ΥΠΑΤΙΑ ἡ Ἀλεξανδρινή (370 - 415 μ.Χ)

Ὅταν βλέπω σε  προσκυνῶ καὶ τούς λόγους ,

τῆς παρθένου τόν οἶκον ἀστρῶον βλέπων΄ εἰς

οὐρανόν γάρ ἐστί σοῦ τὰ πράγματα, Ὑπατία

σεμνή, τῶν λόγων εὐμορφία ἄχραωτον ἄστρον

τῆς σοφῆς παιδεύσεως .

Παλλαδὰς

ΥΠΑΤΙΑ ἡ Ἀλεξανδρινή (370 - 415 μ.Χ)

Ἡ Ἀλεξάνδρεια του 4ου αἰῶνα μ.Χ. ἦταν ὁ χῶρος μιᾶς μικρῆς ἐπιστημονικῆς ἀναγέννησης καὶ αὐτή φωτίστηκε ἀπὸ την πιὸ διάσημη ἀνάμεσα στὶς γυναῖκες ἐπιστήμονες καὶ φιλοσόφους. 

Γιὰ δεκαπέντε αἰῶνες ἡ Ὑπατία θεωρεῖται ὅτι ἦταν ἡ μόνη γυναῖκα ἐπιστήμονας στὴν ἱστορία. Ἀκόμα καὶ σήμερα συχνά εἶναι ἡ μόνη γυναῖκα ποῦ ἀναφέρεται στὴν ἱστορία τῶν μαθηματικῶν καὶ της ἀστρονομίας.

 Αὐτὴ ἡ εὐγενὴς γυναῖκα ξεχωρίζει στὶς σελίδες της ἱστορίας σὰν ἡ μεγαλύτερη ἀπὸ τους μάρτυρες Ἐθνικούς.
Η Ζωή της
Ὅταν γεννήθηκε ἡ Ὑπατία το 370 μ.Χ., ἡ διανοητική ζωή της Ἀλεξάνδρειας βρισκόταν σε κατάσταση ἐπικίνδυνης σύγχυσης.

 Ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία γινόταν χριστιανική καὶ ὅλο καὶ πιὸ συχνά δὲν ἦταν μόνο ὁ χριστιανός ζηλωτής ποῦ ἔβλεπε αἱρέσεις καὶ σατανισμό στὰ μαθηματικά καὶ στὴν ἐπιστήμη: "οἱ μαθηματικοί ἔπρεπε νὰ κατασπαραχθοῦν ἀπὸ θηρία ἡ νὰ καοῦν ζωντανοί" (McCabe). Μερικοί ἀπὸ τους χριστιανούς Πατέρες ἀναβίωσαν τις θεωρίες της ἐπίπεδης γῆς καὶ του σύμπαντος ὡς στερέωμα. Στήν Ἀλεξάνδρεια ὁ Θεόφιλος, Πατριάρχης Ἀλεξάνδρειας, ὑποκινοῦσε βίαιες συγκρούσεις μεταξύ Ἐθνικῶν (Ἑλλήνων), Ἑβραίων καὶ Χριστιανῶν.

 Δὲν ἦταν μία καὶ τόσο εὐμενής ἐποχῆ γιὰ νὰ εἶναι κανείς ἐπιστήμονας, ἡ φιλόσοφος.

Ὁ πατέρας της Ὑπατίας, ὁ Θέων, ἦταν μαθηματικός καὶ ἀστρονόμος στὸ Μουσεῖο. 

Ἐπέβλεπε ἀπὸ κοντά κάθε πλευρά της ἐκπαίδευσης της κόρης του. 

Σύμφωνα με το μῦθο, ἦταν ἀποφασισμένος νὰ γίνει ἡ κόρη του ἕνα 'τέλειο ἀνθρώπινο ὄν' - ἦταν ἡ ἐποχῆ ποῦ οἱ γυναῖκες θεωροῦνταν κάτι παρακάτω ἀπὸ ἄνθρωποι! 

Ἦταν προσωπική μαθήτρια του Πλούταρχου καὶ ἀνατράφηκε στὶς θεμελιώδεις ἀρχὲς της Πλατωνικής Σχολῆς.

 Ἡ Ὑπατία ἦταν πραγματικά μία ξεχωριστή νέα. 

Ταξίδεψε στὴν Ἀθήνα καὶ την Ἰταλία καὶ ἐντυπωσίαζε ὅσους συναντοῦσε με την ἐξυπνάδα καὶ την ὀμορφιά της.

Σπούδασε στη νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου καὶ της κόρης του Ἀσκληπιγένειας στὴν Ἀθήνα. 

Την ἐποχῆ ἐκείνη ὑπῆρχε διάκριση μεταξύ τῶν νεοπλατωνικῶν σχολῶν της Ἀλεξάνδρειας καὶ της Ἀθήνας. 

Ἡ σχολή της Ἀθήνας τόνιζε περισσότερο την ἀπόκρυφη ἐπιστήμη, ἀλλὰ γιὰ τους Χριστιανούς, ὅλοι οἱ Πλατωνιστές ἦταν ἐπικίνδυνοι αἱρετικοί.

Ὅταν ἐπέστρεψε στὴν Ἀλεξάνδρεια ἔγινε δασκάλα τῶν μαθηματικῶν καὶ της φιλοσοφίας. 

Το Μουσεῖο εἶχε χάσει την ὑπεροχή του καὶ ἡ Ἀλεξάνδρεια τώρα εἶχε ξεχωριστά σχολεῖα γιὰ Ἐθνικούς, γιὰ Ἑβραίους καὶ γιὰ Χριστιανούς. 

Ὡστόσο, ἡ Ὑπατία δίδασκε σε ἀνθρώπους κάθε θρησκείας καὶ μετά τον πατέρα της ἀνέλαβε μία Ἔδρα Φιλοσοφίας στὴν πόλη. 

Σύμφωνα με τον βυζαντινό ἐγκυκλοπαιδιστή Σουίδα, 'ἦταν ἐπίσημα διορισμένη νὰ ἑρμηνεύει το δόγμα του Πλάτωνα, του Ἀριστοτέλη κ.ά.". 

Πολλοί μαθητές ἐρχόταν στὴν Ἀλεξάνδρεια εἰδικὰ γιὰ νὰ παρακολουθήσουν τις διαλέξεις της για τα μαθηματικά, την αστρονομία, τη φιλοσοφία και τη μηχανική.

 Το σπίτι της έγινε κέντρο διανοουμένων και συγκέντρωνε σχολαστικιστές που συζητήσουν ἐπιστημονικά καὶ φιλοσοφικά ἐρωτήματα.

Ἡ Ὑπατία δὲν παντρεύτηκε ποτέ καὶ γιὰ αἰῶνες οἱ ἱστορικοί ἀναρωτιόταν γιὰ την ἁγνότητά της. Χωρίς ἐξαίρεση, οἱ ἐλάχιστες ἱστορικές ἀναφορές σε αὐτή την παρθένο φιλόσοφο βεβαιώνουν την ἀρετὴ της, την ἀκεραιότητά της καὶ την ἀπόλυτη ἀφοσίωσή της στὰ ἰδεώδη της Ἀλήθειας καὶ του Δίκαιου.

Τα Έργα της

Με ἐπιχειρήματα καὶ δημόσια ἀναγνώριση καὶ σεβασμό ἡ Ὑπατία ἐπισκίαζε κάθε ἀντίπαλο τῶν Χριστιανικῶν δογμάτων της Βόρειας Αἰγύπτου. 

Ἦταν φημισμένη γιὰ το βάθος της γνώσης της καὶ τὴ γοητεία της προσωπικότητάς της καὶ ἀγαπημένη τῶν πολιτῶν της Ἀλεξάνδρειας. 

Συχνά την καλοῦσαν ὡς σύμβουλο οἱ ἄρχοντες της πόλης.

Ἄν καὶ τα γραπτά της καταστράφηκαν στὴν πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Ἀλεξάνδρειας, μποροῦμε νὰ σχηματίσουμε μία εἰκόνα του περιεχομένου τους ἀπὸ τα σχόλια σύγχρονών συγγραφέων της .

Ἡ Ὑπατία ἔγραψε σχόλια γιά την Ἀριθμητική του Διόφαντου, ἐπίσης γιὰ τον Ἀστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου καὶ ἀκόμα γιὰ τις Κωνικές Τομές του Ἀπολλώνιου της Πέργα.

Τα περισσότερα ἀπὸ τα γραπτά της Ὑπατίας ξεκίνησαν σὰν σημειώσεις γιὰ τους μαθητές της.

Κανένα δὲν ἔχει διασωθεῖ ὁλοκληρωμένο, ἄν καὶ εἶναι πιθανό τμήματα του ἔργου της νὰ ἔχουν ἐνσωματωθεῖ στὶς ἐκτενεῖς πραγματεῖες του Θέωνα. 

Μερικές πληροφορίες γιὰ τα ἐπιτεύγματά της προέρχονται ἀπὸ δασωμένα γράμματα του μαθητή καὶ φίλου της Συνέσιου του Κυρηναίου, ποῦ ἀργότερα ἔγινε ὁ πλούσιος καὶ ἰσχυρός Ἐπίσκοπος της Πτολεμαϊδας.

 Κάποτε ὁ Συνέσιος, Ἐπίσκοπος καὶ γνωστός γιὰ τὴ μόρφωσή του, της ἔγραψε ζητῶντας τὴ βοήθειά της στὴν κατασκευή ἑνὸς ἀστρολάβου καὶ ἑνὸς ὑδροσκοπίου, ἀναγνωρίζοντας τὴ μοναδική περιοχή του νοῦ της.

Το σημαντικότερο ἔργο της Ὑπατίας ἦταν στὴν ἄλγεβρα. 

Ἔγραψε σχόλια στὴν Ἀριθμητική του Διόφαντου σε 13 βιβλία.

 Ὁ Διόφαντος ἔζησε καὶ ἐργάσθηκε στὴν Ἀλεξάνδρεια τον τρίτο αἰῶνα καὶ ἔχει ὀνομασθεῖ 'πατέρας της ἄλγεβρας'.                     Ἀνέπτυξε τις ἀπροσδιόριστες (ἡ Διοφαντικές) ἐξισώσεις, δηλαδή ἐξισώσεις με πολλαπλές λύσεις. (Ἕνα συνηθισμένο παράδειγμα προβλημάτων αἰτοῦ του τύπου εἶναι το πώς μποροῦμε νὰ μετατρέψουμε ἕνα κατοστάρικο σε νομίσματα χρησιμοποιῶντας διαφορετικά νομίσματα, 50άρικα, 20άρικα κλπ.). 

     Ἐργάσθηκε ἐπίσης με δευτεροβάθμιες ἐξισώσεις. Τα σχόλια της Ὑπατίας περιελάμβαναν ἐναλλακτικές λύσεις καὶ πολλά νέα προβλήματα ποῦ προέκυπταν σὰν συνέπεια στὰ χειρόγραφα του Διόφαντου.

Ἡ Ὑπατία ἔγραψε ἐπίσης μία διατριβή Περί τῶν Κωνικών του Ἀπολλώνιου σε ὀκτὼ βιβλία. 

Ὁ Ἀπολλώνιος ὁ Πέργας ἦταν ἕνας ἀλεξανδρινός γεωμέτρης του 3ου π.Χ. αἰῶνα, ποῦ προσπάθησε νὰ ἐξηγήσει τις ἀσυνήθιστες τροχιές τῶν πλανητῶν.

 Το κείμενο της Ὑπατίας ἦταν μία ἐκλαΐκευση της ἐργασίας του. 

Ὅπως οἱ ἕλληνες πρόγονοί της, ἡ Ὑπατία γοητευόταν ἀπὸ τις κωνικές τομές (τα γεωμετρικά σχήματα ποῦ σχηματίζονται ὅταν ἕνα ἐπίπεδο τέμνει ἕνα κῶνο). 

Μετά το θάνατό της, οἱ κωνικές τομές ἀγνοήθηκαν μέχρι την ἀρχὴ του 17ου αἰῶνα ὅταν οἵ ἐπιστήμονες συνειδητοποίησαν ὅτι πολλά φυσικά φαινόμενα, ὅπως οἱ τροχιές πλανητῶν, περιγραφόταν με τον καλύτερο τρόπο με τις καμπύλες ποῦ προκύπτουν ἀπὸ κωνικές τομές.

Ὁ Θέων, ὁ πατέρας της Ὑπατίας, ἀναθεώρησε καὶ ἐξέλιξε τα Στοιχεῖα της γεωμετρίας του Εὐκλείδη καὶ εἶναι ἡ δική του ἐκδόσει ποῦ χρησιμοποιεῖται ἀκόμα καὶ σήμερα. 

Πιθανότατα ἡ Ὑπατία ἐργάσθηκε μαζί του σε αὐτή την ἀναθεώρηση. Ἀργότερα ἔγραψε μαζί του τουλάχιστον μία διατριβή γιὰ τον Εὐκλείδη. 

Ἡ Ὑπατία ἐπίσης ἔγραψε τουλάχιστον ἕνα βιβλίο ἀπὸ την ἐργασία του Θέωνα γιὰ τον Πτολεμαίο. Ο Πτολεμαίος είχε συστηματοποιήσει όλη τη σύγχρονη μαθηματική καὶ ἀστρονομική γνώση σε ἕνα ἔργο 13 βιβλίων, το ὁποῖο μετριόφρονα ὀνόμασε Μαθηματική Πραγματεία. Ἄραβες Σχολαστικιστές το μετονόμασαν σε Almagest ('Μέγα Βιβλίο"). 

Το σύστημα του Πτολεμαίου παρέμεινε το κυρίαρχο ἀστρονομικό ἔργο μέχρι τον Κοπέρνικο τον 16ο αιώνα. 

Οι πίνακες της Υπατίας για τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, ο Αστρονομικός Κανών, ίσως ήταν μέρος των σχολίων του Θέωνα στὸν Πτολεμαίο, ἡ ἦταν ξεχωριστό ἔργο.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴ φιλοσοφία καὶ τα μαθηματικά, ἡ Ὑπατία εἶχε ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ μηχανική καὶ την πρακτική τεχνολογία. 

Τα γράμματα του Συνέσιου περιέχουν σχέδια γιὰ ἀρκετὰ ἐπιστημονικά ὄργανα περιλαμβάνοντας ἕναν ἀστρολάβο (Ὁ ἀστρολάβος χρησιμοποιοῦνταν γιὰ τὴ μέτρηση των θέσεων του ἄστρων, πλανητῶν καὶ του ἥλιου καὶ γιὰ τον ὑπολογισμό της ὥρας καὶ του ἀνερχόμενου ζωδίου του ζωδιακοῦ).

Ἡ Ὑπατία ἀνέπτυξε ἀκόμα μία συσκευή γιὰ τὴ διύλιση του νεροῦ, ἕνα ὄργανο γιὰ τὴ μέτρηση της στάθμης του νεροῦ καὶ ἕνα διαβαθμισμένο ὐδρόμετρο ἀπὸ μπροῦντζο γιὰ τὴ μέτρηση της εἰδικῆς βαρύτητας (πυκνότητας) ἑνός ὑγροῦ.

Ἡ Ὑπατία ἦταν ὁ τελευταῖος Ἕλληνας Ἐθνικός ἐπιστήμονας του δυτικοῦ κόσμου καὶ ὁ θάνατός της συνέπεσε με τα τελευταία χρόνια της Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας.

 Καὶ ἀφοῦ ἀπὸ τότε δὲν ὑπῆρξαν σημαντικές πρόοδοι στὰ μαθηματικά, την ἀστρονομία καὶ τη φυσική σε ὅλη τὴ Δύση γιὰ ἄλλα 1000 χρόνια, ἡ Ὑπατία ἔγινε σύμβολο του τέλους της ἀρχαίας ἐπιστήμης. 

Μετά την Ὑπατία ἦρθε το χάος καὶ ὁ βαρβαρισμός τῶν Σκοτεινῶν Χρόνων.

Ἀρκετοί συγγραφεῖς μνημονεύουν τις διδασκαλίες της Ὑπατίας σὰν Χριστιανικές στὸ πνεῦμα. Πραγματικά, ἢ Ὑπατία ἀφαίρεσε το πέπλο μυστηρίου με το ὁποῖο εἶχε καλυφθεῖ αὐτή ἡ νέα θρησκεία, συζητῶντας με τέτοια εὐκρίνεια γιὰ τις πιὸ πολύπλοκες ἀρχὲς της ὥστε πολλοί νεοφώτιστοι στὴ Χριστιανική πίστη ἐγκατέλειψαν το Χριστιανισμό γιὰ νὰ γίνουν μαθητές της. 

Ἡ Ὑπατία ἀποδείκνυε λογικά την παγανιστική καταγωγή της Χριστιανικῆς πίστης, ἀλλὰ καὶ ἐξέθετε τα ὑποτιθέμενα θαύματα ποῦ οἱ Χριστιανοί πρόβαλαν σὰν σημάδια "θείας προτίμησης", ἀναλύοντας τους φυσικούς νόμους ποῦ διέπουν τα φαινόμενα.

ὁ Θάνατος της

Σὰν γυναῖκα καὶ ἄνθρωπος, ποῦ ἀσπάστηκε την ἑλληνική ἐπιστημονική σκέψη καὶ σὰν πολιτικό πρόσωπο με ἐπιρροή, ἡ Ὑπατία βρέθηκε σε πολύ ἐπικίνδυνη θέση σε μία ὅλο καὶ πιὸ χριστιανική πόλη. Το 412 ὁ Κύριλλος, ἕνας φανατικός χριστιανός, ἔγινε Πατριάρχης της Ἀλεξάνδρειας καὶ μεγάλη ἐχθρότητα ἀναπτύχθηκε μεταξύ του Κυρίλλου καὶ του Ὀρέστη, του Ρωμαίου Κυβερνήτη της Αἰγύπτου, ἑνὸς παλιοῦ μαθητή καὶ καλοῦ φίλου της Ὑπατίας

. Ἀμέσως μόλις πῆρε την ἐξουσία, ὁ Κύριλλος ἄρχισε νὰ διώκει τους ἑβραίους, διώχνοντας χιλιάδες ἀπὸ αὐτούς ἀπὸ την πόλη. 

Ἔπειτα, παρά τὴ σφοδρή ἀντίθεση του Ὀρέστη, ἔστρεψε την προσοχή του στὸ να καθαρίσει την πόλη ἀπὸ του νεοπλατωνιστές. Ἀγνοῶντας τις ἐκκλήσεις του Ὀρέστη, ἡ Ὑπατία ἀρνήθηκε νὰ ἀπαρνηθεῖ τις ἰδέες της καὶ νὰ ἀσπασθεῖ το Χριστιανισμό.

Ὁ Κύριλλος, ὁ ὁποῖος ἀργότερα ἀναγορεύτηκε ὁ πατέρας τους δόγματος της Χριστιανικῆς Τριάδας καὶ ἀγιοποιήθηκε γιὰ το ζῆλο του ἔβλεπε στὴν Ὑπατία μία συνεχῆ ἀπειλή γιὰ τὴ διάδοση της Χριστιανικῆς πίστης, ὁ Κύριλλος, τουλάχιστον ἔμμεσα, ἦταν ἡ αἰτιᾶ του τραγικοῦ της θανάτου. Παρά κάθε ἑπομένη προσπάθεια νὰ τον ἀπαλλάξουν ἀπὸ το στίγμα του δολοφόνου, το ἀδιαμφισβήτητο γεγονός παραμένει ὅτι δὲν ἔκανε καμία προσπάθεια νὰ ἀποτρέψει το ἀποτρόπαιο καὶ βίαιο ἔγκλημα. 

Το μόνο ἐλαφρυντικό ποῦ μπορεῖ κανείς νὰ προσφέρει σὰν ὑπεράσπισή του εἶναι το ὅτι, τυφλωμένος ἀπὸ τη μανία του φανατισμοῦ, ὁ Κύριλλος θεωροῦσε την Ὑπατία ὡς μάγισσα ἐκπρόσωπο του Κακοῦ.

Ὁ φόνος της Ὑπατίας περιγράφεται στὰ γραπτά του χριστιανοῦ ἱστορικοῦ του 5ου αἰῶνα Σωκράτη του Σχολαστικοῦ:

"Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι την σεβόταν καὶ την θαύμαζαν γιὰ την ἁπλή ταπεινοφροσύνη του μυαλοῦ της. Ὡστόσο, πολλοί με πεῖσμα την ζήλευαν καὶ ἐπειδή συχνά συναντοῦσε καὶ εἶχε μεγάλη οἰκειότητα με τον Ὀρέστη, ὁ λαός την κατηγόρησε ὅτι αὐτή ἦταν ἡ αἰτία ποῦ ὁ Ἐπίσκοπος καὶ ὁ Ὀρέστης δὲν γινόταν φίλοι. 

Με λίγα λόγια, ὁρισμένοι πεισματάρηδες καὶ ἀπερίσκεπτοι κοκορόμυαλοι με ὑποκινητή καὶ ἀρχηγὸ τους τον Πέτρο, ἕναν ὀπαδὸ αὐτῆς της Ἐκκλησίας, παρακολουθοῦσαν αὐτή τὴ γυναῖκα νὰ ἐπιστρέφει σπίτι της γυρνῶντας ἀπὸ κάπου.

 Την κατέβασαν με τὴ βία ἀπὸ την ἅμαξα της, την μετέφεραν στὴν Ἐκκλησία ποῦ ὀνομαζόταν Caesarium, την γύμνωσαν ἐντελῶς, της ἔσκισαν το δέρμα καὶ ἔκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά κοχύλια μέχρι ποῦ ξεψύχησε, διαμέλισαν το σῶμα της, ἔφεραν τα μέλη της σε ἕνα μέρος ποῦ ὀνομαζόταν Κίναρον καὶ τα ἔκαψαν."

Οἱ δολοφόνοι της Ὑπατίας ἦταν Παραβολικοί, φανατικοί μοναχοί της Ἐκκλησίας του Αγ. Κυρίλλου της Ἱερουσαλήμ, πιθανῶς ὑποβοηθούμενοι ἀπὸ Νιτριανούς μοναχούς.

 Το ἄν ο Κύριλλος διέταξε ὁ ἴδιος το φόνο παραμένει ἀνοικτό ἐρώτημα. 

Πάντως, δημιούργησε το λιγότερο το πολιτικό κλίμα ποῦ ἐπέτρεψε μία τέτοια θηριωδία. 

Ὁ Κύριλλος ἀργότερα ὀνομάστηκε ἅγιος.

Ὁ Ὀρέστης ἀνέφερε τὴ δολοφονία καὶ ζήτησε ἀπὸ τὴ Ρώμη νὰ ξεκινήσει ἔρευνες. Ἀργότερα παραιτήθηκε καὶ ἔφυγε ἀπὸ την Ἀλεξάνδρεια. 

Ἡ ἔρευνα ἀναβλήθηκε πολλές φορές λόγω 'ἔλλειψης μαρτύρων' καὶ τελικά ὁ Κύριλλος ἰσχυρίσθηκε ὅτι ἡ Ὑπατία ἦταν ζωντανή καὶ ζοῦσε στὴν Ἀθήνα.

Ἔτσι χάθηκε το 415 ἡ μεγαλύτερη γυναῖκα μύστης του ἀρχαίου κόσμου καὶ μαζί της ἔπεσε καὶ ἡ Νεοπλατωνική Σχολή της Ἀλεξάνδρειας.

Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η έρευνα έδωσε τη θέση της στην εμφάνιση πολλών θρησκευτικών λατρειών και μεγάλο θρησκευτικό χάος και ενδιαφέρον για την αστρολογία και το μυστικισμό. 

Το 640 εἰσέβαλαν οἱ Ἄραβες στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ ὅ,τι εἶχε ἀπομείνει ἀπὸ το Μουσεῖο καταστράφηκε...

"Ἡ Ὑπατία ἦταν ἕνα πρόσωπο ποῦ χώριζε την κοινωνία σε δύο μέρη:
αὐτούς ποῦ την θεωροῦσαν θαῦμα του φωτός...
καὶ αὐτούς ποῦ την ἔβλεπαν σάν ἀπόστολο του σκότους..."

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

Ἡρακλεῖδες: Οἱ ἀπόγονοι του Ἡμίθεου Ἡρακλῆ

Στὴν ἑλληνική μυθολογία, καὶ γενικότερα στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, με τον ὅρο Ἡρακλεῖδες ἀναφέρονται οἱ γιοί του Ἡρακλῆ καὶ οἱ ἀπόγονοί τους.

Πολλοί βασιλικοί οἴκοι στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἀνήγαν την καταγωγή τους μέχρι τον ἐνδοξότερο ἥρωα της ἐλληνικής μυθολογίας, τον Ἡρακλῆ. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ περίπτωση τῶν βασιλέων της Μακεδονίας, τους ὁποίους μιμήθηκαν καὶ ὅλες σχεδόν τις δυναστεῖες τῶν ἐλληνιστικῶν κρατῶν.

Με τὴ στενότερη σημασία του ὅρου, Ἡρακλεῖδες εἶναι οἱ ἀπόγονοι του Ἡρακλῆ καὶ της Δηιάνειρας, με την κάθοδο των ὁποίων στὴν Πελοπόννησο σχετίζεται ἡ ἄφιξη τῶν τελευταίων Δωριέων στὴν Ἑλλάδα. Ἀμέσως μετά τον θάνατο του Ἡρακλῆ καὶ την ἄνοδο του στὸν Ὄλυμπο, τα παιδιά του ἔμειναν χωρίς προστάτη καὶ καταδιώχθηκαν ἀπὸ τον Εὐρυσθέα. Κατέφυγαν ἀρχικῶς στὸν βασιλιά της Τραχίνας, τον Κύηκα, ποῦ θυμόταν τις εὐεργεσίες του Ἡρακλῆ. Ἀλλὰ ὁ Εὐρυσθέας τον ἀνάγκασε νὰ τα διώξει. Τότε οἱ Ἡρακλεῖδες πῆγαν στὴν Ἀθήνα, ὅπου βασίλευε ὁ Θησέας (κατ' ἄλλους οἱ ἀπόγονοί του), καὶ του ζήτησαν ἄσυλο, καθίζοντας ὡς ἱκέτες στὸν «Ἐλέου βωμόν». Ὁ Εὐρυσθέας ζήτησε την παράδοση τῶν «ἱκετῶν», ὡστόσο οὔτε ὁ Θησέας, οὔτε ἄλλος Ἀθηναῖος δέχθηκε νὰ τους παραδώσει, κι ἔτσι ὁ Εὐρυσθέας κήρυξε τον πόλεμο στὴν Ἀθήνα. Στή μάχη ποῦ ἐπακολούθησε στὴν Ἀττική, οἱ Ἀθηναῖοι κατετρόπωσαν τον στρατό του Εὐρυσθέως, ὁ ὁποῖος ἔχασε τὴ ζωή του, ἐνῶ σκοτώθηκαν καὶ οἱ 5 γιοί του. Ἡ νίκη αὐτὴ εἶχε προφητευθεῖ ἀπὸ το Μαντεῖο τῶν Δελφῶν, ποῦ εἶχε δώσει στοὺς Ἀθηναίους την ὑπόσχεση ὅτι θὰ νικοῦσαν ἄν θυσιαζόταν με τὴ θέλησή της μία παρθένος ἀπὸ «γένος εὐγενῶν». Ἡ Μακαρία, κόρη του Ἡρακλῆ καὶ της Δηιάνειρας, θυσιάσθηκε τότε θεληματικά γιὰ νὰ χαρίσει τὴ νίκη στὰ ἀδέλφια της καὶ τους Ἀθηναίους.

Ἀπὸ τὴ στιγμή του θανάτου του Εὐρυσθέα καὶ της καταστροφῆς του στρατοῦ του, οἱ Ἡρακλεῖδες ἤθελαν νὰ ἐπιστρέψουν στὴν Πελοπόννησο, ἀπὸ ὅπου καταγόταν ὁ Ἡρακλῆς, ὁ ὁποῖος μάταια προσπαθοῦσε νὰ γυρίσει ἐκεῖ ὡς τον θάνατό του. Με ὁδηγὸ τον Ὕλλο κατέλαβαν ὅλες σχεδόν τις πόλεις της. Ἀλλὰ μετά ἕνα χρόνο περίπου ἐμφανίσθηκε ἐκεῖ μία θανατηφόρα ἐπιδημία καὶ ὁ χρησμός ποῦ ζήτησαν ἀνέφερε πῶς αὐτὴ ἦταν ἐκδήλωση της «θείας ὀργῆς» ἐπειδή οἱ Ἡρακλεῖδες εἶχαν ἐπιστρέψει πρὶν ἀπὸ τον καθορισμένο «ἀπὸ το πεπρωμένο» χρόνο. Ὑπακούοντας τότε στὴ «θέληση τῶν θεῶν», οἱ Ἡρακλεῖδες ἐγκατέλειψαν την Πελοπόννησο καὶ ξαναγύρισαν στὴν Ἀττικὴ, ὅπου ἐγκαταστάθηκαν στὴν περιοχή του Μαραθῶνα.

Μόλις ἐπέδραμαν καὶ τα τελευταία ἴχνη της τρομερῆς ἐπιδημίας, ὁ Ὕλλος κατέφυγε στὸ Μαντεῖο τῶν Δελφῶν καὶ ζήτησε χρησμό γιὰ το πότε ἔπρεπε νὰ ξαναγυρίσουν στὴν Πελοπόννησο. Του δόθηκε τότε ὁ χρησμός ὅτι ὁ κατάλληλος χρόνος θὰ ἦταν «μετά τον τρίτο θερισμό» ἡ «μετά την τρίτη σοδειά». Ἀνάμεσα σε ὅλους τους ἀδελφούς του, ὁ Ὕλλος ἦταν ὁ πραγματικός κληρονόμος του Ἡρακλῆ καὶ αὐτὸς ποῦ εἶχε ζήσει τον περισσότερο καιρό μαζί του καὶ ἀνατράφηκε κοντά του. Γιὰ τους λόγους αὐτούς ὁ Ὕλλος εἶχε ἀναγνωρισθείς ἀπὸ τους Ἡρακλεῖδες ἀρχηγὸς τους καὶ σε αὐτὸν εἶχαν ἀναθέσει νὰ τους ὁδηγήσει στὴν ἑστία τους. Ἀμέσως μετά τον χρησμό αὐτὸν λοιπόν, ὁ Ὕλλος ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ἀδελφῶν του ἐνεχείρησε νὰ περάσει τον Ἰσθμὸ της Κορίνθου.

Ἐκεῖ ὅμως συνάντησε παραταγμένο τον στρατό του Ἔχεμος, του βασιλιά της Τεγέας. Ἀντὶ γιὰ μάχη, προτιμήθηκε ἀπὸ τις δύο πλευρές μία μονομαχία ἀνάμεσα στοὺς ἀρχηγούς τους. Σε αὐτὴ σκοτώθηκε ὁ Ὕλλος, κι ἔτσι οἱ Ἡρακλεῖδες ἐπέστρεψαν πίσω.

Μετά ἀπὸ πολλά χρόνια, ὁ ἔγγονός του Ὕλλου Ἀριστόμαχος ξαναπῆγε νὰ ρωτήσει το Μαντεῖο. Ὁ χρησμός ποῦ του δόθηκε, ὅπως τουλάχιστον τον κατάλαβε ὁ ἴδιος, ἔλεγε ὅτι οἱ θεοί θὰ του χάριζαν τὴ νίκη ἄν ἀκολουθοῦσε την «εὐθεῖα ὁδὸ». Πίστεψε ὅτι ἡ φράση σήμαινε τον Ἰσθμὸ καὶ προσπάθησε νὰ τον περάσει, ἀλλὰ σκοτώθηκε ἐκεῖ. Οἱ Ἡρακλεῖδες ἐπέστρεψαν στὴ Στερεά Ἑλλάδα γιὰ μιά ἀκόμα φορά.

Οἱ γιοί του Ἀριστομάχου, ὅταν ἐνηλικιώθηκαν, ἀπέστειλαν τον πρεσβύτερο τους, τον Τήμενο, ξανά στοὺς Δελφούς, ὅπου ζήτησε τον ἴδιό χρησμό ποῦ ζητοῦσαν οἱ πρόγονοί του: «Πότε θὰ ἔρθει ἡ μέρα του γυρισμοῦ;» Ἐπειδή ὡστόσο εἶχε παρατηρήσει ὅτι οἱ προγόνοι του ἀκολούθησαν τον χρησμό καὶ αὐτὸς εἶχε σταθεῖ ἡ αἰτία του χαμοῦ τους, ὁ Τήμενος ρώτησε ἐπιπλέον με πίκρα τον θεό: «Γιατί;» Αὐτὸς του ἀποκρίθηκε διὰ της Πυθίας ὅτι δέν ἦταν δικό του το λάθος ἐάν οἱ πρόγονοί του δὲν μποροῦσαν νὰ ἑρμηνεύσουν σωστά τους χρησμούς. Του ἐξήγησε ὅμως λίγο περισσότερο, ὅτι με τον «τρίτο θερισμό» ὑπονοοῦσε την τρίτη γενιά, καὶ με την «εὐθεῖα ὁδὸ» τον θαλάσσιο δρόμο ἀνάμεσα στὶς ἀκτὲς της Στερεάς καὶ της Πελοποννήσου. Ὁ Τήμενος ἔμεινε εὐχαριστημένος ἀπὸ τις διευκρινήσεις του νέου χρησμοῦ. Ὁ ἴδιος καὶ τα ἀδέλφια του ἀποτελοῦσαν πραγματικά την τρίτη γενιά. Ἀμέσως, οἱ Ἡρακλεῖδες ξεκίνησαν νὰ κατασκευάζουν σε μία ἀκτή της Λοκρίδας τα ἀπαραίτητα γιὰ μία θαλάσσια εἰσβολὴ καὶ ἀπόβασή πλωτά μέσα. Στὴν τοποθεσία αὐτὴ ὑπῆρχε μία κωμόπολη ποῦ, μετά το στήσιμο των ναυπηγείων ἐκεῖ, ὀνομάσθηκε μέχρι σήμερα Ναύπακτος (ἀπὸ τὴ λέξη ναῦς καὶ το ρῆμα πήγνυμι = κατασκευάζω). Ὁ μῦθος μας λέει ὅτι το χρονικό διάστημα ποῦ οἱ Ἡρακλεῖδες ἀνέμεναν την κατασκευή τῶν πλοίων, ὁ νεότερος ἀδελφὸς του Τημένου, ὁ Ἀριστόδημος, παραφρόνησε καὶ σκοτώθηκε. Ὁ θάνατός του ἔγινε ἡ ἀπαρχὴ μιᾶς σειράς ἀπὸ κακοτυχίες γιὰ τους Ἡρακλεῖδες. Ὁ Παυσανίας ὅμως στὰ Λακωνικά μας λέει ὅτι ὁ Ἀριστόδημος σκοτώθηκε στὴν Λακωνία ἀφοῦ πρῶτα την μοίρασε στοὺς γιοὺς του.

Λίγο ἀργότερα, μία μέρα ἔφθασε στὸ στρατόπεδο τῶν Ἡρακλειδῶν ἕνας μάντης ποῦ ὀνομαζόταν Κάρνος (ἀπὸ τα Κάρνεια) καὶ διατηροῦσε φιλικές σχέσεις μαζί τους. Ὡστόσο, ἡ ψυχολογική κατάσταση στὸ στρατόπεδο ἦταν τεταμένη καὶ τώρα πίστεψαν ὅτι ἐρχόταν νὰ τους «κάνει μάγια» σταλμένος ἀπὸ τους Πελοποννήσιους. Καὶ ἕνας Ἡρακλείδης, ὁ Ἱππότης, γιὸς του Φύλα, τον τρύπησε με τὴ λόγχη του. Τότε ξέσπασε μία αἰφνίδια θύελλα καὶ κατέστρεψε τα πλοῖα ποῦ ἦταν σχεδόν ἕτοιμα. Την ἑπόμενη μέρα ἕνας λοιμός ἄρχισε νὰ ἀποδεκατίζει το στράτευμα. Ὁ Τήμενος ἔτρεξε ἀκόμα μία φορά στὸ περιώνυμο Μαντεῖο τῶν Δελφῶν καὶ ἐξακρίβωσε ἀπὸ τον χρησμό ὅτι ἡ θύελλα καὶ ὁ λοιμός ἦταν συνέπειες της θεϊκῆς ὀργῆς γιὰ τον φόνο του μάντη. Ὁ θεός προσέθεσε ὅτι ὁ φονιᾶς ἔπρεπε νὰ ἐξορισθεῖ γιὰ 10 χρόνια καὶ ὅτι οἱ Ἡρακλεῖδες ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιήσουν ὡς ὁδηγὸ στὴν ἐκστρατεία τους «ἕνα πλάσμα με τρία μάτια». Ὁ Τήμενος ὑπάκουσε καὶ ἐξόρισε τον Ἱππότη. Τότε πέρασε ἀπὸ ἐκεῖ ὁ Ὄξυλος, ἐπιστρέφοντας ἀπὸ την Ἤλιδα στὴν πατρίδα του, την Αἰτωλία, καβάλα στὸ ἄλογο του. Ὁ Ὄξυλος ἦταν μονόφθαλμος καὶ οἱ Ἡρακλεῖδες θεώρησαν ὅτι το μάτι του μαζί με τα δύο του ἀλόγου του συνιστοῦσαν τα τρία μάτια του «πλάσματος» ποῦ ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιήσουν. Τον πῆραν λοιπόν ὡς ὁδηγὸ γιὰ την ἐπάνοδο τους στὴν Πελοπόννησο, ἀφοῦ ὁ Ὄξυλος δέχθηκε με τον ὅρο ὅτι θὰ τον βοηθοῦσαν νὰ καταλάβει τον θρόνο της Ἥλιδας.

Μετά ἀπὸ ὅλα αὐτὰ, οἱ Ἡρακλεῖδες ἀποβιβάσθηκαν στὴν Πελοπόννησο καὶ ὑπέταξαν τους κατοίκους της ὕστερα ἀπὸ ἀρκετὲς μάχες. Ὡς ἐπιστέγασμα της τελικῆς καὶ ὁριστικῆς ἐπικρατήσεώς τους, ἵδρυσαν ἕνα βωμό του «Διός Πατρώου».

Στή συνέχεια, οἱ Ἡρακλεῖδες μοιράσθηκαν μεταξύ τους τις διάφορες περιοχές-βασίλεια της Πελοποννήσου. Ὑποστηρίζεται πάντως ἀπὸ τους μυθογράφους ὅτι μόνο τρεῖς μεγάλες περιοχές μοιράσθηκαν: Ἡ Ἀργολίδα, ἡ Μεσσηνία καὶ ἡ Λακωνία. Ἡ ὀρεινή Ἀρκαδία δὲν κατακτήθηκε ποτέ ἀπὸ τους Ἡρακλεῖδες, καθώς ἐξαιτίας ἀποτίθεται καὶ πάλι ἑνὸς χρησμοῦ ἀναγκάσθηκαν νὰ κλείσουν εἰρήνη με τους Ἀρκάδες (βλ. καὶ Κρεσφόντης, Κύψελος). Την αἰτία ὅμως αὐτῆς της εἰρήνης ὁ κάθε μυθογράφος τὴ θεωρεῖ διαφορετική καὶ φαίνεται λογικό το ὅτι ἁπλῶς οἱ νέοι κατακτητές δὲν θὰ εἶχαν κανένα ὄφελος από την καταπόνηση των στρατευμάτων τους για την κατάκτηση της πλέον ορεινής και άγονης περιοχής της Πελοποννήσου.

Κατάλογος τῶν παιδιῶν του Ἡρακλῆ

Α) Ἀπὸ τις κόρες του Θέσπιου:

Ἀλοκράτης

Ἀμέστριος

Ἀντιάδης

Ἀντιλέων

Ἀντίμαχος

Άντιφος

Ἀρχέδικος

Ἀρχέμαχος

Ἀστυάναξ

Ἄτρομος

Βουκόλος

Βουλεύς

Δυνάστης

Ἐντελίδης

Ἐράσιππος

Εὐμένης

Εὐρύθρας

Εὐρυκάπης

Εὐρυόπης

Εὐρύπυλος

Θρεψίππας

Ἱόβης

Ἱππεύς

Ἱππόδρομος

Ἱππόζυγος

Κάπυλος

Κελευστάνωρ

Κλεόλαος

Κρέων

Λαομέδων

Λαομένης

Λεύκιππος

Λυκαίος

Λυκοῦργος

Μέντωρ

Νέφος

Νικόδρομος

Οἱστρόβλης

Ὄλυμπος

Ὀμόλιππος

Ὀνήσιππος

Πάτροκλος

Πολύλαος

Τελευταγόρας

Τέλης

Φαλίας

Β) Ἀπὸ ἄλλες θνητές:

Δηικόων, Θηρίμαχος, Κρεοντιάδης (ἀπὸ τὴ Μεγάρα)

Τληπόλεμος (ἀπὸ την Ἀστυόχη ἡ τὴ Μελίτη)

Θεσσαλός (ἀπὸ τὴ Χαλκιόπη ἡ την Αστυόχη)

Εὐήρης (ἀπὸ την Παρθενόπη)

Θέσταλος (ἀπὸ την Ἐπικάστη)

Ὕλλος, Γλήνος, Κτήσιππος, Μακαρία, Ὀνίτης (ή Ὀδίτης) (ἀπὸ τη Δηιάνειρα)

Ἀχέλης (ἡ Αγέλαος) ὁ Τυρρηνός (ἀπὸ την Ὀμφάλη)

Παλαίμων (ἀπὸ την Αὐτονόη)

Ἀντίοχος (ἀπὸ τὴ Μήδα)

Τήλεφος, Τηλέφα (ἀπὸ την Αὐγή)

Γ) Ἀπὸ θεές:
Ἀλεξιάρης, Ἀνίκητος (ἀπὸ την Ἥβη)

Ἅγιος Χριστόφορος

Ἅγιος Χριστόφορος
Ὁ Ἅγιος Χριστόφορος ἑορτάζει στὶς 9 Μαΐου καὶ εἶναι προστάτης τῶν αὐτοκινητιστῶν, καθώς στὶς περισσότερες ἁγιογραφίες τον συναντᾶμε νὰ μεταφέρει στοὺς ὤμους του το Χριστό (σε παιδική ἡλικία) γιὰ νὰ περάσει ἕνα ποτάμι. Λόγω αὐτοῦ του γεγονότος μετονομάστηκε ἀπὸ Ρέπροβος σε Χριστόφορος.

Φέρει κόκκινο χιτῶνα ὅπως ἀπεικονίζονται ὅσοι μαρτύρησαν γιὰ το Χριστό.

Ἐπίσης κρατᾶ ἕνα ραβδί, το ὁποῖο ἄν καὶ ξερό βλάστησε, εἴτε κατά τὴ μεταφορά του Χριστοῦ, εἴτε κατά τὴ διάρκεια της αἰχμαλωσίας του ἀπὸ τους 200 ρωμαίους στρατιῶτες, ποῦ θὰ δοῦμε παρακάτω (κυριαρχεῖ πάντως ἡ πρώτη ἐκδοχή).

Στήν κοίτη ἑνός ποταμοῦ σε ἕνα ἐπικίνδυνο σημεῖο βοηθοῦσε τους περαστικούς νὰ το διαβοῦν, ὥσπου μία μέρα ἐμφανίστηκε ἕνα παιδάκι γιὰ νὰ το περάσει ἀπέναντι. Πρόθυμα το ἔκανε, ἀλλὰ ἔνιωθε το παιδί ὅλο καὶ βαρύτερο καὶ με πολύ κόπο κατάφερε νὰ περάσει ἀπέναντι, ἄν καὶ ἦταν δυνατός καὶ σωματώδης.

Κατάκοπος εἶπε στὸ παιδί, πώς ὅλο τον κόσμο νὰ σήκωνε δὲ θὰ ἦταν τόσο βαρύς. Το παιδί του ἀπάντησε νὰ μὴν ἀπορεῖ, γιατί δὲν μετέφερε ὅλο τον κόσμο, ἀλλὰ και τον πλάσαντα αὐτόν."Εἶμαι Ἐκεῖνος στὴν ὑπηρεσία του Ὁποίου ἔθεσες τις δυνάμεις σου καὶ σε ἀπόδειξη αὐτοῦ, φύτεψε το ραβδί σου καὶ αὔριο θὰ ἔχει βλαστήσει" εἶπε, καὶ χάθηκε. Το ραβδί πράγματι την ἑπόμενη μέρα εἶχε βλαστήσει.

Ἔζησε καὶ μαρτύρησε κατά τα χρόνια του αὐτοκράτορα Δεκίου.

Συνελήφθη ἀπὸ τους ρωμαίους κατά τὴ διάρκεια μάχης του λαοῦ του (μιᾶς φυλῆς κυνοκεφάλων) ἐνάντια στὰ αὐτοκρατορικά στρατεύματα.

Μετά την αἰχμαλωσία του δραπέτευσε καὶ στάλθηκαν 200 στρατιῶτες νὰ τον βροῦν, κι ἐνῶ τους τέλειωσαν τα τρόφιμα ὁ Ἅγιος προσευχήθηκε καὶ το ἕνα ξεροκόμματο ποῦ εἶχε πολλαπλασιάστηκε καὶ χόρτασαν ὅλοι, με ἀποτέλεσμα νὰ μεταστραφοῦν στὸ χριστιανισμό.

Ὁ Ἅγιος τους μετέφερε στὴν Ἀντιόχεια, στὸν ἐπίσκοπο Βαβύλα ὅπου καὶ βαπτίσθηκαν.

Ὁ Δέκιος διέταξε καὶ ἐκτέλεσαν τους στρατιῶτες, ἐνῶ προσπάθησε νὰ μεταπείσει τον Ἅγιο με πολλά τεχνάσματα, μέχρι ποῦ ἔστειλε δύο ὄμορφες ἀλλὰ διεφθαρμένες γυναῖκες την Καλλινίκη καὶ την Ἀκυλίνα γιὰ νὰ τον σαγηνεύσουν.

Καὶ αὐτὲς ὅμως μεταπείσθηκαν και παρουσιάστηκαν στὸν αὐτοκράτορα δηλώνοντας, πῶς εἶναι πλέον χριστιανές, με ἀποτέλεσμα νὰ θανατωθοῦν καὶ αὐτὲς.

Καὶ ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος μετά ἀπὸ πολλά βασανιστήρια ἀποκεφαλίστηκε το 251 μ.Χ.

Εἶναι προστάτης του σώματος ἀνεφοδιασμός-μεταφορών του στρατοῦ, πολιοῦχος του Ἀγρινίου, του Πικερμίου.

Ἐπίσης της χώρας της Καραϊβικής Σεντ Κιττς εντ Νέβις (Ἅγιός Χριστόφορος καὶ Νέβις), του Μπράουνσβαιχ (Γερμανία), Βίλνιους (Λιθουανία), Ρίγα (Λετονία) καὶ πολλῶν ἄλλων.

Σε ἀρκετὲς, σχετικά ἄγνωστες, περιπτώσεις ἀπεικονίζεται ὡς κυνοκέφαλος, ἐνῷ σπανιότερα νὰ μεταφέρει το Χριστό ὥς κυνοκέφαλος.

Κάποιες ἀπὸ αὐτὲς βρίσκονται στὸν ἱερὸ ναό Ἁγίων Ἀναργύρων στὸ κοιμητήριον στὸ Ἀντρώνι της Ἠλείας, στὸ ναό της Τιμίας Ζώνης στὸ Μικρό Χωριό της Τήλου, στὸ ναό του Ἁγίου Γεωργίου στὴν Ἄρπερα Κύπρου, καθώς καὶ σε πολλούς ναούς καὶ μοναστήρια στὴ Ρωσία, τὴ Ρουμανία, τὴ Σερβία καὶ τη Μικρά Ἀσία.

Ἐνῶ ἡ εἰκόνα στὴν κορυφή του ἀρθροῦ βρίσκεται στὸ ναό της κοίμησης της Θεοτόκου στὴ Λίνδο της Ρόδου, ὅπου λόγῳ της τουριστικῆς κίνησης του νησιοῦ ἐπισκέπτεται ἀπὸ ἑκατοντάδες ἄτομα καθημερινά (πολλές δεκάδες λεωφορεῖα μεταφέρουν ἐπισκέπτες στὴ Λίνδο καθημερινά κατά τὴ διάρκεια της μεγάλης σε διάρκεια τουριστικῆς περιόδου).

Στὸ βυζαντινό μουσεῖο στὴν Ἀθήνα ὑπάρχει μία παρόμοια φορητή εἰκόνα ἐπίσης.

Με μία ἀναζήτηση στὸ διαδίκτυο μπορεῖτε νὰ βρεῖτε πολλές ἀπὸ αὐτὲς.

Εἰδικὴ ἀναφορὰ ὑπάρχει , μαζί με κάποιες ἀπεικονίσεις του Αἰγίου ὡς κυνοκέφαλο, ἀλλὰ καὶ μία με τον Χριστό ἀνάμεσα σε κυνοκεφάλους.

Ἡ Ναυσικᾶ στὸ νησί τῶν Φαιάκων, ἔπαιζε μπάλα καὶ ὁ Ὅμηρος «κάνει την περιγραφή»

Στήν ἀρχαία Ἑλλάδα ἔπαιζαν καὶ ποδόσφαιρο με δύο ὁμάδες των 14 παικτῶν! Πώς λεγόταν το ἄθλημα με τὴ μπάλα..

Ἡ Ναυσικᾶ στὸ νησί των Φαιάκων, ἔπαιζε μπάλα καὶ ὁ Ὅμηρος «κάνει την περιγραφή»

Κατηγορίες: ἈΘΛΗΤΙΣΜΟΣ, ἈΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Ἐτικέττες: μπάλα, Ὀδυσσέας, Ὅμηρος, ραψωδία, τόπι Στή ραψωδία Ζ της Ὀδύσσειας, ὁ Ὀδυσσέας φτάνει ναυαγός στὸ νησί των Φαιάκων, τελευταῖο σταθμό της περιπέτειας του.

Ἐκεῖ ἀντικρύζει την πριγκίπισσα Ναυσικᾶ, ἡ ὁποία ἔπαιζε τόπι με τις φίλες της στὴν παραλία: «πέταξαν τις μαντίλες κι ἀρχίσαν νὰ παίζουνε τὴ σφαῖρα» (στίχος 100). Ἀργότερα, στὴ ραψωδία Θ, ὁ βασιλιάς Ἀλκίνοος στὶς γιορτές ποῦ ὀργανώνει πρὸς τιμή του Ὀδυσσέα, πρόσταξε «Το Λαοδάμα καὶ τον Ἄλιο, χορό νὰ στήσουν μόνοι, τι ἤξεραν την τέχνη κάλλιο ἀπ΄ ὅλους.

 Κι ἐκείνοι πορφυρή στὰ χέρια τους, πανώρια ἐπῆραν σφαῖρα, ποῦ τους την εἶχε φτιάσει ὁ Πόλυβος με τὴ σοφή του τέχνη, κι ὁ ἕνας ἀπάνω ὡς τα βαθίσκιωτα τὴ σφεντονούσε νέφη, λυγῶντας πίσω, κι ὁ ἄλλος εὔκολα, ψηλά ἀπ΄ τὴ γῆ πηδῶντας, την ἔπιανε, πριχοῦ τα πόδια του ξανά το χῶμα ἀγγίξουν». Ἡ παράξενη αὐτή ἐπίδειξη συνδυασμός χορευτικῶν κινήσεων καὶ ἐπιδεξιότητας με τὴ μπάλα ἀποτελεῖ την πρώτη μαρτυρία του ἀθλήματος της ρυθμικῆς γυμναστικῆς. Οἱ φανατικοί ποδοσφαιρόφιλοι ὅμως βλέπουν σε αὐτούς τους στίχους το πρῶτο «μπλονζόν» της ἱστορίας! Τελικά καὶ ὁ Ὅμηρος ἔπαιζε μπάλα!...

Σίγουρα, οἱ Ἄγγλοι ἦταν οἱ πρῶτοι ποῦ ὀργάνωσαν πρωτάθλημα, ἐνῶ το λεγόμενο «ποδόσφαιρο του ὄχλου» (mob football) ἦταν πολύ συνηθισμένο στὴ Βρετανία, ὅπου ὁμάδες με ἀπεριόριστο ἀριθμὸ παικτῶν ἀπὸ γειτονικές πόλεις ἡ χωριά, προσπαθοῦσαν να μετακινήσουν τὴ σφαῖρα ὡς την ἐκκλησία της περιοχῆς τῶν ἀντιπάλων. Ὡστόσο, μία ἀπεικόνιση σε ἀρχαῖο ἑλληνικό λήκυθο, ποῦ δείχνει ἕναν νεαρό ἄντρα νὰ ἰσορροπεῖ μία μπάλα στὸν δεξιό του μηρό, τεκμηριώνει ὅτι μᾶλλον καὶ αὐτὸ το ἄθλημα, το ἐπινόησαν πρῶτοι οἱ ἀρχαῖοι! Ἀκόμη μία ἀρχαία ἀπεικόνιση, ποῦ δείχνει ἀθλητή νὰ παίζει με μπάλα...

                                                                               Το ἄθλημα ποῦ παιζόταν με μπάλα στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, λεγόταν «ἐπίσκυρος». Δύο ὁμάδες, συνήθως δεκατεσσάρων παικτῶν χωρίζονταν ἀπὸ μία γραμμή, την ὁποία σχημάτιζαν στὸ χῶμα με πέτρα, την ὁποία ὀνόμαζαν «σκύρο». Ἄλλες δύο γραμμές ὑπῆρχαν πίσω ἀπὸ τις δύο ὁμάδες. Τοποθετοῦσαν την μπάλα στὴν κεντρική γραμμή καὶ ἡ ὁμάδα ποῦ την ἔπαιρνε πρώτη, ἔπρεπε νὰ την πετάξει πάνω ἀπὸ την ἀντίπαλη, ἡ ὁποία ἔπρεπε νὰ την πιάσει ὅσο κινοῦνταν καὶ νὰ την ξαναπετάξει στὴν ἄλλη....

Μπάλα ποῦ βρέθηκε σε ἀνασκαφή στὴ Σαμοθράκη...

Ἡ ἐπίσκυρος παιζόταν κυρίως ἀπὸ ἄντρες, ἀλλὰ σε αὐτὴν ἐξασκοῦνταν καὶ οἱ γυναῖκες. Ἡ μπάλα ἦταν φτιαγμένη ἀπὸ κομμάτια δέρματος, ραμμένα μαζί με ἐντόσθια ζώων. Ἐξωτερικά ἦταν ζωγραφισμένη με ἔντονα χρώματα. Η Παγκόσμια Ὁμοσπονδία Ποδοσφαίρου, ἡ FIFA, ἀναγνωρίζει την ἐπίσκυρο ὡς μία ἀπὸ τις πρῶτες μορφές ποδοσφαίρου....



Ἀθλητές της ἐπισκύρου σε βάση μαρμάρινου ἀγάλματος...

ANTHOLOGIAE GRAECAE Apendix (7051) Epigrammata demonstrativa

ANTHOLOGIAE GRAECAE Apendix (7051) Epigrammata demonstrativa

Epigram 158 line n

Λουτροῦ ἔπαινος.

Πολλῶν τὸ λουτρὸν αἴτιον δωρημάτων.

Χυμούς κατασπά, φλέγματος λύει πάχος,
χολῆς περισσόν ἐκκενοῖ τῶν ἐγκάτων,
τὰς θελξιπίκρους κνησμονὰς κατασθενεῖ,
τὴν βλεπτικὴν αἴσθησιν ὀξύνει πλέον,
ὤτων καθαίρει τοὺς πόρους δυσηκόοις,
μνήμην φυλάττει, τὴν δὲ λήθην ἐκφέρει,
τρανοῖ τε τὸν νοῦν πρὸς νοήσεις εὐθέως,
τὴν γλῶτταν εὐκίνητον εἰς λόγους ἔχει,
ὁλον τὸ σῶμα τῆ καθάρσει λαμπρύνει.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ Χαρακτηριστικά ἐπιγράμματα.

Ἐπίγραμμα 158

Ἡ ἀξία του λουτροῦ.

Το λουτρό ἔχει πάρα πολλές ἀφέλειες.

Καθαρίζει το αἷμα, διαλύει τις τοξίνες του πάχους.

Ἀποβάλλει το περίσσευμα της χολῆς με τις ἐκκρίσεις.

Θεραπεύει ἀπὸ τις ἐνοχλητικές φαγοῦρες.

Βελτιώνει ἐπὶ πλέον την αἰσθήση της ὅρασης.

Καθαρίζει τους πόρους τῶν αὐτιῶν ἀπὸ ὅτι ἐμποδίζει την ἀκοή.

Διατηρεῖ την μνήμη καὶ διώχνει την ἀμνησία.

Βελτιώνει την ἀντίληψη καὶ την εὐστροφία.

Βοηθᾶ στὴν εὐγλωττία της ρητορικῆς.

Καὶ γενικά ἡ καθαριότητα ὀμορφαίνει το σῶμα.

Οἱ Ἐρινύες της Ἑλληνικῆς μυθολογίας

Οἱ Ἐρινύες της Ἑλληνικῆς μυθολογίας

Οἱ Ἐρινύες στὴν Ἑλληνική μυθολογία ἦταν μυθικές χθόνιες θεότητες ποῦ κυνηγοῦσαν ὅσους εἶχαν διαπράξει ἐγκλήματα κατά της φυσική καὶ ἠθικῆς τάξης των πραγμάτων. Ἐπίσης εἶναι γνωστές καὶ ὡς Εὐμενίδες, δίνοντάς ἔτσι το ὄνομα τους στὴν τρίτη τραγωδία της τριλογίας Ὀρέστειας του Αἰσχύλου. Στή συγκεκριμένη τραγωδία, κατατρέχουν τον Ὀρέστη, γιὸ του Ἀγαμέμνονα καὶ της Κλυταιμνήστρας, γιὰ το φόνο της μητέρας του.

(Διαβάστε στὸ Ἑλληνικό Ἀρχεῖο το ἔργο του Αἰσχύλου "Εὐμενίδες" στὸ πρωτότυπο ἀρχαῖο κείμενο)

Λέγεται κατά μὲν τον Ἡσίοδο ὅτι οἱ Ἐρινύες γεννήθηκαν ἀπὸ το αἷμα του Οὐρανοῦ, προκειμένου νὰ ἐκδικηθεῖ ὁ ἴδιος τον εὐνουχισμό του ἀπὸ τον ἴδιο του το γιὸ τον Κρόνο, κατά δὲ τον Αἰσχύλο ὅτι αὐτὲς ἦταν κόρες της Νύκτας καὶ κατά τον Σοφοκλῆ κόρες της Γῆς καὶ του Σκότους, ἐνῶ ἀκολουθοῦν καὶ ἄλλες γνῶμες. Ὁ ἀριθμός τους δὲν εἶναι ἀκριβὴς, ὁ Ὅμηρος δὲν γνωρίζει ἀριθμὸ αὐτῶν, ὁ Αἰσχύλος εἰσάγει ὁλόκληρο χορό Ἐρινύων, ἀντίθετα ὁ Εὐριπίδης σ΄ ἕνα δρᾶμα του ἀναφέρει τρεῖς, με ὀνόματα ποῦ ἔδωσαν μεταγενέστεροι ὅπως ὁ Βιργίλιος ποὺ ἐπίσης ἀναγνωρίζει τρεῖς:

την Ἀληκτώ (ἀνθρωπομορφισμός της ὀργῆς καὶ μανίας),

την Μέγαιρα (ἀνθρωπομορφισμός του μίσους καὶ του φθόνου) καὶ

την Τισιφόνη (ἀνθρωπομορφισμός της ἐκδίκησης φόνου).

Ἀληκτώ

Ἡ Ἀληκτώ (Ἀρχαία Ἑλληνικά: Ἀληκτώ) εἶναι μία ἀπὸ τις Ἐρινύες στὴν ἑλληνική μυθολογία. Σύμφωνα με τον Ἡσίοδο, ἦταν ἡ κόρη της Γαίας ποῦ φύτρωσε ἀπὸ το αἷμα ποὺ χύθηκε ἀπὸ τον Οὐρανό ὅταν ὁ Κρόνος τον εὐνούχισε. Εἶναι ἀδελφὴ της Τισιφόνης καὶ της Μέγαιρας. Ἡ Ἀληκτώ εἶναι ἡ Ἐρινύα με την ὑποστολή της τιμωρίας τῶν ἠθικῶν ἐγκλημάτων (ὅπως ὁ θυμός), εἰδικά ἄν στρέφονται ἐναντίον ἄλλων ἀνθρώπων. Ἡ ἐξουσία της εἶναι παρόμοια με της Νέμεσης, με τὴ διαφορά ὅτι ἡ ἐξουσία της τελευταίας εἶναι νὰ τιμωρεῖ ἐγκλήματα ἐναντίον τῶν θεῶν. Η Ἀληκτώ ἀναφέρεται στὴν Αἰνειάδα του Βιργιλίου, καὶ ἐπίσης στὴ Θεία Κωμωδία του Δάντη (Κόλαση) ὡς μία ἀπὸ τις τρεῖς Ἐρινύες.

Ὁ ἀστεροειδής 465 Ἀληκτώ (Alekto), ποῦ ἀνακαλύφθηκε το 1901, πῆρε το ὄνομα του ἀπὸ την ἐρινύα αὐτή.

Μέγαιρα

Στὴν ἑλληνική μυθολογία με το ὄνομα Μέγαιρα (δὲν πρέπει νὰ συγχέεται με τὴ Μεγάρα) εἶναι γνωστή ἡ μία ἀπὸ τις Ἐρινύες, τις θεότητες ποὺ προσωποποιοῦσαν τις τύψεις, στὴν παράδοση κατά την ὁποία αὐτὲς εἶναι τρεῖς, ὅπως γιὰ παράδειγμα στὸν Εὐριπίδη. Ἡ Μέγαιρα ἀναφέρεται δηλαδή μαζί με την Ἀληκτώ καὶ την Τισιφόνη. Εἰδικότερα ἡ Μέγαιρα συνδέεται με τὴ ζήλεια-φθόνο (ἀπὸ την ἐτυμολογία της λέξεως) καὶ τιμωροῦσε ἰδιαίτερα τὴ συζυγική ἀπιστία.

Στὴ νεότερη ἐποχῆ ἡ λέξη «μέγαιρα» κατέληξε νὰ σημαίνει κάθε ἀπαίσια καὶ ἀδυσώπητη γυναῖκα, τόσο στὴ νεοελληνική, ὅσο καὶ σε ἄλλες γλῶσσες: Στή σύγχρονη γαλλική (mégère) καὶ πορτογαλική (megera) γλῶσσα ὑποδηλώνει μία ἀντιπαθητική, φθονερή ἥ ἀξιοπεριφρόνητη γυναῖκα, ἐνῶ ἡ ἰταλική λέξη megera σημαίνει μία κακιά καὶ/ή ἄσχημη γυναῖκα.

Τισιφόνη

Στὴν ἑλληνική μυθολογία με το ὄνομα Τισιφόνη εἶναι γνωστά τα παρακάτω δύο διαφορετικά πρόσωπα:

1. Μία ἀπὸ τις Ἐρινύες, ποῦ γεννήθηκε ἀπὸ το αἷμα του Οὐρανοῦ ποῦ χύθηκε στοὺς κόλπους της Γῆς κατά τον ἀκρωτηριασμό του ἀπὸ τον Κρόνο. Ἡ Τισιφόνη, ὅπως ὑπονοεί καὶ το ὄνομα της, πιστευόταν ὅτι δροῦσε ὡς τιμωρός τῶν δολοφόνων. Σύμφωνα με ἕνα μῦθο, ἡ Τισιφόνη ἐρωτεύθηκε τον Κιθαιρώνα, ἀλλὰ προκάλεσε τον θάνατό του ἀπὸ δάγκωμα ἑνὸς ἀπὸ τα φίδια ποῦ εἶχε ἀντὶ μαλλιῶν στὸ κεφάλι της. Στὴν Αἰνειάδα του Βιργιλίου ἡ Τισιφόνη εἶναι ἡ θηριώδης καὶ σκληρή φρουρός τῶν πυλών των Ταρτάρων.

2. Θυγατέρα του Ἀλκμαίωνα καὶ της Μαντοῦς. Ὁ Ἀλκμαίων ἄφησε κατά λάθος τὴ μικρή Τισιφόνη καὶ τον ἀδελφὸ της Ἀμφίλοχο στὸν Κρέοντα. Ἡ σύζυγος του Κρέοντα Εὐρυδίκη πούλησε τότε την Τισιφόνη ὡς δούλη, ζηλεύοντας την ὀμορφιά της. Δὲν ἀντιλήφθηκε ὅτι ὁ ἀγοραστής της Τισιφόνης ἦταν ἄνθρωπος του Ἀλκμαίωνα. Μόλις ὁ Ἀλκμαίων ἐπέστρεψε, ἔσωσε την κόρη του καὶ πῆρε μαζί του τον γιὸ του.

Ὁ στεροειδής 466 Τισιφόνη (466 Tisiphone), ποῦ ἀνακαλύφθηκε το 1901, πῆρε το ὄνομα του ἀπὸ τὴ μυθική Ἐρινύα. Ἐπίσης, ἕνα γένος ἀπὸ πεταλοῦδες καὶ τα γένη κροταλία Agkistrodon καὶ Calloselasma (ως συνώνυμο παλαιότερο όνομά τους).

Περιγραφή

(φωτό: Μία ἀπὸ τις Ἐρινύες με τον Σίσυφο στὸν κάτω κόσμο)
Τα κεφάλια τῶν Ἐρινύων ἦταν τυλιγμένα με φίδια, εἰκόνα ποῦ θυμίζει τὴ Μέδουσα Γοργῷ, καὶ γενικότερα ὅλη ἡ ἐμφάνισή τους ἦταν φρικιαστική καὶ ἀπωθητική. Συνήθως ἀπεικονίζονται με ἀστραφτερό βλέμμα μαῦρες στὴν ὄψη, ἀποπνέουσες καταστρεπτικό πῦρ ἀλλὰ καὶ με φτερά φέρουσες μαῦρες ἐσθῆτες. Κατοικία τους εἶχαν τον κάτω κόσμο του Ἄδη ἀπ΄ ὁπού καὶ ἀναλάμβαναν την ἐκτελέση τῶν ποινῶν ποῦ ἔθεταν οἱ κριτές του Ἄδη καὶ της Δίκης στοὺς ἀνθρώπους, ἀκόμα καὶ πέραν του τάφου τους γι αὐτὸ ἐπὶ των φονέων ἀποκαλούνταν ὡς θεότητες "Ἐπίκουροι της Δίκης".

Στὰ χέρια τους ἔφεραν συνήθως ἀναμμένες δᾶδες γιὰ νὰ διαλύουν τα σκότη ποῦ εὐνοοῦσαν ἡ κάλυπταν τα διαπραχθέντα ἐγκλήματα καθώς καὶ μαστίγιο φιδοφόρο ὥς ὅπλο κατά τῶν δραστῶν.

Στὴ μέση τους ἔφεραν ζώνη δίνοντας την ὄψη Μαινάδων καὶ γι αὐτὸ ἐπίσης ὀνομάζονταν καὶ "Βάκχες του Ἄδη".

Δράση

Οἱ Ἐρινύες πλήττουν τον Ὀρέστη

(φωτό: Ὁ Ὀρέστης περικυκλωμένος ἀπὸ τις Ἐρινύες - 360 π.Χ.)

Ἀπὸ τις ποιό γνωστές καταδιώξεις τῶν Ἐρινύων ἀναφέρεται ἐκείνη κατά του μητροκτόνου Ὀρέστη ποῦ ἐρχόμενος στὴν Ἀθήνα δικάστηκε ἀπὸ τον Ἄρειο Πάγο ὡς φονεύς ἔχοντας συνήγορό του τον θεό Ἀπόλλωνα, ἐνῶ ἡ θεά Ἀθηνᾶ προεδρεύει τῶν δικαστῶν. Στὴν ἰσοψηφία ποῦ ἀκολούθησε ἡ Ἀθηνᾶ ἔδωσε την ψῆφο της ὑπέρ της ἀθώωσης του ἥρωα.

Τότε ἀναφέρεται πώς οἱ Ἐρινύες ὀργίστηκαν καὶ κατά της Ἀθηνᾶς καὶ κατά της πόλεως καὶ ποῦ γιὰ νὰ τις ἐξευμενίσουν οἱ Ἀθηναῖοι ἵδρυσαν "Ἱερό Εὐμενίδων" πλησίον του Ἀρείου Πάγου, τις δὲ δίκες περί φόνου νὰ τις ἐκδικάζει ὁ Βασιλεύς.

Ἀλλὰ στὴν ἀρχαία Ἀθήνα ὑπῆρχε καὶ ἄλλο ἱερὸ γιὰ τις Ἐρινύες ποῦ βρισκόταν στὸ "Ἱππιο Κολωνό", ἐκεῖ ἐρχόμενος ὁ τυφλός Οἰδίπους εὗρε τον ποθούμενο θάνατο. Ἐπίσης στὸ δῆμο «Φλύα» ὑπῆρχε μεταξύ των ἄλλων βωμῶν καί ἐκεῖνος πρὸς τιμή τῶν "Σεμνῶν θεῶν".

Σημειώσεις

Ἡ παραπάνω δίκη του Ὀρέστη ἀποτέλεσε καὶ την ὑπόθεση του δράματος «Εὐμενίδες» ποῦ με τον «Ἀγαμέμνονα» καὶ τις «Χοηφόρες» συγκροτοῦσαν τὴ περίφημη τριλογία του Αἰσχύλου με το ὄνομα "Ὀρέστεια". Βέβαια με ἀφορμὴ την ὑπόθεση αὐτὴ ὁ μεγάλος τραγικός ἐξαίρει το τότε δικαστήριο του Ἀρείου Πάγου χαρακτηρίζοντας με τις φράσεις του ὡς: "ἄθικτό κερδῶν", "ἐγρήγορο" (ἄγρυπνο), "φούρημα της χώρας", "σεμνότατο", κ.ά. κάτι ποῦ συνηθίζεται μέχρι καὶ σήμερα προκειμένου οἱ ἀποφάσεις κατά κατηγορουμένων νὰ τύχουν εὐμενεῖς (Εὐμενίδες).