Αὐτή εἶναι ἡ μοῖρα σου Ερντογάν

Αὐτή εἶναι ἡ μοῖρα σου Ερντογάν καὶ λαέ της Τουρκίας ! Ἴα προσκυνᾶτε μέσα στὸν μεγαλύτερο ναό της Ὀρθοδοξίας ! Αὐτή εἶναι ἡ δύναμη του Χριστιανισμοῦ της Ὀρθοδοξίας της Ἁγίας Σοφίας ! Χαίρεστε τι χαίρεστε ? Προδότες του ἑαυτού σας εἶστε της πατρίδας σας, της θρησκείας σας ! Οἱ ἁγιογραφίες δέν σβήνουν δέν ἀποκρύπτονται!! Θὰ εἶναι πάντα ἐκεῖ νά σας θυμίζουν πόσο ἀδύναμοι πόσο ἄδειοι ἄνθρωποι εἶστε χωρίς τα ὅπλα καὶ το χρῆμα σας ! Ἔτσι Τοῦρκε ..Προσκύνα μέσα στὴν Ἁγία Σοφία, στὸν ναό της Ὀρθοδοξίας ..Τόσο ἀμόρφωτος εἶσαι ποῦ δέν σέβεσαι κἄν τον δικό σου Θεό ..καὶ αὐτή εἶναι ἡ διαφορά μας ! Ἕλληνας σε τζαμί δέν θὰ προσκυνοῦσε οὔτε με την βία .. θὰ ἔβρισκε τρόπο νά αὐτοκτονήσει ...Εὐχαριστούμενε Ερντογάν ποῦ ἔδειξες παγκοσμίως πιά εἶναι ἡ δύναμη της Ἅγιάς Σοφίας, της Ὀρθοδοξίας του Χριστιανισμοῦ !!

ΣΚΟΠΙΑΝΟΣ ΣΤΟ ΥΤ-Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ-ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ.!!!!!!!!!!!

1η Μαίου 1919: Αρχίζει η απόβαση του Ελληνικού στρατού στην Σμύρνη.

Μερικές απ’ τις πολιτιστικές μεταρρυθμίσεις πού η Ελληνική Διοίκηση είχε εισαγάγει στην περιοχή της Σμύρνης, ήταν να καταργήσει τους «οίκους ανοχής» που βρίσκονταν σε κεντρικές περιοχές της πόλεως, να απαγορεύσει το χαρτοπαίγνιο στις λέσχες και στα ιδιωτικά σπίτια, να συντηρήσει και βελτιώσει με δαπάνη του Ελληνικού Δημοσίου τα τουρκικά σχολεία, εξακολουθώντας την λειτουργία τους, να διατηρήσει σε ισχύ το τούρκικο σύστημα στοιχειώδους εκπαιδεύσεως, διορίζουσα προκρίτους Μουσουλμάνους στα διάφορα χωριά για να εποπτεύουν στην εφαρμογή του.


Οργάνωσε υγειονομική υπηρεσία, για την κατάρτιση στατιστικών, την βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών και την καταπολέμηση επιδημιών και μεταδοτικών ασθενειών, όπως της ελονοσίας, της συφιλίδος κλπ. Το Ίδρυμα Υγιεινής πού αποτελείτο από δύο τμήματα, το ένα της Υγιεινής και το άλλο της Βακτηριολογίας, ήταν έτοιμο να λειτουργήσει όταν οι τούρκοι έκαψαν την Σμύρνη και είχε στην διάθεση του εγκαταστάσεις παρόμοιες προς εκείνες των μεγάλων Πανεπιστημίων της Ευρώπης, καθώς και μια καλή βιβλιοθήκη και πλήρη εξοπλισμό σε εργαλεία. Ουδέποτε θα του έλειπαν χρήματα ή βοήθεια και θα ήταν στην υπηρεσία όλων των τάξεων, ανεξάρτητα από το δόγμα ή τη φυλή στην οποία θ’ άνηκαν.

ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΡΑΒΙΝΕ καί στούς πλησίον λόφους

ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΡΑΒΙΝΕ καὶ στοὺς πλησίον λόφους (Μέρος Α')

«Τὸ Ραβινὲ κατελήφθῃ καὶ θὰ κρατηθῇ, μέχρις ὅτου καὶ ὁ τελευταῖος μας φονευθεῖ...»(Λογαγὸς Γουλιανός, 1η Μαΐου 1917)

Ἀπόσπασμα ἀπό τό περιοδικό «Ο ΤΟΛΜΩΝ»

Ὁ γεννηθεὶς στὴν Ναύπακτο τὸ 1885 Λεωνίδας Καρακουλάκης ἀρχικὰ εἶχε ἀποφασίσει νὰ σπουδάσει Νομικά. Εἰσήχθῃ ὅμως ἀργότερα στὴ Σχολὴ Ἐφέδρων Ἀξιωματικῶν Κέρκυρας, ἀπ' ὅπου ἀποφοίτησε ὡς Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Πεζικοῦ.

 Μὲ τὸ βαθμὸ αὐτὸ πῆρε μέρος στοὺς δύο Βαλκανικοὺς πολέμους καὶ ἐν συνεχείᾳ γιὰ πέντε μῆνες συμμετεῖχε στὸν βορειοηπειρωτικὸ Ἀγῶνα.

Ἀκολουθεῖ ὁ Ἀ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ἀγγλογαλικὰ στρατεύματα ἀποβιβάζονται στὴ Θεσσαλονίκη (Σεπτέμβριος 1915) γιὰ νὰ βοηθήσουν τὴ Σερβία ποὺ δέχεται ἐπίθεση ἀπὸ Γερμανοβουλγάρους καὶ Αὐστριακούς. 

Ἡ ἐπιδίωξη τῶν Ἀγγλογάλλων τελικὰ ναυαγεῖ, καὶ Γερμανοὶ καὶ Βούλγαροι, καταδιώκοντας πρὸς νότον τοὺς Σέρβους εἰσδύουν σὲ βάθος 2 χιλιομέτρων στὸ ἑλληνικὸ ἔδαφος καὶ καταλαμβάνουν θέσεις νότια καὶ δυτικά της Εἰδομένης. 

Τὸ ἑλληνικό, παρὰ ταῦτα, κράτος δὲν ἀντιδρᾷ στὴν παραβίαση τῶν συνόρων μας παραμένοντας οὐδέτερο πρὸς μεγάλη ἀγανάκτηση τῶν Ἀγγλογάλλων καὶ τοῦ Βενιζέλου.

Ἕνα χρόνο ἀργότερα, τὸ βενιζελικὸ κράτος τῆς Θεσσαλονίκης εἰσέρχεται στὸν πόλεμο στὸ πλευρὸ τῶν Ἀγγλογάλλων.το γόητρο τῆς χώρας μας, ποὺ εἶχε καταβαραθρωθεῖ ἀπὸ τὴν προηγούμενη ἐπιμονή μας νὰ μὴ συμμετάσχουμε στὸν πόλεμο, ἀποκαθίσταται τώρα.

 Τοῦτο συμβαίνει κυρίως, ὅταν συγκροτεῖται ὁ Στρατὸς τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης. Μιὰ ἀπὸ τίς πρῶτες μονάδες τοῦ στρατοῦ αὐτοῦ ἦταν καὶ ἡ Μεραρχία Σερρῶν, στὸ 2ο Σύνταγμα τῆς ὁποίας ὑπηρετεῖ ὁ μόνιμος πλέον Ὑπολοχαγὸς Καρακουλάκης.

Η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΣΕΡΡΩΝ,ΠΑΡΑΤΕΤΑΓΜΕΝΗ ΠΡΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΝ

Ἡ σύνθεση τῆς ὑπὸ τὸν Συνταγματάρχη Χριστοδούλου ἐκείνης Μεραρχίας εἶχε ὡς ἑξῆς: τὸ 1ο της Σύνταγμα τὸ διοικοῦσε ὁ Ἀντισυνταγματάρχης Πῦρ/κοὺ Ν.Ζαφειρίου, καὶ τὰ τάγματα τοῦ συντάγματος εἶχαν κατὰ σειρά, διοικητὲς τοὺς Λοχαγοὺς Παπακώστα, Γουλιανὸ καὶ Κονδύλη. 

Τὸ 2ο Σύνταγμα τῆς Μεραρχίας διοικοῦνταν ἀπὸ τὸν Ἀντισυνταγματάρχη Τσερούλη, μὲ διοικητὲς τῶν ταγμάτων τοὺς Λοχαγοὺς Γρηγοριάδη,Τσάκαλο καὶ Παλλίδη. Καὶ τὸ 3ο Σύνταγμα εἶχε διοικητῆ του τὸν Σύντ/ρχὴ Ν.Καλομενόπουλο μὲ ἐπικεφαλῆς τῶν ταγμάτων τοὺς Σταυριανόπουλο, Κολονάρο καὶ Καρασεβδά.

Τὸ Δεκέμβριο τοῦ 1916 ἡ Μεραρχία Σερρῶν βρίσκεται στὰ δυτικά του Ἀξιοῦ,ὅπου, μαζὶ μὲ τὴν 122α Γαλλικὴ Μεραρχία τοῦ Στρατηγοῦ Ρενιώ, εἶναι ἀντιμέτωπη μὲ Βουλγάρους καὶ Γερμανούς. 

Μέχρι τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1917, ἡ ζωὴ στὴ Μεραρχία κυλᾷ ἤρεμα, χωρὶς τὴ διεξαγωγὴ ἀξιοσημείωτων ἐπιχειρήσεων. 

Ἡ μόνη ἀπασχόλησή της ἦταν νὰ ἐπιδίδεται- μὲ περιπολίες καὶ μικρῆς ἔκτασης ἐπιθετικὲς ἐνέργειες -σὲ ἐλαφρὲς ἀναγνωρίσεις- πρὸς τὸ μέρος τοῦ ἐχθροῦ. 

Ἡ τακτικὴ αὐτὴ θὰ ἀνατραπεῖ,ὅταν, μεταξὺ τῶν ἄλλων ἐπιχειρήσεων, στὸ τάγμα τοῦ -ἀπὸ τὸν Παλαμᾶ Καρδίτσας καταγόμενου- Γουλιανοῦ, θὰ ἀνατεθεῖ ἡ κατάληψη τοῦ λόφου «Ραβινέ» (οἱ Γάλλοι εἶχαν δώσει σὲ χαρακτηριστικὰ ὑψώματα δικές τους συμβατικὲς ὀνομασίες). 

Στὴν ὑπὸ συζήτηση μάχη θὰ συμμετάσχει καὶ ὁ Καρακουλάκης, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴν προηγούμενη μέρα εἶχε πεῖ στὸν Γουλιανό:

«Ἦρθα ἀπό το 2ο Σύνταγμα νὰ λάβω μέρος στὴ μάχη ποὺ θὰ κάνουμε αὔριο, γιὰ νὰ δείξω ποιός εἶμαι»

Τὸ Ραβινὲ (ὑψ. 262 μ.), εὑρισκόμενο (καὶ τότε καὶ τώρα) ἐντὸς τοῦ ἑλληνικοῦ ἐδάφους, βρίσκεται βόρεια ἀπὸ τὸ χωριὸ Πέντε Βρῦσες καὶ βορειοδυτικὰ ἀπὸ τὸ χωριὸ Χαμηλό. Στὸ ὕψωμα εἶχαν ἐγκαταστήσει οἱ Γερμανοὶ μεγάλων δυνατοτήτων παρατηρητήριο καὶ τὸ εἶχαν ὀχυρώσει μὲ κάθε εἴδους κατασκευὲς καὶ καταφύγια ἀπὸ σιδηροπαγὲς σκυρόδεμα. 

Οἱ ἐδαφικὲς ἀκολούθως ἀπολήξεις στὰ ἀνατολικά του Ραβινὲ σχηματίζουν στὴ δεξιὰ ὄχθη του Ἀξιοῦ τὸ ὕψωμα «Σεμὲν Ντὲ Φέρ»,τὸ ὁποῖο εὑρισκόμενο ἀμέσως δυτικὰ τῆς σιδηροδρομικῆς γραμμῆς Θεσσαλονίκης-Γευγελής, βρίσκεται τρία χιλιόμετρα νότια τοῦ σιδηροδρομικοῦ σταθμοῦ τῆς Εἰδομένης καὶ 1200 μέτρα βόρεια τοῦ χωριοῦ Δογάνη.

Στὰ δυτικά του Ραβινέ, διαδέχονταν ἡ μία τὴν ἄλλη οἱ,ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους τότε,ἐλεγχόμενες ἐδαφικὲς ἐξάρσεις «Ντρομαντέρ»,«Μπομπαντὲρ» καὶ «Πιτὸν Μπλάν».

ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΑΙ,ΡΥΘΜΙΖΟΥΝ ΠΥΡΟΣΩΛΗΝΕΣ ΟΒΙΔΩΝ,ΠΡΟ ΤΗΣ ΒΟΛΗΣ

Τἕλος, τὰ ὑπόλοιπα τμήματα τῆς Μεραρχίας Σερρῶν κατεῖχαν τίς ἑξῆς θέσεις:

- Τὸ τάγμα Κονδύλη ἦταν παραταγμένο νότια τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φέρ, ἀνάμεσα στὸν ἐν λόγῳ λόφο καὶ στὸ σημερινὸ χωριὸ Δογάνη.

- Τὸ Τάγμα Παπακώστα κατεῖχε θέσεις νοτιοανατολικὰ τοῦ λόφου Ντρομαντέρ, μὲ τὸ σημερινὸ χωριὸ Πέντε Βρῦσες νὰ παρεμβάλλεται ἀνάμεσα στὸ τάγμα καὶ στὸν παραπάρω λόφο.

- Δυτικότερα βρισκόταν τὸ Τάγμα Τσάκαλου, ποὺ καὶ αὐτὸ ἔβλεπε πρὸς τὸ Ντρομαντέρ.

- Ἀκόμη πιὸ ἀριστερά, τὸ Τάγμα Παλλίδη εἶχε μέτωπο ἀφενὸς μὲν πρὸς τὸ Μπομπαντὲρ ἀφετέρου δὲ πρὸς τὸ Πιτὸν Μπλαν.

- Καὶ πιὸ δυτικά, τὸ Τάγμα Καρασεβδὰ ἦταν ἀντιμέτωπο μὲ τὴν κατεχόμενη ἐπίσης ἀπὸ τὸν ἐχθρὸ ἐξέχουσα τοῦ Σκρὰ (πλήρης της ὀνομασία:     Σιρκὰ Ντὶ Λέγκεν,ὕψ.1096 μ.),ἔχοντας στὰ δεξιά του τὸ χωριὸ Σκρὰ καὶ στὰ ἀριστερά του ἄλλο γαλλικὸ Τάγμα.

Ὡς πρόδρομες ἐπιχειρήσεις τῆς ἑλληνικῆς ἐπίθεσης ἐναντίον τοῦ Ραβινὲ χαρακτηρίζονται οἱ ἑξῆς:

Στὶς 22 Ἀπριλίου 1917,σημειώνεται ἐπιθετικὴ ἐνέργεια τοῦ Τάγματος Τσάκαλου ἐναντίον τοῦ Μπομπαρντέ.

 Οἱ ἐπιτιθέμενοι μόνο μὲ ξιφολόγχη, χειροβομβίδες καὶ τὴν πολεμικὴ ἰαχὴ «Ἀέρα», γίνονται κύριοι του ὑψώματος καὶ ἐγκαθιστοῦν σ' αὐτὸ συρματόπλεγμα προκειμένου νὰ ἀναχαιτιστοῦν οἱ ἐχθρικὲς ἀντεπιθέσεις. Σκοτώνεται ὅμως ὁ λεβεντόκορμος Σπαρτιάτης Ἀνθυπολοχαγὸς Καργάκος, ὁ ὁποῖος λίγο πρὶν ἀπὸ τὴ μάχη, καλλωπιζόταν τραγουδῶντας ὑπὸ τὸ φῶς κεριοῦ, μπροστὰ σὲ ἕνα κομμάτι καθρέφτη.

Κι ὅταν ὁ ἐπιτελὴς Ντάνιας τὸν κοίταξε περίεργα, ὁ Καργάκος διέκοψε τὸ τραγούδι του καὶ εἶπε:

«Τί μὲ κοιτᾷς Ντάνια; Δὲν εἶμαι... ὄμορφος; Δὲν σοῦ φαίνομαι σὰν Οὐσσάρος τοῦ Θανάτου, ποὺ πάει νὰ σκοτωθεῖ;...».

Ἔχασαν ἐπίσης τὴ ζωή τους στὸ Μπομπαρντὲ 6 Ἕλληνες ὁπλῖτες, τραυματίστηκε ἕνας ἀκόμη ἀξιωματικός μας καὶ 24 ὁπλῖτες, καὶ συνελήφθηκαν 6 αἰχμάλωτοι.

Τέλος, τὰ ὑπόλοιπα τμήματα τῆς Μεραρχίας Σερρῶν κατεῖχαν τίς ἑξῆς θέσεις:

- Τὸ τάγμα Κονδύλη ἦταν παραταγμένο νότια τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φέρ, ἀνάμεσα στὸν ἐν λόγῳ λόφο καὶ στὸ σημερινὸ χωριὸ Δογάνη.

- Τὸ Τάγμα Παπακώστα κατεῖχε θέσεις νοτιοανατολικὰ τοῦ λόφου Ντρομαντέρ, μὲ τὸ σημερινὸ χωριὸ Πέντε Βρῦσες νὰ παρεμβάλλεται ἀνάμεσα στὸ τάγμα καὶ στὸν παραπάρω λόφο.

- Δυτικότερα βρισκόταν τὸ Τάγμα Τσάκαλου, ποὺ καὶ αὐτὸ ἔβλεπε πρὸς τὸ Ντρομαντέρ.

- Ἀκόμη πιὸ ἀριστερά, τὸ Τάγμα Παλλίδη εἶχε μέτωπο ἀφενὸς μὲν πρὸς τὸ Μπομπαντὲρ ἀφετέρου δὲ πρὸς τὸ Πιτὸν Μπλαν.

- Καὶ πιὸ δυτικά, τὸ Τάγμα Καρασεβδὰ ἦταν ἀντιμέτωπο μὲ τὴν κατεχόμενη ἐπίσης ἀπὸ τὸν ἐχθρὸ ἐξέχουσα τοῦ Σκρὰ (πλήρης της ὀνομασία: Σιρκὰ Ντὶ Λέγκεν,ὕψ.1096 μ.),ἔχοντας στὰ δεξιά του τὸ χωριὸ Σκρὰ καὶ στὰ ἀριστερά του ἄλλο γαλλικὸ Τάγμα.

Ἔφεδρος Ἀνθ/γός ΕYΣΤΑΘΙΟΣ ΔΟΓΑΝΗΣ.Ὁ Ἥρως τοῦ Σεμέν ντέ Φέρ

Στὶς 8.20 τὸ βράδυ τῆς 22ας Ἀπριλίου τοῦ 1917, τὸ Τάγμα Κονδύλη ἐπιτίθεται ἐναντίον τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φερ. 

Ἡ ἐπίθεση πέτυχε καὶ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ συλληφθοῦν 5 Βούλγαροι αἰχμάλωτοι, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ διοικῶν τὴν ἐχθρικὴ τοποθεσία ἐπιλοχίας. Στὶς 10.30 ὅμως ἀρχίζει σφοδρότατος ἐχθρικὸς βομβαρδισμὸς ἐναντίον τοῦ ὑψώματος καὶ ἀκολουθεῖ βουλγαρικὴ ἀντεπίθεση γιὰ ἀνακατάληψη τοῦ λόφου, ἡ ὁποία ἀποκρούστηκε. 

Παράλληλα, καθ' ὅλη τὴ διάρκεια τῆς νύχτας, καὶ παρά το συνεχῆ ἐχθρικὸ βομβαρδισμὸ τῆς τοποθεσίας, λάμβανε χώρα ἀπὸ μέρους τῶν Ἑλλήνων ἡ ἀμυντική της ὀργάνωση μὲ ἀνασκαφὴ χαρακωμάτων καὶ ἀναστροφὴ τῶν πρὶν ἐχθρικῶν.

Στὶς 4.30 τὸ πρωὶ τῆς 24ης Ἀπριλίου, ἀρχίζει ἄλλη σφοδρότατη δράση τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ ἐναντίον τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φέρ, καὶ ἀκολουθεῖ ἀντεπίθεση 250 Βουλγάρων πεζῶν.

Τὸ ὕψωμα τὸ ὑπερασπίζονται 17 μόνο ἄνδρες καταπονημένοι ἀπὸ τὴν ὀλονύχτια ἐργασία. 

Ἐπὶ κεφαλῆς τους βρίσκεται ὁ ἐκ Καλαβρύτων Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγός- δημοσιογράφος στὸ ἐπάγγελμα- Εὐστάθιος Δογάνης, ποὺ μὲ τὸ προσωπικό του παράδειγμα, παρασύρει τοὺς ἄνδρες του σὲ μία διὰ τῆς λόγχης ἀντεπίθεση. Θραῦσμα ὅμως ἐχθρικῆς χειροβομβίδας στέκεται μοιραῖο γιὰ τὸν ἥρωα Ἀνθυπολοχαγό. Καὶ ναὶ μὲν αὐτὸς κατέθεσε ἐκεῖ τὴ ζωή του, ὅμως ἡ βουλγαρικὴ ἀντεπίθεση ἀποκρούστηκε.

Μετά το θάνατο τοῦ Δογάνη, τὸν ὁποῖο, θὰ τὸν ἀντικαταστήσει ὁ Ἀνθυπίατρος Ἠλίας Ἀποσκίτης - γιατί τότε καὶ οἱ γιατροὶ ἄδραχναν τουφέκι - βρέθηκε τὸ ἑξῆς ἀπό τα πρὶν γραμμένο σημείωμά του:

«...Τώρα πιὰ ποὺ πέθανα μάθετε ὅτι ἦλθα νὰ σκοτωθῶ πολεμῶντας ὑπὲρ τῶν δικαίων τῆς ἀγαπητῆς μας Πατρίδος καὶ γενικότερα ὑπὲρ τῶν ἰδεωδῶν τῆς ἀνθρωπότητος. Ἔχω τὸν ἐγωισμὸ νὰ πιστεύω ὅτι ἀνήκω εἰς τοὺς ἱεροφάντας τῆς ἀνθρωπότητος, ὅσο ταπεινὸς καὶ ἂν εἶμαι...»....

Τὸ ἑπόμενο ἀπόγευμα τέλος διενεργεῖται καὶ τρίτη ἐχθρικὴ ἀντεπίθεση, τὴν ὁποία τὴ συντρίβει τὸ πυροβολικό μας. Οἱ ἀπώλειες τῆς ἑλληνικῆς αὐτῆς πολεμικῆς δραστηριότητας,ἐκτὸς ἀπό το θάνατο τοῦ Δογάνη, ἀνῆλθαν σὲ 16 ὁπλῖτες καὶ 2 ἀξιωματικοὺς νεκρούς, καὶ σὲ 50 ὁπλῖτες τραυματίες.

Στὸ ἀριστερὸ ἄκρο τοῦ μετώπου, στὶς 23 Ἀπριλίου 1917 τὸ Τάγμα Καρασεβδὰ εἶχε ἤδη ἐπιτεθεῖ κατὰ τοῦ Σκρὰ (πρώτη μάχη Σκρὰ).

Στὴν ἐπίθεση συμμετεῖχε ἕνας λόχος Ἑλλήνων παλαιμάχων τοῦ Δυτικοῦ μετώπου καὶ τῶν Δαρδανελίων μὲ τοὺς Ὑπολοχαγοὺς Παῦλο Γύπαρη καὶ Ν.Ζέρβα καὶ ἕνα γαλλικὸ τάγμα ἀλπινιστῶν. 

Προηγήθηκε προπαρασκευαστικὸς βομβαρδισμὸς ἀπὸ τὴ μοῖρα ὀρειβατικοῦ πυροβολικοῦ του Λουκᾶ Σακελλαρόπουλου (πυροβολαρχίες Ἀβραμίδη καὶ Ματάλα) καθὼς καὶ ἀπὸ γαλλικὲς πυροβολαρχίες. Ἔτσι, ὁ στόχος τῆς ἐπίθεσης ἐκείνης,σὲ μεγάλο βαθμὸ ἐπιτεύχθηκε.

 Οἱ Βούλγαροι ἐν τούτοις ἀντεπιτίθενται, σκοτώνεται ὁ διοικητὴς τοῦ γαλλικοῦ τάγματος, καί, ἀπὸ ὑπαιτιότητα τοῦ ἀντικαταστάτη του, ἀναγκάζονται Ἕλληνες καὶ Γάλλοι νὰ ἐκκενώσουν τὸ ἔδαφος ποὺ εἶχαν καταλάβει.

Τίς παραπάνω προπαρασκευαστικὲς ἐπιτυχεῖς ἐπιθέσεις τίς ἀκολούθησε ἡ ἐπίθεση ἐναντίον τοῦ Ραβινὲ τῇ ἐπιβλέψει τοῦ διοικητῆ τοῦ 1ου Συντάγματος τῆς Μεραρχίας Σερρῶν Ἀντισυνταγματάρχη Ζαφειρίου (ὁ ὁποῖος ὡς Μέραρχος τῆς 1ης θεσσαλικῆς Μεραρχίας θὰ εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ θὰ ἀποβιβαστεῖ, μετὰ ἀκριβῶς δυὸ χρόνια,στὴ Σμύρνη). Στὸν τομέα τῆς ἐπίθεσης,ἡ ἀπόσταση τῆς πρώτης γραμμῆς τοῦ Συντάγματος ἀπὸ τὸ Ραβινὲ ἦταν μεγαλύτερη ἀπὸ 1200 μέτρα, γι αὐτὸ ἐπιβαλλόταν νὰ προωθηθοῦν τὰ πρὸς ἐπίθεση τμήματα πλησιέστερα στὸ λόφο, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ νὰ ἐξορμήσουν γιὰ τὴν κατάληψή του. Ἔπρεπε λοιπὸν νὰ ὀργανώσουν μία «παράλληλο»,ἕνα δηλαδὴ χαράκωμα παράλληλο πρὸς τὴν ἐχθρικὴ γραμμὴ ἀντίστασης ποὺ νὰ εἶναι καὶ ἐγγύτερα αὐτῆς.

Τὴν νύχτα ἑπομένως τῆς 22ας πρός την 23η Ἀπριλίου,ὁ 4ος λόχος του Συντάγματος (Τάγμα Παπακώστα) κατέλαβε τὴ βόρεια παρυφὴ τοῦ χωριοῦ Πέντε Βρῦσες καὶ ἐγκαθίσταται ἐκεῖ ἡ πρώτη Ἑλληνικὴ παράλληλος. 

Τότε τραυματίστηκε καὶ ὁ Ὑπολοχαγὸς Στράγγας, τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Λοχαγὸς Κεχαγιὰς μὲ τοὺς ἄντρες του συνέλαβαν πολλοὺς αἰχμαλώτους.

ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ,ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΥΣ

Μετὰ τρεῖς μέρες ὀργανώθηκε καὶ δεύτερη παράλληλος, ἀκόμη κοντύτερα πρὸς τὸ Ραβινέ, μὴ ἀπέχουσα ἀπὸ τὸν ὀχυρωμένο λόφο περισσότερο ἀπὸ 250 μέτρα.δεν ἀπέμενε τώρα παρὰ νὰ ἀκολουθήσει ἡ κύρια ἐπιχείρηση κατὰ τοῦ ὑψώματος.η οποία ἐγκριθεῖσα ἀπό το Γάλλο Συνταγματάρχη Βινιέ, ἐπρόκειτο νὰ πραγματοποιηθεῖ στὶς 4.35 ὥρα τὰ ξημερώματα τῆς 1ης Μαΐου τοῦ 1917. Μιὰ μέρα πρίν, σημειώνει στὸ ἡμερολόγιό του ὁ Καρακουλάκης:

«Τὴν πρωίαν λαμβάνομεν τὴν διαταγὴν ὅτι ἡ ἐπίθεσις κατὰ τοῦ Ραβινὲ θὰ γίνῃ αὔριον τὴν πρωίαν περὶ τὰ ξημερώματα. Περὶ τὴν 6ην πρωινὴν ἐκκινοῦμεν μετὰ τοῦ Ταγματάρχου πρὸς ἀναγνώρισιν ἐπιστρέψαντες περὶ ὥραν 11η. 

Συγκεντρώσας τὸν λόχον κοινοποιῶ αὐτῷ τὴν διαταγήν. Καθορίζω τὰ τμήματα καὶ τὰς λεπτομερείας τῆς ἐνεργείας. Διατάσσω τα τοῦ ἐφοδιασμοῦ. Ἐξημερώνει πρωτομαγιά! Εἴθε ἡ ἐπιτυχία τῆς ἐπιχειρήσεώς μας νὰ ἀποτελέσῃ τὴν ἄνοιξιν γιὰ τὰς δυσκόλους περιόδους τῆς Πατρίδος μας. Εἴθε τὸ αἷμα ὅπερ θὰ χύσωμεν νὰ σχηματίσῃ ἀνεξιτήλους σφραγῖδας δικαιωμάτων μᾶς ἐπὶ τοῦ ἐδάφους αὐτοῦ. Θὰ ἀποθάνω ἴσως. Τοῦτο ὅμως θὰ εἶναι ἡ μόνη ἱκανοποίησις ἤν,ἥν,ἦν καθ' ὅλην μου τὴν ζωὴν ἐγεύθῃν»!

Πρὶν ἐντούτοις φτάσει ἡ πρωτομαγιὰ ἐκείνη, ἄλλη μιὰ πολεμικὴ προσπάθεια λαμβάνει χώρα στὴν περιοχή: Στὶς 28 Ἀπριλίου διατάσσεται ἐπίθεση κατὰ τοῦ λόφου Ντρομαντέρ. Τὴ διενεργεῖ τμῆμα ἀποτελούμενο ἀπὸ τὸ λόχο τοῦ Ὑπολοχαγοῦ Χαιρέτη, τοῦ 1ου Συντάγματος, καὶ τὸ λόχο τοῦ Λοχαγοῦ Παπασταματίου (τοῦ Τάγματος Παλλίδη) τοῦ 2ου Συντάγματος,καθὼς καὶ ἀπὸ τὸν 2ο λόχο τοῦ αὐτοῦ Συντάγματος. 

Καὶ ἐνῶ τὴ γενικότερη διοίκηση τὴν ἔχει ὁ Γάλλος Λοχαγὸς Ματιέ, τὸ βασικὸ ἐπὶ τοῦ προκειμένου σχέδιο ἦταν τὸ ἀκόλουθο: στὶς 05.15 ὁ Λόχος Χαιρέτη θὰ διείσδυε στὴν ἐχθρικὴ τοποθεσία μέσῳ ἀνοίγματος στὰ ἐχθρικὰ συρματοπλέγματα. Θὰ καταλαμβάνονταν συγκεκριμένοι τομεῖς τοῦ Ντρομαντέρ, οἱ ὁποῖοι ἐν συνεχείᾳ ἐπρόκειτο νὰ ὀργανωθοῦν ἀμυντικά,ἐνῶ ὁ λόχος Παπασταματίου καὶ ὁ 2ος λόχος τοῦ 2ου Συντάγματος εἶχε καθοριστεῖ νὰ ἐπιτεθοῦν ἀπὸ τὰ νότια.

 Σὲ ἐκτέλεση τοῦ σχεδίου αὐτοῦ, οἱ ἄνδρες τοῦ Χαιρέτη καὶ Παπασταματίου διαιροῦνται σὲ τέσσερα τμήματα. Σὲ ἀπόσταση 20 μέτρων βαδίζουν οἱ ἐκκαθαριστὲς χαρακωμάτων, καὶ ἀκολουθεῖ 50 μέτρα πιὸ πίσω μιὰ διμοιρία ἐνίσχυσης. 

Τὰ τμήματα αὐτά, μετὰ ἀπὸ προπαρασκευὴ πυροβολικοῦ, προελαύνουν, καὶ σὲ ¼ τῆς ὥρας ἐπιτυγχάνουν τὴν κατάληψη ὁλόκληρου τοῦ Ντρομαντέρ.

EΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΝΕΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΟΠΛΟΠΟΛΥΒΟΛΑ
Chauchat Fusil-Mitrailleur,Mod.1915 (FM 15) ΤΩΝ 7.92x57mm

Πέφτει ὡστόσο στὸ πεδίο τῆς μάχης ὁ ἀπὸ τὴν Κύμη καταγόμενος Παπασταματίου,ὁ ὁποῖος συχνὰ ἔλεγε :

«Ὅταν φονευθῶ δὲν ἔχω τίποτε ἄλλο ν' ἀφήσω στὰ παιδάκια μου τὰ φτωχά, εἰμὴ ἕνα καλὸ ὄνομα».

Γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Παπασταματίου ὁ Καρακουλάκης σημείωνε τότε:

«...Δὲν θέλω νὰ τὸ πιστεύσω, διότι δὲν εἶναι δυνατὸν ἕνα τόσον σοβαρὸ συμβὰν νὰ περιήρχετο τόσον ἀργὰ εἰς γνῶσιν μας.

 Σπεύδω εἰς τὸ τηλέφωνον.... Λαμβάνω δυστυχῶς τὴν λυπηρὰν διαβεβαίωσιν ὅτι τῷ ὄντι ὁ φίλτατος Κώστας μας πεσὼν κατὰ τὴν ἐπίθεσιν τῆς χθὲς κατὰ τοῦ Ντρομαντέρ, ἕν ὦ ἡγεῖτο τοῦ δοξασμένου λόχου του, εὑρίσκεται νεκρὸς εἰς τὴν ἕδραν τῆς Μεραρχίας, ὅπου τὰ χειρουργεῖα, ἶνα,ἵνα ἐκεῖθεν...     μεταφερθεῖ εἰς Θεσσαλονίκην καὶ ταφὴ εἰς ἔνδειξιν τιμῆς εἰς τὸ πεδίον τοῦ Ἄρεως. Δυστυχῶς, δοξασμένε Κώστα μου, ἐπέπρωτο τὸ ὄνειρὸ Σοῦ γιά το θάνατό Σοῦ, τὸ ὁποῖον ἐγαλούχησες ἐπὶ τόσον καιρὸν μὲ τὸ ἀφρόγαλα τῆς δόξης τοῦ ἐπαξίου συγγενοῦς σου, ἀειμνήστου Ἥρωος Βελισσαρίου, τοῦ ὁποίου οἱ δοξασμένες ἡρωικὲς σελίδες τῆς ἱστορίας του, ἐφιλοδόξησες νὰ γίνουν ὁ ἐπιτάφιος τύμβος σου, ἐπέπρωτο [λέγω] νὰ πραγματοποιηθῇ...»....

Κατὰ τὴν ἐπίθεση ἐναντίον τοῦ Ντρομαντὲρ ἔχασαν τὴ ζωή τους καὶ ἄλλοι 20 ὁπλῖτες, τραυματίστηκε ἕνας ἄλλος ἀξιωματικὸς μαζὶ μὲ 57 ὁπλῖτες, καὶ συνελήφθησαν 26 αἰχμάλωτοι (ἀπὸ τοὺς ὁποίους 4 ὑπαξιωματικοί). Προήχθῃ ἀφετέρου ἐπ' ἀνδραγαθίᾳ ὁ Παλλίδης καὶ τοῦ ἀπενεμήθῃ ὁ πολεμικὸς σταυρὸς μετὰ δάφνης.

Στην Θεσσαλονίκη,ο επικεφαλής,των στρατευμάτων τῆς Ἀντάντ, Γάλλος Στρατηγὸς Σαρράϊγ,ἐπισκέπτεται τώρα προσωπικὰ τὸν Βενιζέλο καὶ τὸν συγχαίρει.ο ἴδιος στρατηγὸς ἀκολούθως τηλεγραφεὶ στὸ Παρίσι, στὸ Γάλλο Ἀρχιστράτηγο:

«Οἱ ἐπιχειρήσεις τῆς προχθὲς ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ σύνταγμα κατὰ τοῦ ὑψώματος Σεμὲν ντὲ Φὲρ καὶ ἐναντίον ἑνὸς ἄλλου παρόμοιου, ἐναντίον τῆς θέσεως Μπομπαρντέ, ἐκτελέσθηκαν μὲ τόλμη καὶ ὀρμῆ.οι λοχαγοὶ Κονδύλης καὶ Παλλίδης προετοίμασαν τὴν ἐπίθεσή τους μὲ προσοχὴ καὶ ἐμπειρία, καὶ ὁδήγησαν τοὺς ἄνδρες τους ἐπιδεικνύοντας δραστηριότητα,καθὼς καὶ μὲ κάθε τάξη. Ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες συναγωνίζονταν μεταξύ τους σὲ ἀνδρεία.,ἀνδρεῖα. 

Ἡ ἔφοδος πραγματοποιήθηκε χωρὶς τὴ χρήση ὅπλων,μὲ χειροβομβίδες καὶ διὰ τῆς λόγχης. Οἱ Ἕλληνες δικαίωσαν τὴν πολεμικήν τους ἀξία. Ζητῶ τὴν προαγωγὴ τῶν Λοχαγῶν Κονδύλη καὶ Παλλίδη».

Ἀλλὰ καὶ ὁ Γάλλος Συνταγματάρχης Μαρτιφρὸν παρατηροῦσε:

«Οἱ ἀπώλειες τῶν Ἑλλήνων ὁλοκληρωτικά τους τιμοῦν καὶ ἀποδεικνύουν τὴν ἀνδρεία καὶ τὴν ὁρμή τους»

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ περιοδικὸ «Ὁ ΤΟΛΜΩΝ»

Μὲ τὰ πολλά, ξημερώνει καὶ ἡ 1η Μαίου τοῦ 1917, ὁπότε, προκειμένου νὰ στεφθεῖ ἀπὸ ἐπιτυχία ἡ τελειωτικὴ φάση τῆς ἐπιχείρησης ἐναντίον τοῦ Ραβινέ, παίρνονται τὰ ἑξῆς μέτρα:

 Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἀτομικὰ πυρομαχικά, τὰ σκαπανικὰ καὶ τοὺς γεόσακκους (ἕκαστος στρατιώτης θὰ εἶχε μαζί του τρεῖς γεόσακκους), λήφθηκε πρόνοια καὶ γιὰ ὕπαρξη ἀποθεμάτων ἀμυντικοῦ ὑλικοῦ καὶ ποσοτήτων πυρομαχικῶν. 

Ὅλα αὐτὰ συγκεντρώθηκαν πίσω ἀπὸ τὴν περισσότερο προκεχωρημένη β΄ ἀμυντικὴ παράλληλο καὶ περιελάμβαναν: 50 συλλογὲς σκαπανικῶν ἐργαλείων, 500 γεόσακκους, 60 κουλοῦρες συρματόπλεγμα «ἀριμπά», 400 χειροβομβίδες, 10 κιβώτια φυσιγγίων, φωτοβολίδες φωτιστικὲς καὶ σηματοδοσίας, ὑδροβυτία κ.α.

Τὴν ἐπίθεση ἐπωμίζονται οἱ λόχοι 6ος , 7ος καὶ 8ος τοῦ Τάγματος Γουλιανοῦ καὶ ἡ διμοιρία πολυβόλων Πρώιμου, καὶ ὅλοι αὐτοὶ ὑποστηρίζονται ἀπὸ 4 ὀπλοπολυβόλα καὶ 4 ὀπλοβομβοβόλα.

 Οἱ ἄνδρες θὰ ἔφεραν στολὴ ἐκστρατείας καὶ κράνος, μανδύες καὶ ἀντίσκηνα χιαστί, προσωπίδες, μιᾶς ἡμέρας τροφὴ καὶ πλῆρες ὑδροδοχεῖο. Δὲν θὰ εἶχαν γυλιό, καὶ κάθε ὁπλίτης θὰ ἦταν ἐφοδιασμένος μὲ 200 φυσίγγια καὶ 2 χειροβομβίδες. Στὴν ἐπιχείρηση συμμετεῖχε καὶ ὁ 9ος λόχος τοῦ 45ου Γαλλικοῦ Συντάγματος, ἀποστολὴ τοῦ ὁποίου ἦταν νὰ ἐκπορθήσει τὸ ὀχύρωμα ποὺ συνέδεε τὸ Ντρομαντὲρ μὲ τὸ Ραβινέ, τὸ ἀποκαλούμενο χαράκωμα τῆς Ἐλεονώρας, ἀπὸ τὸ ὄνομα τῆς βασίλισσας τῆς Βουλγαρίας.

Ἑλληνικὸ Πυροβολεῖο στὴ περιοχὴ Ραβινέ, παραλλαγμένο μὲ χόρτα γιὰ προφύλαξη ἀπὸ ἐχθρικὰ ἀεροπλάνα.

Ἡ -κατὰ τίς προηγούμενες,πάντως, μέρες- δράση τοῦ φίλιου πυροβολικοῦ ἦταν τέτοιας ἔντασης, ὥστε ὄχι μόνο τὰ συρματοπλέγματα ἀλλὰ καὶ τὰ χαρακώματα τοῦ Ραβινὲ εἶχαν ἐκσκαφεῖ. 

Ἔτσι, αὐτὰ ἀδυνατοῦσαν πλέον νὰ προσφέρουν ὁποιαδήποτε κάλυψη, ὄχι μόνο στοὺς Βουλγάρους, ἀλλὰ καὶ στὰ τμήματα τῆς ἐπίθεσης, ὅταν αὐτὰ θὰ γίνονταν κύρια τοῦ λόφου.

 Τέλος, σύμφωνα μὲ πληροφορίες,ἡ φρουρὰ τοῦ συνόλου τῶν χαρακωμάτων τοῦ Ραβινὲ δὲν ξεπερνοῦσε τὸν ἕνα ἢ δύο λόχους.

Ὑπὸ τίς προϋποθέσεις αὐτές, οἱ Ἑλληνικοὶ λόχοι συγκεντρώθηκαν ἀθόρυβα, στὶς 2:30 τὸ πρωὶ τῆς 1ης Μαίου 1917,στὶς θέσεις ἐξόρμησής τους. Στὶς 4.30, καὶ ἐνῶ ὁ συννεφιασμένος οὐρανὸς καὶ ἡ πλήρης ἄπνοια προμήνυαν βροχή, τὸ γαλλικὸ πυροβολικὸ ἄρχισε νὰ βάλλει ἐναντίον τοῦ Ραβινὲ καὶ πέντε λεπτὰ ἀργότερα,τὰ τμήματά μας ἀνέβαιναν το λόφο.

 Ἡ ἄφιξή τους στὴν κορυφή του συντελέστηκε στὰ ἑπόμενα πέντε λεπτὰ καί, καθὼς τὸ φίλιο πυροβολικὸ ἐπιμήκυνε ἤδη τὴ βολή του, ἀκολούθησε πολεμικὸς ἀγῶνας ἐπὶ τοῦ ὀχυροῦ. 

Οἱ ἐπιτιθέμενοι συνδυάζουν τὴν ὀρμητικότητά τους μὲ τὴν ἀριθμητική τους ὑπεροχή, καὶ σὲ ἐλάχιστο χρονικὸ διάστημα γίνονται κύριοι τῆς θέσης. 

Ἀπὸ τὴν φρουρὰ τοῦ Ραβινὲ συλλαμβάνονται 55 Βούλγαροι αἰχμάλωτοι καὶ 5 Γερμανοί.

Ἀκολουθεῖ ἡ προσπάθεια γιὰ τὴ διατήρηση τοῦ ἑλληνικοῦ ἐλέγχου ἐπὶ τοῦ Ραβινέ, προσπάθεια ποὺ περιλαμβάνει πολλὲς καὶ συγκλονιστικὲς φάσεις. 

Ἤδη, βουλγαρικὰ βαριὰ καὶ πεδινὰ πυροβόλα, τόσο ἀπὸ τὰ ἀνατολικά, ἀπὸ τὴν πλευρά του Ἀξιοῦ, ὅσο καὶ βορειοανατολικά, ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Γευγελὴς ἐπιδίδονται σὲ πυκνὴ βολὴ φραγμοῦ, ἡ ὁποία ἀφενὸς μὲν εἶχε ἀρκετὸ βάθος, ἀφετέρου δὲ λάμβανε χώρα συγχρόνως μὲ τὴ βολὴ φραγμοῦ καὶ τοῦ γαλλικοῦ ἐπίσης πυροβολικοῦ. Διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ, ὁλόκληρο τὸ Ραβινὲ καλύπτεται τώρα ἀπὸ πυκνὸ καπνό, ποὺ μόλις καὶ μετὰ βίας, κατὰ τίς 5 τὸ πρωί,ἐπέτρεπε στοὺς Ἕλληνες νὰ διακρίνουν τὸ τριγωνομετρικὸ σημεῖο τὸ ἐνδεικτικὸ τῆς κατάληψης τοῦ ὑψώματος.

Βουλγαρικός,ὡστόσο,βομβαρδισμὸς κατὰ τῆς κορυφῆς τοῦ ὀχυροῦ,δὲν θὰ πραγματοποιηθεῖ παρὰ στὶς 6 τὸ πρωί, γιατί κατὰ τὰ φαινόμενα τὸ ἐχθρικὸ πυροβολικὸ μέχρι τότε δὲν εἶχε ἀντιληφθεῖ ὅτι ἡ κατάληψη τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου εἶχε ἤδη συντελεστεῖ. 

Οἱ Ἑλληνικοὶ λόχοι ἑπομένως εἶχαν στὴ διάθεσή τους ἕνα χρονικὸ διάστημα μιᾶς ὥρας προκειμένου νὰ ἀναστρέψουν καὶ νὰ ἐπισκευάσουν τὰ πρώην βουλγαρικὰ ὀχυρώματα ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ διανοίξουν ἀτομικὰ ὀρύγματα, ὥστε νὰ προστατευτοῦν οἱ ἴδιοι ἀπὸ τὴν ἀναμενόμενη ἐπὶ τοῦ ὀχυροῦ δράση τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ.

Ἑλληνικὸ Πυροβολεῖο στὸ χωριὸ Ἀρχάγγελος (παλιὰ ὀνομασία Όσιανη) ἔναντι τοῦ Σκρα.

Σὲ πρῶτο πλάνο διακρίνεται ὁ Ταγματάρχης Κ. Ταβουλάρης μὲ τὸν πυροβολάρχη Κρυστάλλη

Καὶ ὄντως, κατὰ τὴν προαναφερθεῖσα ὥρα ἐπιδόθηκε ὁ ἐχθρὸς σὲ βολὴ πυροβολικοῦ μὲ στόχο τὸ ἴδιο τώρα τὸ Ραβινέ,ὁπότε καὶ ἀρχίζει οὐσιαστικὰ ὁ μεγάλος ἐφιάλτης τῶν Ἑλληνικῶν τμημάτων. 

Γιατί στὴν συνέχεια,τὸ γερμανοβουλγαρικὸ πυροβολικὸ τριῶν συνολικὰ τομέων,συγκέντρωσε τὰ πυρὰ τοῦ ἐπάνω στὸ συγκεκριμένο ὕψωμα, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ ἐπιφάνειας λίγων δεκάδων τετραγωνικῶν μέτρων λόφος νὰ δεχθεῖ χιλιάδες ὀβίδες! 

Παρόλα αὐτὰ οἱ δικοί μας παραμένουν ἀκλόνητοι. Οἱ ἐχθρικὲς ὀβίδες κονιορτοποιοῦν, σὲ βάθος τριῶν μέτρων, τὸ ἔδαφος τοῦ λόφου,ὥστε εἶναι ἀδύνατο πλέον νὰ κατασκευαστοῦν σ' αὐτὸ ἢ νὰ διατηρηθοῦν χαρακώματα. 

Ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλον πέφτουν καὶ οἱ ὑπερασπιστὲς τοῦ ὑψώματος, Ἐναντίον τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ,βέβαια,ζητήθηκε ἡ βοήθεια τοῦ φίλιου βαρέως, τὸ ὁποῖο πράγματι ἐπέβαλλε σιγή, πλὴν ὅμως πρόσκαιρη, στὰ ἐχθρικὰ πυροβολεία. Καὶ ἐνῶ ὁ ἐχθρὸς πραγματοποιοῦσε συγχρόνως καὶ βολὴ φραγμοῦ, Βούλγαροι πεζοὶ πλησίαζαν τὸ Ραβινὲ ἐπιχειρῶντας ἀντεπίθεση, τὴν ὁποία ματαίωναν τὰ πυρὰ τοῦ πυροβολικοῦ μας, τῶν πολυβόλων καὶ τῶν ἐλαφρῶν ὅπλων πεζικοῦ.

Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ ἐν ἐφεδρείᾳ 6ος Ἑλληνικὸς λόχος, μὲ πρωτοβουλία τοῦ διοικητῆ του, καὶ χωρὶς διαταγὴ προϊστάμενης ἀρχῆς, ἐγκατέλειψε τὴ θέση του καὶ ἀνέβηκε καὶ αὐτὸς στὸ Ραβινὲ γιὰ ἐνίσχυση τοῦ ἐκεῖ ἀγῶνα. Στὶς 10.30 τὸ πρωὶ ὁ Λοχαγὸς Γουλιανὸς ἀπὸ τὸ Ραβινὲ ζητᾷ ἀντικατάσταση τοῦ τάγματός του, μιὰ καὶ τὰ ¾ τῶν ἀξιωματικῶν καὶ τῶν ὁπλιτῶν του εἶχαν τεθεῖ ἐκτὸς μάχης. Τὰ χαρακώματα τοῦ λόφου εἶναι γεμᾶτα νεκροὺς καὶ τραυματίες, καὶ οἱ δυνάμενοι νὰ πολεμήσουν κρατοῦν στὰ χέρια τους ἄχρηστα πιὰ ὅπλα,ἐνῶ τοὺς λείπουν καὶ χειροβομβίδες.

Λοχαγός Γρηγόριος Γουλιανός (1882-1943)

Αργότερα, με δεύτερη αναφορά του ο Γουλιανός εξηγούσε:

«Το Ραβινέ κατελήφθη και θα κρατηθή μέχρις ότου και ο τελευταίος μας φονευθεί, εν τούτοις έχετε υπ’ όψιν σας ότι οι περισωζόμενοι στρατιώται είναι συντρίμματα ηθικώς, δι’ ο και νομίζομεν ότι δέον να αποσταλώσιν νέοι στρατιώται μετ’ αναλόγων στελεχών, των υπαρχόντων αραιωθέντων κατά πολύ, λόγω των απωλειών. 

Έχομεν ανάγκην εργαλείων σκοπευτικών, Τολ, φυσιγγίων, χειροβομβίδων, και οπλοβομβίδων, επίσης αρκετών πυραύλων [φωτοβολίδων] λευκών.Επίσης έχομεν ανάγκην ύδατος

. Τα έτοιμα ήδη αριμπά δέον, άμα τη νυκτί, να μεταφερθώσιν ενταύθα. Επίσης αι κρύπται και τα ορύγματα συγκοινωνίας είναι πλήρη τραυματιών.Παρακαλώ φροντίσατε διά την ταχυτέραν διαμετακόμισίν των. Αδύνατος η εξακρίβωσις των απωλειών μας.

Επί του λόφου Ντουρμπό παρατηρούνται συγκεντρώσεις εχθρικαί, ενοχλούσαι μάλιστα δι’ απωλειών τα έναντί των εκτεθειμένα τμήματά μας. Νομίζομεν ότι είναι δυνατόν να γίνη βολή πυρ/κου κατ’ αυτών. 

Απόλυτος ανάγκη συνδεθώμεν τηλεγραφικώς μέχρι εσπέρας. Γουλιανός»

Τηλεφωνική εξάλλου επαφή ήταν αδύνατο να υπάρξει με τον λόφο. Μόλις απλωνόταν το καλώδιο, κοβόταν αμέσως από τις εκρήξεις των οβίδων.

 Οι επί του υψώματος Ελληνικές δυνάμεις μόνο με φωτοβολίδες ή άλλα ορατά σήματα ήταν δυνατό να συνεννοηθούν με τα προϊστάμενά τους κλιμάκια. 

Θα χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, δύο επιμήκη λευκά σήματα σε σταυροειδή σχηματισμό, διαρκώς προβαλλόμενα, προκειμένου οι υπερασπιστές του Ραβινέ να ζητήσουν γενικό φραγμό πυροβολικού. Μια ώρα όμως αργότερα, οι Γάλλοι πυροβολητές ανακοινώνουν στον Αντισυνταγματάρχη Ζαφειρίου ότι τα πυρομαχικά τους σε λίγο θα εξαντλούνταν,και γι αυτό στο εξής θα έβαλλαν μόνο κατά διαλείμματα, τη στιγμή που το βουλγαρικό πυροβολικό δρούσε ακατάπαυστα.

Ὑπολοχαγός Λεων.Καρακουλάκης
(1885-1917)

Στὶς 2 ἡ ὥρα τὸ μεσημέρι, τὸ βουλγαρικὸ πεζικὸ ἐπιχειρεῖ σοβαρὴ ἀντεπίθεση, τὴν ὁποία καλεῖται νὰ ἀντιμετωπίσει ὁ ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ 8ου ἑλληνικοῦ λόφου Καρακουλάκης μὲ τοὺς ἐλάχιστους ἄντρες του. Οἱ ἀντεπιτιθέμενοι ἐν τῷ μεταξὺ Βούλγαροι,εἶχαν κατορθώσει νὰ διεισδύσουν στὰ βόρεια χαρακώματα τοῦ Ραβινέ, ὅπου μόνα τους τὰ πυρὰ τοῦ Ἑλληνικοῦ πεζικοῦ δὲν ἦταν σὲ θέση νὰ ἀνακόψουν τὴν ἐχθρικὴ προέλαση, μιὰ καὶ ἡ σκόνη εἶχε ἀχρηστεύσει τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ ὅπλα τῶν ὑπερασπιστῶν τοῦ λόφου.

 

Ἡ λόγχη,ἑπομένως,εἶχε ἀπομείνει ὡς τὸ μόνο ἀποτελεσματικὸ ὅπλο στὰ χέρια τοῦ Ὑπολοχαγοῦ Καρακουλάκη, ὁ ὁποῖος δι αὐτῆς ἐξορμᾷ μὲ τοὺς λίγους ἄνδρες του κραυγάζοντας:

«Ἐμπρὸς παιδιὰ γιὰ τὴν πατρίδα»!

Δὲν προφταίνει ὅμως νὰ προχωρήσει λίγα βήματα, καὶ τὸ κορμί του κυριολεκτικὰ διαμελίζεται ἀπὸ ἐγγύτατα διαρραγεῖσα ὀβίδα βαρέως ἐχθρικοῦ πυροβόλου. 

Ἔκτοτε, οἱ γαλλικοὶ στρατιωτικοὶ χάρτες,τὴν χαράδρα ἐκείνη στὴν ὁποία δεσπόζει τὸ Ραβινὲ καὶ τὴν ὁποία πότισε μὲ τὸ αἷμα του ὁ Καρακουλάκης,θὰ τὴν ἀποκαλοῦν Ravin de Karakoulakis.

Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ἔπεσε ἐκεῖ καὶ ὁ ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Πρωτοψάλτης, ὁ ὁποῖος συχνὰ ἔλεγε:

«Δὲν θέλω νὰ γυρίσω στὴν Ἀθήνα, ποὺ ὁ κομματισμὸς τὴν ἔχει μολύνει εἰς ἀφάνταστον βαθμόν»

.

Ὁ πλησίον εὑρισκόμενος Ἀνθυπολοχαγὸς Φλούλης τίθεται τώρα ἐπὶ κεφαλῆς τῆς ἑλληνικῆς ἀντεπίθεσης, καὶ οἱ δικοί μας, τραυματίες καὶ μή, μὲ τὴν πολεμικὴ ἰαχὴ «ἀέρα» ρίχνονται στὸν ἐχθρό. Καὶ ὅταν ἡ ὀρμητικότητα καὶ οἱ ἰαχές τους θὰ ἐπιτύχουν τὸ ἐπιδιωκόμενο ἀποτέλεσμα, καὶ οἱ Βούλγαροι θὰ τραποῦν σὲ φυγή, ἕνας ἄλλος ἀξιωματικός, ὁ Ἀνθυπολοχαγὸς Τσοκανάκης,προελαύνοντας, κατὰ τὴ καταδίωξη τοῦ ἐχθροῦ, ὑπερβολικὰ βορειότερα, θὰ βρεθεῖ μετὰ δυὸ μέρες νεκρός.

Ἡ ἑκατέρωθεν πάντως μονομαχία τοῦ πυροβολικοῦ συνεχιζόταν ἀδιαλείπτως.ο ἐχθρὸς ἐπιχειροῦσε νὰ ματαιώσει κάθε προσπάθεια ἀπὸ μέρους τῶν Ἑλλήνων νὰ ἐπεκτείνουν τὴν ἐπιτυχία τους, ἐνῶ συγχρόνως πραγματοποιοῦσε καὶ ἕναν ἀδιαπέραστο φραγμὸ πυροβολικοῦ,στὶς νότιες πλαγιὲς τοῦ Ραβινέ,προκειμένου νὰ ἐμποδιστεῖ κάθε ἐκεῖθεν πρὸς τὸ ὕψωμα βοήθεια.

Καὶ ὅλα αὐτὰ συνέβαιναν τὴ στιγμὴ ποὺ τὰ ἐπὶ τοῦ λόφου Ἑλληνικὰ τμήματα ὑπέμεναν καρτερικότατα καὶ τὴ δράση τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ ποὺ εἶχε στόχο του τὸν ἴδιο τὸ λόφο.

 Ὑπὸ τίς συνθῆκες αὐτές, τραυματίζεται βαρύτατα καὶ ὁ Λοχαγὸς Γρηγόρης Γουλιανός, τοῦ ὁποίου,ὡς ἐκ θαύματος,πραγματοποιεῖται ἡ μετακομιδή.

Εἶναι ἡ στιγμὴ ποὺ ὁ Γάλλος Στρατηγὸς Ζενὲν τηλεγραφεὶ δακρυσμένος στὴν Θεσσαλονίκη:

 «Εἶδα ἀπὸ ἕνα ὁλόκληρο Ἑλληνικὸ τάγμα νὰ μένουν πενῆντα ἄνδρες ὄρθιοι. Τὰ τρία τέταρτα τῶν ἀξιωματικῶν εἶναι ἐκτὸς μάχης».

Ἀλλὰ καὶ ὁ ἐπιτελὴς τῆς Μεραρχίας Συνταγματάρχης Κωνσταντῖνος Μαζαράκης, ἀνέφερε:

«Ἡ σημερινὴ μάχη πρὸς κατάληψιν τοῦ Ραβινὲ ἦτο ἀληθῶς ἐπική, ἅπαντες οἱ στρατιῶται τῶν τριῶν συμμετασχόντων λόχων τοῦ 1ου Σύν/τός μας, σχεδὸν ἐτραυματίσθησαν ἢ φονεύθησαν, ὁ ἡγήτωρ λοχαγὸς Γουλιανὸς Γρηγόριος ἐτραυματίσθῃ θανασίμως, δι ὁ καὶ ἐπρότεινα εἰς τὸν Μέραρχον νὰ τὸν προτείνῃ πρὸς προαγωγὴν πρὸ τοῦ θανάτου τοῦ ἴσως, ἄτε ἐπιδειξαμένου θρυλικὴν γεννναιότητα καὶ ἱκανότητα.

 Λόγῳ τῶν μεγάλων ἀπωλειῶν παρουσιάσθησαν πολλὰ κενὰ καὶ πρὸς τοῦτο παρακαλῶ, ὅπως ἐνεργήσητε ἀποστολὴν ἐνισχύσεων πρὸς συμπλήρωσιν τῶν μονάδων μας»

Βουλγαρικὸ πυροβόλο τῶν 120χλστ,ποῦ ἔπεσε στὰ χέρια τῶν ἑλλήνων.

Ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ ἐπίσης Γάλλος Ἀρχιστράτηγος Σαρράϊγ,στὴν ὑπ' ἀριθ.31 ἡμερήσια διαταγὴ τοῦ τῆς 5ης/18ης Μαΐου 1917 τόνιζε: «Ὁ Λοχαγὸς Γ. Γουλιανός,ὁδήγησε 3 λόχους τοῦ τάγματός του ἐναντίον ἰσχυροῦ ἐχθρικοῦ ἔργου, τὸ ὁποῖον κατέλαβε παρὰ τὸ σφοδρὸ πῦρ, ὕστερα ἀπὸ λυσσώδη μάχη ἐκ τοῦ συστάδην.διατήρησε τὴ θέση τοῦ χωρὶς καμιὰ φυσικὴ τοῦ προφύλαξη, ὑπὸ βομβαρδισμὸ ἀνήκουστης σφοδρότητας, μολονότι ἔφερε 6 τραύματα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα τὸ ἕνα πολὺ σοβαρό.

 Καὶ ὅταν μεταφέρθηκε στὸ νοσοκομεῖο ἐκστρατείας δὲν ἔπαυσε νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν ἔκβαση τῆς μάχης καὶ ἐκδήλωσε ζωηρὴ χαρά, ὅταν ἔμαθε τὴν ὁριστικὴ ἐπιτυχία της. 

Ὑπὸ τίς συνθῆκες αὐτὲς ἐπέδειξε συμπεριφορὰ ἀληθινοῦ ἥρωα. Γνωστοποιῶντας σας τὴ ἡρωικὴ στάση τοῦ λοχαγοῦ Γουλιανοῦ, προτρέπω ὅλους τοὺς ἀξιωματικοὺς νὰ μιμηθοῦν τὸ ἀξιομίμητο παράδειγμά του».

Τὸν τραυματισμένο Γουλιανό - καὶ ἀποκαλούμενο «ἀμίλητο παλλικάρι»,λόγῳ τῆς σεμνότητάς του - θὰ τὸν ἐπισκεφθεῖ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Βενιζέλος στὸ νοσοκομεῖο. 

Καὶ ἐκεῖ ὁ κρητικὸς πολιτικὸς θὰ τοῦ σφίξει μὲ τὰ δυό του χέρια τὴν παλάμη λέγοντάς του γεμᾶτος συγκίνηση: «Σ΄ευχαριστώ...σ' εὐχαριστῶ, διότι μοῦ ἔδωσες ἐπιχειρήματα δια νὰ μπορέσω νὰ ὑψώσω φωνὴν διὰ τὰ δίκαια τῆς Ἑλλάδος μας...»....

Γιὰ νὰ ξαναγυρίσουμε ὅμως στὸ Ραβινέ,μετὰ τὸν τραυματισμὸ τοῦ Λοχαγοῦ Γουλιανοῦ,ἀναλαμβάνει τὴ διοίκηση τῶν ἐκεῖ τμημάτων μας -οἱ ἄνδρες τῶν ὁποίων δὲν ξεπερνοῦσαν τοὺς 50- ὁ Ὑπολοχαγὸς Ζησιμόπουλος, ἐνῶ ἀπὸ τοὺς ὑπόλοιπους ἀξιωματικοὺς εἶχαν ἀπομείνει οἱ Ἀνθυπολοχαγοὶ Φλούλης, Κασαπάκης καὶ ὁ Ἀνθυπασπιστὴς Γκέκας.

 Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἤδη προαναφερθέντας νεκροὺς ἀξιωματικούς, στὸ Ραβινὲ πρόσφεραν γιὰ τὴν πατρίδα

 τὴ ζωή τους ὁ Ὑπολοχαγὸς Κοντοπόδης Ν., διοικητὴς τοῦ 7ου λόχου καὶ ὁ Ἀνθυπολοχαγὸ Ζούμπερης

 Ι.Επίσης,πλὴν τοῦ Γουλιανοῦ,τραυματίστηκαν οἱ Ἀνθυπολοχαγοὶ Στρατάκης,Πρώιμος, Πέτας,

 Σακκόραφος, Ρηγόπουλος, Τριανταφυλλίδης, Φαλτσὴς καὶ Σταυρίδης. Ὁπλῖτες φονεύθηκαν 51 καὶ τραυματίστηκαν 225.

Ἕλληνες στρατιῶτες,συνοδεύουν Βούλγαρους αἰχμαλώτους,μετά τήν μάχη τοῦ Ραβινέ.

ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ

ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ
ΟΔΥΣΣΕΙΑ Βιβλίο 5 55-85
5.55
ἀλλ' ὅτε δὴ τὴν νῆσον ἀφίκετο τηλόθ' ἐοῦσαν,
ἔνθ' ἐκ πόντου βὰς ἰοειδέος ἤπειρόνδε
ἤϊεν, ὄφρα μέγα σπέος ἵκετο, τῷ ἔνι νύμφη
ναῖεν ἐϋπλόκαμος· τὴν δ' ἔνδοθι τέτμεν ἐοῦσαν.
πῦρ μὲν ἐπ' ἐσχαρόφιν μέγα καίετο, τηλόσε δ' ὀδμὴ
5.60
κέδρου τ' εὐκεάτοιο θύου τ' ἀνὰ νῆσον ὀδώδει
δαιομένων· ἡ δ' ἔνδον ἀοιδιάουσ' ὀπὶ καλῇ
ἱστὸν ἐποιχομένη χρυσείῃ κερκίδ' ὕφαινεν.
ὕλη δὲ σπέος ἀμφὶ πεφύκει τηλεθόωσα,
κλήθρη τ' αἴγειρός τε καὶ εὐώδης κυπάρισσος.
5.65
ἔνθα δέ τ' ὄρνιθες τανυσίπτεροι εὐνάζοντο,
σκῶπές τ' ἴρηκές τε τανύγλωσσοί τε κορῶναι
εἰνάλιαι, τῇσίν τε θαλάσσια ἔργα μέμηλεν.
ἡ δ' αὐτοῦ τετάνυστο περὶ σπείους γλαφυροῖο
ἡμερὶς ἡβώωσα, τεθήλει δὲ σταφυλῇσι.
5.70
κρῆναι δ' ἑξείης πίσυρες ῥέον ὕδατι λευκῷ,
πλησίαι ἀλλήλων τετραμμέναι ἄλλυδις ἄλλη.
ἀμφὶ δὲ λειμῶνες μαλακοὶ ἴου ἠδὲ σελίνου
θήλεον. ἔνθα κ' ἔπειτα καὶ ἀθάνατός περ ἐπελθὼν
θηήσαιτο ἰδὼν καὶ τερφθείη φρεσὶν ᾗσιν.
5.75
ἔνθα στὰς θηεῖτο διάκτορος Ἀργεϊφόντης.
αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ πάντα ἑῷ θηήσατο θυμῷ,
αὐτίκ' ἄρ' εἰς εὐρὺ σπέος ἤλυθεν. οὐδέ μιν ἄντην
ἠγνοίησεν ἰδοῦσα Καλυψώ, δῖα θεάων·
οὐ γάρ τ' ἀγνῶτες θεοὶ ἀλλήλοισι πέλονται
5.80
ἀθάνατοι, οὐδ' εἴ τις ἀπόπροθι δώματα ναίει.
οὐδ' ἄρ' Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα ἔνδον ἔτετμεν,
ἀλλ' ὅ γ' ἐπ' ἀκτῆς κλαῖε καθήμενος, ἔνθα πάρος περ,
δάκρυσι καὶ στοναχῇσι καὶ ἄλγεσι θυμὸν ἐρέχθων.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Κι ὅποιος στὴν νῆσο ἔφθανε, ἐκεῖ μακριά στὰ ξένα,
ποῦ πρόβαλε σὰν λούλουδο, ἡ στεριά ἀπ’ τον βυθό
μελωδικά, ἐκεῖ ἦταν μέγα σπήλαιο ποῦ μέσα του μία νύμφη
πανώρια κατοικοῦσε. Καὶ αὐτή ἀμέσως τον γοήτευε.
Φλόγα τρανή πάνω σε σχάρα ἄναβαν, καὶ με θυσίες
5.30
καλόκαυτων κέδρου κλαδιῶν, την νῆσο ἀρωμάτιζαν
σὰν καίγονταν. Κι αὐτή ἐκεῖ καθότανε καὶ γλυκοτραγουδούσε
ὑφαίνοντας ἕνα ἱστὸ, με μία χρυσή σαΐτα.
Κι ἀγνάντευε ὁλόγυρα το ἁπλωμένο δάσος, πέρα ἀπὸ το σπήλαιο ,
πού ἦταν με ἰτιὲς, βελανιδιές, κι κυπαρίσσια εὐωδιαστά γεμᾶτο.
5.65
Ἐδῶ πουλιά φωλιάζανε, ποὺ ἁρπακτικά πετοῦσαν,
μπούφοι μικροί καὶ κόρακες, καὶ φλύαρα γλαρόνια
ποὺ μὲς την θάλασσα βουτοῦν ἐκεῖ ὅπου ψαρεύουν.
Καὶ τις σπηλιές τις στολίζονταν κλίματα καὶ σταφύλια
Πού ἦταν χλωρά καὶ νεαρά, ὅλο χυμούς γεμᾶτα.
5.70
Καὶ τέσσερις πηγούλες στὴν σειρά, νεράκι γάργαρο τρέχαν.
καὶ ἀπὸ κεῖ ξεχυνόταν, σ ὅλα τα γύρω μέρη.
Παντοῦ λιβάδια εὔφορα, με σέλινα καὶ βιόλες
ὅπου φυτρώνανε χλωρά. Ἀκόμη καὶ ἀθάνατου ἄν πήγαινε
ἐκεῖ πέρα, θὰ ἠρεμοῦσε ὁ λογισμός ὅταν αὐτὰ κοιτοῦσε.
5.75
Ἔτσι ἐδῶ καὶ ὁ Ἔρμής θαύμασε, πού σκότωσε τον Ἅργο.
Κι εὐθύς μετά ἀπὸ ὅλα αὐτὰ, ἠρέμησε καὶ μπῆκε στὴν σπηλιά
μέσα ἐκεῖ στὸ βάθος της. Καὶ δὲν μποροῦσε ἡ Καλυψώ
νὰ μὴν τον ἀναγνωρίσει, ἡ ἀθάνατη θεσπέσια.
Γιατί δὲν εἶναι ἄγνωστοι, οἱ θεοί ἀναμεταξύ τους
5.80
ἀφοῦ μαζί συλλειτουργοῦν καὶ ἀπόμακρα σὰν εἶναι.
Μέσα δὲν ἦταν ὁ Ὀδυσσεύς, ποὺ ἦταν ἀνδρειωμένος,
μὰ στὴν ἀκτῆ βρισκότανε, νὰ κλαίει καὶ πάλι καθισμένος
με δάκρυα καὶ στοχασμούς, ποῦ τάραζαν την ψυχή του.

ΣΧΟΛΙΟ:
Οἱ θεοί συνυπάρχουν καὶ συλλειτουργοῦν, ἀκόμη
Καὶ ἄν βρίσκονται σε ἀπομακρυσμένα μέρη.
ΕΙΚΟΝΑ
Ἡ Καλυψώ προσπαθεῖ νὰ πείσει τον Ὀδυσσέα νὰ μείνει κοντά της.

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

================

ΛΕΜΕ ΄΄ΑΥΓΟ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΩΟΝ΄΄....ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΟΜΩΣ ΛΕΞΕΩΝ ΤΟ ΄΄ΑΥΓΟ΄΄....ΧΑΝΕΤΑΙ...ΚΑΙ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ ΤΟ ΄΄ΩΟΝ΄΄...ΕΤΣΙ ΛΕΜΕ΄΄ΩΟΘΗΚΕΣ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΑΥΓΟΘΗΚΕΣ΄΄.....


ΛΕΜΕ ΄΄ΩΑΡΙΟΝ΄΄ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΑΥΓΟΑΡΙΟΝ΄΄....ΛΕΜΕ ΄΄ΕΠΩΑΣΙΣ΄΄ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΕΠΑΥΓΩΣΙΣ΄΄.... ΑΡΑ ΤΟ ΄΄ΩΟΝ΄΄ ΩΣ ΛΕΞΙΣ ΖΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ....




ΛΕΜΕ ΄΄ΜΠΟΥΚΑΛΙ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΦΙΑΛΗ΄΄...ΟΜΩΣ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΕΞΕΩΝ ....ΛΕΜΕ ΄΄ΕΜΦΙΑΛΩΣΙΣ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΕΜΠΟΥΚΑΛΩΣΙΣ΄΄...ΖΗΤΟΥΜΕ ΄΄ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟ ΝΕΡΟ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΜΠΟΥΚΑΛΩΜΕΝΟ΄΄.


ΛΕΜΕ ΄΄ΨΩΜΙ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΑΡΤΟΣ΄΄....ΟΜΩΣ ΛΕΜΕ ΄΄ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟΝ΄΄...΄΄ΑΡΤΕΡΓΑΤΑΙ΄΄....ΟΜΩΣ ΤΟ ΄΄ΨΩΜΙ΄΄ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΝ π.χ. ΞΕΝΟΦΩΝ ...ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ Γ.14,5....ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΝ ....ΡΗΤΟΡΙΚΗ ...3,4,3 ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ, ΟΠΟΥ ΄΄ΨΩΜΟΣ΄΄ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΡΤΟΣ ΚΑΙ Η ΜΠΟΥΚΙΑ-ΒΟΥΚΑ- ΑΡΤΟΥ ΕΛΕΓΕΤΟ΄΄ΟΨΟΝ΄΄ ΕΚ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ ΄΄ΟΨΩΝΙΟΝ΄΄


...ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΄΄ΨΩΝΙΑ΄΄...ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΡΗΜΑ ΟΨΩΝΩ, ΠΟΥ ΕΝΝΟΕΙ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ....


ΕΑΝ ΑΝΕΛΥΑΜΕΝ ΤΑΣ ΛΕΞΕΙΣ ΘΑ ΔΙΕΠΙΣΤΩΝΑΜΕΝ, ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΥΝΕΧΩΣ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ....ΔΗΛ. Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΛΕΞΕΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΕΜΦΑΝΗ ΤΗΝ ΛΕΞΙΠΕΝΙΑΝ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ.


ΛΕΜΕ ΄΄ΠΑΠΟΥΤΣΙ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΥΠΟΔΗΜΑ΄΄....ΑΛΛΑ ΄΄ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΕΙΟΝ΄΄...΄΄ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΟΣ΄΄....


΄΄ΡΟΥΧΟ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΕΝΔΥΜΑ΄΄...ΑΛΛΑ ΛΕΜΕ ΄΄ΕΝΔΥΩ-ΕΠΕΝΔΥΩ΄΄....΄΄ΕΠΕΝΔΥΣΙΣ΄΄....


ΛΕΜΕ΄΄ΚΥΝΗΓΙ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΘΗΡΑ΄΄ ...ΑΛΛΑ ΛΕΜΕ΄΄ΛΑΘΡΟΘΗΡΑΣ΄΄...΄΄ΘΗΡΕΥΩ΄΄....΄΄ΘΗΡΑΜΑ΄΄ΚΑΙ ΄΄ΧΡΥΣΟΘΗΡΑΣ΄΄....


ΛΕΜΕ ΄΄ΠΑΝΤΟΤΕ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΑΕΙ΄΄ ΑΛΛΑ ΕΠΙΣΗΣ ΛΕΜΕ΄΄ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΣ΄΄ΚΑΙ ΄΄ΑΕΙΘΑΛΗΣ΄΄...


ΛΕΜΕ ΄΄ΤΑΦΟΣ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΤΥΜΒΟΣ΄΄...ΑΛΛΑ ΛΕΜΕ ΄΄ΤΥΜΒΩΡΥΧΟΣ΄΄....΄΄ΕΠΙΤΥΜΒΙΟΣ΄΄..


.ΛΕΜΕ ΄΄ΘΑΛΑΣΣΑ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΠΟΝΤΟΣ΄΄ ....ΑΛΛΑ ΕΠΙΣΗΣ


ΛΕΜΕ΄΄ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΣ΄΄....΄΄ΥΠΕΡΠΟΝΤΙΟΣ΄΄....΄΄ΠΟΝΤΙΣΙΣ΄΄....


ΛΕΜΕ ΄΄ΒΛΕΠΩ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΔΕΡΚΟΜΑΙ΄΄ , ΑΛΛΑ ΛΕΜΕ ΕΠΙΣΗΣ ΄΄ΟΞΥΔΕΡΚΗΣ΄΄.


ΛΕΜΕ ΄΄ΦΡΟΝΤΙΣ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΚΗΔΟΣ΄΄....ΑΛΛΑ ΛΕΜΕ ΄΄ΚΗΔΕΜΩΝ΄΄....΄΄ΚΗΔΕΙΑ΄΄(ΦΡΟΝΤΙΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ)...


ΛΕΜΕ ΄΄ΠΟΡΤΑ΄΄ ΚΑΙ ΟΧΙ ΄΄ΘΥΡΑ΄΄...ΑΛΛΑ ΛΕΜΕ ΕΠΙΣΗΣ ΄΄ΠΑΡΑΘΥΡΟ΄΄...΄΄ΘΥΡΩΡΟΣ΄΄....΄΄ΘΥΡΟΚΟΛΛΗΣΙΣ΄΄.

Περσέας: Ὁ τελευταῖος Μακεδὼν

Περσέας: Ὁ τελευταῖος Μακεδὼν

Ἡ μοίρα έλαχε στὸν Περσέα, τον γιό τοῦ Φιλίππου Ε΄, νὰ είναι ὁ τελευταῖος βασιλιάς τῆς ἀρχαίας Μακεδονίας, σφραγίζοντας μία ἐποχὴ ποῦ τοποθετήθηκε εὐλαβικά στό χρονοντούλαπο τῆς ἱστορίας Ἴσως νὰ μὴν είχε τήν εὐφυΐα Καὶ τήν πολιτική ὀξυδέρκεια τοῦ Φιλίππου Β΄, μπορεί νὰ τοῦ ἔλειπε ἡ στρατηγική δεινότητα τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἀκόμη Καὶ η διπλωματική ἱκανότητα τοῦ πατέρα τοῦ, ὡστόσο κανείς δέν θὰ μπορούσε νὰ τοῦ προσάψει ἔλλειψη ἂποφασιστικότητας Καὶ γεγενναιότητας, ὥστε νὰ προσκαλεῖ, ἀκόμα Καὶ σήμερα, συγκίνηση ἡ ἀπέλπιδα προσπάθεια ποῦ κατέβαλε γιὰ νὰ ἀναχαιτίσει τὸ Ρωμαϊκὸ θηρίο!

Ὁ Φίλιππος τῆς Μακεδονίας ἡ Φίλιππος Β΄ ὁ Μακεδὼν, ήταν ὁ βασιλιάς ποῦ ἔκανε τὸ Μακεδονία ἰσχυρά κράτος, ἕνωσε ὑπό τήν ἡγεμονία τοῦ τα ὑπόλοιπα ἑλληνικὰ κράτη Καὶ προετοίμασε στὴν οὐσία τήν κατάκτηση τῆς Περσίας Καὶ τοῦ μεγαλύτερου μέρους τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου ἀπὸ τον γιό τοῦ Μέγα Ἀλέξανδρο Αδριάντας ἀπέναντ ἀπὸ τὸ Λευκό Πύργο τῆς Θεσσαλονίκης.

Φωτο: Ερανιστής

Νά ξεκαθαρίσουμε πῶς οἱ βασικότερες πηγές γιά τήν βασιλεία του προέρχονται ἀπό τοῦς Ρωμαίους Τίτο Λίβιο, Ἱουστίνο, Ἀππιανό Καὶ τον φιλορωμαίο Μεγαλοπολίτη Πολύβιο. Ὄπως καταλαβαίνεται, τὸ πρόσωπο τοῦ Περσέα σπιλώνεται ἀπὸ ὑπερβολικὰ ἄδικες κατηγορίες καὶ εἰρωνεῖες. Εἰδικὰ ὁ Πολύβιος, ὁ ὁποῖος μᾶς ἄφησε καὶ ἐκεῖνο τὸ περίφημο προοίμιο στήν ἱστορία του σχετικά μέ τὸ χρέος τοῦ ἱστορικοῦ ἀπέναντι στὴν ἀλήθεια, ἀποδεικνύεται κακόβουλος, κακεντρεχής καί μέ ἔντονα παθογενείς ξάρσεις. Ὡς ἐκ τούτου, καθίστανται ἀμφίβολης ἀξιοπιστίας οἱ ἀναφορές του. Δυστυχῶς, είναι ἡ κυριότερη πηγή καὶ ἀναγκαστικὰ ἀπαραίτητοι. Σὲ ἀντίθεση, ὁ Πλούταρχος, Ποῦ ἄντλησε πληροφορίες καὶ ἀπὸ τὸ χαμένο (τυχαία;) ἔργο τοῦ ἱστορικοῦ Ποσειδώνιου, φαίνεται πιὸ ἀντικειμενικός.

Ὁ Περσέας ἦρθε στὸ κόσμο περίπου τὸ 210π.Χ. καί οἱ λασπολογίες τοῦ Λιβίου καί τοῦ Πολυβίου ξεκινάνε ἀπό την γέννησή του, ποῦ τον παρουσιάζουν νόθο γιό τοῦ Φιλίππου Ε΄ ἀπὸ μία παλλακίδα, μισητό ἀπό τον πατέρα του ,ποῦ ἁρπάζει τόν θρόνο δολοφονῶντας τόν ἐτεροθαλή καί νόμιμο διάδοχο ἀδελφό τοῦ Δημήτριο! Τὰ στοιχεῖα διαψεύδουν τοὺς ὑμνητές ἱστορικούς τῆς Ρώμης. Η μητέρα του Πολυκράτεια ήταν μία ἀπὸ τὶς νόμιμες συζύγου τοῦ Φιλίππου Ε΄ μὲ καταγωγή ἀπὸ τὸ πελοποννησιακό Ἄργος. Ἐπιπλέον, ὁ Περσέας είχε καθοριστεῖ διάδοχος λαμβάνοντας ἀνώτατες θέσεις, ὄπως ἀρχηγὸς σὲ ἐκστρατεῖες. Αύ ήταν μισητός ἀπὸ τον πατέρα του, τότε πῶς ὀριζόταν ἀρχηγὸς τοῦ στρατοῦ; Μάλιστα, ὁ Φίλιππος Ε΄ ὀνόμασε μἰα καινούργια πόλη ποῦ ἔχτισε Περσηίδα! Ἔτσι καταρρίπτονται οι ἀνυπόστατες κατηγορίες τῶν Λιβίου καὶ Πολυβίου.

Πάντως, λόγω τῆς τεταμένης ἔντασης με την Ρώμη και με την ἀνάμνησή τῆς βαριάς ἦττας στὶς Κυνός Κεφαλές το 197π.Χ. είχε δημιουργηθεῖ μία μικρὴ ἀντίπαλη παράταξη στὴν μακεδονική αὐλή. Ἔτσι, ἕνας ἀνηψιός τοῦ Φιλίππου Ε΄, ὁ Ἀντίγονος, ἔθεσε τον ἑαυτὸ του ὑποψήφιο βασιλιά, κατά την διάρκεια τῆς ἀσθένειας του Φιλίππου Ε΄. Μόλις πέθανε ὁ Φίλιππος Ε΄, ὁ γιατρός του κράτησε μυστικό τον θάνατό του καί ἔστειλε μήνυμα στὸν Περσέα νὰ ἐπιστρέψει τάχιστα ἀπὸ την εκστρατεία στὴν Θράκη ἐναντίον τῶν Δαρδάνων. Αυτός ἐπέστρεψε γρήγορα στὴν Πέλλα Καὶ διέταξε την ἐκτέλεση τοῦ Ἀντιγόνου μὲ την κατηγορία τῆς ἐσχάτης προδοσίας, κάτι ποῦ ἐπικυρώθηκε ἀπό το Μακεδονικό κοινό, δηλαδή τὴ συνέλευση τοῦ στρατοῦ ποὺ τον ἐξέλεξε βασιλιά. Εἶμαι γνωστό, βεβαίως, πόσο πιστό ήταν τὸ Μακεδονικό Κοινό Στήν νόμιμη κληρονομική βασιλεία Καὶ ἀποδεικνύεται ἡ νομιμότητα τῆς ἐκλογῆς τοῦ Περσέα.

Νόμισμα μέ ήη μορφή τοῦ Περσέα στὸ Βρετανικό Μουσεῖο.

Οἱ πρῶτες του ἐνέργειες ὡς βασιλιάς φανερώνουν ταχύτητα, σύνεση Καὶ πολιτική μεστότητα. Ἀνανέωσε την εὔθραυστη συνθήκη φιλίας μὲ τὴ Ρώμη Καὶ παντρεύτηκε την Λαοδίκη, κόρη τοῦ Σελεύκου Δ΄, ἀποκτῶντας ἕναν ἰσχυρὸ σύμμαχό, ἀν Καὶ δέν ὠφελήθηκε τελικά ἄπο αὐτό. καλλιέργησε καλές σχέσεις μὲ ὅλα σχεδόν τὰ ἑλληνικὰ κράτη Καὶ ἀπελευθέρωσε Ορους φυλακισμένους γιὰ προσβολές οὗ στέμματος. Ἐπιπρόσθετα, κάλεσε πίσω ὅλους Ορους ἐξόριστος, ἐγγυώμενος την ἀσφάλεια Ορους Καὶ την ἐπιστροφή τῆς περιουσίας Ορους ἡ περισσότερα κράτη βορείως τῆς ἀττικὰς μεταστράφηκαν ἐκδηλώνοντας συμπάθεια προς τὴ Μακεδονία, ἀλλάζοντας τὸ κλίμα τῆς ἐποχῆς τοῦ Φιλίππου Ε΄.

Η φήμη τοῦ ἁπλώθηκε Καὶ στὴ Μικρὰ Ἀσία κερδίζοντας την εὔνοια τῶν εκεί ἑλληνικῶν κρατῶν. Μόνο ἡ Ἀχαϊκή Συμπολιτεία Καὶ ἡ Ἀθήνα ἀντιστέκονταν σὲ αὐτήν την διπλωματική ἐπίθεση φιλίας τοῦ Περσέα. Με αύτό τον τρόπο κατάφερε νὰ ἀνυψώσει την μακεδονική ἐπιρροή στὸν ἑλληνικὸ κόσμο, ἀλλὰ αύτό προξένησε την ἐχθρὰ τῆς Ρώμης. Οἱ Ρωμαῖοι ἀσφαλῶς δέν εἶχαν νὰ διατυπώσουν κάποια κατηγορία ἐναντίον του Καὶ παρακολουθοῦσαν στενά την δραστηριότητά του Περσέα, ὁ ὁποῖος μάζευε τὰ κομμάτια γιὰ την εκ νέου ἰσχυροποίηση τῆς Μακεδονίας.

Η προπαγάνδα ποῦ ἔστησαν οἱ Ρωμαῖοι γιὰ νὰ ξεκινήσουν νέο πόλεμο δὲν είχε ὅρια! Ἐπικαλέστηκαν ἀπίστευτες προφάσεις γιὰ την ὑποτιθέμενη ὕποπτη Καὶ μεμπτή συμπεριφορά τοῦ Περσέα. Τό κατηγορητήριο τῆς Συγκλήτου ήταν ἐνδεικτικό τῶν προθέσεων τῶν Ρωμαίων. Ἀρχικά τον κατηγόρησαν πῶς είχε σκοπό, μὲ τὴ βοήθεια τῶν Γαλατῶν, νὰ σκλαβώσει τοὺς Έλληνες Καὶ ἔπειτα νὰ ἐπιτεθεῖ στὴν Ἰταλία. Επίσης, κατηγορήθηκε ὅτι δῆθεν προσπάθησε νὰ δηλητηριάσει συγκλητικούς! Ἐπιπλέον, σχεδίαζε νὰ ἐπιτεθεῖ στὴν Αἰτωλία, συμμάχου τῶν Ρωμαίων. Καί τὸ πιὸ ἐξωφρενικό, πῶς ἔστησε ἐνέδρα στοὺς Δελφούς γιὰ νὰ δολοφονήσει τον φιλορωμαίο Εὐμένη τῆς Περγάμου! Τὰ σχέδια τῶν Ρωμαίων ήταν ξεκάθαρα: ἡ Σύγκλητος είχε ἀποφασίσει νὰ ἀναγκάσει τον Περσέα νὰ κάνει τέτοιες παραχωρήσεις σὰ νὰ ήταν ὑποτελής τῆς Ρώμης Καὶ ἄν ἀρνιόταν νὰ τον καταστρέψει μὲ πόλεμο! προσπάθησε νὰ γεμίσει μὲ φόβο τους Ρωμαίους πολίτες γιὰ νὰ ψηφίσουν ὑπέρ τοῦ πολέμου. Γρήγορα ἔστησε ἔνα δίκτυο ἀπό συμμαχίες Καὶ οἱ ἀπεσταλμένοι τῆς ξεχύθηκαν σ’ ὅλο τον μεσογειακό χώρο, ἀμαυρώνοντας τὸ ὄνομα τοῦ Περσέα. Οἱ Ρωμαῖοι δέν δέχτηκαν καμιά πρεσβεία τοῦ Περσέα, Ποῦ θὰ είχε τὴ δυνατότητα νὰ ὑπερασπιστεῖ τον ἑαυτὸ του. Ο πόλεμος είχε προαποφασιστεῖ. Ο Περσέας επιζητοῦσε την εἰρήνη , ἀλλὰ μία εἰρήνη τιμητική Καὶ μὲ ἰσχυρή Μακεδονία. Εἶχε σεβαστεῖ ὅλες τὶς ὑποχρεώσει του Καὶ τοὺς ὅρους τῆς συνθήκης μὲ τὴ Ρώμη. Ἐπιπλέον, είχε ἀποκαταστήσει τὸ γόητρο τῆς χώρας του στόν ἑλληνικὸ χώρο Καὶ είχε κερδίσει συμπάθειες, ἐκτοπίζοντας την θέση τῆς Ρώμης ὡς ἐλευθερώτριας Καὶ κατά συνέπεια ἐξουσιάστριας τῶν Ἑλλήνων.

Τον Δεκέμβριο τοῦ 172π.Χ. η Ρώμη κήρυξε, ἀνεπίσημα, τον πόλεμο στὴν Μακεδονία. Ἕνας διπλωματικός ὀργασμός ἔλαβε χώρα σὲ ὅλῃ την Μεσόγειο. Οἵ Ρωμαῖοι ξεκίνησαν νὰ στέλνουν προφυλακές, ἀρχικά στὴν Ἰλλυρία Καὶ ἔπειτα μέσα στὸν ἑλληνικὸ χώρο. Ἕνας ἀπεσταλμένος τῆς Ρώμης, ὁ Μάρκιος Φίλιππος, βρέθηκε στὴν Λάρισα Καὶ ὁ Περσέας, μόλις τὸ πληροφορήθηκε, ζήτησε συνάντηση μαζί του. Ο πατέρας τοῦ Μάρκιου ὑπήρξε φιλοξενούμενος κάποτε τοῦ πατέρα του Περσέα Καὶ ὑπῆρχε οἰκειότητα μεταξύ τους. Κατά την συνάντηση, ὁ Μάρκιος πρότεινε φιλικά, ὅπως πίστευε ὁ Περσέας, νὰ στείλει ἀπεσταλμένους στὴ Ρώμη γιὰ ἕναν διακανονισμό μὲ θεμιτούς ὄρους. Ὁ Περσέας συμφώνησε, ἀλλὰ οἱ πρέσβεις θὰ ἔκαναν ἕνα μῆνα, μέσα στὸ χειμῶνα, γιὰ νὰ φτάσουν. Ο Περσέας είχε ἐξαπατηθεῖ! Η Σύγκλητος ήταν ἀποφασισμένη γιὰ πόλεμο Καὶ προσπαθοῦσε νὰ κερδίσει χρόνο γιὰ νὰ μαζέψει μεγαλύτερες δυνάμεις.

Ο βασιλιάς Περσέας παραδίδεται στον Αιμίλιο Παύλο.  Πίνακας του Jean-François-Pierre Peyron, Βουδαπέστη.

Τον Μάρτιο του 171π.Χ. οι απεσταλμένοι του Περσέα απευθύνθηκαν σε ώτα μη ακουόντων! Η Σύγκλητος διέταξε όλους τους Μακεδόνες που βρίσκονταν στην Ιταλία να την εγκαταλείψουν μέσα σε τριάντα μέρες. Στο μεταξύ, ο κύριος όγκος του ρωμαϊκού στρατού πέρασε στην Ιλλυρία. Τα ρωμαϊκά πιόνια ήταν όλα στη θέση τους για το άνοιγμα της σκακιέρας! Τα ελληνικά κράτη, που στην πλειοψηφία τους συμπαθούσαν τον Περσέα, αλλά φοβούνταν την Ρώμη, προσπάθησαν να ουδετεροποιηθούν.

Ο Περσέας τότε βεβαιώθηκε πως είχε εξαπατηθεί και η Ρώμη κέρδιζε στο διπλωματικό παιχνίδι. Το δίκαιο ήταν με το μέρος του: οι Ρωμαίοι είχαν καταπατήσει την ειρήνη! Στο συμβούλιο στα ανάκτορα στην Πέλλα, οι εταίροι θεώρησαν πως οι παραχωρήσεις ήταν ανώφελες και ότι σκοπός της Ρώμης ήταν να εκτοπίσει την Μακεδονία. Στο όνομα της τιμής και της δικαιοσύνης, ο Περσέας αποφάσισε τον πόλεμο. Στην ομιλία του υπογράμμισε τις αδικίες της Ρώμης, την διπροσωπία του Μάρκιου Φιλίππου και την προδοτική κίνηση των ρωμαϊκών στρατευμάτων κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Όταν είπε πως η επιλογή ήταν ανάμεσα στην ελευθερία ή στην σκλαβιά, ο στρατός κραύγασε ζητώντας δράση. Ο κύβος είχε ριφθεί!

Ο ρωμαϊκός στρατός αποτελούνταν από 2.000 ιππείς και 35.000 πεζούς συν τις επικουρίες του Ευμένη που του παρέσχε 1.000 ιππείς και 6.000 πεζούς. Η ρωμαϊκή γραμμή ανεφοδιασμού ξεκινούσε ανατολικά από την Χαλκίδα και την Βοιωτία και δυτικά από την Αμβρακία και κατέληγε στους Γόμφους της Θεσσαλίας.

Πεζέταιρος της Μακεδονικής φάλαγγας

Ο Περσέας ποῦ δέν πρόλαβε νά προωθηθεῖ ἔξω ἀπὸ τὴ μακεδονική ἐπικράτεια, επειδή ἔχασε χρόνο περιμένοντας τὰ ἀποτελέσματα τῆς πρεσβείας, είχε Καὶ αὐτός ἀρκετές δυνάμεις ποῦ στὸ σύνολο τους ἔφτασαν τὶς 43.000. Πιό ἀναλυτικά, ἀπὸ τὰ στοιχεῖα ποῦ ἔχουμε 21.000 Μακεδόνες ἀποτελοῦσαν την περίφημη μακεδονική φάλαγγα μαζί μὲ 5.000 περίπου ἐπιφανεῖς πεζούς. Οἱ ἱππεῖς του ἄγγιζαν τὶς 3.000. Ἐπιπλέον, πήρε ἀπὸ τοῦς συμμάχους του 1.000 ἱππεῖς Ὁδρύσες Θράκες Καὶ ἄλλους 13.000 πεζοῦ ποῦ κατανέμονται ὡς ἐξῆς: 7.000 Ὁδρύσες Θράκες, 3.000 Κρῆτες, 2.000 Γαλάτες, 500 Αἱτωλοῦς καὶ Βοιωτούς καὶ ἄλλους 500 ἀπὸ διάφορα Ἑλληνικά κράτη. Ὁ σαραντάχρονος, περίπου, Περσέας είχε τὴ διοίκηση. Οἱ ἀπώλειες ἀπὸ την πανωλεθρία στὶς Κυνὸς κεφαλές, εἴκοσι ἔξι ἔτη πριν, εἶχαν ἀναπληρωθεῖ ἀπὸ μία νέα γενιά στρατιωτῶν ποῦ είχε ἀποκτήσει ἐμπειρία ἀπὸ τοὺς πολέμους στή Θράκη. Διέθετε πολλά ἀποθέματα σὲ τρόφιμα καὶ ὁπλικά συστήματα καὶ στόχος του ήταν μία μάχη ἐκ παρατάξεως, ὅπου ἡ φάλαγγα θὰ είχε τὸ πλεονέκτημα. Γι’ αύτό φρόντισε νὰ ἀποκλείσει τὰ στενά περάσματα ποῦ ὁδηγοῦσαν ἀπὸ την Θεσσαλία στὴν Μακεδονία, τὰ Τέμπη καὶ την Βολουστάνα (ἀπὸ τὰ σημερινά Σέρβια Κοζᾶνης προς Σαραντάπορο).

Σὲ μία πρώτη μικρὴ μάχη κοντά στὸν Παγασητικό Κόλπο, οι Μακεδόνες διέλυσαν τὸ Ρωμαϊκὸ στράτευμα ποῦ βρισκόταν εκεί, προξενῶντας ἀπώλειες περίπου 2.500 στρατιωτῶν. Ὁ Περσέας ἀμέσως ζήτησε καὶ πάλι εἰρήνη , προθυμοποιήθηκε νὰ ἀποζημιώσει τοὺς Ρωμαίους καὶ νὰ ἐπιστρέψουν στὸ παλαιό status quo. Οἱ Ρωμαῖοι ἀν καὶ “λαβωμένοι” ἀπέρριψαν τὶς προτάσεις. Στὸ μεταξύ ὅλο καὶ περισσότεροι Έλληνες ἔδειχναν συμπάθεια προς τον Περσέα, διότι οἱ Ρωμαῖοι εὐνοοῦσαν συνεχῶς τοὺς ὀλιγαρχικούς καὶ κατέσφαζαν τοὺς διαφωνοῦντες.

Τοὺς ἐπόμενους μῆνες, μονάδες τοῦ Μακεδονικοῦ στρατοῦ ἔκαναν ἐπίδειξη ἰσχύος καταλαμβάνοντας πόλεις καὶ Ῥωμαϊκὰ ὀχυρά στὴν Ἰλλυρία, κάτι ποῦ φόβισε τοὺς Ρωμαίους, επειδή φοβήθηκαν πὼς θὰ κόβονταν ἡ γραμμή ἀνεφοδιασμοῦ τους. Κάπου ἐδῶ, τὸ καλοκαίρι τοῦ 169π.Χ. σύμφωνα μὲ τον Πολύβιο καὶ τον Λίβιο συμβαίνει κάτι τὸ μεταφυσικό! Ὁ Περσέας ἀπὸ ἱκανός ἡγέτης μεταβάλλεται Ἁπλῶς σὲ ἕνα ἠλίθιο, μία ἀλλαγὴ προσωπικότητας σὲ βαθμό παθολογικό! Ἐξυμνοῦνται ὄλοι οἱ Ρωμαῖοι διοικητές, ἑνῶ ὸ Περσέας είναι ἕνας ἀνόητος ποὺ ἀντιστέκεται καὶ δέν ἔχει καταλάβει πῶς ὁ θρίαμβος τῆς Ρώμης είναι προκαθορισμένος ἀπὸ τὸ πεπρωμένο!

Οἱ Ρωμαῖοι συνέχιζαν συνεχῶς νὰ στέλνουν ενισχύσεις καὶ ὁ Περσέας σφράγισε καὶ τὸ πέρασμα τῆς Πέτρας, ποῦ ὁδηγοῦσε ἀπὸ τον Κάτω Ὄλυμπο στὴν Πιερία καὶ ἔκανες βάση του τὸ Δίον. Ο Μάρκιος Φίλιππος προσπάθησε νὰ διαβεῖ τὰ στενά τῆς Πέτρας ἀλλὰ μέτρησε πολλές ἀπώλειες καὶ ἀποσύρθηκε. Ὅλο τὸ ἔτος τοῦ 169π.Χ. ἀνῆκε στὸν Περσέα. Εἶχε νικήσει σὲ Ὅλες τὶς άψιμαχίες καὶ είχε προκαλέσει μεγάλες ἀπώλειες στοὺς ἀντιπάλους του. κατάφερε καὶ ἔδιωξε ἀπὸ τὶς ἀκτές τῆς Μακεδονίας τὰ Ἀραμαϊκά πλοῖα καὶ τὸ ἠθικὸ τοῦ στρατοῦ του ήταν πολύ ὑψηλό. Ὁ Ἰλλυριός Γένθιος συμμάχησε μαζί του καὶ ἔγινε πρόταση καὶ στὴν ἀμφιταλαντευόμενη καὶ ἰσχυρή Ρόδο να συμμαχήσει καὶ αὐτή. Ἀντιθέτως, ὁ Ἀντίοχος καὶ ὁ Εὐμένης ἀπέρριψαν τὶς προτάσεις του. Πρόσδεσε ὦμος στὸ ἄρμα τοῦ την Ἠπειρωτική Συμπολιτεία, κάτι ποὺ θὰ πλήρωναν ἀργότερα οἱ Ἠπειρῶτες, όταν 70.000 ἀπὸ αὐτοὺς θὰ σφάζονταν ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους!

Ἡ λεγεῶνα (λατ. legio) ήταν στρατιωτικὴ μονάδα στὴν αρχαία Ρώμη ποὺ ἀποτελοῦνται ἀπὸ 4.000 - 10.000 ἅνδρες συνήθως. Συγκροτοῦνταν ἀπὸ 30 τάγματα καὶ κάθε τάγμα είχε 2 ἐκατονταρχίες. Συνολικά ἡ λεγεῶνα είχε 60 ἐκατονταρχίες.

Τό 168π.Χ ἀναλαμβάνει νέος ὕπατος τῆς Ρώμης ὁ σπουδαῖος Αἰμίλιος Παῦλος καὶ καταφέρνει νὰ ἐξοικονομήσει ἀπὸ την Σύγκλητο νέες στρατιωτικές δυνάμεις. Με τὶς δυνάμεις αὐτὲς ὑποτάσσει τον Γένθιο καὶ ἀποκτοῦν καὶ πάλι τον ἔλεγχο τῆς Ἰλλυρίας. Οἱ Ρωμαῖοι σταδιακὰ συγκεντρώνονται στὴν Θεσσαλία μὲ 4.000 ἱππεῖς καὶ 40.000 πεζούς. Ὁ Αἰμίλιος Παῦλος ἐπιβάλλει πειθαρχία καὶ ἀνυψώσει τὸ ἠθικὸ τοῦ στρατοῦ, τὸ ὁποῖο είχε κλυδωνιστεί ἀπὸ τὶς μέχρι τότε ᾖττες του. Ὁ Περσέας ἐξακολουθοῦσε νὰ ἔχει τοὺς 43.000 στρατιῶτες καὶ ἄλλους 10.000 σὲ ἐπιλεγμένα σημεία τῆς Μακεδονίας γιὰ τον ἔλεγχο τῶν ακτῶν τῆς Εκπαίδευε συνεχῶς καὶ μὲ ἀμείωτους ρυθμούς τοῦς ἄνδρες του, μέχρι καὶ τὰ ἄλογα, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει τοὺς ἐλέφαντες τῶν Ρωμαίων. Ἔτσι ἔφτιαξε ὁμοιώματα ἐλεφάντων, μία ποῦ ὁ Ἴδιος δέν διέθετε. Κάτω ἀπό τον ἐπιβλητικὸ ὄγκο τοῦ Ὀλύμπου, ἡ ἀνθρωπότητα θὰ ζοῦσε μία ἀπὸ τὶς πιὸ καθαριστικές μάχες τῆς ἱστορίας της!

Ὁ Περσέας εἶχε ὀχυρώσει ὅλη τὴ νότια Πιερία καὶ είχε πολύ κοντά τὶς γραμμές τοῦ ἀνεφοδιασμοῦ του. Φοβούμενος ὦμος μήπως δεχτεῖ ἐπίθεση ἀπό πίσω λόγω ἀποβίβασης τοῦ ἐχθρικού στόλου, μετέφερε τὸ στρατόπεδο του 24χλμ πιὸ πίσω, μπροστά ἀπὸ την Πύδνα (2χλμ νότια τοῦ Μακρυγιάλου). Ήταν καὶ αὐτὴ μία σοφή ἐπιλογὴ γιὰ τὸν (ἠλίθιο, σύμφωνα μὲ τὸ Πολύβιο) Περσέα, ἀφοῦ ἡ περιοχή εἶχε ἀρκετούς χειμάρρους ποὺ παρεῖχαν νερό καὶ ἡ πόλη ἰσχυρά τείχη.

1. Στὶς 16 Ιουνίου τοῦ 168π.Χ. ὁ Αἰμίλιος Παῦλος ἑνώνεται μὲ τὶς δυνάμεις τοῦ ἄλλου διοικητή Σκιπίωνα Νασίκα στὰ δυτικά τῆς σημερινῆς Κατερίνης καὶ βαδίζουν πάνω ἀπό τοὺς λόφους καὶ ὄχι ἀπὸ την πεδιάδα, ὥσπου βρέθηκαν ἀπρόσμενα μπροστά στὴν Πύδνα καὶ τον παραταγμένο Μακεδονικό στρατό. Ὁ Αἰμίλιος Παῦλος γρήγορα διόρθωσε τὸ σφάλμα του καὶ μὲ ἑλιγμούς ἀποτράβηξε τὸ στράτευμα του. Οἱ Μακεδόνες δέν πρόλαβαν νὰ καλύψουν τὸ ἕνα χιλιόμετρο ποῦ τοὺς χώριζε ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους λόγω τοῦ βαρὺ ὁρκισμοῦ τους καὶ τῆς παράταξής τους, ἀφοῦ ἀνέμεναν σὲ στάση ἄμυνας καὶ ὄχι ἐπίθεσης. Ὁ Αἰμίλιος Παῦλος ἔστησε βιαστικά τὸ στρατόπεδο στὴν πλαγιά ἐνὸς λόφου, ὅπου ἡ φάλαγγα τῶν Μακεδόνων ἔχανε τὸ πλεονέκτημα, καὶ Ἐπιπλέον είχε θέα στὴν πεδιάδα ἀλλὰ δέν είχε άνεφοδιασμό. Ὁ Περσέας, εὐφυῶς, τοποθέτησε τὸ στράτευμα ἀνάμεσα στήν ἀκτὴ καὶ στόν λόφο γιὰ νὰ κόψει τον άνεφοδιασμό. Στὶς 21 Ἰουνίου ἔγινε ἔκλειψη Σελήνης καὶ θεωρήθηκε θεϊκό σημάδι, πὼς δηλαδή θὰ γίνει καὶ ἔκλειψη ἑνὸς βασιλιά! Ὁ Αἰμίλιος Παῦλος γνώριζε βέβαια ἀπὸ πριν αὐτό τὸ φυσικό φαινόμενο, ἀλλά δέν μίλησε ἀφοῦ εἰδὲ νὰ ἀναπτερώνεται τὸ ἠθικὸ τοῦ στρατοῦ του.

τελικῶς, στὶς 22 Ἰουνίου, τὸ ἀπόγευμα, μιὰ ἁψιμαχία ὁδήγησε στή μεγάλη μάχη. Η γραμμή τῶν Μακεδόνων είχε πλάτος 3,5χλμ, μὲ την φάλαγγα νὰ καταλαμβάνει τὸ 1,5χλμ καί νὰ ἔχει βάθος 16 ἄνδρες Ο Περσέας τέθηκε ἐπικεφαλῆς τῆς δεξιᾶς πτέρυγας τοῦ ἱππικοῦ. Οἱ Μακεδόνες ἀναπτύχθηκαν γρηγορότερα, μὲ την τρομερή φάλαγγα νὰ ἐπιτίθεται στὴν κακοσυνταγμένη ρωμαϊκή γραμμή. Η Θέα τῆς φάλαγγας, μὲ τὶς σάρισες ὄρθιες καθώς προχωροῦσε γέμισε μὲ τρόμο τον Αἰμίλιο Παῦλος, ποῦ σύμφωνα μὲ τον Λίβιο, θὰ τον θυμόταν γιὰ χρόνια! Μόλις ἔπεσαν οἱ σάρισες καί ὠθήθηκαν μπροστά, οἱ πρῶτες σειρὲς τῶν Ρωμαίων κατακρεουργήθηκαν, ἀλλὰ ἔτσι ὅπως ὑποχωροῦσαν οἱ λεγεωνάριοι καί ἔφτασαν στὴν πλαγιά, ἡ φάλαγγα ἄρχισε νὰ χάνει τον σχηματισμό τῆς Ὁ ὁξύνους Αἰμίλιος Παῦλος τὸ διαπίστωσε ἔγκαιρα καί ἔδωσε διαταγὴ νὰ δημιουργηθούν σπείρες(100 περίπου ἄνδρες) καί νὰ ἐπιτίθενται στὰ κενά τῆς φάλαγγας. Στὴ μάχη σῶμα με σῶμα εὐνοοῦνταν τὸ κοντά ἐγχειρίδιο τῶν λεγεωνάριων, ἀφοῦ ἡ φάλαγγα ήταν τρομερή μόνο σὲ ἐπίπεδο ἔδαφος καί σὲ πυκνό σχηματισμό. Οἱ φαλαγγίτες δέν Μποροῦσαν νὰ ἐλιχτοῦν μὲ την ἐξάμετρη καί βαριά σάρισα. Ἐκείνη τη στιγμή ἡ σάρισα ήταν, ἁπλῶς, βάρος καί ἄχρηστη γιὰ τέτοιου εἴδους μάχη.

Ο Αἰμίλιος Παῦλος τότε ἐξαπέλυσε καί τοὺς ἐλέφαντες πάνω στὸ ἱππικὸ τῶν Μακεδόνων ποῦ είχε ἔρθει νὰ βοηθήσει την φάλαγγα. Η ἐκπαίδευση τῶν ἀλόγων γιὰ την ἀντιμετώπιση τῶν ἐλεφάντων ἀποδείχτηκε ἄχρηστη, ἀφοῦ πανικοβλήθηκαν ἀπὸ την Θέα καί την μυρωδιὰ τῶν τεράστιων ζώων καί σκόρπισαν τον πανικό. Στὸ μεταξύ, ἡ φάλαγγα σφαζόταν ἀνελέητα ἀπὸ ὅλες τὶς μεριές, ἐνῶ όσοι πήγαιναν προς την ἀκτὴ τσαλαπατιούνταν από τοὺς ἐλέφαντες

Με την πτώση τῆς νύχτας, οἱ Μακεδόνες εἶχαν 25.000 νεκρούς! Τίς ἑπόμενες μέρες 5.000 περιπλανώμενοι Μακεδόνες συνελήφθησαν καί 6.000 αἰχμαλωτίστηκαν στὴν Πύδνα. Ο Μακεδονικός στρατός ἔπαψε νὰ ὑπάρξει!

Ἄν στὶς 16 Ἰουνίου, όταν οἱ Ρωμαῖοι βρέθηκαν κατά λάθος μπροστά στον Μακεδονικό στρατό, ο Περσέας ἐπιτιθόταν ποιὸ γρήγορα θὰ είχε τσακίσει τοὺς ἀσύνταχτους Ρωμαίους. Τὴ μέρα τῆς μάχης ὁ Περσέας πάντως ήταν ποιό γρήγορος στὶς κινήσεις τοῦ ἀλλὰ τον Αἰμίλιος Παῦλος τον ἔσωσε τὸ ἀνώμαλο ἔδαφος καί ἡ ἔγκαιρη παρατήρησή τοῦ τῆς διάσπασης τῆς φάλαγγας.

Η Μάχη τῆς Πύδνας ήταν ἡ τελευταία ἀποφασιστική μάχη τοῦ Τρίτου Μακεδονικοῦ πολέμου (171 - 168 π.Χ.) μεταξύ Ρωμαίων καί Μακεδόνων καί ἔγινε στὶς 22 Ἰουνίου τοῦ 168 π.Χ.. Η ἔκβαση τῆς μάχης αὑτῆς σήμανε καί την ὁριστικὴ ὑποταγὴ τῆς Ἑλλάδας Στούς Ρωμαίους.

Οἱ ποιὸ πολλές ἱστορικὲς πηγές δέν ἀναγνωρίζουν την προσπάθεια τοῦ Περσέα καὶ ἐξυμνοῦν τον Αἰμίλιο Παῦλο. Ὁ Περσέας ὀχυρώθηκε θαυμάσια, ἀλλὰ δέν είχε την τύχη τοῦ ἀντιπάλου του. Τό λάθος του ήταν ὁ κακός ὑπολογισμός καὶ ἴσως ἡ διστακτικότητά του. Μόνον ὁ ἱστορικός Ποσειδώνιος ὑπεράσπισε τον Περσέα στὶς ἀναφορές τῶν φιλορωμαίων γιὰ δειλία. ὁ Περσέας καὶ ὁ λαός του πολέμησαν γιὰ την ἐλευθερία, ἔφασαν κοντά στὴ νίκη ἀλλὰ ἡ ἀπαρχαιωμένη φάλαγγα δέν προσαρμόστηκε στὴν τακτική τῶν λεγεώνων.

Ὁ Αἰμίλιος Παῦλον ζήτησε την ἄνευ ὃρων παράδοση καὶ ὅλη την περιουσία τῆς Μακεδονίας. Ὁ Περσέας ἀρνήθηκε καὶ ζήτησε εἰρήνη . Οἱ Ρωμαῖοι ἀπέρριψαν φυσικά την πρόταση καὶ λεηλάτησαν ὅλη την Πιερία, κατέσφαξαν ὅλους τοὺς αἰχμαλώτους καὶ ὅποιον ἄλλον βρῆκαν. Τό 167 π.Χ. τα λάφυρα, ἀγάλματα, ζωγραφιές, χρυσός, ἀσήμι, ὀρείχαλκος, ἐλεφαντόδοντο ἄφησαν ὅλους ἄφωνους στὸν θρίαμβος ποῦ ἔγινε στή Ρώμη. Ἡ Μακεδονία διασπάστηκε σὲ τέσσερις ἐπαρχίες, μὲ ξεχωριστές διοικήσεις, γιὰ νὰ μὴν ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ σηκώσει ξανά κεφάλι. Ἡ κτηνωδία τῆς Συγκλήτου καὶ ἡ ἀρπακτικότητα τῶν Ῥωμαϊκῶν στρατευμάτων φανέρωσαν τοὺς σκοπούς τους: νὰ συντρίψουν ὁποιασδήποτε δύναμη, νὰ τιμωρήσουν τὶς ἐξεγέρσεις, ἀκόμα καὶ την οὐδετερότητα καὶ νὰ ἀσκοῦν παντοῦ τον πλήρη ἔλεγχο.

Ὁ Περσέας, φυγάς πλέον, προσπαθώντας νὰ κατευθυνθεῖ προς την Σαμοθράκη, κατέφυγε στήν Ἀμφίπολη, ὅπου καὶ παραδόθηκε. Ὁ Αἰμίλιος Παῦλος τοῦ συμπεριφέρθηκε ὡς βασιλιά καὶ ἔπειτα ὡς προνομιοῦχο αἰχμάλωτο. Ὁ Περσέας κόσμησε τον θρίαμβο του Ρωμαίου ὑπάτου στὴν Ρώμη, ἁλυσοδεμένος καὶ πέθανε αἰχμάλωτος λίγο ἀργότερα.

Οἱ ἀναφορές τοῦ Πολυβίου για τον Περσέα ήταν διαποτισμένες μὲ κακία καὶ μεροληψία. Πέρα ἀπὸ τὶς κατηγορίες γιὰ μωρία καὶ ἄγνοια, τον χαρακτήρισε ἀναξιοπρεπὴ καὶ ἄνθρωπο μὲ δαιμονισμένη σκέψη σταλμένη ἀπὸ τὸν οὐρανό! Ἄρα, παρανοϊκὸ καὶ ἐπιπόλαιο ὅπως ἔγραψε. Καί πάνω ἀπὸ ὅλα ἠλίθιο, διότι ἀντιστάθηκε στὴ Ρώμη ποῦ ήταν στὸ πεπρωμένο της νὰ κατακτήσει τον κόσμο! Δὲν δεχόμαστε τίποτα ἀπὸ αὐτά, διότι οἱ πράξεις τοῦ Περσέα ἔδειξαν τὰ ἀντίθετα. Κατανοοῦμε, βεβαίως, την παθογένεια τοῦ Πολυβίου, ἀφοῦ την ἱστορία του την ἔγραψε στὴ Ρώμη καὶ γιὰ τὸ Ρωμαϊκὸ κοινό. Δυστυχῶς πολλές φορές την ἱστορία την γράφουν οἱ νικητές. Ὡστόσο, πάντα ὑπάρχουν ῥωγμὲς απ’ ὅπου μπορεί ἡ πραγματικότητα νὰ ξεπηδήσει καὶ νὰ την ἀντικρίσουμε ἀξιολογῶντας την πάνω σὲ πιὸ ἀντικειμενικές βάσεις.

Πολύβιος, Ιστορίαι

Titus Livius, Ab urbem condita

Ἰουστίνος, Ἐπιτομή στὰ Φιλιππικά τοῦ Πομπήιου Τρώγου

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι (Αἰμίλιος Παῦλος – Τιμολέων)

Αππιανός, Μακεδονική καὶ Ιλλυρική

Διόδωρος Σικελιώτης, ἱστορική βιβλιοθήκη

N.G.L. Hammond – F.W. Walbank, ἱστορία τῆς Μακεδονία

ς

http://el.wikipedia.org