀλλὰ ποικίλει. Ἀνέρχονται περίπου σὲ 15 χιλιάδες. Θὰ μπορούσε κάποιος νὰ πεῖ ὅτι, σέ ὅμοια ἔκταση, εἶναι ἡ πιό πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσα τοῦ κόσμου. Διότι τα σπίτια εἶναι τόσο λίγα καί ὁ πληθυσμὸς τόσο πυκνός, ὥστε σὲ κάθε δωμάτιο κατοικοῦν 3-4 πρόσωπά(...)
Τὸ οἴκημα τῆς Κυβέρνησης δέν ἀνήκει σὲ καμία ἀρχιτεκτονικὴ. Καθώς ἀνεβαίνεις μία πρόχειρη σκάλα, βρίσκεις τα μέλη της Κυβέρνησης καθισμένα καταγῆς, ἐπάνω σέ προσκέφαλα, τα ὁποία σχηματίζουν γύρω ἀπὸ το δωμάτιο ἔνα εἶδος σοφά. Η ἐνδυμασία, ἡ στάση καί ἡ σοβαρή ἀκινησίᾳ τῶν προσώπων μέ ἔκαναν νὰ πιστεύω, κατ' ἀρχάς, ὅτι ἤμουν μπροστά στό τουρκικό Διβάνι (σ.σ. αἴθουσα συνεδριάσεων).
Ὁ ἀντιπρόεδρο Μπότασης, ἀπὸ τίς Σπέτσες, καθόταν μέ τα πόδια σταυρωμένα, παίζοντας το κομπολόι του. Τὰ ἄλλα μέλη, μέ ἐνδυμασία μεταξύ ἑλληνικῆς καί τουρκικῆς, ὴ κάπνιζαν ὴ ἔπαιζαν μέ το κομπολόι τους. Ὁ πρόεδρος καί ὁ γραμματέας τῆς Κυβέρνησης ἀπουσιάζουν στό Ναβαρίνο Ὁ Μπότασης εἶναι πλούσιος ἔμπορος τῶν Σπετσών, ἴσως ὁ πλουσιότερος. Εἶναι γέρος, ἀκμαῖος καί μιλάει μόνο ἑλληνικά Ὁ Μαυρομιχάλης μιλάει κι αὐτός μόνο ἑλληνικά, πολύ λίγο καταλαβαίνει ἀπὸ διοίκηση, ἀλλὰ ἔχει στό πρόσωπό του χαραγμένη εὐγένεια – ἕναν χαρακτῆρα ποῦ δέν ἀπατᾶ ποτέ.
Τέλος ὁ Κωλέτης εἶναι ἕνας κομματάρχης ὁ ὁποῖος διαθέτει φυσική ἐξυπνάδα καί εὐρωπαϊκή μόρφωση. Κατάγεται ἀπὸ τὴν Ἤπειρο καί ἦταν, ἀπὸ νεαρής ἡλικίας, ὁ ἀγαπητός τοῦ Αλή πασᾶ, ὁ ὁποῖος τον ἔστειλε μέ ἔξοδα τοῦ νὰ σπουδάσει στήν Πίζα – κατόπιν, δὲ, ἔγινε γιατρός τοῦ γιοῦ τοῦ Μουχτάρ. Μιλάει καί γράφει καλά τὴν ἰταλική. Φορά ἐνδυμασία τουρκική μᾶλλον, παρά ἑλληνική Κάτω ἀπὸ τὴν τουρκική σοβαρότητα καί ἀταραξία, διαφαίνεται στό πρόσωπό τοῦ ἡ ἑλληνική ζωτικότητα καί πονηριά. Ἀπὸ τὴν ὑπεροπτική στάση τοῦ ὁ καθένας ἀντιλαμβάνεται ὅτι ἀνατράφηκε στό σαράι ἀνατολίτη Δεσπότη».
Κώστας Καιροφύλας
Ἄργος«Εἶναι μία πόλη, ποῦ ἔχει το πολύ δέκα χιλιάδες κατοίκους, μέ δρόμους φαρδιούς, εὐθεῖς, μέ σπίτια κατά το πλεῖστον ξύλινα, μέ στοές ξύλινες ἐπίσης Κατά τὴν Ἐπανάσταση πρῶτοι οι Τοῦρκοι καί ἔπειτά οι Ἕλληνες συνέβαλαν στό νὰ τὴν καταστρέψουν. Τώρα ἀναγεννιέται ἀπὸ τα ἐρείπιά τῆς».
Τρίπολη Τό σπίτι τοῦ Ὑπουργοῦ τῶν Ἐσωτερικῶν... «εἶναι ἔνα ἀπὸ τα λίγα τούρκικα σπίτια τῆς Τρίπολης ποῦ ἔμειναν ἄθικτα ἀπὸ τὴν μανία καί τὴν ἐκδίκηση τῶν Ἑλλήνων.
Κοιτάζοντάς γύρω εἶδα, ἐδῶ κι ἐκεῖ, σωρούς ἐρειπίων Τό σαράϊ, το μέγαρο τοῦ πασᾶ, ὁ ὁποῖος ἔμεινε προηγουμένως στήν Τρίπολη, πρωτεύουσα τοῦ Μωριᾶ, ἔχει καταστραφεῖ ἐκ θεμελίων μαζί μέ το χαρέμι, τα λουτρά καί το τζαμί, τα ὁποία περιλαμβάνονταν στον εὐρὺ τοῦ περίβολο. Οὔτε τα τουρκικά νεκροταφεῖα διέφυγαν ἀπὸ τὴν ἐκδίκηση τῶν Ἑλλήνων
ἀλλὰ καί ἡ Τρίπολη ἀρχίζει πάλι νὰ κατοικεῖται καί νὰ ἀναγεννιέται. Ἀπὸ 35 χιλιάδες κατοίκους ἀπέμειναν μόνο 15 χιλιάδες. Μέ χίλια δολλάρια μπορεῖ κανείς ν' ἀγοράσει, στήν Τρίπολη, ἔνα σπίτι μέ κῆπο.(...)
Στὴν Τρίπολη δέν ὑπάρχουν ἀκόμη καμπάνες, γιά νὰ καλοῦν τοῦς πιστούς στήν ἐκκλησία Μετά ἀπὸ τέσσερα χρόνια ἐλευθερίας, στήν Τρίπολη γίνεται ἀκόμη χρήση ἑνός σίδερου, κρεμασμένου στήν πύλη τῆς πόλης (ὁ τοῦρκικος δεσποτισμός δέν ἐπέτρεπε τὴ χρήση καμπανῶν), πάνω στό ὁποῖο χτυπᾶνε μέ μία πέτρα, καί στον ἥχο κεῖνον οι Χριστιανοί, σαν τίς μέλισσες, συγκεντρώνονται στὴ γειτονική ἐκκλησία».
Γεώργιος Καραϊσκάκης«(...) Ἡπειρώτης, γεννημένος στήν Ἄρτα. Κατοικεῖ σέ πολύ ταπεινό σπίτι ἔξω ἀπὸ τὴν πύλη τοῦ Ἄργους Ἦταν καθισμένος πάνω σ' ἔνα χαλί μεγαλόπρεπα ντυμένος καί μέ χρυσά καί ἀργυρᾶ κεντήματα. κοντά τοῦ, στον τοῖχο, ἦταν κρεμασμένο το τουφέκι τοῦ, γεμᾶτο ἀπὸ ἀργυρᾶ ἀραβουργήματα. Τό δωμάτιο ἦταν γεμᾶτο ἀπὸ στρατιῶτες, ἀπὸ τοῦς ὁποίους ἔνα ἀπόσπασμα δέν ἐγκατέλειπε ποτέ τον ἀρχηγό τοῦ, ἀκολουθώντας τον παντοῦ Ὁ Καραϊσκάκης ἦταν Κλέφτης στό ἐπάγγελμα, πρίν ἀπὸ τὴν ἐπανάσταση Εἶναι μετρίου ἀναστήματος, μέ ἰσχνό πρόσωπο, μέ τὴν τσαχπινιά ζωγραφισμένη στὴ μορφή τοῦ, ἕτοιμος πάντα γιά ν' ἀπαντήσει».
Κώστας Καιροφύλας: Οι Έλληνες του Εικοσιένα [Ι.Ν. Σιδέρης, Αθήναι 1931] Πηγή: Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
Κόμητος Giuseppe Pecchio: Η Ελλάς κατά το Έαρ του 1825 [Τυπογραφείον “Φοίνικος” Λ. Χαλούλου, Εν Αθήναις 1885] Πηγή: Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
βιβλιοθήκη τῆς Ἑλλάδος Ρουμελιῶτες - Σουλιῶτες «Νόμιζα πάντοτε ὅτι οι Ἰταλοί ζωγράφοι, ὅταν παριστάνουν τα γεγονότα τῆς Ρωμαϊκής ἱστορίας, ὑπερβάλλουν στό χρῶμα καί το σχῆμα τῶν Ρωμαίων στρατιωτῶν Τὰ ἀγριωπά εκεῖνα πρόσωπά, τα ἀθλητικά εκεῖνα μέλη, τα μαυρισμένα ἐκεῖνα σώματα, μου φαίνονταν ἀφύσικα ἀλλὰ, ἀφότου εἶδα τοῦς Ρουμελιῶτες καί τοῦς Σουλιῶτες, πιστεύω ὅτι στίς εἰκόνες αὐτές δέν ὑπάρχει τίποτε το μη φυσικό.
Οἱ Ρουμελιῶτες καί οι Σουλιῶτεςεἶναι ἡ ὡραιότερη καί πιὸ ρωμαλέα ράτσα απ' ὄσες ἔχω δεῖ Τὰ σώματά τοῦς, πάντοτε ἐκτεθειμένα στον ἥλιο, ἔχουν πράγματι το χρῶμα τοῦ μπρούτζου. Τό στήθος τοῦς εἶναι πλατὺ σαν θώρακα. Η φύση, δε, τοῦς ἔχει προικίσει μέ πλούσια μαλλιά, τα ὁποία εἶναι λυτά καί πυκνὰ Θά ἦταν ὡραιότερη ἡ κόμμωσή τοῦς, ἄν δέν συνήθιζαν νὰ ξυρίζουν τα μαλλιά στοὺς κροτάφους. Οἱ Ἕλληνες ἐκτιμοῦσαν πάντοτε τα πυκνὰ μαλλιά. Οἱ περισσότεροι απ' αὐτοὺς γεννιοῦνται καί πεθαίνουν στρατιῶτες».
Ἀλέξανδρος Μαυροκορδᾶτος «Η μορφή τοῦ μοῦ φάνηκε πολύ ὡραιότερη καί ζωηρότερη απ' ό,τι τὴν παρίσταναν οι εἰκόνες τοῦ, οι ὁποῖες πουλιοῦνται στό Λονδῖνο Ντύνεται εὐρωπαϊκά. Ὅταν τον εἶδα γιά πρώτη φορά στήν Καλαμάτα ἦταν κακοντυμένος, κουρελιασμένος σχεδὸν, ἀπὸ ἐπίδειξη μᾶλλον παρά ἀπὸ ἀνάγκη Μιλάει μέ πολλή κομψότητα καί εὐκολία τα Γαλλικά. Η συνομιλία μαζί τοῦ εἶναι εὐχάριστη, γελαστή καί ἀλατισμένη. Ἔχει ἑτοιμότητα στίς ἀπαντήσεις».
Γεώργιος Κουντουριώτης«Κομψά ντυμένος μέ τη νησιώτικη φορεσιά τοῦ καθόταν τουρκιστί σ' ἔνα σοφά, μετρῶντας το κομπολόι τοῦ Δέν μιλάει καμία ξένη γλώσσα, γι' αύτό ὅσες φορές τον εἶδα δέν είχα μαζί τοῦ παρά μια σύντομη καί ασήμαντη συνδιάλεξη.
Η οἰκογένειά Κουντουριώτη εἶναι ἀναμφίβολα ἡ πλουσιότερη τῆς Ὕδρας Η περιουσία τοῦ ἀνέρχεται σ' ἔνα ἑκατομμύριο τάλιρα. Στὴν ἀρχή τῆς Ἐπανάστασης, ἡ οἰκογένειά αὐτή συνετέλεσε στὴ διατήρηση τοῦ στόλου μέ σημαντικὰ ποσά χρημάτων. Η θυσία αὐτή καί ἡ φήμη τοῦ ὡς ἀκέραιου χαρακτῆρα ἀνύψωσαν τον Κουντουριώτη στήν ἀνώτατη θέση τῆς Κυβέρνησης. ἀλλὰ, ἔκτοτε, ἡ φήμη τοῦ διαρκῶς μειώνεται.
Ἐθεωρεῖτο, κατ' ἀρχάς, σαν χαρακτῆρας σταθερὸς, ἀλλὰ ἡ πείρα ἀπέδειξε ὅτι εἶναι μᾶλλον πείσμων παρά σταθερὸς Η ἀκεραιότητά τοῦ εἶναι ἄμεμπτη, παρότι τον κατηγορούν ὅτι μεροληπτεί ὑπέρ τῶν φίλων τοῦ καί τῶν Ὑδραῖων.
Η ἄτυχης ἔκβαση τῆς στρατιωτικῆς ἀποστολῆς τὴν ὁποίαν ἀνέλαβε ἐναντίαν τῶν Αἰγυπτίων, μείωσε το γόητρό τοῦ (σ.σ. ἀναφορὰ στὴ μάχη τοῦ Κρεμμυδίου, τῆς 7ης Ἀπριλίου 1825, κατά τὴν ὁποίαν ὁ αἰγυπτιακός στρατός τοῦ Ἰμπραὴμ κατατρόπωσε τοῦς Ἕλληνες). Οσοδήποτε, ὅμως, καί ἂν κατακριθεῖ ἡ διοίκησή τοῦ, ὁ Κουντουριώτης θὰ παρέχει πάντοτε παράδειγμα χρήσιμο σέ μία ἐπανάσταση
Ὅτι δηλαδή οἱ ἰδιοκτήτες, ἀντί νά ἀποφεύγουν τίς δημόσιες ὑπηρεσίες καὶ νὰ στέκουν στὸ ἀκρογιάλι θαυμάζοντας τὴν καταιγίδα, ὀφείλουν νά ρίχνονται στὴ θύελλα μαζί μὲ τοῦς ἄλλους πολίτες, χάνοντας καὶ τή ζωή τους, ἄν εἶναι ἀνάγκη, γιά τήν πατρίδα».
Joseph Mallord William Turner, The Acropolis, Athens 1830, © Private Collection, USA
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης«Ἀχτένιστα καί ἄσπρα τα μαλλιά του ἔπεφταν στοὺς ὤμους του καὶ ἀνακατεύονταν μπροστά μὲ τήν ἄτακτη γενειάδα, τήν ὁποῖα, μετά τὴν αἰχμαλωσία του, εἶχε ἀφήσει νὰ αὐξηθεῖ σε ἔνδειξη πένθους, μὰ καί ἐκδίκησης. Η μορφή του εἶναι ἄξεστη, ρωμαλέα. Τὰ μάτια του γεμᾶτα φωτιά, το πολεμικό καί ἄγριο πρόσωπό του ἔμοιαζε μὲ γέρικο ἀπότομο βράχο(...).
Ὁ Κολοκοτρώνης, ἀναμφίβολα, δὲν εἶναι κοινός ἄνθρωπος.Μετά ἀπό λίγες μέρες βγήκε ἀπό τή φυλακή καί ἔγινε πανηγυρικὰ δεκτός στὸ Ναύπλιο. Κατά τή στιγμή τῆς συμφιλίωσής του μέ τήν κυβέρνηση, ἀπάντησε αὐτοσχέδια στον λόγο κάποιου ἀπό τοῦς ἐπισήμους. Στὴν ἄξεστη ἀπάντησή του εἶναι ἄξια σημείωσης ἡ παράγραφος στὴν ὁποῖα εἶπε:
– Στὸ ταξίδι μου ἀπό τὴν Ὕδρα ἔως ἐδῶ πέταξα στὴ θάλασσα κάθε παράπονό μου. Κάμετε το ἴδιοι καί σεῖς καὶ θάψετε μέσα σ' ἐκεῖνο το λάκκο τα μίση σας καί τὶς διαφορές σας. Αὐτός θὰ εἶναι ὸ θησαυρὸς ποῦ θὰ κερδίσετε!
Μιλάει αὐτή τή στιγμή στὴν πελατεία τοῦ Ναυπλίου, ὅπου οι κάτοικοι ἔσκαβαν ἐδῶ καί πολλὲς ἡμέρες μέ τὴν ἐλπίδα (συχνή στὴν Ἑλλάδα) ὄτι θὰ εὕρισκαν κάποιο θησαυρό».
Κωνσταντίνος Κανάρης «Τόν βρῆκα νά κάθεται κοντά στῆ σύζυγο τοῦ καί νά παίζει μέ τον γιὸ τοῦ Μιλτιάδη, ἡλικίας τριῶν ἐτῶν. Μὲ δέχτηκε μὲ ἀφελῆ φιλοφροσύνη καὶ μου προσέφερε, μὲ τον μεγαλύτερο γιὸ του Νικόλαο, ένα τριαντάφυλλο μόλις κομμένο – ἔνδειξη ἐκτίμησης στὴν Ἀνατολή.
Ὁ Κανάρης εἶναι ἕνας νέος 32 ἐτῶν, εἰλικρινής, εὔθυμος, καί ταυτόχρονα πάρα πολύ μετριόφρων. Δέν κατόρθωσα ποτέ νά τον πείσω νά μοῦ ἀφηγηθεῖ ούτε ἔνα ἀπὸ τα κατορθώματά του. Ἀγαπιέται απ' όλους τοῦς συμπατριῶτες του, ἀλλὰ φθονεῖται ἀπὸ τοῦς Ὑδραῖους καί γι' αύτό το λόγο τον ἄφησαν ἐφέτος χωρίς νὰ τοῦ ἀναθέσουν τήν κυβέρνηση κάποιου πυρπολικού.
Τὸ τουφέκι του ἦταν κρεμασμένο στον τοῖχο. Τὰ ὅπλα του καί ὴ γενναιότητά του εἶναι ὴ μόνη περιουσία τοῦ ἀτρόμητου αὐτοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἔκαψε τέσσερα ἐχθρικά πολεμικά.
Τὴν προηγούμενη χρονιά, ἀφοῦ ἐκδικήθηκε τὴν πυρπόληση τῆς πατρίδας του μὲ τὴν πυρπόληση ἐνὸς ἐχθρικού Πολεμικοῦ, παρουσιάστηκε στὸ Ναύπλιο φτωχὸς καί στερούμενος τῶν πάντων. Ἐνῶ ὅλοι ἔσπευσαν νὰ τοῦ προσφέρουν δῶρα, ἐκεῖνος εἶπε μπροστά στὸ Νομοθετικό Σῶμά:
– Θὰ προτιμοῦσα, ἀντί γιά ὅλα αὐτὰ τα δῶρα, νά μοῦ ἔδιναν ἔνα ἄλλο μπουρλότο γιά νά ὑπηρετήσω τὴν πατρίδα μου!».
Παπαφλέσσας
