ΒΙΣΑΛΤΕΣ

ΒΙΣΑΛΤΕΣ

Οἱ Βισάλτες ἦταν ἀρχαῖος λαός της ἀνατολίτικής Μακεδονίας, ποὺ ἔζησε στὰ δυτικά του ποταμοῦ Στρυμόνα, Θρακικής καταγωγῆς. Ὁ Ἡρόδοτος ἀναφέρει γιὰ την περιοχή «Εἴη δέ Παιονίη ἐπὶ τῷ Στρυμόνι ποταμῷ πεπολισσμένη» (Ἡροδ Υ,13).

Ὁ Βισάλτης ἦταν γιὸς του Ἥλιου καὶ της Γῆς, ἀπὸ τον ὁποῖο πῆρε καὶ το ὄνομα της ἡ χώρα. Πατέρας της Θεοφανώς, ἡ ὁποία με μορφή προβάτου, συνέλαβε ἀπὸ τον Ποσειδῶνα, ποὺ καὶ αὐτὸς εἶχε πάρει μορφή κριαριοῦ, τον κριό ποὺ ἔδωσε το χρυσόμαλλο δέρας τῶν Ἀργοναυτῶν. Γι’ αὐτό ἡ Θεοφανώ λέγεται καὶ Βισαλτίς.

Ὁ λαός αὐτὸς, ἐκτὸς ἀπὸ τον Ἡρόδοτο, ἀναφέρεται καὶ ἀπὸ τον Θουκυδίδη, τον Διόδωρο, τον Πλίνιο καὶ τον Πλούταρχο. Ἡ ἀρχαία Βισαλτία ἀνῆκε στὸ χῶρο της ἀρχαίας Μακεδονίας, μεταξύ του ὄρους Βερτίσκος ποὺ ἦταν το δυτικό της σύνορο, καὶ του Στρυμόνα καὶ της Κερκινίτιδος λίμνης, ποὺ ἦταν το ἀνατολικό. Βρίσκεται, δηλαδή, στὸ γεωγραφικό χῶρο ποὺ περιλαμβάνεται σήμερα ἡ περιοχή της Νιγρίτας καὶ του Σοχοῦ.

Το 490 π.Χ., κατά την ἐκστρατεία τῶν Περσῶν ἐναντίον της Ἑλλάδος, ὁ βασιλιάς της Βισαλτίας μὴ θέλοντας ν’ ἀκολουθήσει τους βαρβάρους, ἔφυγε στὴ Ροδόπη, στοὺς δὲ γιοὺς του ἀπαγόρευσε νὰ ἐκστρατεύουν κατά της Ἑλλάδος στὸ πλευρό των Ἀσιατῶν ἐπιδρομέων. Αὐτοί ὅμως δὲν ἄκουσαν την συμβουλή του πατέρα τους, καὶ ἀκολούθησαν τους βαρβάρους. ‘Ὅταν μετά τὴ φυγή τῶν Περσῶν ὁ βασιλιάς ἐπανῆλθε καὶ βρῆκε τους γιοὺς του σώους καὶ ἀβλαβεῖς, αὐτοτυφλώθηκε.

Ἀπὸ το 479 π.Χ. ἡ Βισαλτία κατακτήθηκε ἀπὸ τον Ἀλέξανδρο τον Α’. Ἀργότερα ὁ Περικλῆς ἔστειλε 1000 Ἀθηναίους ἀποίκους, οἱ ὁποῖοι συνέβαλαν πολύ στὸν ἐκπολιτισμό των Βισαλτῶν. Στὴ μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ., στὴν ὁποία κρίθηκε ἡ τύχη της Μακεδονίας, οἱ Βισάλτες πολέμησαν στὸ πλευρό του Περσέα.

Τόσο πολύ διακρίθηκαν γιὰ την ἀνδρεία τους, ὥστε ὁ Περσέας μετά την ἡττᾶ του, τότε μόνο ἀπελπίστηκε τελείως, ὅταν τον ἐγκατέλειψαν καὶ οἱ “ἀνδρεῖοι Βισάλτες”.

Ἡ ἐπαρχία αὐτή, ἄν καὶ εἶχε μικρή ἐκτάσει κατά την ἀρχαιότητα, ἐν τούτοις περιεῖχε πολλές πόλεις, οἱ ὁποῖες συχνά μνημονεύονται ἀπὸ τους ἀρχαίους συγγραφεῖς: ἡ Ἄργιλος, το Κερδύλιο, ἡ Βισαλτία, πρωτεύουσα της χώρας, οἱ Καλλίτεραι, ἡ ὀρεσκία, ἡ Εὐπορία, ἡ Βέργα καὶ ἡ ‘Ὄσσα. Η πιὸ ἐπίσημη ἀπὸ τις παραπάνω πόλεις ἦταν ἡ Ἄργιλος, ποὺ σύμφωνα με τὴ μαρτυρία τῶν ἀρχαίων κτίσθηκε ἀπὸ τους Θρᾶκες, τους πρώτους κατοίκους της χώρας, σε χρόνο ἄγνωστο, ἀποικίστηκε ὅμως ἀπὸ τους Ἀνδρίους συγχρόνως με τα Στάγειρα της Χαλκιδικής, γύρω στὰ μέσα της 7ης ἑκατονταετηρίδας. Μετά τὴ φυγή τῶν Θρακῶν καὶ τον ἀποικισμό τῶν Ἀνδρίων, ἡ Ἄργιλος ποὺ εἶχε παραμείνει ἐλεύθερη καὶ αὐτόνομη ἀπὸ το 655π.Χ. μέχρι την ἐκστρατεία του Ξέρξη (480 π.Χ.), ὑπέκυψε καὶ αὐτή στὸ κράτος του. Μετά ἀπὸ την ἡττᾶ καὶ τὴ φυγή του συμπεριλήφθηκε στὶς συμμαχικές πόλεις της Ἀθήνας.

Ἀργότερα ὅμως, ἀποστάτησε ἀπὸ τους Ἀθηναίους καὶ διευκόλυνε το στρατηγό των Λακεδαιμονίων νὰ καταλάβει την Ἀμφίπολη. Ἀργίλιος ἦταν ὁ ἄντρας ποὺ πρόδωσε τον Παυσανία στοὺς Σπαρτιᾶτες, ὁ ὁποῖος ὅταν στάλθηκε σὰν γραμματοκομιστής στὸν Ἀρτάβαζο ἀποσφράγισε τις ἐπιστολές καὶ κατήγγειλε την προδοσία στοὺς Ἐφόρους.

Οἱ Βισάλτες ἦταν Θρᾶκες στὴν καταγωγή. Εἶχαν ἀνεπτυγμένη την θρησκευτικότητα, δημιούργησαν θρησκευτικές ἰδέες καὶ ἦταν ἐργατικοί, πρᾶγμα ποὺ μαρτυρεῖται ἀπὸ τον πλοῦτο ποὺ ἀπέκτησαν. Εἶχαν, ἐπίσης, ἀνεπτυγμένη την ἀγάπη τους πρὸς τὴ πατρίδα. Παρόλα αὐτὰ, ἦταν εἰρηνικός λαός.

Ὅμως, ὅπως ὅλοι οἱ Θρᾶκες, δὲν εἶχαν συναίσθηση της κοινωνικότητας καὶ της κρατικῆς ἑνότητας, ἔτσι ὥστε το κράτος τους νὰ ἔχει τὴ δύναμη νὰ ἐπιβιώσει καὶ νὰ ἀντισταθεῖ στοὺς ποικίλους ἐχθρούς της περιοχῆς καὶ κυρίως τους Μακεδόνες. Το πολίτευμα της περιοχῆς ἦταν ἡ Βασιλεία καὶ ὁ βασιλιάς ἦταν ὁ ἀπόλυτος δεσπότης. Οἱ βασιλεῖς ἦταν φορεῖς της ὑπέρτατης ἐξουσίας καὶ συμπεριφέρονταν πρὸς τους ὑπηκόους τους χωρίς νὰ δίνουν σε κανένα συλλογικό ὄργανο λόγο των πράξεων τους καὶ μάλιστα, οἱ πράξεις τους εἶχαν τὴ σφραγῖδα της ἀγριότητας. Ἀργότερα ὅταν ὑποτάχθηκαν στοὺς Μακεδόνες (479 π.Χ.) διατήρησαν την αὐτονομία τους ἀπὸ τον ἴδιο το βασιλιά. Μόνο το 342π.Χ. καταργεῖται ἡ αὐτονομία τῶν λαῶν της Θράκης.

Δύο εἶναι οἱ κεντρικοί πόλοι γύρω ἀπὸ τους ὁποίους στρέφεται ἡ ζωή των Βισαλτῶν καὶ ἡ προσπάθειά

τους πρὸς την πρόοδο καὶ την πολιτιστική ἀνάπτυξη.

Ὁ Στρυμόνας ποὺ λατρευόταν ὡς θεός, θεωροῦνταν θεϊκό δῶρο καὶ το λίκνο των Μαινάδων το Παγγαίω, ἀποτελεῖ το κέντρο της αἰνιγματικῆς λατρείας του Διονύσου. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ποὺ συνέθεταν το χρῶμα της κοινωνικῆς ζωῆς τῶν Βισαλτών, ἦταν ὅτι παρεῖχαν ἐλευθερία στὶς γυναῖκες πρὶν ἀπὸ το γάμο, ἐνῶ ἀπαιτοῦσαν πίστη ἀπὸ αὐτὲς ὅταν τις παντρεύονταν. Ἐκτὸς ἀπὸ αὐτό, εἶχαν τὴ συνήθεια νὰ πουλοῦν ὡς δούλους τα παιδιά τους καὶ νὰ ἐξαγοράζουν τις γυναῖκες τους με πολλά χρήματα ἀπὸ τους γονεῖς τους.

Χρησιμοποιοῦσαν πολύ τον οἶνο ποὺ ἦταν το ἱερὸ ποτό του θεοῦ Διονύσου. Καλλιεργοῦσαν τα ἀμπέλια καὶ τα δημητριακά ἐνῶ ἀσχολοῦνταν με την κτηνοτροφία, την ὑλοτομία καθώς καὶ την ἐξόρυξη χρυσοῦ καὶ ἀργύρου ἀπὸ τα ὀρυχεῖα, ποὺ τους ἔκανε πολύ πλούσιους. Πολύ διαδεδομένη ἦταν καὶ η καλλιέργεια της ἐλιᾶς.

Τι λει η μυθολογία γιὰ τον Ἑρμῆ ποὺ ἔφερνε τους νεκρούς στὸν Κάτω Κόσμοέ

Ὁ Ἑρμῆς ἡ με το ἐπικὸ ὄνομα Ἐρμείας, εἶναι ἕνας ἀπ' τους παλαιότερους θεούς με γνήσια Ἑλληνική «λαϊκή» καταγωγή.

Κατά τὴ μυθολογία γεννήθηκε σε μία σπηλιά στὴν Κυλλήνη (στὸ σημερινό ὄρος Ζήρια) της Κορινθίας, ἀπὸ τον Δία καὶ την πανέμορφη Νύμφη Μαῖα, την κόρη του Ἄτλαντα.

Στόν Ὅμηρο μνημονεύεται με το ἀρχαιότερο ὄνομα του Ἑρμῆς ὁ Κυλλήνιος, ἀλλὰ καὶ με τους ἐπιθετικούς προσδιορισμούς «εὔσκοπος ἀργεϊφόντης », «διάκτορος», δηλαδή ψυχοπομπός. Στὸν Όμηρο χρησιμοποιούνται συχνότερα τα ἐπίθετα «χρυσόραβδος» Ἑρμῆς, «ἀγγελιοφόρος» Ἑρμῆς, ἐνῶ στὸν Ἡσίοδο «ξακουστός κήρυκας των θεῶν» καὶ «προστάτης των βοσκῶν καὶ τῶν αἰγοπροβάτων».

Η μυθολογία ἀναφέρει ὅτι ἀμέσως μετά τὴ γέννησή του ἐπινόησε καὶ κατασκεύασε την πρώτη λύρα καὶ ἔδειξε, ἀπὸ τὴ βρεφική του ἀκόμη ἡλικία, την ἐπιδεξιότητά του νὰ μπορεῖ νὰ κλέβει ἀκόμη καὶ τα βόδια του Ἀπόλλωνα. Ὁ Ἑρμῆς, ὅπως καὶ ὁ Προμηθέας, ἐπειδὴ ἀνακάλυψε τὴ φωτιά καὶ τα πυρεῖα, καὶ συγχρόνως τὴ θυσία, προφανῶς μία θυσία γιὰ το δωδεκάθεο, θεωρεῖται κατά βάση «ἕνας ἀνταγωνιστής του δόλιου πυρφόρου Προμηθέα».

Ὁ Ἑρμῆς, μολονότι στὴν ἐπικὴ ποίηση φαίνεται νὰ ἔχει βοηθητική θέση ἔναντι των ἄλλων ὀλύμπιων θεῶν, πολύ γρήγορα ἐξελίχθηκε σε τόσο πολυσχιδή θεότητα ὥστε κάλυπτε σχεδόν κάθε ἐκδήλωση της ζωῆς.

Εἶναι ὁ πλέον πολυάσχολος θεός, καθώς ἔχει πολλά καθήκοντα στὸν Ἐπάνω Κόσμο: πρὶν ἀπ' ὅλα εἶναι ὁ ἀγγελιοφόρος του Δία, εἶναι ἐπίσης θεός των διασταυρώσεων των δρόμων καὶ των ὁρίων (συνόρων) (Ἑρμῆς Τρικέφαλος ἡ Τετρακέφαλος), προστάτης τῶν θυρῶν τῶν σπιτιῶν καὶ των πυλών τῶν ναῶν (Πύλαιος καὶ Προπύλαιος Ἑρμῆς), θεός των γραμμάτων καὶ της ρητορικῆς (λόγιος Ἑρμῆς), προστάτης τῶν ἀθλητῶν καὶ των ἀγώνων (ἀγώνιος Ἑρμῆς), προστάτης τῶν ἐμπόρων (ἀγοραῖος καὶ κερδῶος Ἑρμῆς) -μάλιστα προστάτευε ὄχι μόνο το θεωρούμενο σήμερα ὡς νόμιμο, ἀλλὰ καὶ το τυχαῖο εὕρημα, το λεγόμενο ἕρμαιον, ποὺ σημαίνει «δῶρο του Ἑρμῆ», δηλαδή το θεόσταλτο δῶρο (ἐξ οὐ καὶ Ἑρμῆς Τύχων) ἡ το ἀπροσδόκητο πολύτιμο εὕρημα ἡ ἀκόμη καὶ το προϊόν κλοπῆς ἡ ἁρπαγῆς (ἐξ οὐ καὶ ἄναξ φηλητῶν ἡ δόλιος ἡ ληιστήρ Ἑρμῆς).

Κατά τὴ Γιγαντομαχία, φορῶντας την Ἄϊδος κυνήν (ἀόρατη περικεφαλαία), σκότωσε τον γίγαντα Ἱππόλυτο, ἔσωσε τον Δία ἐπανασυνδέοντας τα νεῦρα τῶν ποδιῶν του, τα ὁποία εἶχε κόψει ὁ Τυφωέας καὶ ἀπελευθέρωσε τον θεό Ἄρη, τον ὁποῖον εἶχαν φυλακίσει οἱ Ἀλωάδες γιὰ ἕνα καὶ πλέον ἔτος.

Σε ὅλη την ἀρχαιότητα ὁ Ἑρμῆς θεωροῦνταν ὁ πιὸ ἔξυπνος καὶ ὁ πιὸ φιλάνθρωπος θεός (Ἑρμῆς ἀλεξίκακος καὶ ἀγαθῶν δωτήρ) καὶ γι' αὐτὸ ὁ πιὸ ἀγαπητός καὶ διασκεδαστικός θεός του ἑλληνικοῦ πανθέου, «ἔκφραση ὅλων των προτερημάτων καὶ ὅλων τῶν ἐλαττωμάτων του ἀρχαίου Ἕλληνα». Σε ὅλη την ἱστορία του ὅμως, την πρώτη θέση εἶχαν τα χθόνια γνωρίσματά του καὶ ἰδίως ἡ γνωστή πανελλήνια ἰδιότητα του ψυχοπομποῦ ἡ ψυχαγωγοῦ.

Ὡς ψυχοπομπός στὸν Κάτω Κόσμο ἐξυπηρετεῖ τον Πλούτωνα καὶ την Περσεφόνη. Συγκεκριμένα μεταφέρει τις ψυχές τῶν νεκρῶν καὶ συγχρόνως παρευρίσκεται στὸ δικαστήριο του Ἄδη, δηλαδή ἐκτελεῖ καθήκοντα με τα ὁποία ἀπέκτησε ἐξαιρετική θέση ἀνάμεσα στοὺς θεούς του Κάτω Κόσμου.

Πολλές εἶναι οἱ ἀρχαῖες πηγές ποὺ παρουσιάζουν τον Ἑρμῆ συνδεμένο με καθαρά χθόνιες θεότητες, ὅπως εἶναι ἡ Δήμητρα, ὁ Πλούτων, ὁ Τροφώνιος κ.ά. «Χθόνιο», λ.χ., ἀποκαλοῦν τον Ἑρμῇ ὁ Σοφοκλῆς, ὁ Αἰσχύλος καὶ ὁ Εὐριπίδης. Δὲν εἶναι ὅμως ἀπίθανο ἡ ἰδιότητα του χθόνιου θεοῦ νὰ προῆλθε ἀπὸ την ἄλλη ἰδιότητά του, του κήρυκα τῶν θεῶν καὶ του ψυχοπομποῦ.

Ἔτσι, σὰν κήρυκας μποροῦσε νὰ διαβιβάσει εἰδήσεις ἡ εὐχές ἀπὸ τον Ἐπάνω Κόσμο στὸν Κάτω ἡ νὰ μεταφέρει τις ψυχές στοὺς χθόνιους, καὶ ὡς ἐκ τούτου νὰ θεωρήθηκε καὶ ὁ ἴδιος χθόνιος. Στοὺς Ὀρφικούς Ὕμνους, ὁ Ἑρμῆς ὁ χθόνιος ὁδηγεῖ τις «ἀθάνατες ψυχές» στὸν Ἄδη καὶ τις ξαναφέρνει πίσω στὸν Ἐπάνω Κόσμο (γιὰ καινούριες ἐνσωματώσεις).

Ὡς ψυχαγωγός ἀναφέρεται ἐπίσης καὶ στὶς «Χοηφόρους» του Αἰσχύλου (στ. 622), μολονότι ὁ Ὀρέστης ἀναμένει ἀπὸ αὐτὸν ὄχι ἁπλὰ νὰ διαβιβάσει την εὐχὴ του στοὺς ἄλλους χθόνιους καὶ στὸ νεκρό πατέρα του, ἀλλὰ καὶ νὰ τον συμπαρασταθεῖ στὴν προσπάθειά του νὰ ἐκδικηθεῖ τους δολοφόνους του πατέρα του (στ. 727-29). Τὴ χθόνια θεότητά του μαρτυρεῖ καὶ ὁ Παυσανίας, ὁ ὁποῖος ἀναφέρει ὅτι εἶδε στὸν Ἄρειο Πάγο ἄγαλμα του Ἑρμῇ δίπλα σε ἀγάλματα των ἄλλων μεγάλων «ὑπογαῖων θεῶν».

Γιὰ την ἐξαιρετική θέση του Ἑρμῆ ἀνάμεσα στοὺς θεούς του Κάτω Κόσμου μας πληροφορεῖ καὶ ο Πλούταρχος, καθώς στὴ γιορτή Ἐλευθέρια της Πλαταιάς συνήθιζαν πρῶτα νὰ προσεύχονται στὸν χθόνιο Ἑρμῆ καὶ στὸν χθόνιο Δία κατά τὴ θυσία του ταύρου καὶ κατόπιν νὰ καλοῦν στὴν «αἰμακουρία» τις ψυχές ἐκείνων ποὺ εἶχαν σκοτωθεῖ στὴ μάχη κατά των Περσῶν, το 479 π.Χ..

Τον Ἑρμῆ ὅμως, ὡς φοβερό χθόνιο θεό, τον ἐπικαλοῦνταν οἱ Ἕλληνες κατά τον 5ο π.Χ. αἱ. καὶ στοὺς λεγόμενους «καταδέσμους» (defixiones), δηλαδή στὶς ἐπικλήσεις πρὸς τους νεκρούς ή τους χθόνιους θεούς, γιὰ νὰ βλάψουν ὅσους μισοῦσαν. Στὴν ἀρχαϊκή ἐποχῆ κάθε ταφικό μνημεῖο ἦταν ἀφιερωμένο ὥς «ἄγαλμα» του ψυχοπομποῦ θεοῦ του Κάτω Κόσμου.

Ο Πίνδαρος, ἕνα λίθινο γλυπτικό ἔργο στημένο πάνω σε τάφο το ἀποκαλεῖ «ἄγαλμα Αϊδα». Πάντως, ἀξιοσημείωτο εἶναι το γεγονός ὅτι στὸν Ὅμηρο δὲ γίνεται μνεία του πορθμέα Ἑρμῆ, ἀφοῦ οἱ ψυχές των νεκρῶν καὶ στὴν Ἰλιάδα καὶ στὴν Ὀδύσσεια μπαίνουν στὸν Ἄδη «χωρίς τὴ βοήθεια κάποιου πλωτοῦ μέσου, ἀρκεῖ βέβαια νὰ ἔχουν καεῖ».

Ὅπως ἀναφέραμε στὴν προηγούμενη νεότητα, το ρόλο του πορθμέα (του περαματάρη) στη μεταγενέστερη (μεθομηρική) ἐποχῆ θὰ τον χρεωθεῖ ὁ Χάρων (Χάροντας), ὁ ὁποῖος μετέφερε με το πλεούμενό του τους νεκρούς στὴν ἀπέναντι ὄχθη των ποταμῶν του Κάτω Κόσμου (κυρίως της φοβερῆς Στύγας) καὶ της Αχερουσίας λίμνης.

Η ἱστορία του θεοῦ Ἑρμῆ εἶναι ἴσως ἡ πιὸ διδακτική γιὰ την ἐξελίξη καὶ τὴ διαρκῆ ἀνανέωση του περιεχομένου ὅλων των χθόνιων θεῶν. Μάλιστα ἡ περίπτωση του Ἑρμῆ δικαιώνει τὴ νεότερη ἐπιστημονική ἔρευνα, σύμφωνα με την ὁποία -ὅπως προαναφέρθηκε- κάθε μελέτη ἡ παρουσίαση της ἑλληνικῆς θρησκείας θὰ πρέπει νὰ ξεκινάει ἀπὸ την πρό-ὁμηρική θρησκεία των Ἑλλήνων.

Σ αὐτὴν λοιπόν την πλούσια «λαϊκή» θρησκευτική παράδοση καὶ στὸ τελετουργικό της μπορεῖ κανείς νὰ ἀνιχνεύσει τις ἄφθονες χθόνιες καταβολές κάθε ὁλύμπιου θεοῦ καὶ νὰ καταγράψει την ἐξελίξη καὶ τὴ σταδιακή ἀνανέωσή του, ἡ ὁποία σε μερικές περιπτώσεις εἶναι τόσο σημαντική, ὥστε ἀπὸ την ἀρχικὴ θεότητα δὲν ἐπιζεῖ παρά μόνο το ὄνομα, ὅπως λ.χ. ἡ περίπτωση του χθόνιου θεοῦ Ἑρμῆ, στὴ μετεξέλιξη του ὁποίου ἀξίζει νὰ κάνουμε μία σύντομη ἀναφορὰ:

Ὁ Ἑρμῆς, στὰ πρώιμα χρόνια εἶχε συνδεθεῖ με τους παρόδιους λιθοσωροῦς ποὺ ἦταν εἴτε τάφοι εἴτε «ὀροί» (ὁρόσημα). Καὶ το ἑλληνικό ὄνομα του ἐξάλλου σημαίνει κυριολεκτικά «αὐτὸν ποὺ προβάλλει μέσα ἀπὸ σωρό με πέτρες».

Ὑπῆρχε λοιπόν μία παλιά συνήθεια του ἀρχαίου Ἕλληνα ἀγρότη ποὺ, ὅταν ἔβρισκε στὸ δρόμο ἕνα σωρό ἀπὸ πέτρες, ἔριχνε ἄλλη μία πέτρα ἐπάνω του, γιατί πίστευε ὅτι κάποια θεϊκή δύναμη (θεός-δαίμων) κατοικοῦσε μέσα σ' αὐτὲς. Ο Μ. Nilsson θεωρεῖ ὅτι σ' αὐτὴν τὴ συνήθεια ὑποκρύπτονται ἴχνη παλιάς λιθολατρίας, καὶ σημειώνει ὅτι αὐτὲς τις πέτρες τις ὀνόμαζαν «ἔρμα» καὶ την μεγαλύτερη ἀπὸ αὐτὲς -στὴν κορυφή του σωροῦ- την ὀνόμαζαν «Ἔρμή».

Καὶ ὁ W. Burkert ἐπισημαίνει ὅτι οἱ λιθοσωροί, ὅπως καὶ ἡ πρωτόγονη ὁριοθέτηση των περιοχῶν με φαλλό, εἶχαν πάντοτε την ἴδια ἀποτρεπτική δύναμη. Οἱ λιθοσωροί αὐτοί, δηλαδή οἱ «Ἔρμές», τους ὁποίους οἱ ἄνθρωποι της ὑπαίθρου χρησιμοποιοῦσαν ὡς «ὁδοδείκτης» γιὰ τους ταξιδιῶτες, ἀλλὰ καὶ ὡς ὁρόσημα των ἀγρῶν καὶ των ἰδιωτικῶν κτημάτων, φαίνεται πῶς ἀποτελοῦσαν τεμένη του χθόνιου Ἑρμῆ, ὁ ὁποῖος μάλιστα τιμωροῦσε ὅποιον τολμοῦσε νὰ καταπατήσει ξένη γῆ.

Μολονότι ἡ «παρουσία» του θεοῦ των «συνόρων» (Ἑρμῆ) ἐμπόδιζε την παράνομη καταπάτηση, οἱ γείτονες φαίνεται ὅτι μετακινοῦσαν τα σύνορα, γιὰ νὰ ἐπεκτείνουν τὴ δική τους γῆ, με ἀποτέλεσμα οἱ ἰδιοκτῆτες τῶν κτημάτων νὰ χρησιμοποιοῦν ὡς ὁρόσημα ἀκόμη μεγαλύτερες πέτρες σε ὄρθια ἐμφανῆ θέση. Στὴν κορυφή αὐτῶν των λιθοσωρῶν (εἴτε «ὀροί» ἦταν εἴτε τάφοι) στηνόταν μία ἀκόμη μεγαλύτερη πέτρα, ἡ «ἐρμαϊκή στήλη». Ὁ Παυσανίας ἀναφέρει ὅτι οἱ λιθοσωροῖ αὐτοί χρησιμοποιοῦνταν καὶ ὡς σύνορα των χωρῶν.

Στὶς λίθινες ἥ ἀργότερα ξύλινες αὐτὲς «Ἔρμές», τις ὁποῖες μεταγενέστερα τοποθετοῦσαν σε διασταυρώσεις ὁδῶν, στὶς πλατεῖες τῶν πόλεων καὶ στὶς εἰσόδους τῶν σπιτιῶν ἡ των ναῶν, τονίζονταν με ἐμφάσει οἱ φαλλοί. Ἀπὸ την παρουσία των φαλλῶν, σύμβολο της γονιμικῆς του ἰδιότητας, ὁ Ἡρόδοτος συμπεραίνει ὅτι ὁ Ἑρμῆς ἦταν προϊστορικός θεός, τον ὁποῖο οἱ Ἀθηναῖοι εἶχαν παραλάβει ἀπὸ τους Πελασγούς. Τέλος, το 520 π.Χ. ὁ γιὸς του Πεισίστρατου Ἵππαρχος πρότεινε στοὺς Ἀθηναίους τὴ λίθινη μορφή του Ἑρμῆ ποὺ ἀργότερα ἐπιβλήθηκε γενικῶς.

Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε στὸ σημεῖο αὐτὸ την ἐπισήμανση του Μ. Nilsson ὅτι ἀπὸ την ἀντίληψη τῶν ἀγροτικῶν λαῶν ὅτι μέσα στὶς πέτρες κατοικοῦσε κάποια θεϊκή «δύναμη» (ἕνας δαίμων) πού εἶχε ἀνάγκη ἀπὸ έξαγνισμοῦς καὶ χοές, δημιουργήθηκε η ἀντίληψη γιὰ την ὑπόγεια κατοικία των νεκρῶν, δηλαδή γιὰ το σκοτεινό Ἄδη κάπου βαθιά, κάτω ἀπὸ τὴ γῆ.

Κατά συνέπεια, μέσα ἀπὸ τις «δαιμονικές τελετουργίες» τῶν ἀγροτικῶν λαῶν, γεννήθηκε ἡ πίστη σε ἕνα θεό ποὺ θὰ παραλαμβάνει τις ψυχές τῶν νεκρῶν, γιὰ νὰ τις ὁδηγεῖ στὸν Κάτω Κόσμο ἡ μερικές φορές θὰ τις ἐπαναφέρει στὴν ἐδῶ ζωή. Καὶ αὐτὸς ὁ θεός ἦταν ὁ Ἑρμῆς Ψυχοπομπός ἡ Ψυχαγωγός.

Ὡς ψυχοπομπός, ὁ Ἑρμῆς, ἀναφέρεται καταρχάς στὴ «δεύτερον -νέκυια» της Ὀδύσσειας νὰ παραλαμβάνει τις ψυχές των σκοτωμένων μνηστήρων καὶ, με το χρυσό καὶ ὄμορφο μαγικό ραβδί του, νὰ τις ὁδηγεῖ ἀπευθεῖας στὸν Ἄδη («κατ' εύρώεντα κέλενθα») μέχρι τον ασφοδελόν λειμῶνα, «ἔνθα ναίουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων» καὶ ὄχι ὅπως ἀναφέρουν οἱ μεταγενέστερες δοξασίες καὶ δείχνουν οἱ ἀττικές λήκυθοι νὰ ὁδηγεῖ τις ψυχές στὴ λέμβο («ἀκάτιο») του πορθμέα Χάροντα.

Ὁ ψυχοπομπός Ἑρμῆς σε ἀγγειογραφίες ἐμφανίζεται νὰ ἐπαναφέρει στὸν Ἐπάνω Κόσμο τὴ βασίλισσα του Ἄδη, την Κόρη Περσεφόνη, νὰ μεταφέρει τὴ νεκρή Ἀλκμήνη ἀπὸ τὴ Θήβα στὰ Νησιά των Μακάρων καὶ νὰ συνοδεύει τον Πρίαμο κατά τὴ μεταφορά του Ἕκτορα γιὰ ἐνταφιασμό. Με την ἴδια ἰδιότητα ὁ Ἑρμῆς μεταφέρει καὶ την Ἑλένῃ στὴν Αἴγυπτο, ἀφήνοντας στὴ θέση της ἕνα ὁμοίωμά της. Ἐπίσης, ὁ Ἑρμῆς, παριστάνεται στὸ περίφημο ἀνάγλυφο του Ὀρφέα νὰ ὑπενθυμίζει στὴν Εὐρυδίκη, πιάνοντάς της ἐλαφρά το χέρι, ὅτι πρέπει νὰ ἐπιστρέψει ὁριστικά στὸν Κάτω Κόσμο.

Κατά τὴ μυθολογία, ὁ Ἑρμῆς, φορά φτερωτά χρυσά σανδάλια, με τα ὁποία μπορεῖ σὰν γλάρος νὰ γλιστρᾶ πάνω στὰ κύματα, ὅποτε χρειάζεται, ἐνῶ κρατάει τὴ θαυματουργική του ράβδο, με την ὁποία ὅποτε θέλει ἀποκοιμίζει ἡ ξυπνᾶ ἀπὸ τον ὕπνο τους ἀνθρώπους. Γι' αὐτὸ ἄλλωστε τιμᾶται καὶ ὡς ὑπνοδότης, ὕπνου προστάτης καὶ ὀνειροπομπός.

Κατά το Διογένη Λαέρτιο (8,31) ὁ Πυθαγόρας ἀποκαλοῦσε τον Ἑρμῆ «θεϊκό ταμία των ψυχῶν», «πομπαίο» καὶ «πυλαίο καὶ χθόνιο», ἐπειδή συνόδευε τις ψυχές τῶν νεκρῶν στὸ ὑποχθόνιο βασίλειο μέσῳ της «Πύλης» του Ἄδη, ὅπου καὶ φρόντιζε ὁ ἴδιος ὁ Ἑρμῆς νὰ συγκεντρωθοῦν οἱ καθαρές ψυχές στὸν «ὑψηλότερο χῶρο», ἐνῶ οἱ ἀκάθαρτες νὰ βρεθοῦν σε «ἄρρηκτα δεσμά» με τις Ἐρινύες.

Στή Θεσσαλία εἶχε ἐπικρατήσει ἡ συνήθεια στὰ ἑλληνιστικά καὶ στὰ ρωμαϊκά χρόνια νὰ χαράζουν ἡ νὰ ζωγραφίζουν κάτω ἀπὸ το ὄνομα του νεκροῦ, στὸ κάτω μέρος της ἐπιτάφιας στήλης, μία μικρή ἐρμαϊκή στήλη με τις λέξεις «Ἐρμάου χθονίου», ποὺ σημαίνουν ὅτι ἡ στήλη με το ὄνομα του νεκροῦ ἀφιερωνόταν στὸ χθόνιο Ἑρμῆ.

Καὶ ὁ Πλούταρχος ἀναφέρει την τοπική συνήθεια των κατοίκων του Ἀργούς, τριάντα ἡμέρες μετά το θάνατο συγγενικοῦ τους προσώπου νὰ θυσιάζουν γιὰ τον Ἑρμῆ, ὁ ὁποῖος «δέχεται τις ψυχές τῶν ἀνθρώπων, ὅπως το χῶμα δέχεται τα σώματά τους». Παρόμοιο μνημόσυνο γιὰ τους δικούς τους νεκρούς εἶχαν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι στῆ γιορτή τῶν Χύτρων, την τρίτη καὶ τελευταία ἡμέρα τῶν Ἀνθεστηρίων, ὁπότε θυσίαζαν γιά τον ψυχοπομπό Ἑρμῆ καὶ ὄχι γιὰ τους ὀλύμπιους θεούς.

Η δημοτικότητα του Ἑρμῆ αὐξήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στὰ ὑστέρα χρόνια της ἀρχαιότητας, τότε πού ὁλοκληρώθηκε καὶ ἡ μετεξέλιξή του, καθώς ἀπέκτησε πολλαπλές ἰδιότητες ἐντελῶς ξένες πρὸς την ἀρχικὴ του χθόνια φύση. Ἔτσι, ἀπὸ χθόνιος θεός του Κάτω Κόσμου καὶ ψυχοπομπός τῶν νεκρῶν ψυχῶν θὰ μετεξελιχθεί μέχρι καὶ σε θεό των γυμναστηρίων καὶ του ἀθλητισμοῦ, προστάτη τῶν ἀθλητικῶν ἀγώνων.

Πολλά γυμνάσια ἀφιερώθηκαν τότε στὸν Ἑρμῆ τον ἀγώνιο ἡ ἐναγώνιο, τον ὁποῖο τιμοῦσαν συνήθως μαζί με τον Ἡρακλῆ. Σε ἀρκετὰ γυμνάσια ἔχουν βρεθεῖ πολλά ἀναθήματα με την ἐπιγραφή «Ἑρμῆ καὶ Ἡρακλεῖ», ἐνῶ, ὅπως μας πληροφορεῖ ὁ Παυσανίας, στὴ Μεγαλόπολη ὑπῆρχε κοινός ναός γιὰ τους δύο θεούς, κοντά σε στάδιο. Μεγάλες γιορτές πρὸς τιμήν του Ἑρμῆ, ὡς προστάτη τῶν ἀθλητῶν καὶ ἀθλητικῶν συλλόγων (τα λεγόμενα Ἐρμαία) τελοῦνταν σε πολλές πόλεις της Ἑλλάδας καὶ της Ρώμης, ἑνῶ ἡ τέταρτη ἡμέρα του μῆνα ἦταν ἀφιερωμένη στὸν Ἑρμῆ, ὅπως στὴ Ρώμη ἡ τετάρτη ἡμέρα της βδομάδας.

Οἱ Ρωμαῖοι πρῶτοι μεταμόρφωσαν τον Ἑρμῆ σε θεό ἐμπορίου, τον Mercurius, με το γεμᾶτο βαλάντιο στὸ χέρι. Πάντως, τα γυμναστήρια με τον καιρό ἔχασαν τον ἀρχικὸ χαρακτῆρα της σωματικῆς ἀγωγῆς, καθώς σε εἰδικές αἴθουσές τους, μετά τις σωματικές ἀσκήσεις γινόντουσαν καὶ θεωρητικά μαθήματα. Μάλιστα δίδασκαν διακεκριμένοι λόγιοι της ἐποχῆς (ἰδίως ρήτορες καὶ φιλόσοφοι), με ἀποτέλεσμα ὁ Ἑρμῆς αὐτόματα νὰ γίνει προστάτης καὶ των γραμμάτων καὶ της ρητορικῆς (λόγιος Ἑρμῆς).

Ριζικά ἐπίσης ἄλλαξε καὶ ἡ εἰκαστική του παράσταση: ἐνῶ οἱ ἀρχαϊκοί ἀγγειογράφοι, ἐκφράζοντας τις μεταθανάτιες ἀντιλήψεις της ἐποχῆς τους, ἀπεικόνιζαν σε λευκές ληκύθους το σκυθρωπό χθόνιο Ἑρμῆ, ὡς σεβάσμιο γενειοφόρο ψυχοπομπό, κατά την κλασική καὶ ἰδιαίτερα την ἑλληνιστική ἐποχῆ παριστανόταν ὡς ὡραῖος ἔφηβος με καλογυμνασμένο (πραξιτέλειο) σῶμα, ὅπως φαίνεται ἀπὸ το γυμνό ἄγαλμα του ποὺ βρέθηκε στὴν Ἄνδρο (μόνο ἕνα φίδι ποὺ ἑλίσσεται σε παρακείμενο κορμό δέντρου, μαρτυρεῖ το χθόνιο χαρακτῆρα του).

Ἄλλωστε, μ' αὐτήν τὴ μορφή ὁ Ἑρμῆς γίνεται ἀργότερα, μαζί με τον Ἔρωτα καὶ τον Ἡρακλῆ, ὁ θεός της ἀθλούμενης νεολαίας καὶ των γυμναστηρίων. «Η πραξιτέλεια αὐτή εἰκόνα του Ἑρμῆ ἀπέχει τόσο πολύ ἀπὸ τὴ σεβάσμια μορφή του παλιοῦ χθόνιου θεοῦ, ὥστε φαίνεται σὰ νὰ παριστάνει ἄλλο θεό», ἐπισημαίνει ὁ Ν. Παπαχατζῆς.

Ὁ Ἑρμῆς παριστάνεται συνήθως καὶ με φτερωτά πέδιλα καὶ με το πλατύγυρο καπέλο του, τον πέτασο, σύμβολα της ἀέρινης ταχύτητας του ἀγγελιαφόρου θεού και κρατώντας τη μαγική χρυσή ράβδο του, το κηρύκειον, αρχαιότατο σύμβολο της ποιμενικῆς του φύσης καὶ της ἀφθονίας. Ἄλλα ἱερὰ σύμβολα, ἐκτὸς ἀπὸ τον φαλλό, σύμβολο γονιμότητας, εἶναι ἡ ἀόρατη κυνή, το ξίφος καὶ το δρέπανο, σύμβολα της χθόνιας φύσης του, ο δίσκος, σύμβολο του θεού προστάτη της γυμναστικῆς καὶ τῶν ἀθλητικῶν ἀγώνων, ὁ αὐλός (σῦριγξ), ἡ λύρα καὶ ἡ κιθάρα, σύμβολα της μουσικῆς του φύσης, καὶ τέλος το βαλάντιον, σύμβολο του θεοῦ προστάτη του ἐμπορίου καὶ τῶν συναλλαγῶν.

Σὰν σήμερα η μεγάλη ναυμαχία ποὺ ἔγινε στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ χωρίς τους Ἕλληνες!

1827. Ένα από τα τραγικότερα χρόνια στην πορεία της ελληνικής επαναστάσεως. Πριν ένα χρόνο είχε πέσει το ηρωικό Μεσολόγγι. Τον Ιούνιο του 1827 έπεσε κι ένα άλλο μεγάλο και ιστορικό οχυρό: Η Ακρόπολη των Αθηνών. Ολόκληρη η Ηπειρωτική Ελλάδα βρισκόταν στα χέρια του εχθρού. Η Πελοπόννησος στέναζε και ασφυκτιούσε κάτω από την πίεση και του δεύτερου κατακτητή: Τον Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου. Τα ελληνικά πελάγη ήταν έρμαιο των πειρατών. Η αναρχία και οι διχόνοιες συγκλόνιζαν το Ναύπλιο. Οι πολυετείς αγώνες και οι θυσίες του ελληνικού λαού βρίσκονταν εμπρός σ´ ένα θανάσιμο κίνδυνο.

Η Τουρκία φυσικά προσπάθησε να εκμεταλλευθεί την κατάσταση και απέκρουε με ετοιμότητα όλες τις ειρηνευτικές ενέργειες των πρέσβεων της Ρωσίας και Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη, έπειτα από την υπογραφή του αγγλορωσικού πρωτοκόλλου του 1826, που είχε υπογραφεί στην Πετρούπολη στις 4 Απριλίου. Το πρωτόκολλο αυτό ήταν το πρώτο επίσημο διπλωματικό έγγραφο, που αναγνώριζε πολιτική ύπαρξη της Ελλάδος.


Οι κυβερνήσεις των μεγάλων Δυνάμεων στην πραγματικότητα δεν επιθυμούσαν την ουσιαστική επιτυχία της ελληνικής επαναστάσεως και την αποκατάσταση της Ελλάδος σε εντελώς ανεξάρτητο κράτος. Στόχος του ειρηνευτικού αυτού διακανονισμού ήταν η επαναφορά και αποκατάσταση του status quo ante bellum – του προ του πολέμου status quo (=καθεστώτος) – του οποίου μέρος αποτελούσε και η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.


Λιθογραφία της Ναυμαχίας




Η υπογραφή του πρωτοκόλλου της 4 Απριλίου, που αποτελούσε ένα βήμα θετικής εξελίξεως στο διπλωματικό πεδίο υπέρ των Ελλήνων, τελικά αποδείχθηκε αρνητική για την πορεία του αγώνα τους, μακροπρόθεσμα.

Τον ίδιο χρόνο, το 1826, διορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη από τη βρετανική κυβέρνηση ο νέος πρέσβης της Στράτφορντ Κάνιγκ, πρώτος εξάδελφος του υπουργού των Εξωτερικών Γεωργίου Κάνιγκ. Με αφετηρία το πρωτόκολλο Αγγλίας-Ρωσίας, προσπάθησε να επιτύχει ευρύτερη συμφωνία για την κατάπαυση του πολέμoυ στην Ελλάδα και κατόρθωσε να παρασύρει και την εκ παραδόσεως φιλότουρκη Γαλλία υπέρ των Ελλήνων, παρά την αντίδραση του Αυστριακού καγκελλαρίου Metternich και την αμφιλεγόμενη στάση της Πρωσία. Οι πρέσβεις των τριών Δυνάμεων – Ο Ριμποπιέρ της Ρωσίας, ο Γκιγιεμινό της Γαλλίας και ο Κάνιγκ της Αγγλία – προκειμένου να πείσουν το σουλτάνο να δεχθεί την κατάπαυση των εχθροπραξιών, έφθασαν στην ακραία απειλή ότι θα αποχωρούσαν από την Κωνσταντινούπολη οι πρέσβεις των χωρών τους. Συστηματική πίεση προς τη Πύλη για τη σύναψη ειρήνης άρχισαν από τον Φεβρουάριο του 1827, ενώ ο Άγγλος πρέσβης προσφέρθηκε vα μεσολαβήσει στις εμπόλεμες χώρες – Ελλάδα, Τουρκία – για την κατάπαυση του πυρός και συχρόνως την πληροφορούσε για την υπογραφή του πρωτοκόλλου της 4ης Απριλίου 1826. Η Πύλη αρνήθηκε κατηγορηματικά την μεσολάβηση της Αγγλίας και χαρακτήρισε περιφρονητικό το πρωτόκολλο ως «ένα άχρηστο κομμάτι χαρτί».


Όλες αυτές οι διαβουλεύσεις και παρασκηνιακές ενέργειες των τριών προστατίδων δυνάμεων γίνονταν εν αγνοία των Ελλήνων, ή σαν να μην ήταν η ενδιαφερομένη άμεσα χώρα. Το μόνο στοιχείο από την πλευρά των ξένων Δυνάμεων ήταν η ενεργός παρουσία στις πολεμικές επιχειρήσεις μερικών Άγγλων και Γάλλων αξιωματικών, όπως ο Κόδριγκτον, ο Κόχραν, ο Φαβιέρος, ο Δεριγνύ, ο Χάμιλτον – οι οποίοι συνήθως ενεργούσαν υπέρ του ελληνικού αγώνος πολύ πέραν των προθέσεων των κυβερνήσεών τους.


Η τραγική επιδείνωση της καταστάσεως στην επαναστατημένη Ελλάδα, και κυρίως μετά την απόβαση στην Πελοπόννησο, από τον Φεβρουάριο του 1825, του αιγυπτιακού στρατού, με επικεφαλής τον Ιμπραήμ πασά, ανησύχησε επιτέλους τις αυτοκαλούμενες πρoστάτιδες Δυνάμεις και άρχισαν σχετικές ενέργειες για την αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος. Το όψιμο ενδιαφέρον τους φυσικά δεν πήγαζε από την ειλικρινή αγάπη τους για τον δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό και για την Ελλάδα, στην οποία όλη η Ευρώπη όφειλε τα πολιτιστικά και πνευματικά τροφεία. Το ενδιαφέρον τους βασικά ξεκινούσε από τις μεταξύ τους αντιζηλίες στον αγώνα τους για το προβάδισμα και την επιρροή στο νευραλγικό αυτό χώρο. Η σταδιακή κατάρρευση και παρακμή του «μεγάλου ασθενούς», της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αύξησε το ενδιαφέρον τους για την έκβαση του αγώνος των Ελλήνων.


Η στάση και οι ενέργειες των ευρωπαϊκών δυνάμεων στο ελληνικό ζήτημα υπαγορευόταν από διαφορετικά και αντικρουόμενα μεταξύ τους κίνητρα, κυρίως κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων ανάμεσά τους. Η καχυποψία και ο φόβος της μιας για ενεργό επέμβαση της άλλης αύξανε το ενδιαφέρον τους για τη λύση του ελληνικού ζητήματος. Ο πρέσβης της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη Κάνιγκ κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες, προκειμένου να αναλάβει η χώρα του την πρωτοβουλία για τη διευθέτηση του ζητήματος. Στις ενέργειές του αυτές είχε – κατά ένα σημαντικό ποσοστό – και τη συγκατάθεση της μιας από τις εσωκομματικές παρατάξεις των Ελλήνων, οι οποίοι απογοητευμένοι από τη στάση της Ρωσίας είχαν στραφεί προς την Αγγλία. Κύριος στόχος του Κάνιγκ ήταν η εξουδετέρωση ή έστω ο περιορισμός της επιρροής της Ρωσίας στον ελληνικό χώρο. Οι προσπάθειές του όμως προσέκρουαν στο πρωτόκολλο της Πετρουπόλεως, το οποίο έδινε δικαίωμα στη Ρωσία και της μονομερούς ακόμη επεμβάσεως στο ελληνικό ζήτημα. Αντιδρώντας στις διπλωματικές ενέργειες του Άγγλου πρέσβη η Ρωσία τον πίεζε εκβιαστικά να προχωρήσουν οι δυο χώρες τους – απομακρύνοντας τις άλλες, Γαλλία, Αυστρία, Πρωσία – στη λύση που εκείνη θα ενέκρινε. Χαρακτηριστικές είναι οι οδηγίες του Ρώσου υπουργού των Εξωτερικών Νέσελροδ, που έστειλε στον πρέσβη του στο Λονδίνο Λίβεν, στις 9 Ιανουαρίου 1827, και αφορούσαν κυρίως στον διαγραφόμενο κίνδυνο από τον αιγυπτιακό στόλο εναντίον των λιμανιών της Πελοποννήσου «Τα πραγματικά εξαναγκαστικά μέτρα στα οποία αποδίδουμε μεγάλη σημασία είναι να ενωθούν οι ναυτικές μας μοίρες, με στόχο να εμποδίσουμε την είσοδο τουρκικών ή αιγυπτιακών ενισχύσεων στρατιωτών, όπλων πλοίων και πολεμοφοδίων στην Πελοπόννησο ή στο Αρχιπέλαγος… Αν ο κύριος Κάνιγκ αρνηθεί μια συνθήκη σύμφωνη με τις δικές μας επιθυμίες… ο αυτοκράτοράς μας σας υποβάλλει μια άλλη μέθοδο διαπραγματεύσεων, ως εφεδρικό μέσο, που θα μεταχειρισθείτε σε έσχατη ανάγκη…». Αυτή η μέθοδος συνίστατο στις εξής επισημάνσεις. Ο Λίβεν θα έπρεπε να υπενθυμίσει κατηγορηματικά στον Κάνιγκ, το 60 άρθρο του πρωτοκόλλου της Πετρουπόλεως της 4ης Απριλίου 1826, σύμφωνα μετο οποίο τα συμβαλλόμενα μέρη διατηρούσαν το δικαίωμα να εκμεταλλεύονται κάθε ευνοϊκή ευκαιρία για να αναγκάσουν τη Τουρκία να δεχθεί τις αποφάσεις τους για την κατάπαυση του πολέμου στην Ελλάδα.


ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΝΑΥΑΡΙΝΟ
by Ivan Aivazovsky




Η Γαλλία, που μέχρι τότε έπαιζε δευτερεύοντα ρόλο στο αγγλορωσικό παιχνίδι, κατέβαλλε μεγάλες διπλωματικές προσπάθειες για να κερδίσει ισότιμη θέση στο σχέδιο για την επίλυση του ελληνικού ζητήματος και να αυξήσει την επιρροή της στην ανατολική Μεσόγειο. Η εξέλιξη των γεγονότων την προβλημάτιζε κατά πόσον τη συνέφερε να μένει αμετακίνητη στην φιλοτουρκική πολίτική της.


Η Αυστρία – αμετακίνητη πάντοτε στην ανθελληνική πολιτική της – με διπλωματικές ραδιουργίες, προσπαθούσε να ματαιώσει την αγγλορωσογαλλική συμφωνία. Όταν αντιμετώπισε αντιδράσεις στις ενέργειές της πρότεινε παραπλανητικά πενταμερείς συζητήσεις – με συμμετοχή και της Πρωσίας – στο Λονδίνο, με στόχο να καθυστερήσει τη σύναψη συνθήκης και τη λήψη οριστικών αποφάσεων, αποβλέποντας σε αλλαγή του ευρωπαϊκού πολιτικού κλίματος. Το γεγονός ότι η αυστριακή πρόταση βρήκε θερμούς υποστηρικτές στους συντηρητικούς κυβερνητικούς κύκλους της Αγγλίας, που πάντοτε έβλεπαν με καχυποψία και πολλές επιφυλάξεις την ενδεχόμενη απελευθέρωση της Ελλάδος, είναι ανδεικτικό και για τις αγγλικές προθέσεις.

Οι διάφοροι ισχυροί φιλελληνικοί παράγοντες της Ευρώπης, απογοητευμένοι από τις πολιτικές «ίντριγκες» των κυβερνήσεων των χωρών τους, δικαιολογημένα δυσπιστούσαν ως προς την ειλικρίνεια των προθέσεών τους απέναντι στην Ελλάδα. Και αυτός ακόμη ο Άγγλος «στόλαρχος του ελληνικού ναυτικού» Κόχραν, με την τυχοδιωκτική ζωή του και τη νεφελώδη στάση του, έγραφε στο διοικητή της αγγλικής μοίρας Hamilton, στις 10/22 Ιανουαρίου 1827, να εκδηλώσει πιο ενεργά και αποτελεσματικά τα φιλελληνικά του αισθήματα: «Οι φιλελληνικές επιτροπές υποπτεύονται πολύ και δυσπιστούν για την ειλικρίνεια των Δυνάμεων απέναντι στον αγώνα των Ελλήνων και κυρίως της Αυστρίας και της Ρωσίας, χωρίς να εξαιρούν και τη Γαλλία. Νομίζω ότι οι δύο πρώτες δεν επιθυμούν παρά ένα συμβιβασμό, με τον όρο να εγκαταστήσουν και πάλι τους Τούρκους στην Ελλάδα. Στην απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Τούρκους – όπως σωστά είχε επισημάνει ο Hamilton – αντιδρούσαν οι συμπατριώτες του πλοιοκτήτες, έμποροι και πρόξενοι, οι οποίοι αντιμετώπιζαν με φόβο τις ναυτιλιακές και εμπορικές επιτυχείς δραστηριότητες των Ελλήνων. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι Φραγκολεβαντίνοι – κυρίως της Σμύρνης οι οποίοι με πρωτοφανή τρόπο είχαν πανηγυρίσει για την καταστροφή και σφαγή των κατοίκων της μαρτυρικής Χίου και τη βάρβαρη χαρά τους την είχαν διατυπώσει και γραπτώς στην εφημερίδα τους «Spectateur Oriental»


Στις 19 Ιανουαρίου 1827, η Γαλλία – με δική της πρωτοβουλία – συνέταξε και υπέβαλε στην κρίση της Αγγλίας σχέδιο συνθήκης για την ειρήνευση της Ελλάδος, το οποίο όμως δεν προέβλεπε τρόπους εξαναγκασμού της Τουρκίας για αποδοχή. Στο σχέδιο αυτό η Αγγλία δεν εκδήλωσε άμεσο ενδιαφέρον.


Ναυμαχία Ναυαρίνο
Φρεγάτα «Asia» πίνακας του George Phillip Reinagle (1828)




Μικρή σοβαρή πρόοδος για το ελληνικό ζήτημα και για την άμεση απειλή του αιγυπτιακού στόλου, που είχε γίνει πολύ ορατή, σημειώθηκε με την άφιξη στην Κωνσταντινούπολη του νέου Ρώσου πρεσβευτή Ribeaupierre στις 11 Φεβρουαρίου 1827. Κατά την πρώτη συνάντησή του με τον ρεϊς εφέντη, του Τούρκο υπουργό των Εξωτερικών, του δήλωσε κατηγορηματικά, ότι ο τσάρος Νικόλαος ήταν αποφασισμένος να επιτύχει, με κάθε τρόπο την ειρήνευση της Ελλάδος. Άφησε δε να κυκλοφορήσουν στην Κωνσταντινούπολη φήμες για σοβαρές απειλές εναντίον της Τουρκίας.


Ο πρέσβης της Αγγλίας Κάνιγκ, όπως και των άλλων Δυνάμεων, όπως ήταν φυσικό, ανησύχησαν από τη ρωσική δραστηριότητα και επεσήμαναν στην Πύλη ότι είχε αρχίσει μια αντίστροφη κίνηση για την Τουρκία. Ο υπουργός όμως των Εξωτερικών της Τουρκίας – μετά μάλιστα και την πτώση της Ακροπόλεως των Αθηνών – απέρριψε με ιταμότητα κάθε πρόταση συμβιβασμού. Ακριβώς όμως αυτή η αδιαλλαξία της Πύλης ενήργησε αντίστροφα υπέρ της Ελλάδος. Οι «προστάτιδες» Δυνάμεις πείσθηκαν επιτέλους ότι με τις απλές διπλωματικές διαπραγματεύσεις δε θα έπειθαν την Τουρκία σε καμμιά υποχώρηση. Ο μεγάλος Έλληνας διπλωμάτης και υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας Ιωάννης Καποδίστριας, είχε δώσει διπλωματικούς αγώνες στα διάφορα συνέδρια και ιδιαιτέρως στον τσάρο Αλέξανδρο, προκειμένου να πείσει και τον τσάρο και τους άλλους Ευρωπαίους διπλωμάτες για την τουρκική πραγματικότητα: «Οι Τούρκοι δεν γνωρίζουν ούτε θα ημπορέσουν ποτέ να γνωρίσουν την γλώσσαν των διαπραγματεύσεων. Γνωρίζουν μονάχα την γλώσσαν των όπλων. Και μόνον με τον πόλεμον θα αναγκασθούν να υποχωρήσουν στο θέμα της Ελλάδος».



Η Αγγλία και η Γαλλία πείσθηκαν επιτέλους ότι έπρεπε να σπεύσουν να επιλύσουν με ειρηνικό τρόπο το ελληνικό ζήτημα και να κηρύξουν τον πόλεμο οι Ρώσοι εναντίον της Τουρκίας. Υπό την πίεση των γεγονότων οι τρεις «προστάτιδες» δυνάμεις υπέγραψαν στο Λονδίνο τη συνθήκη της 6ης Ιουλίου 1827, της οποίας οι κυριώτεροι όροι περιέχονταν και στο κείμενο του πρωτοκόλλου της Πετρουπόλεως. Το διαφορετικό και το πιο σημαντικό όμως μέρος της συνθήκης ήταν το μυστικό «συμπληρωματικό» άρθρο το οποίο καθόριζε τα μέσα εξαναγκασμού κυρίως της Τουρκίας, για τη συμμόρφωσή της με τους όρους της συνθήκης. Αν σε ένα μήνα οι εμπόλεμες χώρες – Ελλάδα, Τουρκία – δεν συμμορφώνονταν με τους όρους της συνθήκης για ανακωχή, οι προστάτιδες Δυνάμεις θα φρόντιζαν να τους επιβάλουν. Οι ναύαρχοι- διοικητές των μοιρών του στόλου τους έλαβαν οδηγίες για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων, προκειμένου να γίνει πραγματικότητα η απειλή τους. Έπρεπε όμως να απoφύγoυν κάθε ανάμιξή τους στις μεταξύ τους εχθροπραξίες.


πίνακας του Auguste Mayer




Στις 12 Ιουλίου 1827 η αγγλική κυβέρνηση έστειλε συγκεκριμένες οδηγίες στον αρχηγό της αγγλικής μοίρας στη Μεσόγειο, ναύαρχο Κόδριγκτον: Τα μέτρα που θα έπαιρνε κατά του οθωμανικού στόλου δεν έπρεπε να καταλήξουν σε εχθροπραξίες. Οι τρεις δυνάμεις επιθυμούσαν να επιτύχουν ειρηνικό διακανονισμό. Κάθε εχθρική ενέργεια θα ήταν αντίθετη προς τις αποφάσεις τους. Μόνο σε περίπτωση που τα τουρκικά πλοία επιχειρούσαν να παραβιάσουν τα περάσματα, που θα είχαν καταλάβει οι στόλοι των τριών Δυνάμεων, θα είχαν τη δυνατότητα αλλαγής τακτικής.


Στις 4 Σεπτεμβρίου ο Άγγλος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη Στ. Κάνιγκ έστειλε στον Κόδριγκτον λεπτομερέστερες οδηγίες. Έπρεπε να εμποδίζει μετακινήσεις τουρκικών πλοίων από το ένα ελληνικό λιμάνι στο άλλο. Σε περίπτωση που μέρος του τουρκοαιγυπτιακού στόλου αποφάσιζε να επιστρέψει στην Ασία ή την Αφρική, έπρεπε να τα προστατεύσουν από ελληνικές επιθέσεις. Και με προσωπική επιστολή του ο Κάνιγκ διευκρίνιζει «Παρά το γεγονός ότι τα μέτρα δεν παίρνονται με εχθρικές διαθέσεις, σε περίπτωση που όλα τα άλλα μέσα δεν καρποφορήσουν, η παρεμπόδιση των ενισχύσεων του εχθρού εν ανάγκη θα επιβληθεί με κανονιοβολισμό».


Νεώτερες οδηγίες που έλαβε ο Κόδριγκτον στις 16 Οκτωβρίου μεταξύ άλλων ανέφεραν: «Όσο για τα τουρκικά και αιγυπτιακά πλοία, που βρίσκονται τώρα στα λιμάνια του Ναβαρίνου και της Μεθώνης και που θα επιμείνουν εκεί, θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο επιθέσεως». Ο Κόδριγκτον δεν είχε καμιά αμφιβολία ότι δεν υπήρχε άλλη λύση. Στις 28 Ιουλίου έγραψε στη γυναίκα του: «Μονάχα μια δυναμική πράξη εξαναγκασμού (της Τουρκίας και Αιγύπτου) θα τα τακτοποιούσε όλα «.


Στις 8 Αυγούστου εντελώς απρόοπτα ο αρχιτέκτονας της στροφής της αγγλικής πολιτικής υπέρ των Ελλήνων- φυσικά γιατί εξυπηρετούσε και την Αγγλία – ο πρωθυπουργός της Γεώργιος Κάνιγκ πέθανε. Στην Ελλάδα η αναπάντεχη είδηση, σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, προκάλεσε εθνική οδύνη. Στην Τουρκία εθνικούς πανηγυρισμούς. Η Πύλη το χαρακτήρισε «ως θαύμα του Προφήτη». Η επάνοδος του φιλότουρκου Ουέλλιγκτον και άλλων συντηρητικών στην κυβέρνηση, αναπτέρωσε τις ελπίδες του σουλτάνου ότι η συνθήκη της 6ης Ιουλίου θα έμενε μόνο στα χαρτιά. Όταν στις 16 Αυγούστου οι τρεις πρεσβευτές στην Κωνσταντινούπολη Κάνιγκ, Ριμποπιέρκαι Γιγιεμινό, επέδωσαν στον Τούρκο υπουργό των Εξωτερικών Περτέφ «νότα» με την οποία ζητούσαν πλήρη αποδοχή των όρων της συνθήκης της 6 Ιουλίου, μέσα σε 15 ημέρες, ο Περτέφ επιδεικτικά και περιφρονητικά ούτε καν ξεσφράγισε τον φάκελο εμπρός στους πρεσβευτές. Μετά την πτώση της Ακροπόλεως των Αθηνών οι Τούρκοι διαλαλούσαν ότι η επανάσταση είχε σβήσει οριστικά. Έπειτα – όχι αδικαιολόγητα – ο Περτέφ αδυνατούσε, όπως είπε, να καταλάβει τη λεπτή διάκριση ανάμεσα στον «ειρηνικό αποκλεισμό», όπως αναφερόταν στη «νότα» και στην εχθρική φιλία και της φιλικής εχθρότητας των τριών Δυνάμεων.

Όπως κι αν είχαν όμως τα πράγματα ο χρονοδείκτης της ιστορίας έδειχνε 12 παρά πέντε και τα γεγονότα θα ακολουθούσαν τον αναπόφευκτο μοιραίο δρόμο τους. Όσο κι αν οι Άγγλοι συντηρητικοί δίσταζαν και προβληματίζονταν, η διεθνώς υποχρέωση που είχε αναλάβει η Αγγλία τους εμπόδιζε να υπαναχωρήσουν. Τα γεγονότα τους είχαν προλάβει.


Ο μόνος που φαινόταν να μην έχει καταλάβει την αλλαγή του διεθνούς σκηνικού ήταν ο Metternich, που θριαμβολογούσε για τον θάνατο του Κάνιγκ, τον οποίον χαρακτήριζε ως «κακοποιό μετέωρο» και διακήρυσσε ότι η τριπλή συμμαχία θα παρέλυε και η συνθήκη της 6ης Ιουλίου θα έμπαινε στο «χρονοντούλαπο» της ιστορίας. Η ενεργός αντίδραση της Αυστρίας, όμως, αντί να αναχαιτίσει επέσπευσε την εξέλιξη των γεγονότων.


Όλα έδειχναν ότι ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος ήταν έτοιμος και αποφασισμένος να καταφέρει το τελειωτικό θανάσιμο κτύπημα εναντίον της Ελλάδος. Ο συνδυασμένος στόλος – τουρκικός, αιγυπτιακός – αποτελούνταν από τρεις μοίρες: της Πύλης με 2 πλοία γραμμής, 5 φρεγάτες και 9 κορβέτες. Των Αιγυπτίων με 3 φρεγάτες, 9 κορβέτες, 4 μπρίκια και 6 ημιολίες (= ελαφρά πλοία με μιάμιση σειρά κουπιά). Και η μοίρα από την Τύνιδα με 3 φρεγάτες και ένα μπρίκι. Επί πλέον υπήρχαν 6 πυρπολικά και 40 μεταγωγικά με σύνολο 4500 ανδρών, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και 600 άτακτοι Αλβανοί. Επίλεκτα μέλη του εχθρικού στόλου ήταν 6 Γάλλοι, άλλοτε αξιωματικοί στο ναυτικό του Ναπολέοντα, με επικεφαλής τον πλοίαρχο Letellier. Ο στόλος αυτός προσέγγισε αρχικά στη Μεθώνη και στις 8 Σεπτεμβρίου ενώθηκε με τις δυνάμεις του Ιμπραήμ στο Ναυαρίνο, όπου την προηγούμενη ημέρα είχε φθάσει και ένας μικρότερος στόλος, με διοικητή τον Ταχήρ πασά, τον οποίο ο Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου είχε διορίσει στόλαρχο γιατί είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητές του. Οι τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις, σε όλες τις φάσεις της ναυμαχίας, ήταν ποσοτικά πολύ ανώτερες από τις συμμαχικές, σε πλοία, σε πυροβόλα και σε άνδρες.


Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος διέθετε συνολικά 89 πολεμικά πλοία, με 2240 πυροβόλα, ενώ ο συμμαχικός δεν αριθμούσε περισσότερα από 27 πλοία (12 αγγλικά, 8 ρωσικά και 7 γαλλικά) με 1324 πυροβόλα ισχυρότερα όμως από εκείνα του αντιπάλου του, ο οποίος υστερούσε και σε ποιότητα και σε πείρα και σε εκπαίδευση των πληρωμάτων.


Το πιο ανησυχητικό σημείο όμως για τους συμμάχους δεν ήταν η αριθμητική υπεροχή του εχθρού, όσο η δυσπιστία και η έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στους ναυάρχους των τριών συμμαχικών στόλων, τον Κόδριγκτον που ήταν και ο αρχηγός – τον Γάλλο Δεριγνύ και τον Ρώσο Χέυδεν. Ο Κόδριγκτον δεν έκρυβε καθόλου την δυσαρέσκειά του. Στις 7 Αυγούστου έγραφε στον Φ. Άνταμ στην Κέρκυρα: «Είναι αλήθεια ότι δεν μπορώ να εμπιστευθώ στη διαγωγή του Δεριγνύ και ούτε σε κανένα άλλο ομοεθνή του. Και τώρα τι στο διάβολο θα κάνω με όλους αυτούς τους λαρδοφάγους Ρώσους! … αν ήταν στο χέρι μου ποτέ δεν θα ήθελα να τους έχω υπό τις διαταγές μου, γιατί δεν θα μπορούσα να τους τιμωρήσω αν δεν με υπάκουαν… Τώρα όμως τι να κάνω; Δεν είναι στο χέρι μου!..».


Στις 19 Οκτωβρίου ο Κόδριγκτον κάλεσε στην αγγλική ναυαρχίδα «Ασία» τους δύο Άγγλους διοικητές και τους αρχαιότερους πλοιάρχους για να συσκεφθούν και να αποφασίσουν για το σχεδιασμό των επιχειρήσεων. Τα συμμαχικά πλοία δεν θα έπρεπε να πυροβολήσουν αν δεν τους δινόταν σήμα. Αν όμως εχθρικό πλοίο ´έκανε την αρχή τότε έπρεπε να βυθιστεί αμέσως. Τελείωσε τις οδηγίες του με μια περίφημη φράση του Nelson: «Εκείνος ο κυβερνήτης θα βρίσκεται στη σωστή θέση του που θα κατορθώσει να τοποθετήσει το πλοίο του δίπλα σε ένα εχθρικό.


Την επόμενη 8/20 Οκτωβρίου 1827 η δραστηριότητα του συμμαχικού στόλου άρχισε από τα ξημερώματα. Το ημερολόγιο του κυβερνήτη της ναυαρχίδας «Ασία» αναφέρει «ασθενείς ανέμους και συννεφώδη καιρό», λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Ο εχθρικός στόλος μέσα στον κόλπο του Ναυαρίνου ήταν παραταγμένος σε σχήμα πετάλου. Ένας ανώνυμος Βρετανός ναύτης του πολεμικού πλοίου «Γένοβα», που αναδείχθηκε σε πραγματικό χρονικογράφο, έχει διασώσει στο ημερολόγιό του ενδιαφέρουσες ειδήσεις «Με έξι σφυρίγματα στις 11 π.μ. τα τύμπανα μας κάλεσαν στις θέσεις μας με το γνώριμο ρυθμό του πολεμικού τραγουδιού «ατρόμητα τα πλοία μας, χαρούμενα ναυτάκια οι άνδρες μας». Στη 1.30 – ο Κόδριγκτον έδωσε το σήμα της εισόδου του συμμαχικού στόλου στον κόλπο. Μισή ώρα μετά η ναυαρχίδα του «Ασία» περνούσε την είσοδο του λιμανιού ανενόχλητη παρόλο που τα εχθρικά πυροβολεία βρίσκονταν σε απόσταση βολής πιστολιού και από τις δυο πλευρές. Ακολούθησαν και άλλα πλοία, άνω η γαλλική ναυαρχίδα «Σειρήν» κατέλαβε την καθορισμένη θέση της.

Η ατμόσφαιρα άρχισε να ηλεκτρίζεται. Πρώτο σημάδι δράσης ήταν η αποστολή μιας βάρκας από τη ναυαρχίδα του Μωχαρέμ μπέη, που μετέφερε στον Κόδριγκτον την απαίτηση του Αιγύπτιου ναυάρχου να μην προχωρήσει μέσα στο λιμάνι. Και ο Κόδριγκτον απάντησε κατηγορηματικά, πως είχε έλθει για να δώσει διαταγές και όχι για να πάρει.


Ένα «τυχαίο γεγονός», όπως το χαρακτηρίζουν αρκετοί ιστορικοί της ναυμαχίας του Ναυαρίνου έπαιξε το ρόλο του «μοιραίου γεγονότος». Σε κάποια στιγμή ένα εχθρικό πυρπολικό έφθασε πολύ κοντά στο πολεμικό πλοίο «Ντάρτμουθ» και ο κυβερνήτης του Φέλλουϋς έστειλε μια λέμβο με λίγους άνδρες και επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Φιτσρόυ για να αναγκάσει το εχθρικό πυρπολικό να απομακρυνθεί. Εκείνοι άρχισαν τότε να πυροβολούν και σκότωσαν το νεαρό Άγγλο υποπλοίαρχο και μερικούς ακόμη άνδρες. Το «Ντάρτμουθ» ανταπέδωσε το πυρ. Η γαλλική ναυαρχίδα «Σειρήν» χτυπήθηκε από την αιγυπτιακή φρεγάτα ´Έσμίνα». Αμέσως ο Γάλλος διοικητής Δεριγνύ διέταξε σφοδρό κανονιοβολισμό κατά της εχθρικής φρεγάτας και σε ελάχιστα λεπτά το πυρ γενικεύθηκε .


Παρά ταύτα ο Κόδριγκτον δεν είχε πάρει ακόμα καμιά απόφαση κατάστροφής του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Γι´ αυτό έστειλε τον Έλληνα πλοηγό Πέτρο Μικέλη, με λίγους άνδρες στον Αιγύπτιο διοικητή Μωχαρέμ μπέη να τον διαβεβαιώσει ότι ο σκοπός των συμμάχων απέναντι στους τουρκοαιγυπτίους δεν ήταν εχθρικός, αλλά ήθελαν να τους αναγκάσουν να φύγουν από το Ναυαρίνο και να επιστρέψουν στις βάσεις τους στα Δαρδανέλια και την Αλεξάνδρεια. Οι Αιγύπτιοι όμως, ερεθισμένοι σκότωσαν τον Έλληνα απεσταλμένο του Κόδριγκτον, οπότε μέσα σε λίγα λεπτά συντονισμένα όλα τα κανόνια της «Ασίας» βύθισαν την αιγυπτιακή ναυαρχίδα. Σχεδόν ταυτόχρονα τέθηκε εκτός μάχης και η τουρκική ναυαρχίδα. Από αυτή τη στιγμή κι έπειτα η μάχη γενικεύτηκε και ξέφυγε από κάθε σχεδιασμό και έλεγχο. Οι κανονιοβολισμοί ρίχνονταν από όλες τις πλευρές και ο πυκνός καπνός εμπόδιζε τους συμμάχους να διακρίνουν τα δικά τους πλοία από τα εχθρικά. Στις 3 μ.μ. πλησίασε και ο ρωσικός στόλος με επικεφαλής τη ναυαρχίδα ´Άζόφ», οπότε η μάχη πήρε ανυπολόγιστες διαστάσεις.



Γύρω στις 6 μ.μ. τα πάντα είχαν τελειώσει. Όλη αυτή η ιστορική ναυμαχία είχε διαρκέσει μονάχα 4 ώρες. Οι καταστροφές ήταν αφάνταστα δυσανάλογες: 60 εχθρικά πλοία καταστράφηκαν εντελώς και πολλά άλλα ανατινάχθηκαν από τους ίδιους τη νύχτα για να μην τα αιχμαλωτίσουν οι σύμμαχοι. Κατά το Γάλλο πλοίαρχο του εχθρικού στόλου Λετελιέ τα μόνα πλοία που επέπλεαν την άλλη ημέρα ήταν μια φρεγάτα δίχως ιστούς, 4 κορβέτες, 6 μπρίκια και 4 ημιολίες. Είχαν 6000 νεκρούς περίπου και 4000 τραυματίες.


Οι σύμμαχοι δεν έχασαν κανένα πλοίο και είχαν συνολικά 174 νεκρούς και 475 τραυματίες.


Ο Γάλλος αντιναύαρχος Jurien de la Graviere περιγράφει συγκλονιστικά το αποτέλεσμα της ναυμαχίας: «… Ο όρμος του Ναυαρίνου βράζοντας από τα βλήματα, που κάθε στιγμή τρυπούσαν την επιφάνειά του, σκεπασμένος από συντρίμμια που επέπλεαν, με γαντζωμένους επάνω τους Τούρκους και Αιγύπτιους, δεν ήταν πια η μεγάλη και ήρεμη υδάτινη έκταση, επάνω στην οποία λικνιζόταν με ράθυμη μεγαλοπρέπεια το πρωινό της 8/20 Οκτωβρίου ο επιβλητικός στόλος του Ιμπραήμ. Ο όρμος είχε πάρει την όψη μιας από τις καταχθόνιες εκείνες λίμνες, όπου κολυμπούν οι κολασμένοι ανάμεσα σε κύματα από φωτιά και πίσσα….

Η νίκη των συμμάχων ήταν αποφασιστική και ολοκληρωτικά καταστροφική για τον εχθρό. Ιστορικά όμως δε γίνεται αποδεκτό το χωρίς αποδείξεις συμπέρασμα του Γάλλου διοικητή Δεριγνύ ότι «το σχέδιο επιθέσεως, που είχε προτείνει στους συναδέλφους του είχε πλήρη επιτυχία,. Είναι ζήτημα αν διεξήχθη άλλη μάχη ποτέ, που να φανέρωνε τόσο πολύ την απουσία κάποιου σχεδίου. Η ναυμαχία του Ναυαρίνου «υπήρξε ουσιαστικά μια υπόθεση των τότε Μεγάλων Δυνάμεων, των οποίων έμμεσα θύματα ή ευεργετημένοι ήταν συμπωματικά τα μικρότερα έθνη και λαοί.


πίνακας του Γιάννη Νίκου




Ο αντίκτυπος της νίκης στις ευρωπαϊκές χώρες ήταν διαφορετικός. Γενικά προκάλεσε κατάπληξη. Κανένας δεν περίμενε και δεν ευχόταν αυτό το τέλος. Ο αυτοκράτωρ της Αυστρίας Φραγκίσκος χαρακτήρισε την πράξη των τριών ναυάρχων δολοφονία. Ο Metternich «τρομακτική καταστροφή» και στη Βιέννη θρηνούσαν για το πλήγμα εναντίον της Τουρκίας. Η κυβέρνηση της Αγγλίας έδειχνε κεραυνόπληκτη προ του ανεπιθύμητου τετελεσμένου, που διέπραξε ο Κόδριγκτον. Μάταια ο πρωταγωνιστής της ναυμαχίας προσπαθούσε να πείσει την κυβέρνησή του ότι η «ναυμαχία υπήρξεν αναπότρεπτο γεγονός». Ο διάδοχος του Κάνιγκ Goderich έτρεμε προ της ευθύνης και των συνεπειών που μπορούσε να έχει και το κόμμα των συντηρητικών εξερράγη σε εκδηλώσεις αγανακτήσεως εναντίον της ναυμαχίας και του αρχηγού της. Η πολιτική εκστρατεία εναντίον του Κόδριγκτον εκδηλώθηκε έντονα στην έναρξη των εργασιών της Βουλής, στις 29 Ιανουαρίου του 1828. Στην ομιλία του θρόνου ο Άγγλος βασιλιάς θα διακηρύξει την αντίθεσή του: «… στο λιμάνι του Ναυαρίνου έλαβε χώρα μια σύγκρουση τελείως απροσδόκητη… μεταξύ των <πόλων των συμμάχων Δυνάμεων και του στόλου της οθωμανικής Πύλης… Η Αυτού Μεγαλειότης δεν μπορεί να μη θρηνήσει, που αυτή η σύγκρουση έγινε με τη ναυτική δύναμη ενός προαιωνίου συμμάχου, του σουλτάνου. Εξακολουθεί όμως να τρέφει την ελπίδα πως το ατυχές αυτό γεγονός δε θα συνοδευθεί από άλλες εχθροπραξίες…». Οι αντιδράσεις εναντίον του συνεχίσθηκαν. Και του απένειμαν με τον μεγαλόσταυρο του Λουτρού, όταν όμως η κυβέρνηση Goderich ανετράπη, εξαιτίας της ναυμαχίας του Ναυαρίνου, και ανέλαβε ο Wellington ο Κόδριγκτον ανεκλήθη από τη θέση του, παρά τις αντίθετες διαμαρτυρίες, με το αιτιολογικό ότι είχε παρερμηνεύσει τις οδηγίες που του δόθηκαν.






Αντιθέτως στη Ρωσία η είδηση της νίκης προκάλεσε πλήρη επιδοκιμασία. Ο αυτοκράτωρ Νικόλαος με επιστολή του προς τον Κόδριγκτον, της 8 Νοεμβρίου 1827, του εξέφραζε την πλήρη ικανοποίησή του, επειδή «κατήγαγε μια νίκη για την οποία όλη η πολιτισμένη Ευρώπη του χρωστούσε διπλή ευγνωμοσύνη».

Στη Γαλλία η κοινή γνώμη πανηγύρισε το γεγονός και τοποθετήθηκε ανεπιφύλακτα υπέρ της απελευθερώσεως της Ελλάδος. Και τη γνώμη της αυτή επέβαλε και στην κυβέρνησή της. Σε συνεδρίαση της γαλλικής Βουλής ο βαρώνος Dupin θα εκδηλώσει έντονη διαμαρτυρία για την ανεπίτρεπτη στάση της αγγλικής κυβερνήσεως και εγκωμίασε τον Γεώργιο Κάνιγκ που ενέπνευσε στις τρεις Δυνάμεις στο να «σώσουν την πολιτική και θρησκευτική ελευθερία ενός βασανιζομένου λαού, του ελληνικού». Και ο Βίκτωρ Ουγκώ το Νοέμβριο θα ψάλλει στις Orientales:


«Γκρεμίστηκε ο παλιότουρκος ο κολοσσός στον Ταύρο – είναι η Ελλάδα ελεύθερη και με χαράς ωδή – το Ναυαρίνο ο Βύρωνας στον τάφο τραγουδεί».


Η αντίδραση της Πύλης, μόλις πληροφορήθηκε την καταστροφή, ήταν έκρηξη οργής και απειλών, που δεν κατέληξαν όμως σε έκτροπα.

Στην Ελλάδα; Επάνω από το λιμάνι του Ναυαρίνου, μέσα από τα συντρίμμια του εχθρού υψώθηκε το φωτεινό τόξο της ελπίδας. Της ελπίδας που θα οδηγούσε την πορεία προς την Ελευθερία, ενός λαού που πίστευε ότι παρά τις αδυναμίες του και τα σφάλματά του κάποια θεϊκή δύναμη θα τον βοηθούσε, όπως του είχε διαμηνύσει ο μεγάλος αγωνιστής της ελευθερίας του ο Ιωάννης Καποδίστριας:

«Εάν οι Μεγάλες Δυνάμεις μας εγκατέλειψαν πιστέψετε ότι ο Θεός δεν θα μας εγκαταλείψει»!.. οπωσδήποτε με τη ναυμαχία του Ναυαρίνου ένα νέο εθνικό κράτος προστέθηκε στο χάρτη της Ευρώπης.

Τὰ μαρμάρινα παιδιὰ τῆς Ἀρτέμιδος…

Τὰ μαρμάρινα παιδιὰ τῆς Ἀρτέμιδος…
Εἶναι αὐτὰ τὰ παιδικὰ πρόσωπα, τὰ χαμογελαστά, ποὺ σχηματίζουν τὴν πομπὴ τῆς Θεᾶς ἡ ὁποία τὰ προστατεύει ἀπὸ τὴν στιγμὴ τῆς γέννησής τους.
Εἶναι οἱ μικρὲς ἄρκτοι, (ὅπως τὶς ὀνόμαζαν οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοι)· αὐτὰ τὰ μαρμάρινα κορίτσια τοῦ 4ου π.Χ. αἰ. μὲ τὸ τρυφερὸ βλέμμα καὶ τὶς πλεξοῦδες στὰ μαλλιά. Πέφτουν ἀνάλαφρα οἱ πτυχωτοὶ χιτῶνες πάνω τους καὶ ὀρισμένα κρατοῦν ζωάκια στὰ χέρια τους. Σχηματίζουν πομπὴ πρὸς τὴ θεὰ Ἄρτεμη…
Τὰ εὐρήματα τοῦ ἱεροῦ τῆς Βραυρωνίας Ἀρτέμιδος ἀναδεικνύουν τὸν πολυσχιδή χαρακτῆρα τῆς φημισμένης θεᾶς, ἡ ὁποία ἄλλοτε τόνιζε τὴ θηλυκὴ καὶ εὐαίσθητη πλευρά της καὶ ἄλλοτε πρόβαλλε μία πιὸ δυναμικὴ καὶ χειραφετημένη ὄψη. Προστάτιδα τοῦ γάμου, τῆς γονιμότητος, τῶν παιδιῶν, τῆς χειροτεχνίας καὶ τῆς ὑφαντικῆς ἀπὸ τὴ μία, κι ἀπὸ τὴν ἄλλη Κυνηγέτιδα, Ταυροπόλος, Ποτνία Θηρῶν μὲ τὰ βέλη στὸν ὦμο καὶ συντροφιὰ τὸ ἐλάφι της.
Τὰ πλούσια καὶ ποικίλα ἀναθήματα μαρτυροῦν τὴ φύση τῆς λατρείας της καὶ τὰ λατρευτικὰ δρώμενα ποὺ τὴ συνόδευαν. Μία μεγαλοπρεπὴς πομπὴ ξεκινοῦσε κᾶθε πέντε χρόνια ἀπὸ τὴν Ἀκρόπολη τῶν Ἀθηνῶν γιὰ νὰ γιορτάσῃ τὰ Βραυρώνια στὸ ἱερὸ τῆς Αρτέμιδος. Ἐκεῖ γίνονταν θυσίες ἀλλὰ καὶ ἀθλητικοί, μουσικοὶ καὶ ἱππικοὶ ἀγῶνες.
Ἡ Ἀρκτία ἀποτελοῦσε τὴ σημαντικότερη λατρευτικὴ ἐκδήλωση τῆς γιορτῆς καὶ εἶχε τὸ χαρακτῆρα θητείας καὶ μύησης γιὰ τὴν ἐνηλικίωση καὶ τὸ γάμο. Ἡ Ἄρτεμις καθοδηγοῦσε τὰ κορίτσια γιὰ τὸ πέρασμά τους ἀπὸ τὴν παιδικὴ στὴν ἐφηβικὴ ἠλικία καὶ τὰ προετοίμαζε γιὰ τὸν κύριο ρόλο τους στὴν κοινωνία.
Τὸ κοριτσάκι (320 π.Χ.) μὲ τὸν πολύπτυχο χιτῶνα ζωσμένο ψηλὰ, συγκρατεῖ τὸ ἰμάτιο μὲ τὸ ἀριστερό της χέρι, καὶ στὸ δεξί φωλιάζει ἕνα λαγουδάκι. Δίπλα του, τὸ γυμνό αγόρι, κρατάει ἕνα πτηνό, καὶ στὸ ἄλλο χέρι, ἕνα τόπι. Στὸ τέλος τῆς πομπῆς τὸ ψηλὸ κορίτσι (300-275 π.Χ.), στέκει ἀγέρωχο καὶ συνάμα μελαγχολικό…
Στὶς αἴθουσες τοῦ μουσείου βλέπουμε πολλὰ ἀναθηματικὰ ἀνάγλυφα, καθῶς οἱ ἀρχαῖοι πίστευαν ὅτι μὲ τὴν ἀνάθεση καὶ τὴ θυσία θὰ ἀποκτοῦσαν τὴν εὔνοια τῶν θεῶν. Ὑπάρχουν ἀγάλματα παιδιῶν τὰ ὁποῖα οἱ γονεῖς ἀφιέρωναν στὴν Ἄρτεμη εἴτε ἔπειτα ἀπὸ μἰα αἴσια ἔκβαση γέννας ἤ ἔπειτα ἀπό ἴαση κάποιας ἀρρώστιας. Τὰ κορίτσια χάριζαν τὰ παιχνίδια τους στὶς προστάτιδες θεὲς τοῦ γάμου, πρὶν ἀπὸ τὴν ἐνηλικίωσή τους.
Ἡ ἀτμόσφαιρα γλυκαίνει ἀπὸ τὰ σφαιρικὰ προσωπάκια μὲ τὰ πλούσια βοστρυχωτὰ μαλλιὰ· καὶ σὲ ἄλλα ἀγαλματάκια, οἱ λεπτοδουλεμένες κοτσίδες καὶ οἱ χωρίστρες φωτίζονται μέσα στὶς προθῆκες. Μαζὶ μὲ μέλη παιδικῶν ἀγαλμάτων, μὲ σύμβολα παιχνίδια (τόπι, πάπια, αὐγό κ.ἄ.) δηλώνουν μαζὶ μὲ τὰ κορίτσια καὶ τὰ ἀγόρια ὅτι ἡ Βραυρωνική Ἄρτεμις ἦταν καὶ θεὰ τοῦ τοκετοῦ…
Τὸ μαρμάρινο ἀγόρι κρατάει ἕνα πτηνὸ καὶ ἕνα τόπι…
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΡΑΥΡΩΝΟΣ

Οἱ Προφητεῖες του Ἁγίου Ἀνδρέα γιὰ την ἔξοδο των Νεφελίμ

Έτοιμο το σ

Οἱ Προφητεῖες του Ἁγίου Ἀνδρέα γιὰ την ἔξοδο των Νεφελίμ




Οἱ προφητεῖες δίνονται ἀπὸ τον Θεό μέσῳ ἀνθρώπων ποὺ Ἐκεῖνος ἐπιλέγει, με τέτοιο ἁπλοϊκό τρόπο, ὥστε νὰ τις καταλαβαίνει καὶ πιὸ "χαζούλης" χαριτολογῶντας.

Δὲν χρειάζονται καμία ἑρμηνεία , οὔτε ἐννοεῖ κάτι ὁ προφήτης , δὲν εἶναι ποιητής γιὰ νὰ ἐννοεῖ , εἶναι προφήτης.΄Ὅλα ἰσχύουν κατὰ λέξη.

Λέει ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας ὁ διά τον Χριστόν σαλός

« Θεσσαλονικέων ἡ πόλις , σῦ νικήσεις τους ἐχθροὺς σου , καύχημα γὰρ ἁγίων σῦ ὑπάρχεις , καὶ ἡγίασε σε ὁ Κύριος.

Τότε δὲ μακάριοι καὶ τρισμακάριοι οἱ ἕν ὄρεσι καὶ σπηλαίοις τῷ Κυρίῳ δουλεύοντες , ἐπειδή τα δημοσίως γενόμενα δεινά οὐ θεάσονται , ἀλλ' ἔσονται ἰδίως ἐκδεχόμενοι την μετά του Ἀντιχρίστου μάχην καὶ πόλεμον.»

ὅπερ σημαίνει :

« Πόλης των Θεσσαλονικέων! Ἐσὺ θα νικήσεις τους ἐχθρούς σου, γιατί εἶσαι καύχημα τῶν ἁγίων, καὶ σε ἁγίασε ὁ Κύριος».

Μακάριοι τότε καὶ τρισμακάριοι ὅσοι θὰ ἀγωνίζονται γιὰ τον Κύριο στὰ ὄρη καὶ στὰ σπήλαια, γιατί δὲν θὰ βλέπουν το κακό ποὺ θὰ γίνεται στὸν κόσμο. Αὐτοί θὰ περιμένουν την μάχη καὶ τον πόλεμο ἐναντίον του Ἀντίχριστου.

Ἐν ἐκείνῳ γὰρ τῷ καιρῷ ἀποφράξει Κύριος ὁ Θεός τας πύλας τας ἐν Ἰνδαλία ἄς ἔκλεισεν Ἀλέξανδρος ὁ τῶν Μακεδόνων βασιλεύς καὶ ἐξελεύσονται οἱ ἑβδομήκοντα δύο βασιλεῖς μετά του λαοῦ αἰτῶν , τα λεγόμενα ρυπαρά γένη , τα βδελυρώτατα πάσης συγχασίας καὶ δυσωδίας , καὶ διασκορπισθήσονται ἕν ταῖς χώραις ταῖς ὑπ οὐρανόν , σάρκας ζώντων ἀνθρώπων ἐσθίοντες καὶ το αἷμα πίνοντες , κύνας καὶ μυίας καὶ βατράχους νεμόμενοι καὶ πᾶσαν ρυπαρίαν. Οὐαί δὲ τὴ οἰκουμένη πάσῃ ἐν ἡ πορεύσονται ἀπὸ προσώπου αὐτῶν . Τας μὲν οὖν ἡμέρας ἐκείνας , μὴ ἔστω χριστιανός Κύριε, εἰ δυνατόν ἤν. Ἀλλ' οἴδα ὅτι ἔσονται.

Κατά τό ἔτος ἐκεῖνο θ' ἀνοίξει ὁ Κύριος τίς πύλες τῶν Ίνδιῶν πού ἔκλεισε ὁ βασιλιάς τῶν Μακεδόνων Ἀλέξανδρος. Θά βγοῦν τότε ἀπ' ἐκεῖ οἱ ἑβδομήκοντα δύο βασιλεῖς (τών Νεφελίμ) μέ τόν λαό τους, τά λεγόμενα ρυπαρά γένη, πού εἶναι πιό σιχαμερά ἀπό κάθε ἀηδία καί δυσωδία. Αὐτὰ θά διασκορπισθοῦν σ' ὅλες τις χῶρες ὑπὸ τον οὐρανὸ (το τονίζει αὐτό , διότι τώρα δὲν βρίσκονται στὶς χῶρες ὑπὸ τον οὐρανὸ, ἀλλὰ μέσα στὰ τάρταρα.).Θά τρῶνε ζωντανούς τούς ἀνθρώπους καί θά πίνουν τό αἷμα τους. Θά καταβροχθίζουν ἐπίσης μέ μεγάλη ἡδονή μῦγες, βατράχους, σκυλιά καί κάθε ἀκαθαρσία. Ἀλλοίμονο στίς περιοχές, ἀπ' ὁποῦ θά περάσουν! Ἄν εἶναι δυνατόν, Κύριε, ἄς μὴν ὑπάρχουν τότε Χριστιανοί! Γνωρίζω ὅμως ὅτι θὰ ὑπάρχουν.

Ὅταν οὖν ἤδη τις τα βδελυρά ἔθνη εἰς τον κόσμον ἐξεληλυθότα , τότε ἂς γινώσκει ὅτι ἐπὶ θύραις πάντα

Ὅταν λοιπόν κάποιος δεῖ τα βδελυρά γένη ( Νεφελίμ) νὰ ἔχουν βγεῖ (ἀπὸ τα τάρταρα) ἔξω στὸν κόσμο, τότε νὰ ξέρει ὅτι ὅλα ἐπὶ θύραις.

Βλέπουμε πῶς πολύ καθαρά μιλάει γιὰ την πόλη του Ἀραντίς, ἀπ ὁπού θὰ ξεκινήσει ἡ παγκόσμια ἐκστρατεία του Πολεμάρχου του Θεοῦ ὅπως ἔχει πεῖ γιὰ την ἔξοδο τῶν Νεφελίμ ἀπὸ τις πύλες ποὺ ἔκλεισε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος,τονίζοντας μάλιστα το ὅτι τα ρυπαρά γένη θὰ βγοῦν ἀπὸ τις πύλες στὶς χῶρες ὑπὸ τον οὐρανὸ. Καμία λέξη δὲν χρησιμοποιεῖται τυχαία. Ἐπίσης μιλάει γιὰ ἐκείνους καὶ ἐκεῖνες ποὺ θὰ ἔχουν φύγει ἀπὸ τις πόλεις καὶ θὰ μάχονται στὰ βουνά γιὰ νὰ ἐπιβιώσουν περιμένοντας την μάχη ἐναντίον του Ἀντιχρίστου. Καὶ ἀφοῦ περιγράφει το τι θὰ κάνουν τα ρυπαρά γένη,οἱ Νεφελίμ καὶ τα βιορομπότ τους λέει, πῶς ὅποιος δεῖ τους Νεφελίμ νὰ ἔχουν βγεῖ ἔξω τότε νὰ ξέρει ὅτι τα πάντα εἶναι ἐπὶ θύραις.

Πράγματι, τότε θὰ πλησιάζει ἡ ὥρα ποὺ θὰ ἐμφανιστεῖ ὁ Πολέμαρχος του Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ξεκινῶντας ἀπὸ την Θεσσαλονίκη, το ἀρχαῖο Ἀραντίς με 144.000 Ἕλληνες Ἄνδρες ὅπως λέει ἡ Ἀποκάλυψη, ἀλλὰ καὶ ἄλλους τόσους καὶ τόσες βοηθούς θὰ ξεκινήσει την μεγάλη ἐκστρατεία γιὰ νὰ χωρίσει ἡ ἤρα ἀπ το σιτάρι καὶ νὰ φέρει δίκαιο ἔστω καὶ προσωρινά σε αὐτόν τον ἄδικο εἰκονικό κόσμο του Σαμαέλ , το πεδίο δοκιμῶν οὐσιαστικά τῶν ἀποστατημένων ἀπὸ τον παράδεισο ἀνθρώπων.

Ὅλα εἶναι γραμμένα , σίγουρα ὄχι με ὅλες τις λεπτομέρειες , ἀλλὰ εἶναι. Πρωτίστως στὴν Ἀποκάλυψη του Ἰωάννου καὶ στὰ λόγια του ἴδιου του Χριστοῦ στὰ εὐαγγέλια. Μετέπειτα σε διάφορες προφητεῖες πού ἄν τις συνδέσουμε ὅλες, σε συνδυασμό ἐννοεῖται, με την Ἀποκάλυψη, τότε ἔχουμε γνώση γιὰ την σειρά των ἐπερχόμενων γεγονότων ποὺ ἔχει ἀναφερθεῖ ξανά καὶ ξανά , ἀλλὰ καὶ ὅπως πολλοί γεροντάδες λένε, θὰ γίνουν στὶς μέρες μας.

Ὡστόσο μὴν ξεχνοῦμε, πῶς ὁτιδήποτε κι ἄν γίνει ἡ δὲν γίνει στὸν κόσμο αὐτὸ , ἀκόμη, ὅπως λέει καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀκόμη καὶ ἄν οἱ προφητεῖες καταργηθοῦν, ΤΩΡΑ εἶναι ἡ εὐκαιρία , γιὰ τον καθένα καὶ την καθεμία , νὰ ἐφαρμόσει τα λόγια του Χρηστοῦ καὶ νὰ φύγει ἀπὸ αὐτὸν τον παλιόκοσμο, ὅταν ἔρθει ἡ ὥρα καὶ το ψεύτικο σῶμα πεθάνει. Αὐτὸ νὰ εἶναι ὁ σκοπός καὶ το ὄνειρο του καθενός/μιᾶς. Νὰ ἐπιστρέψει στὴν φωτεινή πατρίδα, στὴν ἀληθινή ζωή καὶ μπροστά σε αὐτὸ ὁ καθένας ὀφείλει νὰ εἶναι ἀδίστακτος, ὅσον ἀφορᾶ δηλαδή το νὰ πετύχει την ἐπιστροφή του ἐκεῖ με κάθε κόστος.

Ὅσον ἀφορᾶ τον ψεύτικο κόσμο των ὀνείρων καὶ τους ἀνόμους, Πεπρωμένο φυγεῖν ἀδύνατο.

ΟΚΤΩΜΒΡΙΟΣ

Μὴν Ἀττικὴ -- Σπάρτη
Πυανεψιών -- Ἡράσιος


Πυανεψιών μὴν Ἀθηνησιν   δ , 

 ἐν ὧ καὶ τα πύανα ἔψεται εἰς τιμὴν τοῦ Ἀπόλλωνος  πύανα,      δὲ πάντα τὰ ἀπὸ γῆς   ἐδώδιμα *     

ὁσπριώδι ἃ συνάγοντες  ἔψουσιν ἐν χύτραις   ἀθήραν  ποιοῦντες

Φωτίου Λεξικὸν

/ Ὁ πυανεψιών ἦταν ὁ   δ    μῆνας τῶν Ἀθηναίων, κατὰ τον ὁποῖον  βράζονται    τὰ  πύανα    πρὸς   τιμήν  τοῦ  Ἀπόλλωνος.  

πύανα          δὲ εἶναι ὅλα τὰ ἐδώδιμα *    ( τὰ προοριζόμενα γιὰ τροφὴ ) ὄσπρια ποὺ παίρνουμε ἀπὸ τὴν γῆ , τὰ ὁποῖα τὰ μαζεύουν , τὰ βράζουν σὲ χύτρες καὶ κάνουν τὴν ἀθύρα ( =εἶδος φαγητοῦ )

{ Ἐδωδὴ τροφὴ,   βρῶσις. ἐδώδιμος   τρωκτὸς , βρώσιμος

ΣΥΓΧΡΟΝΗ λέξη << ἔδεσμα >>

( Ἐδωδὴ    Παρὰ τὸ ἐδῶ τὸ ἐσθίω , ἐδὴ καὶ κατὰ ἀναδιπλασιασμὸν , ἐδωδὴ.
{ ἔστι δὲ ἡ ἀθήρα ἡ ἐκ πυρῶν ἐψημένων καὶ διακεχυμένων τροφὴ .}

                                                           

Δρυίδες

Δρυίδες

Η κοινωνία των Δρυίδων ἀποτελεῖ μέρος της πνευματικῆς κάστας τῶν Ἀρχαίων Κελτῶν ποῦ περιλαμβάνει ἐπίσης τους «Βάρδους - Ποιητές» καὶ τους «Νομικούς - Νομοθέτες». Οἱ ἄλλες δύο κάστες της κελτικής κοινωνίας, ποὺ τοποθετεῖται χρονικά στὴν 1η χιλιετία π.Χ., εἷναι ἡ ἀριστοκρατία τῶν Πολεμιστῶν καὶ ὁ ὑπόλοιπος ἁπλὸς λαός. Διακρίνουμε τους Κέλτες καὶ ἑπομένως τους Δρυίδες, τῶν βρετανικῶν νησιῶν καὶ κυρίως της Ἰρλανδίας καὶ αὐτούς της «πέραν τών Ἄλπεων» Γαλατίας ( Δυτ. Εὐρώπη ὡς τις Ἄλπεις ).

Πηγές

Ἐλάχιστες ἱστορικές πηγές ὑπάρχουν ἀπ' ὁποῦ θὰ μπορούσαμε νὰ ἀντλήσουμε στοιχεῖα γιὰ τους Κέλτες καὶ, συνεπῶς, την ἰδιαίτερη τάξη των Δρυίδων καὶ ἀπ' αὐτὲς ἡ ἐγκυρότερη φαίνεται νὰ εἶναι τα ἔργα του Ἰουλίου Καίσαρα καὶ του ἱστορικοῦ Τάκιτου. Γενικότερα, Ρωμαῖοι καὶ Ἕλληνες ἱστορικοί ἄφησαν κάποια στοιχεῖα ποὺ χάνουν ὅμως την ἀξία τους μέσα στὴν περιφρονητική, ἐπικριτική καὶ καθόλου φιλική διάθεση καὶ στάση των παραπάνω ἀπέναντι στοὺς Κέλτες.

Ὀνομασία

1. Η λέξη «Druid» ( = δρυίδης ) προέρχεται ἀπὸ τα «dru» καὶ «vid» ποὺ σημαίνουν αὐτόν ποὺ βλέπει καλά, τον ὀξυδερκῆ ἡ μεταφορικά τον μάγο. Κατά την Ἰρλανδική παράδοση «druid» σημαίνει μάγος. Πιθανῶς ἐσφαλμένα ὡς τώρα  προέλευση της λέξης «χρεωνόταν» στὸ ἑλληνικό «δρῦς» ποῦ σημαίνει την βελανιδιά, ἕνα δέντρο με ξεχωριστή, κατά τ' ἄλλα, σημασία γιά τους Δρυίδες.
2.
3. Ρόλος
4.
Οἱ Δρυίδες ήταν τα πλέον μορφωμένα ἄτομα της κέλτικης κοινωνίας. Ο κύριος ρόλος τους ἦταν αὐτὸς του ἱερέα, του θρησκευτικοῦ λειτουργοῦ ποὺ κατεῖχε τις θεολογικές γνώσεις καὶ  ἐκτελοῦσε τις θρησκευτικές τελετές. Το πλῆθος ὅμως καὶ ἡ ποικιλία των γνώσεων τους προσέδιδαν στοὺς Δρυίδες καὶ ἄλλες λειτουργίες ὅπως του μάγου, του θεραπευτή, του ἱστορικοῦ, τοῦ μαθηματικοῦ, του ἀστρολόγου, του ἀστρονόμου, του φιλοσόφου, τοῦ βασιλικοῦ συμβούλου ἡ ἀκόμα καὶ του δικαστή. Η τελευταία αὐτή ἰδιότητά τους ἀφοροῦσε συγχρόνως σε ἀποθέσεις ἰδιωτικοῦ καὶ δημοσίου δικαίου καὶ ἡ ἐκτίμηση στὸ πρόσωπο καὶ την κρίση του δρυίδη ἦταν, μάλιστα, τόση ὥστε ἡ ὁποία ἀπόφαση του ἦταν «νόμος» καὶ ἡ ἀρνήση της ἐφαρμογή της ἀπὸ ὁποιονδήποτε μποροῦσε νὰ καταλήξει στὸν ἀφορισμό καὶ την ἐξορία του, τὴ σοβαρότερη ποινή κατά τα κέλτικα δεδομένα.
Ἡ ἰδιότητα του δρυίδη δὲν ἦταν κληρονομικό προνόμιο. Πλῆθος νέοι μαθήτευαν πλάϊ στοὺς Δρυίδες, λίγοι ἦταν ὅμως αὐτοὶ πού μετά ἀπὸ πολυετῆ ἐκπαίδευση - μποροῦσε νὰ ξεπεράσει τα 20 χρόνια - καὶ την τελική κρίση τῶν Δρυίδων ἀποκτοῦσαν οἱ ἴδιοι τον τίτλο. Ἡ ἐκπαίδευσή τους περιελάμβανε την ἀπόκτηση πλήθους καὶ ποικίλων γνώσεων καθώς καὶ την ἐξάσκησή τους σε θέματα μυστικισμοῦ. Οἱ ἴδιοι οἱ Δρυίδες κατεῖχαν βαθιές γνώσεις Ἐσωτερισμοῦ ποὺ δὲν κοινοποιοῦσαν ὡστόσο στὸν ἁπλὸ κέλτικο λαό.
Ὑπῆρχαν καὶ γυναῖκες δρυίδες, οἱ «δρυιδίδες» ( druidess/ess ).Οἱ Δρυίδες ἦταν ἀπαλλαγμένοι ἀπὸ φόρους καὶ στρατιωτικές ὑποχρεώσεις. Η γραφή ἦταν γιὰ αὐτούς ἀπαγορευμένη γιὰ την ἀσφάλεια τῶν γνώσεων πού κατεῖχαν καὶ η παράδοση της σοφίας τους ἦταν μόνο προφορική. Εἶναι ὁ κύριος λόγος της μεγάλης ἔλλειψης ἱστορικῶν στοιχείων γιὰ την κοινωνία τους.

«Δρυιδισμός»

Βασικά σημεῖα της θεωρίας του Δρυιδισμού ἦταν ἡ ἀθανασία της ψυχῆς, ἡ μετενσάρκωση καὶ ἡ μετεμψύχωση. Η πίστη ὅτι μετά το φυσικό θάνατο (θάνατος του σώματος) ἡ ἀνθρώπινη ψυχή ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχει ὡς ξεχωριστή ὀντότητα συνεπαγόταν μεγάλη ἀγάπη γιὰ τις Ἀρετές, ἀφοβία μπροστά στὸ θάνατο, γενναιότητα στὶς πολεμικές μάχες, ἀκόμα ὅμως καὶ κάποια ἐπιρρέπεια στὴν αὐτοκτονία.

Η ψυχή ὡστόσο μετά ἀπὸ ἕνα φυσικό θάνατο θὰ ἔχει την εὐκαιρία - ἴσως την ἀναγκαιότητα - νὰ ἐπανέλθει στὸ φυσικό ὑλικὸ κόσμο σε νέο σῶμα, ὥστε νὰ ἐμπλουτιστεῖ με νέες ἐμπειρίες καὶ, ἔτσι, νὰ ἐξελιχθεῖ (θεωρία της μετενσάρκωσης). Κάποιες φορές μάλιστα μπορεῖ νὰ εἰσέλθει σε σῶμα ζώου κυρίως σὰν ἀποτέλεσμα μιᾶς ὄχι καὶ τόσο συνετῆς ζωῆς (θεωρία της μετεμψύχωσης). Μεγάλη σημασία εἶχε λοιπόν στὴ δρυιδική φιλοσοφία ἡ ἐλεύθερη βούληση του ἀτόμου καὶ ἡ δυνατότητα ἐπιλογή του γιὰ ὀρθὲς ἡ ὄχι πράξεις στὴ ζωή του.

Ὁ ἀριθμός 3 εἶχε ἱερὴ σημασία γιὰ τους Δρυίδες. Ἀπὸ μία πρωταρχική τριάδα θεῶν πλάστηκε ὁ κόσμος καὶ προῆλθαν ὅλες οἱ ὑπόλοιπες θεότητες (πολυθεϊσμός), τρεῖς εἶναι οἱ Κύκλοι της Ζωῆς, τρεῖς οἱ κόσμοι του ἀνθρώπου (σῶμα - ψυχή - πνεῦμα), με βάση το 3 εἶναι φτιαγμένα τα ρητά σοφίας ποὺ περιγράφουν την δρυιδική πίστη (Τριάδες).

Οἱ Δρυίδες συγκεντρώνονταν σε φυσικές περιοχές, δάση καὶ ξέφωτα γιὰ τις θρησκευτικές τους τελετές, μακριά ἀπὸ τα μάτια του ἁπλοῦ κόσμου. Ἐκεῖ πιθανότητα λάμβαναν μέρος ἀνθρωποθυσίες με ἐξιλαστήριο ἡ μαντικό χαρακτῆρα. (Η πίστη στὴν ἀθανασία της ψυχῆς καθιστοῦσε ἕνα κατεστημένο ἀνθρωποθυσιῶν ὄχι τόσο παράλογο ἡ βίαιο ποὺ ἴσως φανεῖ σήμερα). Στὶς συνευρέσεις τους ἔπαιρναν κυκλικό σχηματισμό καὶ ὀνομάτιζαν την περιοχή με κάποια προστατευτική γιὰ αὐτή θεότητα. Την ἔννοια του ναοῦ ἀντικαθιστοῦσαν μεγάλοι ὀγκόλιθοι συμβολικῆς καὶ ἱερῆς σημασίας, τα μενίρ καὶ σχηματισμοί θρησκευτικῶν μνημείων ἀπὸ πολλά μενίρ μαζί, τα ντολμέν.

Στὸ Δρυιδισμό συναντοῦμε ἀρκετὰ σύμβολα. Το γκυ, φυτό με μαγικές καὶ θεραπευτικές ἰδιότητες ποὺ παρασιτεῖ στοὺς κορμούς της βελανιδιᾶς, το τετράφυλλο τριφύλλι, σύμβολο μεγάλης καλοτυχίας, το σταυρό, θρησκευτικό σύμβολο, τον ἀετό, σύμβολο του ὑπέρτατου Θεοῦ, το πράσινο χρῶμα, σύμβολο της ἐλπίδας, το σκοτάδι, σύμβολο ἄγνοιας, το φῶς, σύμβολο της γνώσης, την Πεντάλφα, σύμβολο κάποιας θεότητας καὶ ἄλλα πολλά.

«Τι ἀπέγινε;»

Στὰ χρόνια του Καίσαρα Αὐγούστου ἀπαγορεύτηκε ὁ Δρυιδισμός καὶ ἐπὶ Καίσαρα Κλαυδίου οἱ Δρυίδες ὑπέστησαν ἐπίμονους διωγμούς. Τα παραπάνω μαζί με την ἐξαπλώση του Χριστιανισμοῦ στὴν Εὐρώπη συντέλεσαν στὴν ἐξαφάνιση σίγα - σιγά της κοινωνίας των Δρυίδων ὄχι ὅμως καὶ της πάνσοφης Δρυιδικής διδασκαλίας. Πραγματικά, ἡ σοφία τῶν Δρυίδων ἀποτέλεσε ἕναν ἀπὸ τους σημαντικότερους κρίκους της Δυτικῆς Ἐσωτερικῆς Παράδοσης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Μεγάλη Ἑλληνική Ἐγκυκλοπαίδεια, Π. Δρανδάκης
-Πάπυρος Larousse Britannica, τόμος 33
-Παγκόσμια Ἱστορία Ἐκδοτική Ἀθηνῶν
-Μῦθοι τῶν Κελτῶν, ἐκδ. Παπαδήμα
-Ἐγκυκλοπαίδεια Ὑδρία, τόμος 33
-Παγκόσμια Μυθολογία Felix Guirand, ἐκδ. οἶκος Βίβλος
-Περιοδικό Ἱστορία
-Περιοδικά Asterix




.