Ἡ ἄγνωστη βραχογραφία της Ἀκρόπολης

Ἡ ἄγνωστη βραχογραφία της Ἀκρόπολης

ΒΙΝΤΕΟ

Ἡ λαξευμένη βραχογραφία στὴν Ἀκρόπολη φαίνεται ὅτι ἀπεικονίζει ἕνα πεντακάθαρο ἀνδρικὸ προφίλ με γένια.

Εὔκολα μπορεῖ κανείς νὰ διακρίνει τα μάτια, την μύτη, ἀλλὰ καὶ το στόμα, ἐνῶ το περίεργο εἶναι ὅτι στὸ ἕνα ρουθούνι του προσώπου φαίνεται νὰ ὑπάρχει εἴσοδος σπηλαίου.

Δεῖτε το βίντεο:

Ἡ ἰσχυρότερη γυναῖκα της ἀρχαιότητας -Ἐνθρονίστηκε «βασιλιάς», ντυνόταν σὰν ἄνδρας

Ἡ ἰσχυρότερη γυναῖκα της ἀρχαιότητας -Ἐνθρονίστηκε «βασιλιάς», ντυνόταν σὰν ἄνδρας

.Οἱ γυναῖκες ἔχουν ἀκόμη νὰ διανύσουν πολύ δρόμο πρὶν καταφέρουν νὰ ἔχουν δυνατή ἐκπροσώπηση στὰ κέντρα της πολιτικῆς ἐξουσίας. Κι ὅμως, πρὶν αἰῶνες, κάποια τα εἶχε καταφέρει. Ἦταν ἡ Χατσεψοῦτ, ἡ γυναῖκα ποὺ ἔγινε «βασιλιάς» της Αἰγύπτου καὶ δὲν θὰ ἦταν ἰδιαίτερα ὑπερήφανη γιὰ το πώς τα καταφέρνουν σήμερα οἱ γυναῖκες.
Θεωρεῖται ἡ ἰσχυρότερη γυναῖκα της ἀρχαιότητας. Ἦταν στὴν Αἴγυπτο του 15ου αἰῶνα π.Χ., ἐκεῖ ὁποῦ οἱ γυναῖκες δὲν θεωροῦνταν τίποτα παραπάνω ἀπὸ σεξουαλικοί σύντροφοι καὶ «μηχανές» ἀναπαραγωγῆς, ἀλλὰ ἡ Χατσεψοῦτ ἔγραψε τὴ δική της σελίδα στὴν ἱστορία, ἀνεβαίνοντας στὸ θρόνο του πιὸ πλούσιου καὶ ἰσχυροῦ κράτους της ἐποχῆς.
Δὲν ξεκίνησαν ὅλα ἰδανικά. Ὅταν γέννησε το παιδί του ἑτεροθαλοῦς ἀδελφοῦ της, του βασιλιά, ἦταν κορίτσι καὶ ὄχι το ἀγόρι ποὺ ὅλοι ἤλπιζαν. Ἀλλὰ αὐτὸ οὐσιαστικά ἔβαλε τα θεμέλια γιὰ νὰ ἀνέβει ἡ ἴδιά στὴν ἐξουσία. Ὁ σύζυγός της πέθανε μετά ἀπὸ τρία χρόνια στὸ θρόνο, ἐνῶ ἐκείνη ἦταν πολύ μικρή, περίπου 16 ἐτῶν, ὅπως γράφει ἡ καθηγήτρια Αἰγυπτιακῆς τέχνης καὶ ἀρχιτεκτονικῆς, Κάρα Κούνεϊ, στὸ TIME. Ἐκείνη τὴ στιγμή, ὁ ἑπόμενος στὴ διαδοχή ἦταν ἕνα βρέφος, γιὸς μίας ἐκ τῶν ἄλλων γυναικών του βασιλιά.
Ἡ Χατσεψοῦτ μποροῦσε νὰ καλύψει το κενό. Καταγόταν ἀπὸ βασιλιᾶδες, ἦταν μορφωμένη καὶ ἐκτὸς ἀπὸ σύζυγος του βασιλιά, ἦταν καὶ μία ἀπὸ τις πιὸ ἰσχυρές ἱέρειες της Αἰγύπτου. Ἡ ἴδια μερίμνησε γιὰ τὴ μόρφωση του μικροῦ βασιλιά, τὴ μύησή του στὶς τελετές καὶ τὴ στρατιωτική του ἐκπαίδευση. Ἀλλὰ ἀπὸ τὴ στιγμή ποὺ ἦταν τόσο νεαρός, ἐκείνη ἀνέλαβε τα ἡνία.
Ἦταν ἐκείνη ποὺ ἔδινε ἐντελῶς γιὰ ἐμπορικές ἐπιχειρήσεις, ποὺ συζητοῦσε οἰκονομικά θέματα καὶ ἔδινε ἐντολὲς γιὰ νὰ καταπνιγοῦν οἱ ἐξεγέρσεις στὴν Κέρμα (το σημερινό Σουδάν). Ἐπέβλεπε προσωπικά τὴ λεία ἀπὸ τον πόλεμο, σύμφωνα με ἐπιγραφή σε τάφο.
Ἀποφάσισε ὅμως ὅτι ἤθελε περισσότερα. Ὅταν ὁ νεαρός βασιλιάς Τούθμωσι Γ' ἦταν 8-9 ἐτῶν, ἐκείνη ἐνθρονίστηκε βασιλιάς δίπλα του, με την ὑποστήριξη τῶν πρώτων οἰκογενειῶν της Αἰγύπτου. Ἔγινε βασιλιάς, γιατί στὴν ἀρχαία Αἴγυπτο δὲν ὑπῆρχε λέξη γιὰ τὴ γυναῖκα ἡγέτιδα.
Ὅταν ὁ Τούθμωσι Γ' πλησίαζε τα 16, ἔκανε κάτι ἀκόμη γιὰ νὰ διατηρήσει την ἐξουσία. Ἄρχισε νὰ ντύνεται σὰν ἄνδρας σε τελετές. Ἔκρυβε το στῆθος της, φοροῦσε ἀνδρικὰ ροῦχα, ἔβαζε μούσι. Εἶχε ἤδη μεγαλώσει ἀρκετὰ, κάτι ποὺ σήμαινε ὅτι δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἐλπίζει ὅτι θὰ μποροῦσε νὰ γεννήσει ἕνα δικό της διάδοχο καὶ ἦταν βέβαιη ὅτι ὁ ἄνθρωπος με τον ὁποῖο μοιραζόταν το θρόνο, σύντομα θὰ καθόταν μόνος του σε αὐτόν. Ἔπρεπε λοιπόν νὰ παραμείνει πάνω ἀπὸ ἐκεῖνον.
Οὐσιαστικά ὅμως βοήθησε τον Τούθμωσι Γ', κρατῶντας την στὸ πλευρό της. Ἐκεῖνος τὴ συνόδευε σε ἐκστρατεῖες, κάτι πού ἀπέδωσε. Ἔγινε ὁ σπουδαιότερος πολεμιστής βασιλιάς ποὺ εἶδε ποτέ ἡ Αἴγυπτος.
Ὁ ἴδιος ἴσως δὲν το ἔβλεπε ἔτσι. Γιὰ αὐτὸ, 25 χρόνια μετά ἀπὸ το θάνατό της, ὁ Τούθμωσι ἔδωσε ἐντολὴ νὰ καταστραφοῦν τα ἀγάλματα της καὶ οἱ ἐπιγραφές σε τάφους ποὺ Ἀφοροῦσαν τα χρόνια της κυριαρχίας της. Ἤθελε νὰ δεῖ το γιὸ του στὸ θρόνο καὶ νὰ ἀποκλείσει το ἐνδεχόμενο νὰ τον καταλάβει ξανά μία γυναῖκα. Ἀπὸ το 15ο αἰῶνα π.Χ. πολλά ἔχουν ἀλλάξει γιὰ το «ἀσθενές» φῦλο. Η προσπάθεια των γυναικών νὰ ἀναρριχηθοῦν στὴν ἐξουσία ὅμως μοιάζει σχεδόν ὅσο δύσκολη ἦταν καὶ τότε..

Ὁ Ἡνίοχος τῶν Δελφῶν

Ὁ Ἡνίοχος τῶν Δελφῶν

Ἕνα ἀπὸ τα εὑρήματα - ἀριστουργήματα ποὺ βρέθηκαν στὰ ἐρείπια τῶν Δελφῶν εἶναι ὁ περίφημος Ἡνίοχος, ξεχωριστό στολίδι τῶν ἔργων τέχνης ποὺ ἐκτίθεται στὸ Μουσεῖο τῶν Δελφῶν. Ὁ Ἡνίοχος πέρα ἀπὸ την περίοπτη θέση ποὺ κατέχει στὸ Μουσεῖο τῶν Δελφῶν, συγκαταλέγεται ἀνάμεσα στὰ ἀριστουργήματα τῆς Ἀρχαίας ἑλληνικῆς καὶ παγκόσμιας τέχνης.
Ὁποία θέση π.χ. ἔχει ὁ Ἔρμής του Πραξιτέλους, ἤ ἡ Ἀφροδίτη της Μήλου, ἀνάλογη θέση ἔχη καὶ ὁ Ἡνίοχος τῶν Δελφῶν.
Ἄς δοῦμε ὅμως τι ἀκριβῶς ἦταν ὁ Ἡνίοχος. Ὁ Ἡνίοχος, καθώς ἡ ἴδια λέξη δηλώνει (Ἡνίοχος=αὐτὸς πού ἔχει, αὐτὸς πού κρατάει τα ἡνία, τα χαλινάρια) ἦταν μία μορφή μεγαλύτερης σύνθεσης, ποὺ παρίστανε ἕνα τέθριππο ἅρμα. Ἡ σύνθεση, με μεγάλη πιθανότητα, εἶχε ὡς ἐξῆς: τέσσερα ἄλογα σύρουν το ἅρμα ποὺ ἐπάνω του ἦταν δύο ἀναβάτες, ὁ Ἡνίοχος καὶ ὅ ἀναθέτης τοῦ ἀφιερώματος. Δύο παιδιά δεξιά καὶ ἀριστερά, κρατοῦν τὰ ἡνία των ἐξωτερικῶν ἀλόγων καὶ ὁδηγοῦν το ἅρμα, γιατί ἡ ἀρματοδρομία ἔχει τελειώσει καὶ το ἅρμα ἔχει νικήσει. Ὁ Ἡνίοχος φορά στὸ κεφάλι την ταινία του νικητή. Ὁ Ἡνίοχος, νικητής πιὰ, περνάει σιγά μπροστά ἀπὸ το πλῆθος ποὺ ἀλαλάζει. Ἀπ’ ὅλο αὐτὸ το ὑπέροχο σύμπλεγμα βρέθηκε μόνο ὁ Ἡνίοχος. Ὁ Ἡνίοχος στητός καὶ σχεδόν ἀκίνητος, φοράει το χιτῶνα ποὺ τυπικά φορᾶγαν οἱ ἡνίοχοι. Εἶναι ψηλός 1,80μ. καὶ ὁ χιτῶνας του ζώνεται στὴ μέση ἐλαφρὰ, ἀνασυρμένος πρὸς τα πάνω, ὥστε νὰ σχηματισθοῦν πλούσιες κούφιες πτυχές πάνω ἀπὸ τὴ ζώνη.
Το κάτω μέρος του χιτῶνα πέφτει σε ἁδρὲς καὶ βαθιές κάθετες πτυχές. Στὸ λαιμό το φόρεμα σχηματίζει ἕνα θαυμάσιο ντεκολτέ. Ὁ χιτῶνας συγκρατεῖται ἀπὸ τον ἁνάβολο - ταινίες ποὺ περνοῦν σὰν τιράντες πάνω ἀπὸ τους ὤμους καὶ κάτω ἀπὸ τις μασχάλες καὶ σταυρώνεται στὴ ράχη. Ὁ ἀνάλαβος ἐμπόδιζέ το φόρεμα νὰ φουσκώσει - σὰν πανί βάρκας - ἀπ’ τον ἀέρα της ἀρματοδρομίας. Ὅλο το κάτω μέρος του κορμιοῦ ἔχει μία μνημειακή διαμόρφωση · το κορμί δὲν διαγράφεται κάτω ἀπὸ το χιτῶνα. Κάτω ὅμως ἀπὸ το μακρύ χιτῶνα προβάλλουν δύο γυμνά πόδια, ποὺ ἀπὸ πλευράς τέχνης δὲν ἔχουν το ταίρι τους. Εὐδιάκριτη εἶναι ἡ φλέβα του χεριοῦ ποὺ κρατάει τα ἡνία, δεῖγμα δύναμης καὶ σιγουριᾶς γιὰ τὴ νίκη. Στὸ κεφάλι του φοράει την ταινία. Εἶναι ἡ ταινία της νίκης. Κάτω ἀπὸ την ταινία, γύρω ἀπὸ τα αὐτιά, μία τούφα μακρῶν, λεπτῶν ἱούλων γλιστράει με ἄφταστη χάρη πρὸς το σβέρκο καὶ τα μάγουλα. Ὁ λαιμός δυνατός. Ἡ μύτη κοντή καὶ στενή, τα μάτια ἀμυγδαλωτά, μάτια στοχαστικά, πλαισιωμένα από έντονα βλέφαρα,- ἀνάμεσα στὶς βλεφαρῖδες, ποὺ εἶναι ἀπὸ ἔνθετα ἑλάσματα, ὁ βολβός ἀπὸ σμάλτο καὶ δύο κύκλοι ἀπὸ ὄνυχα διαφορετικοῦ χρώματος γιὰ την ἴριδα.
Ἡ ὅλη του στάση σεμνή. δὲν ὑπάρχει στὴν ὄψη του το ἀρχαϊκό μειδίαμα ποὺ χαρακτηρίζει τους κούρους της ὕστερης ἀρχαϊκῆς τέχνης. Ὁ ἀγῶνας ἔχει τελειώσει καὶ ὁ Ἡνίοχος ἤρεμος ἀπολαμβάνει τις ἐπευφημίες του πλήθους καὶ χαίρεται τὴ νίκη του. Ὅπως τονίσαμε στὴν ἀρχὴ, το ἔργο ἀποτελεῖ μνημεῖο - ἀριστούργημα της παγκόσμιας τέχνης. Δυστυχῶς δὲν ξέρουμε ποῖος εἶναι ο δημιουργός -τεχνίτης του, οὔτε γνωστός εἶναι ὁ τόπος καὶ ο χρόνος του ἔργου. Μᾶλλον ἀνάγεται στοὺς κλασσικούς χρόνους, τότε πού ἡ τέχνη ἔφτασε στὸ μέγιστο βαθμό τελειότητας...

H ερωτική κατάρα από την Πέλλα: το πρώτο κείμενο της μακεδονικής διαλέκτου που ήρθε στο φως

H ερωτική κατάρα από την Πέλλα: το πρώτο κείμενο της μακεδονικής διαλέκτου που ήρθε στο φως

To1986 βρέθηκε στὴν Πέλλα ἕνα ἀπὸ τα σημαντικότερα ἀπὸ γλωσσική ἄποψη κείμενα της μακεδονικῆς γῆς.[1]Πρόκειται γιὰ ἕνα ταπεινό κείμενο, μία ἐρωτική κατάρα (κατάδεσμος), ἀλλὰ ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τις σπουδαιότερες ἄμεσες μαρτυρίες γιὰ την ἑλληνική διάλεκτο ποὺ μιλοῦσε ὁ μακεδονικός λαός στὴν πρωτεύουσα του βασιλείου του. Χρονολογεῖται γύρω στὰ 375-350 π.Χ. καὶ δείχνει πέραν πάσης ἀμφιβολίας ὅτι ἡ γλῶσσα τῶν Μακεδόνων ἀποτελοῦσε μία ξεχωριστή παραλλαγή των λεγόμενων βορειοδυτικῶν ἑλληνικῶν διαλέκτων, ποὺ με τὴ σειρά τους συγγενεύουν στενά με την δωρική. Ὅπως σημειώνει ὁ Crespo 2012, 55: «Ὁ ἐρωτικός κατάδεσμος παρέχει ἕναν νέο τύπο βορειοδυτικῆς δωρικῆς καὶ δὲν ἔχει παράλληλο στὶς λογοτεχνικές διαλέκτους. Οἱ μέχρι τώρα γνωστοί κατάδεσμοι εἶναι ὅλοι γραμμένοι στὴν τοπική διάλεκτο της περιοχῆς ὁποὺ βρέθηκαν καὶ δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ ὑποτεθεῖ ὅτι ἡ πινακίδα αὐτὴ ἀποτελεῖ ἐξαίρεση στὸν κανόνα. Ἐφόσον ὁ κατάδεσμος ἀπὸ την Πέλλα παρουσιάζει ἕναν συνδυασμό διαλεκτικῶν χαρακτηριστικῶν ποὺ διαφέρει ἀπὸ ὅλες τις ἄλλες τοπικές ἡ λογοτεχνικές διαλέκτους, πρέπει νὰ ἀποκλειστεῖ ἡ πιθανότητα νὰ γράφτηκε σε κάποια ἄλλη διαλεκτική περιοχή καὶ ναό μεταφέρθηκε ἔπειτα στὴν Πέλλα. Καθώς μαρτυρεῖται ἀποκλειστικά στὴν ἀρχαία Μακεδονία, ἡ διάλεκτος μπορεῖ δικαιολογημένα νὰ ὀνομαστεῖ μακεδονική. Οἱ μαρτυρίες γιʼ αὐτὴν εἶναι τόσο πενιχρές καὶ πρόσφατες ὅσο π.χ. καὶ γιὰ την παμφυλιακή, ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι πρόκειται γιὰ ἑλληνική διάλεκτο».

Σύνοψη περιεχομένου:μία ἀνώνυμη γυναῖκα καταριέται τον ἀγαπημένο της Διονυσοφῶντα νὰ μὴν παντρευτεῖ, ὅπως προφανῶς, σκοπεύει, την Θετίμα, ἀλλὰ νὰ προτιμήσει την ἴδια.

[Θετί]μας καὶ Διονυσοφῶντος τὸ τέλος καὶ τὸν γάμον καταγράφω καὶ τᾶν ἀλλᾶν πασᾶν γυ-

[ναικ]ῶν καὶ χηρᾶν καὶ παρθένων, μάλιστα δὲ Θετίμας, καὶ παρκαττίθεμαι Μάκρωνι καὶ

[τοῖς] δαίμοσι· καὶ ὁπόκα ἐγὼ ταῦτα διελε<ί>ξαιμι καὶ ἀναγνοίην πάλ{ε̣}ιν ἀνορ<ύ>ξασα,

[τόκα] γᾶμαι Διονυσοφῶντα, πρότερον δὲ μή· μὴ γὰρ λάβοι ἄλλαν γυναῖκα ἀλλ’ ἢ ἐμέ,

[ἐμὲ δ]ὲ συνκαταγηρᾶσαι Διονυσοφῶντι καὶ μηδεμίαν ἄλλαν· ἱκέτις ὑμῶ<ν> γίνο-

[μαι· φίλ]αν οἰκτίρετε δαίμονες φίλ[ο]ι∙ δαπ̣<ε>ινὰ γάρ ἰμε φίλων πάντων καὶ ἐρήμα· ἀλλὰ

[----]α φυλάσσετε ἐμὶν ὅ[π]ως μὴ γίνηται ταῦ̣[τ]α καὶ κακὰ κακῶς Θετίμα ἀπόληται·

[․․․․].ΑΛ[ ]․ΥΝΜ․.ΕΣΠΛΗΝ ἐμός, ἐμὲ δὲ [ε̣]ὐ[δ]αίμονα καὶ μακαρίαν γενέσται·

[— — —]ΤΟ․[— — —]․․․Ε․ΕΩ[]Α․[․]Ε..ΜΕΓΕ[— — —].

Δένω με μάγια γραπτά[2]την τελετή καὶ το γάμο της Θετίμας[3] καὶ του Διονυσοφῶντος καὶ ὅλων τῶν ἄλλων[4] γυναικών καὶ χηρῶν καὶ παρθένων, ἰδιαίτερα ὅμως της Θετίμας, καὶ τα ἐμπιστεύομαι στὸν Μάκρωνα[5] καὶ τους ἄλλους δαίμονες.[6] Κι ὅταν ἐγὼ τα ξεθάψω, τα ξετυλίξω καὶ τα διαβάσω πάλι, τότε νὰ παντρευτεῖ ὁ Διονυσοφῶν, ὄχι νωρίτερα.[7] Καὶ νὰ μὴν πάρει ἄλλη γυναῖκα, παρά ἐμένα, καὶ ἐγὼ νὰ γεράσω μαζί με τον Διονυσοφῶντα καὶ καμιά ἄλλη. Γίνομαι ἱκέτης σας! Την φίλη σας οἰκτίρετε φίλοι δαίμονες, γιατί εἶμαι ταπεινή[8] καὶ στερημένη ἀπ’ ὅλους τους φίλους. Ἀλλὰ προσέξτε γιὰ χάρη μου[9] ὥστε νὰ μὴν γίνει αὐτὸς ὁ γάμος καὶ ἡ κακιά Θετίμα νὰ χαθεῖ με τρόπο κακό…

...ὁ δικός μου, ἐνῶ ἐγὼ νὰ γίνω[10] εὐδαίμων καὶ μακάρια…

---

[1] Πρόκειται γιὰ μολύβδινο ἔλασμα ποὺ βρέθηκε στὴν πρώτη νεκρόπολη της Πέλλας, νοτιοανατολικά της ἀγορᾶς της πόλης. Ἦταν τυλιγμένη σε μορφή ρολοῦ καὶ εἶχε 9 χαραγμένες γραμμές. Στὰ ἀριστερά λείπει μία κάθετη λωρίδα περίπου 4 γραμμάτων. Ἡ 8η καὶ ἡ 9η σειρά εἶναι πιὸ κατεστραμμένες.

[2] Το ρῆμα ποὺ χρησιμοποιεῖται συνήθως στὶς κατάρες εἶναι τὸ καταδέω (δένω με μάγια) ἡ καταδίδημι. Ἐδῶ χρησιμοποιεῖται το καταγράφω ποὺ δίνει ἔμφαση στὴ γραπτή μορφή πύου ἔχει ἡ κατάρα καὶ συνηθίζεται πιὸ πολύ στὶς δωρικές περιοχές.

[3] Θετίμα = Θεοτίμη. Ἡ ἀπώλεια του /ὁ/ (ὑφαίρεση) ἀπαντᾶ στὴ βιωτική, τὴ φωκική, στὴν Κῶ καὶ εἰδικὰ την μεγαρική, ὅπου ἔχουμε Θέδωρος, Θέγειτος, Θέμναστος καὶ Θέτιμος. Ἀπὸ φωνητική ἄποψη το ἴδιο συμβαίνει στὸ Κλε-<Κλεο- καὶ τὸ Νε-<Νέο-. Σύμφωνα με τον γραμματικό Δίδυμο τέλος ἦταν ἡ δωρική λέξη γιὰ τον γάμο, ἐνῷ ὁ Ἡσύχιος παραδίδει γλῶσσα τέλειοι∙ οἱ γεγαμηκότες, την ὁποία πρέπει νὰ βρῆκε σε Δωριέα συγγραφέα. Ἥ μακεδονική, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴ ἐπιγραφή, χρησιμοποιεῖ την λέξη τέλος με την πιὸ ἐπίσημη σημασία της ἐπίσημης γαμικῆς τελετῆς, ἐνῶ τὴ λέξη γάμος με την ἔννοια της σεξουαλικῆς ἕνωσης ποὺ πάντα συνυπῆρχε στὸ ρῆμα γαμέω, γαμῶ. Ἀντίθετα ἡ ἀττικὴ πρέπει νὰ καινοτόμησε χρησιμοποιῶντας στὴν θέση της κληρονομημένης λέξης τέλος τὴ λέξη γάμος. Ὡστόσο ἕνα ὑπόλειμμα της παλαιάς χρήσης διατηρήθηκε στὴ φράση προτέλεια γάμου για τις προσφορές ποὺ ἔκαναν οἱ μελλόνυμφοι Ἀθηναῖοι στὴν Ἀφροδίτη Οὐρανία. Ἐδῶ ἡ λέξη προτέλεια σημαίνει την πρὸ του γάμου προσφορά καὶ κατά κάποιο τρόπο ἐξηγεῖται ἀπὸ τὴ γενική γάμου πού ἀκολουθεῖ.

[4] Τᾶν ἀλλᾶν πασᾶν = τῶν ἄλλων πασῶν. Δύο ἐνδιαφέρουσες γλωσσικές παρατηρήσεις. α) Ἡ γενική πληθυντικοῦ τῶν θηλυκῶν της πρώτης κλίσης ἦταν κάποτε -ἄων. Ἢ δωρική καὶ αἰολική συναίρεσαν σε -ᾶν, ἡ ἀττικὴ σε -ῶν. β) Ὁ δωρικός τύπος ἀλλᾶν κρατᾶ τον ἀρχικὸ τονισμό στὴ λήγουσα, ἐνῶ ὁ ἀττικὸς ἄλλων τὸν ἀνεβάζει στὴν παραλήγουσα ὑπὸ την ἐπίδραση του ὁμόηχου ἀρσενικοῦ τύπου.

[5] Ὁ Μάκρων εἶναι ὁ νεκρός μέσα στὸν τάφο του ὁποίου τοποθετεῖται ἡ κατάρα. Οἱ νεκροί θεωροῦνταν ὅτι μποροῦν νὰ φέρουν την ἐκπλήρωσε μιᾶς κατάρας (νεκυδαίμονες). Παρκαττίθεμαι = παρακατατίθεμαι (πβ. παρακαταθήκη). Ὁ μακεδονικός τύπος παρουσιάζει ἀποκοπῆ τῶν προθέσεων, ὅπως συμβαίνει στὴν δωρική καὶ αἰολική. Ὁ ἴδιος τύπος ἀπαντᾶ στὴν λακωνική Ἡράκλεια της Λουκανίας. Ὡστόσο ἡ ἀποκοπὴ του βραχυχρονίου καταληκτικοῦ φωνήεντος της πρόθεσης κατά στὴ λειτουργία της ὡς προρρηματικοῦ συμβαίνει πρὶν ἀπὸ ὀδοντικὸ κλειστό (παρκαττίθεμαι), ἀλλὰ ὄχι πρὶν ἀπὸ ὑπερωικό κλειστό: καταγράφω, συγκαταγηρᾶσαι· δὲν ὑπάρχει ἀποκοπῆ στὸν τύπο ἀναγνοίην.

[6] Δαίμοσι εἶναι ὁ κοινός ἑλληνικός τύπος. Ἡ γειτονική θεσσαλική εἶχε δαιμόνεσσι καὶ ἡ τυπική βορειοδυτική ἑλληνική δαιμόνοις. 

[7] Ὅλες αὐτὲς οἱ πράξεις πού ὑποδηλώνουν μελλοντική ἀναίρεση της κατάρας δὲν πρέπει νὰ νοηθοῦν ὥς κάτι ποὺ θὰ συμβεῖ πραγματικά, ἀλλὰ ἀποτελοῦν ἕνα εἶδος σχήματος του ἀδυνάτου, δηλαδή κάτι ποὺ δὲν θὰ συμβεῖ, καὶ ἐνισχύουν ἀντὶ νὰ ἀποδυναμώνουν την κατάρα. Γᾶμαι = γαμῆσαι, ἀπαρέμφατο ἀορίστου.

[8] Το ἀρχαῖο κείμενο παρουσιάζει την ἀκατάληπτη γραφή ΔΑΓΙΝΑ. Ὁ Dubois ὑποθέτει ὅτι το Γ εἶναι λάθος ἀντὶ γιὰ το Π. Προκύπτει λέξη δαπινά, ὅπου το δ θὰ ἰσοδυναμεῖ με το ἀττικὸ τ καὶ το ι θὰ ἦταν ὀρθογραφικό σφάλμα ἀντὶ του εἰ . Δαπεινά = ταπεινή. Ὁ ἰδιόμορφος τύπος ίμε (εἶναι ἀτόνως, ἐπειδὴ ὁ τόνος ἐγκλίνεται στὸ προηγούμενο γάρ) ἀντιστοιχεῖ στὸ ἀττικὸ εἰμί. Μπορεῖ νὰ ὀφείλεται ἐπίσης σε ὀρθογραφικό λάθος. Γενικά οἱ κατάδεσμοι βρίθουν ἀπὸ ὀρθογραφικά λάθη σε ὅλο τον ἑλληνόφωνο κόσμο.

[9] Δωρικό ἐμῖν = ἐμοί.

[10] Γενέσται (βορειοδυτικός τύπος) = γενέσθαι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Laurent Dubois, “Une table de malédiction de Pella : s'agit-il du premier texte macédonien ?”, Revue des Études Grecques 108 1995, 190-197.

-Emmanuel Voutiras, “À propos d'une tablette de malédiction de Pella”, Revue des Études Grecques 109 1996, 678-682.

-Julián Méndez Dosuna, «Ἡ ἀρχαία μακεδονική ὡς ἑλληνική διάλεκτος», Ἀρχαία Μακεδονία: Γλῶσσα, Ἱστορία, Πολιτισμός, ΚΕΓ 2012, 53-64.

-Emilio Crespo, «Γλώσσες και διάλεκτοι στην αρχαία Μακεδονία», Αρχαία Μακεδονία: Γλώσσα, Ιστορία, Πολιτισμός, ΚΕΓ 2012, 6

Ἡ ἐκστρατεία του Διονύσου καὶ ἡ "Ἑλληνικότητα" τοῦ Ἀνατολίτικού πολιτισμοῦ

Ἡ ἐκστρατεία του Διονύσου καὶ ἡ "Ἑλληνικότητα" τοῦ Ἀνατολίτικού πολιτισμοῦ

Πέρα ἀπὸ το μυθολογικό ἔπος τῶν "Διονυσιακῶν" τοῦ Νόννου το ὁποῖο ἀναφέρεται σε ἕνα καθαρά ἀστρονομικό ἡ οὐράνιο ἐπίπεδο με ἀπολήξεις στὴν χθόνια σχετικά με τις ἐκστρατεῖες του Διονύσου στὴν ἀνατολὴ, λαμβάνουμε ὥς κύρια πηγή το "Περί Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος" του Πλουτάρχου κεφ. 13.
<<Καὶ ὅταν ἐβασίλευε ὁ Ὄσιρις τους μέν Αἰγύπτιους ἀμέσως ἀπήλλαξε ἀπὸ την γεμάτη στερήσεις θηριώδη ζωή ἀφοῦ τους δίδαξε την γεωργία,τους ἐθέσπισε νόμους καὶ τους δίδαξε νὰ τιμοῦν τους θεούς (σημ: ἀστρονομία, φιλοσοφία, τέχνη, μυθολογία).

 Μετά ταξίδεψε σε ὅλῃ τὴ γῇ καὶ ἐξημέρωσε τους τρόπους των ἀνθρώπων καὶ ἐλάχιστες φορές μάλιστα χρειάστηκε τα ὅπλα γιατί τις περισσότερες φορές τους ἔθελγε μέσῳ της μουσικῆς, του τραγουδιοῦ καὶ της πειθοῦς του λόγου.

 Γι' αὐτό καὶ οἱ Ἕλληνες πίστευαν ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος με τον Διόνυσο>> Φυσικά δὲν θὰ πρέπει νὰ θεωρήσουμε τον Διόνυσο ὡς φυσικό ἱστορικό πρόσωπο ἀλλὰ ὥς ἕνα εὐρύτερο σύνολο στοιχείων καὶ καταστάσεων με βαθύ μυθολογικό ὑπόβαθρο το ὁποῖο ὥς ἐκφράση ἀποκτᾶ ἀπόσταση μέσα ἀπὸ τον συμβολισμό του Διονύσου δὲ Νόννος ἀναφέρει ὅτι ἐπι κεφαλῆς της ἐκστρατείας του Διονύσου στὴν ἀνατολὴ ἦταν ὁ Ὀφέλτης ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τον Ἀστερίωνα.

 Ὁ Διόνυσος σε γενικές γραμμές συμβολίζει την κάθοδο καὶ ἄνοδο των ψυχῶν σε σχέση με τον ἐνδοκοσμικό νοῦ καὶ τον Σείριο (Ὄσιριος),σε ἄμεση σχέση τις φάσεις της Σελήνης ὥς υἱός της Περσεφόνης (βλ. Ὀρφικούς Ὕμνους πρὸς Διόνυσον, Περσεφόνη, Εὔβουλο),με εὐρύτερες συμβολικές ἀπολήξεις στο πολιτισμικό ὑπόβαθρο του Μεσογειακοῦ χώρου καὶ δή του ἑλλαδικοῦ.
Ὅπως ἀναφέρει καὶ ὁ Εὐριπίδης στὶς "Βάκχαι" στίχο 270: <<<<Δύο δυνάμεις πρωτοῆρθαν στοὺς ἀνθρώπους, ἡ θεά ΔΗΜΗΤΡΑ ἡ Γῆ ἡ ὅπως θέλεις πές την ποὺ βρέφει τους ἀνθρώπους.

 Μετά ἦρθε της ΣΕΜΕΛΗΣ γόνος ὁ ΔΙΟΝΥΣΟΣ ποὺ με τον οἶνο (σημείωση γράφοντα: ἀναφέρεται ὄχι μόνον στὸν οἶνο καθ'αὐτό ὡς ποτό,ἀλλά στό νηπενθές νᾶμμα των μυστηρίων,της μουσικῆς,του χοροῦ,του πολιτισμοῦ καὶ τῶν τεχνῶν) παύει τὴ λύπη των θνητῶν.

 Καὶ σὰν χορταίνουν το ποτό απ'του ἀμπελιοῦ τὴ ροή,ὕπνο δίνει καὶ λήθη στὰ κακά της ἡμέρας. Θεός χύνεται σπονδή στοὺς ἀθανάτους ὥστε γιὰ χάρη του οἱ θνητοί νὰ μὴν στεροῦνται πλούτη. Τον περιγελᾶς ποὺ στὸν ΜΗΡΟ εἶναι ραμμένος; Θὰ σου ἐξιστορρίσω μία ὄμορφη ἱστορία: Ὅταν ο ΖΕΥΣ ἀπ'τη φωτιά του κεραυνοῦ τον πῆρε στὸν Ὄλυμπο τον ἔφερε ὡς θεῖον βρέφος. 

Ἡ ἭΡΑ βάλθηκε νὰ τον διώξει ἀπὸ τον ΟΥΡΑΝΟ. Ὁ ΖΕΥΣ σὰν μέγας θεός κάτι ἄλλο μηχανεύθει. Απ'τον ΑΙΘΕΡΑ ποὺ κυκλώνει τὴ χθόνα μέρος κόβει καὶ φτιάχνει ἄλλον ΔΙΟΝΥΣΟ και ΟΜΗΡΟ τον δίνει νὰ πάψει το νεῖκος της γιὰ το Διόνυσο. Καὶ με τα χρόνια εἴπανε πῶς τράφηκε ραμμένος μέσα στοῦ Δία το Μηρό καὶ το μετέλλαξαν σε ΟΜΗΡΟΣ κι ἔτσι το μῦθο πλάσανε πώς τάχα ὁ Διόνυσος ἦταν ὅμηρος της Ἤρας ΒΝΜ1Ο ΑΣΤΕΡΙΩΝ ὡς Υἱός του Κομήτου (βλ. "Ἀργοναυτικά" Ὀρφέως στίχο 164) σχετίζεται ἄμεσα με την Κρήτη καὶ τον (πρό)Μινωϊκό πολιτισμό της.                   Ἄς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ Κρήτη ἔλαβε το ὄνομα της ἀπὸ τον βασιλιά Κρίς ἐνῶ πρὶν ὀνομαζόταν Αἴθρα.

Ὁ Ἀστερίων ἔλαβε ὥς σύζυγο την Εὐρώπη καὶ "υἱοθέτησε" τους υἱούς της ἀπὸ τον Δία, τον Μίνωα, τον Ραδάμανθυ καὶ τὸν Σαρπηδόνα

. Οἱ παραπάνω πληροφορίες συνδέονται κυρίως με τα Ἀστερούσια Ὄρη καὶ τον Τσούτσουρα, το πιθανό μέρος συνάντησης του Μίνωα με τον Δία, ὁπού κάθε 9 ἔτη ἐλάμβανε τους νόμους του βασιλείου του καὶ ὅπως ἀναφέρει ὁ Ὅμηρος ἐννεαώρως ἐβασίλευε.

 Ὁ δέ Ἀστερίων κατά την παράδοση συνδέεται καὶ με τον Μινώταυρο. 

Στὴν Ἱστορία του Ἑλληνικοῦ Ἔθνους διαβάζουμε σχετικά: <<Στήν Κρήτη,ὁ Ταῦρος ταυτίζεται με τον Οὐρανὸ καὶ τον Ἥλιό ποῦ γονιμοποιοῦν τὴ Γῆ, ἐνῶ το θηλυκό στοιχεῖο συσχετίζεται με τη Σελήνη, πού το σχῆμα της θυμίζει τα κέρατα. Ἔτσι, ὁ Γάμος του Ταύρου με την Ἀγελάδα, εἶναι μαζί Γάμος Ἥλιου καὶ Φεγγαριοῦ.

 Ἀργότερα, τα πρόσωπα του Ἱεροῦ αὐτοῦ Γάμου τα ὑποδύεται ὁ Βασιλιάς καὶ η Βασίλισσα της Κνωσού πού το ὄνομα της Πασιφαῆ δηλαδή Ὁλόφωτη, δείχνει ἀκριβῶς τὴ σχέση Βασίλισσας-Θεάς με την Σελήνη. 

Ὁ Υἱός της ὁ Μινώταυρος, ἄνθρωπος με κεφαλή Ταύρου, λέγεται καὶ <<Ἀστερίων>>,γιατί καὶ αὐτὸς, ὅπως καὶ ὁ πατέρας του σχετίζεται με τον ἔναστρο οὐρανό...>> Στόν Ὀρφικὸ Ὕμνο στὸ Διόνυσο ἀναφέρεται: <<Τον βαρυβρόντη Διόνυσο πού Εὐάν Εὐοί κραυγάζει, τον πρωτογενῆ ποῦ ἔχει δυό φύσεις καὶ γεννήθει τρεῖς φορές τον Βασιλέα Βάκχειο πού ζεῖ μέσα στοὺς ἀγρούς, τον Δίμορφο,το Διπλοκερασφόρο,τον Κισσοστεφανομένον, τον Ἀπόκρυφον πού εἶναι Βακχικός,Ἁγνὸς,με Ταύρου Πρόσωπο>> Τα παραπάνω σχετίζονται καὶ με την Ἀμᾶλθεια Αἴξ ποὺ ἔθρεψε τον νεογέννητο Δία στὸ Ἰδαῖον Ἄντρον ὅπως καὶ με τους Ἰδαίους δάκτυλους καὶ τους Κορυβαντικοὺς Χορούς, τους Κουρῆτες καὶ την θεμελίωση του Μινωικοῦ Πολιτισμοῦ πού σὰν κυρίαρχο σύμβολο εἶχε τον Διπλοῦν Πέλεκυν καὶ τον Ταῦρο πάνω στὴν μητριαρχική πελασγική Κρήτη.

Ἕνα πρόχειρο συμπέρασμα εἶναι ὅτι ὁ Ἀστερίων συνδέεται ἄμεσα με τον Διόνυσο. Κατά κάποιο τρόπο θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ πρῶτος εἶναι προσωποποιήση του δευτέρου. 

Ἄν ὁ Διόνυσος εἶναι κάτι το πολύ γενικό στὰ δισερεύνητα πλαίσια της μυθολογίας, τότε ὁ Ἀστερίων εἶναι κάτι πιὸ εἰδικό. Δύο στοιχεῖα ποῦ ρίχνουν ἀρκετὸ φῶς στὰ μυστήρια ποῦ περικλείουν το πρόσωπο του Διονύσου μέσα στὴν μυθολογία.

 

 Ἡ σχέση της Ἑλληνικῆς φιλοσοφίας με τις ἀνατολικές θρησκεῖες εἶναι ἄμεση καὶ πολύ στενή με τὴ χαώδη διαφορά ὅτι οἱ θρησκεῖες -ἀνατολικές καὶ μὴ- εἶναι δόγματα δηλαδή κλειστές σε νέες ἰδέες, ἐνῶ ἡ φιλοσοφία εἷναι ἀνοικτή σε διαρκῶς νέες ἰδέες.

 Ἔχουν ὅμως πάρα πολλά κοινά με την Κοσμοθεώρηση τῶν Ἑλλήνων καὶ κυρίως τῶν Πυθαγορείων, τῶν Πλατωνικῶν καὶ του Ἡράκλειτο δίχως νὰ γνωρίζω καὶ νὰ μπορῶ νὰ ἀπαντήσω το γιατί. Ἴσως οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι νὰ σχετίζονται με τους Ντέβα Αβατάρ του Ἰνδουϊσμοῦ...

 Ἡ ἰνδουϊστική φιλοσοφία μιλάει γιὰ ἕναν ὑλικὸ κόσμο ψευδαισθήσεων ὅμοιο με το "Μή ὄν" τῶν Ἑλλήνων καὶ κυρίως τῶν ἐπικουριῶν, των σοφιστῶν (με ἄλλες διαφορές) καὶ τῶν σκεπτικῶν. 

Ἡ ὕλη διαρκῶς ὑπόκειται στὸν νόμο της φθοράς γιʼ αὐτὸ καὶ δὲν μπορεῖ νὰ συλληφθεῖ ἀπὸ τον νοῦ μας μέσῳ τῶν αἰσθήσεών μας, καθώς αὐτὸ πού παρατηροῦμε τώρα μετά ἀπὸ λίγο θὰ ἀλλάξει, ἀκόμη κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι θὰ ἀλλάξουμε. Πάνω σε αὐτὴ τὴ λογική ἔρχεται ἡ πλατωνική φιλοσοφία σαφῶς ἐπηρεασμένη ἀπὸ την ἐλεατική νὰ ὑποστηρίξει ὅτι το

 Ὅλον εἶναι Πολλά καὶ Ἐν με τὴ διαφορά ὅτι κάποιοι ἐκ τῶν Ἐλεατῶν ὅπως ὁ Ζήνων καὶ ὁ Παρμενίδης ὑποστήριξαν ὅτι το Ἐν προϋπάρχει τῶν Πολλῶν καὶ κάποιοι ἐξ αὐτῶν ὅπως ὁ Ἐμπεδοκλῆς ὑποστήριξαν ὅτι το Ἐν καὶ τα Πολλά συνυπάρχουν. Ὁ δὲ Πλάτων θεώρησε ὅτι στὸν Ὑλικὸ κόσμο ἐπικρατεῖ ἡ Λήθη ἐνῶ στὸν κόσμο τῶν Ἰδεῶν ἡ Ἀλήθεια καὶ σκοπός ὅλων τῶν ὄντων εἶναι ἡ ἀνέλιξη πρὸς αὐτὴν, κάτι ἀνάλογο με τον πραγματικό σκοπό της ζωῆς στὸν Ἰνδουϊσμό καὶ κυρίως τον Μπεκτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα ἡ φιλοσοφική θεώρηση του ὁποίου ἄρχισε νὰ προσδιορίζει τα λεπτά ὅρια μεταξύ ἰνδουϊστικῆς φιλοσοφίας ,θρησκείας καὶ μυστικισμοῦ.

Ὁ Κρίσνα ὁ "ἄπειρα ἑλκυστικός" του Ἰνδουϊσμοῦ ἐπὶ της οὐσίας εἶναι ὁ "ἄπειρα ἑλκυστικός" κόσμος τῶν Ἰδεῶν του Πλάτωνα καὶ σκοπός των ψυχῶν εἶναι κατά τον Πλάτωνα η συναναστροφή με τις ἀληθινές Ἰδέες πρὸς αὐτόβουλη καὶ συνειδητή μείωση των ὑλικῶν παθών, με ἀποτέλεσμα την λύτρωση των ψυχῶν καὶ την ἀπελευθέρωσή τους ἀπὸ τα δεσμά της ὕλης καὶ της διαρκοῦς παλιγγενεσίας (μετεμψύχωσης) θεωρία σαφῶς προερχόμενη ἀπὸ τους Ὀρφικούς καὶ του Πυθαγόρειους. 

Ὁ Κόσμος τῶν Ἰδεῶν λοιπόν εἶναι το ἀληθινό το ὁποῖο εἶναι κάτι σὰν καθαρό φῶς καὶ ἀείζωη ἐνέργεια ἀλλὰ περισσότερο ἰδεατό.

 Ὡστόσο ὁ Πλάτων διατηρῶντας ταυτόχρονα καὶ τις παραδόσεις τῶν προσωκρατικῶν Ἐλεατῶν ὡς πρὸς το ἘΝ διατύπωσε ὅτι το ἘΝ εἶναι διφυές ὥς ἘΝ τέλειο (ἐνέργεια) καὶ ὡς Μονάδα ἐξελίξιμη (ὕλη) ἐντὸς του ὁποίου ὡστόσο το ἀρχικό ἘΝ το πλατωνικό

 Ἀγαθόν διατηρεῖ την ὑπερβατικότητά του σε σχέση με το ὄντως 

Ὄν ἡ Μονάδα ἡ ὁποία μετέχει στὸ γίγνεσθαι καὶ συνεπῶς εἶναι ταυτόχρονα καλή καὶ κακή ἡ ὀρθοτέρα φθαρτή καὶ ἄφθαρτη.

 Ὁ δὲ Ἀριστοτέλης ἀναφέρει ὅτι το Ὅλον εἶναι Οὐσία. Πάνω στὴν ἐννιά του καλοῦ καὶ του κακοῦ ὁ Ἡράκλειτος ἀναφέρει 

"Το καλό καὶ το κακό εἶναι ἕνα καὶ το αὐτὸ" ἀπόσπασμα 58 ὅσον ἀφορᾶ το Ὅλον, ἐνῶ ὅσον ἀφορᾶ το ἘΝ λέει Ἕνα εἶναι το σοφό, νὰ γνωρίσεις τον λόγο ποὺ κυβέρνησε τα πάντα μέσο των πάντων" στὸ ἀπόσπασμα 41. Διαβάζοντας στὸ βιβλίο "Τέλειες ἐρωτήσεις τέλειες ἀπαντήσεις" του Σουάμι Πραμπουπάντα σελ. 35 <<Βασάμσι τζιρνάνι γιατά βιχάγια , που σημαίνει "Τώρα φοράς ἕνα πουκάμισο καὶ ὅταν παλιώσει θὰ το πετάξεις καὶ θὰ πάρεις ἄλλο">> βρίσκουμε την ρήση του Ἡράκλειτου ποὺ ἀναφέρει <<ἀθάνατοι θνητοί , θνητοί ἀθάνατοι>> 62 καὶ "εἶναι τέρψη ἥ θάνατος γιὰ τις ψυχές νὰ γίνονται ὑγρές. Τέρψη εἶναι η πτώση στὴ γέννηση.

Ἡ ζωή μας γεννιέται ἀπὸ τον θάνατό τους καὶ ἡ ζωή μας γεννιέται ἀπὸ τον θάνατό τους" ἀπόσπασμα 77. Συνεχίζοντας τον Διάλογό του ὁ Πραμπουπάντα στὸν διάλογό του (σχεδόν πλατωνικό) συνεχίζει λέγοντας "Τί εἶναι αὐτὸ πού ἀλλάζει το ἄλλο ;

 Τι εἶναι αὐτὸ ποὺ μένει σταθερό; (θυμίζοντας τον διάλογο "Τίμαιο" ποὺ ρωτάει ὁ Σωκράτης "Τι εἶναι αὐτὸ ποὺ ὑπάρχει ἀεί καὶ δὲν γεννήθηκε καὶ τί ἐκεῖνο ποὺ διαρκῶς γίνεται;) Συνεχίζοντας ὁ Σουάμι:

 Το ΆΤΜΑ (ψυχή).Ἀπὸ τῇ μία ζωή στὴν ἄλλη. Ὁ πραγματικός σου ἑαυτός. 

Ποιός εἶναι αὐτὸς ποὺ μιλάει μέσα σου;

Ποιός εἶναι αὐτὸς ποὺ μιλάει μέσῳ ἐμοῦ;" Πάνω σε αὐτὸ ὑπενθυμίζω το σοφό γνωμικό των προγόνων μας ΓΝΩΘΙ Σ' ΑΥΤΟΝ σε ἰσορροπία πάντα με το ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ. Ὁ Κρίσνα καὶ το Ἄτμα. 

Ὁ Ἀπόλλων καὶ ὁ Διόνυσος. Το ΕΝ καὶ τα Πολλά. Ἡ Ὕλη καὶ ἡ Ἐνέργεια. Το Εἶναι καὶ το Μὴ Εἶναι. Ἡ Ψυχή καὶ ὁ Θεός. Ἐντὸς του Γίγνεσθαι τῶν προσωκρατικῶν "ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ" ποὺ θὰ ἔλεγε καὶ ὁ Ἡράκλειτος. Τα πάντα μεταστοιχειώνονται σε διάφορες μορφές ὕλης καὶ ἐνέργειας καὶ ἡ ἀνθρώπινη ὑπάρξη καὶ ὑπόσταση εἶναι μέρος τους ἐμπεριέχοντας τον ἀνθρώπινο λόγο ὡς μέρος του συμπαντικοῦ ὁ ὁποῖος μετέχει μεταξύ φθοράς καὶ ἀφθαρσίας, χρόνου καὶ αἰωνιότητας, ὕλης καὶ ἐνέργειας.

 "Ὅσο μακριά κι ἂν σε βγάλει ὁ δρόμος τα πέρατα της ψυχῆς δὲν θὰ τα βρεῖς, τόσο βαθύ λόγο ἐμπεριέχει λέει ὁ Ἡράκλειτος ἀποσπ. 45 καὶ "Σʼ ὅλους τους ἀνθρώπους ἔχει δοθεῖ ἡ αὐτογνωσία καὶ ἡ φρόνηση 116,"στὰ ἴδια ποτάμια μπαίνουμε καὶ δὲν μπαίνουμε εἴμαστε καὶ δὲν εἴμαστε" ἀπόσπ. 49 αλλά ταυτόχρονα "ἀδύνατον νὰ μποῦμε δύο φορές στὸν ἴδιο ποταμό" ἀπόσπασμα 91 καθώς τα πάντα μεταβάλλονται ὅπως "το πῦρ ζεῖ το θάνατο της γῆς, κι ὁ ἀέρας το θάνατο του πυρός, το ὕδωρ το θάνατο του ἀέρα καὶ ἡ γῇ του ὕδατος Ἡράκλ. απόσπ. 76.
Βάση του ἰνδουϊσμοῦ καὶ τῶν ἀνατολικῶν φιλοσοφιῶν τα πάντα μεταστοιχειώνονται καὶ ἀποτελοῦν μία πλάνη γιὰ τον ἄνθρωπο (Μάγια) διότι τίποτε δὲν κρατάει γιὰ πάντα καὶ δὲν ὑπάρχει ἀμετάβλητο, ἐνῷ το μόνον ἀληθινό εἶναι ἡ οὐσία τῶν πάντων το ἄπειρα ἑλκυστικό (Κρίσνα) εἶναι αὐτὸ ποὺ ὑπάρχει ἀμετάβλητο σὰν κοσμική ἐνέργεια (Ατμα) καὶ σκοπός της εἶναι ἡ ἐπιστροφή πρὸς την εὐδαιμονία (Νιρβάνα) μέσω της διαλεκτικής μας σχέσης με τη ζωή και το θάνατο (Διαλογισμός) καὶ της ἄσκησης/ἀναπνοῆς του ἀθλητισμοῦ- ἀθλῶν (Γιόγκα/Ζέν).

 "Διόνυσος καὶ Ἄϊδης ἐν καὶ το αὐτό" Ἡράκλειτος ἀπόσπ. 15. ΓΙΝ και ΓΙΑΝΓΚ... 

Ὁ Ἡράκλειτος καὶ ὁ Πλάτων ἦταν δύο ἀπὸ ὅλους τους Ἕλληνες. Την "ἑλληνικότητα" του πολιτισμοῦ της ἀνατολῆς ἦρθε νὰ ἐνδυναμώσει καὶ νὰ ἀναζωπυρώσει ἡ ἐκστρατεία ἑλλογοποίησης του Ἀλεξάνδρου στὴν Ἀνατολὴ, ὅπου ἐκεῖ συνάντησε πολιτισμούς ποὺ του εἶπαν "κι ἐμεῖς Ἕλληνες εἴμαστε" καὶ ὁ ἴδιος συχνά τους ἔλεγε        "Καὶ τώρα μπορεῖτε νὰ καλεῖστε Ἕλληνες". Κατά κάποιο παράδοξο (;;;) τρόπο συναντοῦμε στοιχεῖα καὶ σύμβολα του ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ ὄχι μόνον στὶς Ἰνδίες, ἀλλὰ καὶ στὴν Νότια Κίνα καὶ στὸ Θιβέτ. ἄν παρατηρήσουμε φυσιογνωμικά καὶ πολιτισμικά την φυλή τῶν Καλάς στὸ Ἀφγανιστάν ἡ την φυλή Σίκχ (Σινδούς) στὰ σύνορα του Πακιστᾶν θὰ βγάλουμε ἀρκετὰ σημαντικά συμπεράσματα.

 
Ἄς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι κατά την μυθολογία ὁ Διόνυσος μεγάλωσε στὸ ὄρος της Νύσσας (βλ. "Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις" του Ἀρριανοῦ Δ/27 Ι ) ἀλλὰ καὶ λαμβάνοντας ὑπʼ ὄψιν το ἀκόλουθο ἀπόσπασμα του Ἀρριανοῦ ἀπὸ τα "Ἰνδικὰ" (Ε 12) σχετικά με την καταγωγή τῶν Σίβας ἡ Σίνδων και λαμβάνοντας ὑπʼ ὄψιν την ἐτυμολογική συγγένεια τῶν Σίβας με την Ἰνδικὴ Θεότητα Σίβα....:

 <<Ὅσον ἀφορᾶ τους Σίβας οἱ ὁποῖοι ἦταν γένος Ἰνδικόν ἐπειδὴ ὁρισμένοι τους εἶδαν νὰ ντύνονται με δέρματα, ἰσχυρίζονται ὅτι εἶναι ὑπολείμματα του στρατοῦ ἐκ της ἐκστρατείας τοῦ Ἡρακλέους ἐπειδὴ μάλιστα οἱ Σίβαι φέρουν καὶ ράβδο ὥς ἀνάμνησιν του ροπάλου του Ἡρακλέους>>. ἐνῶ στὰ "Ἀργοναυτικά" του Ὀρφέως στίχος 1046 διαβάζουμε: <<Ἔπειτα τρέχοντες (ἡ Μήδεια καὶ ὁ Ἰάσων) το ρεῦμα τοῦ ποταμοῦ Φάσι λόγῳ ἀνοησιῶν εἰς το μέσο της πεδιάδος ἔφτασαν ποὺ κατοικοῦν οἱ Γυμνοί,οἱ Βουονόμαι,καὶ οἱ ἀγρότες Ἄρκυες,ἐπίσης καὶ ἡ φυλή των Κερκετικῶν ὑπερήφανων Σινδών>>. Ἡ σημερινή φυλή των Σίντ δλδ. Στὴν παραπάνω εἰκόνα βλέπουμε Ἱερεῖς στὸ Θιβέτ σε τελετουργικό χορό. Παρατηρῆστε τις περικεφαλαῖες ποὺ φορᾶνε. Σας θυμίζουν τίποτα;

Το Δίκαιο στὴν Ἀρχαϊκή Περίοδο της Ἑλλάδας

Το Δίκαιο στὴν Ἀρχαϊκή Περίοδο της Ἑλλάδας

Ἡ συνείδηση ἀπὸ ὅλους τους Ἕλληνες της κοινῆς καταγωγῆς, ἐθίμων καὶ γλώσσας ἐνισχύθηκε στὴν Ἀρχαϊκή περίοδο. Παράλληλα, ὡστόσο, καλλιεργήθηκε καὶ ἕνα αἴσθημα ἰδιαίτερης "τοπικῆς" ὑπερηφάνειας, ποὺ σχετιζόταν με την ἀναπτύξη τῶν πόλεων-κρατῶν. Στὴν Ἀθήνα οἱ κοινωνικές δομές προσδιορίζονται σαφέστερα μεταξύ του 8ου καὶ του 6ου αἰῶνα π.X. Ὁ δῆμος, μία μορφή κοινωνικῆς συγκρότησης γνωστή ἀπὸ παλαιότερες ἐποχὲς, εἶναι ὁ τελευταῖος ποὺ ἀποκτᾶ θεσμοθετημένη ὑπόσταση στὰ τέλη του 6ου αἰῶνα π.X. Στὴ διάρκεια του ἴδιου αἰῶνα γίνεται σαφής διαχωρισμός των τάξεων, ἐνῶ παράλληλα αὐξάνει -σε σχέση με το παρελθόν -ἡ κοινωνική κινητικότητα.

Ἡ κωδικοποίηση του δικαίου κατά την Ἀρχαϊκή περίοδο ὀφείλεται ἀπὸ τὴ μία στὴ χρήση της γραφῆς καὶ ἀπὸ την ἄλλη στὸ ὅλο καὶ πιεστικότερο αἴτημα γιὰ ἰσονομία. Οἱ παραδόσεις γιὰ τους πρώτους νομοθέτες χάνονται στὰ ὅρια του θρύλου. Ἡ ἀθηναϊκή νομοθεσία, ἀκόμη καὶ μετά την Ἀρχαϊκή περίοδο, φέρει τὴ σφραγῖδα του Δράκοντα καὶ του Σόλωνα.

Στὸν τελευταῖο ὀφείλεται ἡ συγκρότηση ἑνὸς νέου δικαστικοῦ σώματος καὶ ὁ καταμερισμός ἁρμοδιοτήτων ἀνάμεσα στὰ διάφορα δικαστήρια. Πολλές ἀπὸ τις ρυθμίσεις του, ποὺ ἀφοροῦσαν τόσο το δημόσιο ὅσο καὶ το ἰδιωτικό δίκαιο, συνέχισαν νὰ ἰσχύουν καὶ κατά την Κλασική περίοδο.

Παραδόσεις καὶ Νομοθέτες

Σήμερα εἶναι γενικά ἀποδεκτὸ ὅτι στὸ ἅ' μισό του 7ου αἰῶνα π.X. διατυπώθηκε στὶς ἑλληνικές πόλεις ἡ ἀνάγκη γιὰ γραπτούς νόμους. Το ἔργο αὐτὸ πραγματοποιοῦσε συνήθως κάποιος ἄρχοντας της πόλης περιβεβλημένος με ἰδιαίτερες ἐξουσίες. Στὴν Ἀθήνα της πρώιμης Ἀρχαϊκῆς περιόδου, σύμφωνα με τον Ἀριστοτέλη, το δίκαιο ἀπένειμαν οἱ ἄρχοντες κατά τὴ βούλησή τους. Ὁ παλαιότερος θεσμός του βασιλιά εἶχε πιὰ μετατραπεῖ σε ἄρχοντα βασιλέα. Ὁ τελευταῖος ἀπὸ τις ἀρχικὲς νομοθετικές καὶ δικαστικές του ἐξουσίες πλέον ἀσκοῦσε μόνον ὅσες σχετίζονταν με την προάσπιση καὶ την ἐφαρμογή του ἱεροῦ δικαίου. Ἐξαιτίας αὐτοῦ μεριμνοῦσε καὶ γιὰ τα ἐγκλήματα ἀσέβειας ἡ ἀνθρωποκτονίας, δεδομένου ὅτι ὁ φόνος θεωροῦνταν πάντα ἀνοσιούργημα, ἐπέσυρε την ὀργὴ τῶν θεῶν καὶ ἔφερε ἄγος στὴν πόλη.

Ἕνας ἀπὸ τους ἀρχαιότερους νομοθέτες, ἦταν ὁ Λυκοῦργος της Σπάρτης. Ἡ ἰδιαιτερότητα της μορφῆς του συνδέεται με το γεγονός ὅτι ὁ ἴδιος ἀπαγόρευσε νὰ καταγραφοῦν οἱ νόμοι ποὺ θέσπισε, ἀλλὰ ταυτόχρονα πρόβλεψε καὶ αὐστηρή τιμωρία σε ὅποιον ἐπιχειροῦσε νὰ τους ἀλλάξει. Πράγματι ἡ Σπάρτη δὲ διέθετε γραπτό δίκαιο, τουλάχιστον ὡς την Κλασική περίοδο. ἄλλωστε καὶ ἡ λέξη ρήτρα, ὅπως ἀποκαλοῦνταν ὁ νόμος στὴ Σπάρτη, ὑποδηλώνει τον προφορικό του χαρακτῆρα.

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πίστευαν ὅτι οἱ παλαιότεροι γραπτοί νόμοι ὅταν του Ζάλευκου γιὰ τους Ἐπιζεφύριους Λοκρούς καὶ τους χρονολογοῦσαν συμβατικά γύρω στὸ 662 π.X. Ὁ ἴδιος ὁ Ζάλευκος μάλιστα ἰσχυριζόταν ὅτι τους εἶχε παραλάβει ἀπὸ την Ἀθηνᾶ. Ἡ ἀπόδοση τῶν νόμων σε θεία ἔμπνευση ἀποτελοῦσε κοινό φαινόμενο στοὺς πρώιμους νομοθέτες, δίχως ἄλλο γιὰ νὰ περιβάλουν το ἔργο τους με τον ἀναγκαῖο σεβασμό καὶ νὰ ἐξασφαλίσουν την πιστή τήρησή του. Ὁ Λυκοῦργος, ἐπίσης, ἰσχυριζόταν ὅτι οἱ νόμοι του προέρχονταν ἀπὸ το μαντεῖο τῶν Δελφῶν. Μία ἀνάλογη παράδοση ἦταν διαδεδομένη καὶ στὴν Κρήτη, ὅπου ἡ νομοθεσία καὶ ἡ ἀπονομή της δικαιοσύνης σχετίζονταν με τις μυθικές μορφές του Μίνωα καὶ του Ραδάμανθη.
Οἱ νόμοι του Ζάλευκου, ὅπως καὶ ἐκεῖνοι του Δράκοντα στὴν Ἀθήνα, θεωροῦνταν πολύ σκληροί. Ὁρισμένοι μάλιστα ὅπως ὁ λεγόμενος lex talionis, ἀναλογοῦσαν στὸ γνωστό "ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ". Ὡστόσο, οἱ πηγές διίστανται ὡς πρὸς την ἀπόδοσή του στὸ Ζάλευκο.

Σύμφωνα με το Διόδωρο, ὁ παραπάνω νόμος ὀφείλεται σε ἕναν ἄλλο νομοθέτη του 7ου αἰῶνα π.X., ποὺ ἐπίσης καταγόταν ἀπὸ ἑλληνική ἀποικία της Δύσης. Πρόκειται γιὰ το Χαρώνδα, νομοθέτη της Κατάνης. Σε αὐτὸν ἀποδίδονται νόμοι σχετικά με τις ἐμπορικές συναλλαγές, την ὑποχρεωτική συμμετοχή τῶν πολιτῶν στὰ δικαστικά ὄργανα, καθώς καὶ γιὰ πρώτη φορά ἡ πρόβλεψη ποινικῆς δίωξης σε περίπτωση ψευδομαρτυρίας. Ἡ διαδικασία αὐτὴ ὀνομαζόταν ἐπίσκεψις.

Oἱ περιπτώσεις του Ζάλευκου καὶ του Χαρώνδα ἀφοροῦν νομοθεσίες ποὺ σχετίζονται με την ἵδρυση μίας νέας πόλης. Ἄλλες παλαιότερες πόλεις ζητοῦσαν τὴ βοήθεια ἑνὸς νομοθέτη κυρίως ὅταν ἀντιμετώπιζαν κοινωνικές ἐντάσεις. Ἔτσι ὁ Πιττακός, γνωστότερος ἀπὸ κατοπινές πηγές ὡς ἕνας ἀπὸ τους ἑπτὰ σοφούς, ὁρίστηκε αἰσυμνήτης στὴ Μυτιλήνη, ἀξίωμα γιὰ το ὁποῖο δὲν ξέρουμε πολλά. Στὴν προκειμένη περίπτωση ὅμως φαίνεται πῶς ἀντιστοιχοῦσε σε ἐξουσία τυράννου με διάρκεια δέκα χρόνων. Συχνά ὁ νομοθέτης ἔπρεπε νὰ παίξει το ρόλο του μεσολαβητή ἀνάμεσα σε συγκρουόμενες κοινωνικές τάξεις καὶ ἀποκαλοῦνταν καταρτιστήρ ἡ διαλλάκτης, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὁ Δημῶναξ στὴν Κυρήνη, ὁ Ἀρίσταρχος στὴν Ἔφεσο καὶ ὁ Σόλων στὴν Ἀθήνα (Ἡρόδοτος, Ιστορίαι 4. 161).

Δὲν ἦταν ὡστόσο σπάνιο το φαινόμενο νὰ προτιμᾶται γιὰ νομοθέτης κάποιος ξένος πρὸς την πόλη, ἔτσι ὥστε νὰ διασφαλίζεται ἡ μεροληψία. Ὁ Δημῶναξ, γιὰ παράδειγμα, καταγόταν ἀπὸ τὴ Μαντίνεια καὶ ὁ Ἀρίσταρχος ἀπὸ την Ἀθήνα. Ἀντίστοιχα, κάποιος Ἀνδρομάδας ἀπὸ το Ρήγιο ἔγραψε νόμους γιὰ μία ἄγνωστη πόλη της Χαλκιδικῆς καὶ ὁ Φιλόλαος ἀπὸ την Κόρινθο νομοθέτησε στῆ Θῆβα. Γιὰ το ἔργο ἄλλων νομοθετῶν εἶναι γνωστά μόνον ἀποσπασματικά στοιχεῖα: ὁ Ἀριστείδης ἀπὸ την Κέα νομοθέτησε σχετικά με την εὐκοσμία τῶν γυναικών, ἐνῶ ὁ Φείδων ἀπὸ την Κόρινθο καὶ ὁ Φαλέας ἀπὸ τὴ Χαλκηδόνα σχετικά με τον ἀριθμὸ καὶ την ἔκταση τῶν κτημάτων.

δημόσιο δίκαιο

Στό δημόσιο δίκαιο ὑπάγονται κυρίως ὅλες οἱ ρυθμίσεις σχετικά με τους πολιτειακούς θεσμούς, την κατανομή καὶ την ἄσκηση της ἐξουσίας. Οἱ ἁρμοδιότητες της Ἐκκλησίας, ἡ λειτουργία της Βουλῆς, οἱ ἐξουσίες των πρυτάνεων, ὁ ἔλεγχος τῶν ἀρχόντων καὶ τῶν στρατηγῶν, ἡ σύσταση καὶ ἡ λειτουργία των δικαστηρίων εἶναι οἱ σπουδαιότερες ἀπὸ αὐτὲς τις ρυθμίσεις.

Ἰδιαίτερη σημασία εἶχαν οἱ θεσμοί ποὺ ἔλεγχαν τὴ νομοθετική δραστηριότητα, τα μέτρα προστασίας του νομοθετικοῦ συστήματος καὶ γενικότερα οἱ δικονομικές ρυθμίσεις. Στήν ἴδια κατηγορία ἀνῆκαν καὶ θεσμοί ὅπως ὁ ὀστρακισμός καὶ ἡ δοκιμασία.

Οἱ κατηγορίες ποὺ με σύγχρονους ὄρους θὰ ὀνομάζαμε ἐμπράγματο καὶ ἐνοχικὸ δίκαιο ἐξετάζονται σε συνάφεια με το δημόσιο δίκαιο, ἀπὸ το ὁποῖο ἐν μέρει ἐξαρτιόνταν. ἄλλωστε οἱ παρεμβάσεις της πόλης ἦταν συχνές καὶ δυναμικές. Το ἐνοχικὸ δίκαιο περιλαμβάνει ἑκούσιες καὶ ἀκούσιες σχέσεις.

Τέλος, το λεγόμενο σήμερα ποινικό δίκαιο πέρασε στὴ διάρκεια της Ἀρχαϊκῆς περιόδου ἀπὸ την ἔννοια της προσωπικῆς ἡ οἱκογενειακῆς ἀντεκδίκησης στὸν ἔλεγχό της πόλης, ἡ ὁποῖα καθόρισε κυρώσεις καὶ ποινές καθώς καὶ τον τρόπο περιβολή του.

Ιδιωτικό Δίκαιο

Το ἀττικὸ ἰδιωτικό δίκαιο στηριζόταν ἐξ ὁλοκλήρου στὴν ἔννοια του οἴκου, ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται σε ἕναν ἁπλὸ καὶ συνάμα εὔστοχο ὁρισμὸ του ὥς "ἕνα σύνολο προσώπων, πραγμάτων καὶ θρησκευτικῶν συνηθειῶν". Ὁ οἶκος ὑπόκειται σε ἕνα δίκαιο ἐντελῶς ξεχωριστό ἀπὸ ἐκεῖνο της πόλης. Ὁ συνδετικός κρίκος μεταξύ των δύο ἦταν ὁ πολίτης, ὁ ὁποῖος ἐκτὸς ἀπὸ ἐνεργὸ μέλος τῶν θεσμῶν της πόλης ἦταν και η κεφαλή του οίκου στον οποίο ανήκε.

Ἡ πόλη, ὡστόσο, δὲν ἦταν ἀδιάφορη γιὰ ὅσα συνέβαιναν στὸν οἶκο. Ἀντιμετώπιζε τον ἐπὶ κεφαλῆς της οἰκογένειας ὡς κύριο καὶ διαχειριστή της περιουσίας της, ἡ ὁποῖα ὅμως ἀποτελοῦσε ταυτόχρονα καὶ το ἀντικείμενο συγκυριότητας με τα ὑπόλοιπα μέλη. Γι' αὐτὸ ἄλλωστε ἡ πόλη διατηροῦσε το δικαίωμα νὰ ἐπεμβαίνει σε περιπτώσεις ποὺ το ἰδιοκτησιακό καθεστώς διαταρασσόταν, νὰ καθορίζει τις κληρονομικές ρυθμίσεις καὶ νὰ διατηρεῖ κάποιον ἔλεγχο στὸ γάμο καὶ στὸ διαζύγιο. Στενότερος ἦταν ὁ ἔλεγχός γιὰ την εἴσοδο με υἱοθεσία κάποιου νέου μέλους στὸν οἶκο, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴ μεταβίβαση της περιουσίας μέσῳ διαθήκης ἡ ἐξ ἀδιαθέτου. Εἰδικὲς διατάξεις προέβλεπαν την περίπτωση ποὺ ὁ πολίτης δὲν ἐκπλήρωνε τις ὑποχρεώσεις του πρὸς τα μέλη του οἴκου του. Το μέσο με το ὁποῖο ἐξασφαλιζόταν ἡ δυνατότητα παρέμβασης ἦταν ἡ γραφή κακώσεως, μία μήνυση δηλαδή ποὺ μποροῦσε νὰ καταθέσει ὁποιοσδήποτε τρίτος ἐναντίον του οἰκογενειάρχη γιὰ παραβίαση τῶν δικαιωμάτων τῶν οἰκείων του. Ἐπιπλέον, ἡ γραφή ἀσεβείας ἐπέτρεπε νὰ μηνυθεῖ ὅποιος δὲ μεριμνοῦσε γιὰ την τιμωρία φόνου πού εἶχε συμβεῖ στὴν οἰκογένειά του.

Καθοριστικῆς σημασίας γιὰ την κατανόηση των ρυθμίσεων του οἰκογενειακοῦ δικαίου ἦταν ὁ ὄρος ἀγχιστεία.

Ἡ ἀγχιστεία περιελάμβανε ὅλες τις σχέσεις ποὺ δημιουργοῦνταν στὰ ὅρια της νόμιμης οἰκογένειας καὶ προσδιόριζε τὴ συγγένεια καὶ τους βαθμούς της, πρᾶγμα ἐξαιρετικά σημαντικό σε πολλές περιπτώσεις ὅπως εἶναι ἡ κληρονομιά, ἡ διεκδίκηση ἐπικλήρου καὶ ἡ δίκη φόνου. Περιελάμβανε μέχρι καὶ τα παιδιά των πρώτων ἐξαδέλφων, δηλαδή καὶ τους συγγενεῖς πέμπτου βαθμοῦ.

Ἤ Μάχη των Πρωταθλητῶν (546 π.Χ.)

                                   Ἤ Μάχη των Πρωταθλητῶν (546 π.Χ.)

547 ΠΧ . Οἱ Σπαρτιᾶτες, ἔχοντας ἤδη ἀποσπάσει ἀπὸ τὸ Ἄργος τὴν ἰσχυρότερη σύμμαχό του, την Τεγέα, ἐν συνεχείας ἀποσποῦν τα Κύθηρα καὶ τὴ νότιο Κυνουρία καὶ, τέλος την Θυρεᾶτιδα, ἡ ἀπώλεια της ὁποίας θὰ ἀποτελέσει βαρύτατο οἰκονομικό πλήγωμα γιὰ το Ἄργος, το ὁποῖο κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Σπάρτης.
Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΩΝ» 546 π.Χ.
546 ΠΧ Στὴ σύγκρουση ποὺ θὰ ἔκρινε το νέο πόλεμο, ἔχουμε ἕνα συγκλονιστικό ἱστορικό γεγονός ποὺ ἀποδεικνύει την ἀξία ποὺ ἀπέδιδε ἡ Σπάρτη στὶς ἔννοιες της Τιμῆς, της Πίστεως καὶ της Ἀξιοπρέπειας. Πρὸς ἀποφυγή ἀσκόπου αἱματοχυσίας, οἱ δύο στρατοί συμφωνοῦν νὰ πολεμήσουν ἀπὸ την κάθε πλευρά μόνον 300 ἐπίλεκτοι ὁπλῖτες («Λογάδες») καὶ το ὑπόλοιπο τῶν στρατών νὰ ἀποτραβηχτεῖ στὶς πατρίδες τους. Ἡ σύγκρουση των δύο ἐπιλέκτων σωμάτων, με ἐπικεφαλίς τον Σπαρτιάτη Οθρυάδη καὶ τον Ἀργεῖο Θέρσανδρο, ὁρίζεται καὶ πραγματοποιεῖται στὴν τοποθεσία Πάρπαρο. Στὴν ἄγρια μάχη ποὺ ἀκολουθεῖ ἕως την ἀφίξη της νυκτός, φονεύονται πάντες πλὴν τριῶν μόνον ὁπλιτῶν, δύο Ἀργείων (του Ἀλκήνωρος καὶ του Χρομίου) καὶ του τραυματισθέντος σοβαρά Σπαρτιάτου ἀρχηγοῦ Ὀθρυάδου.
Οἱ Ἀλκήνωρ καὶ Χρόμιος, θεωρῶντας ὅτι εἶναι οἱ μόνοι ζωντανοί, φεύγουν ἀπὸ το πεδίο της μάχης γιὰ νὰ ἀνακοινώσουν τὴ νίκη τους στὸ Ἄργος, ἀλλὰ ὁ Ὀθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται ὄρθιος, ἐκδύει τα σώματα τῶν νεκρῶν Ἀργείων καὶ με τον ὁπλισμὸ τους ὑψώνει Τρόπαιο, πάνω στὸ ὁποῖο γράφει με το αἷμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Ἀργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό καὶ το Ἀνθολόγιο Στοβαίου) ἡ «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιοῦχοι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), καὶ ξεψυχάει δίπλα στοὺς 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θὰ φθάσουν στὸ πεδίο της μάχης οἱ δύο στρατοί, το ἑπόμενό πρωί, γιὰ νὰ διαπιστώσουν το ἀποτέλεσμα, ἡ νίκη ἀμφισβητεῖται καὶ ἀπὸ τις δύο πλευρές καὶ ἀπὸ λόγο σε λόγο οἱ δύο πλευρές ἔρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά ἀπὸ αἱματηρό ἀγῶνα νικοῦν οἱ Σπαρτιᾶτες καὶ ἡ Θυρέα ὁριστικά δίδεται στὴν πόλη τους.
Ἀντίθετά ἀπὸ τον Ἡρόδοτο ποὺ θέλει τον ἀρχηγὸ τῶν Σπαρτιατῶν Ὀθρυάδη νὰ ἔχει αὐτοκτονήσει μετά την ὑψώση του Τροπαίου, μὴ θέλοντας νὰ ἐπιστρέψει ζωντανός στὴν Σπάρτη ὅταν ὅλοι οἱ συλλοχίτες του εἶχαν φονευθεῖ, ἡ παράδοση τῶν Ἀργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα ὑπὸ του Περιλάου, τον ὁποῖο μάλιστα ἐτίμησαν οἱ Ἀργεῖοι, ὅπως διασώζει ὁ Παυσανίας (2, 20, 6), με ἀνδριάντα του στὸ Θέατρο της πόλεως. Ἡ ἐκδοχὴ τῶν Ἀργείων φαίνεται ἀληθεστέρα, δεδομένου ὅτι δὲν θὰ ἄφηναν ποτέ ζωντανό οἱ δύο Ἀργεῖοι τον ἀρχηγὸ τῶν ἀντιπάλων τους, ἄρα εἶναι λογικό νὰ ἔχει ἀνασηκωθεῖ ὁ τελευταῖος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα ἀπὸ νεκρά κορμιά, “ἀμικλάστοις δόρασι ἐπερειδόμενος” ὅπως γράφει ὁ Πλούταρχος στὰ “Ἠθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, ὅταν ἀπεχώρησαν οἱ ἐπιζήσαντες δύο πολεμιστές του Ἄργους ἀπὸ το πεδίο της μάχης γιὰ νὰ ἀναγγείλουν τὴ νίκη τους στὴν πατρίδα τους.
Πρὸς ἀνάμνηση αυτής της μάχης σώζονται ἐπιγραφές, ὅπως ἡ ἀκόλουθη:

ΖΕΥ ΠΑΤΕΡ, ΟΘΡΥΑΔΑ ΤΙΝΑ
ΦΕΡΕΤΡΟΝ ΕΔΡΑΚΕΣ ΑΛΛΟΝ ΟΣ ΜΟΝΟΣ
ΕΚ ΘΥΡΕΑΣ ΟΥΚ ΗΘΕΛΗΣΕ ΜΟΛΕΙΝ
ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΠΙ ΣΠΑΡΤΗΝ ΔΙΑ ΔΕ
ΞΙΦΟΣ ΗΛΑΣΕ ΠΛΕΥΡΑΝ ΔΟΥΛΑ
ΚΑΤΑΓΡΑΨΑΣ ΣΚΥΛΑΣ
ΚΑΤ’ΙΝΑΧΙΔΩΝ (δηλ. Ἀργείων).

Ἡ Σπάρτη πλέον θὰ ἐλέγχει μία μεγάλη ἔκταση 8.500 τετραγωνικῶν χιλιομέτρων, ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὰ 2/5 της Πελοποννήσου. Οἱ Ἀργεῖοι ξυρίζουν σε ἔνδειξη πένθους το κεφάλι τους καὶ ὁρκίζονται νὰ μὴν ἀφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οἱ γυναῖκες τους νὰ φορέσουν κοσμήματα χρυσά ἕως ὅτου ἐπανακτηθεῖ ἡ Θυρεάτις. Ἀντιθέτως, οἱ Σπαρτιᾶτες καθιερώνουν ἔκτοτε τα ὑπερβολικῶς μακριά μαλλιά σε ἀνάμνηση της μεγάλης νίκης τους ἐπὶ τῶν Ἀργείων καὶ ἐνσωματώνουν στὴ μνήμη τῶν ἕν Θυρέα πεσόντων καὶ του Ὀθρυάδου καὶ πρὸς τιμήν τοῦ Θεοῦ Ἀπόλλωνος Καρνείου, μέσα στοὺς ἀνά ἔτος ἑορτασμούς τῶν «Γυμνοπαιδιῶν» ἀνδρικούς χορούς κατά την τελευταία ἡμέρα τῶν ἑορτῶν στὸν χῶρο του Θεάτρου της πόλεως. Οἱ χορευτές Σπαρτιᾶτες πολεμιστές, γυμνόποδες καὶ με μακριά μαλλιά (σε ὑπενθύμιση του ὅρκου τῶν ἀντιπάλων τους νὰ μὴν ἀφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους καὶ νὰ μὴ ξαναφορέσουν οἱ Ἀργεῖες γυναῖκες χρυσά κοσμήματα ἂν δὲν ἀνακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος τῶν ἑορτασμῶν σπονδή στοὺς Θεούς καὶ στὴν ψυχή του ἥρωός Ὀθρυάδου, ἐνῶ οἱ τελετές αὐτὲς συνδυάζονται χρονικῶς με ἄλλη, μικρότερη ἑορτή, τουλάχιστον ἕως το 370 ὅπου ἀπωλέσθη ἡ Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στὴν ἀκριβή τοποθεσία ποὺ διεξήχθη ἡ αἱματηρή μάχη (Πάρπαρος).
"Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΟΘΡΥΑΔΗΣ ΘΝΗΣΚΩΝ" - Johan Tobias Sergel (1740-1814), Μουσεῖο Λούβρου
Στοὺς δικούς μας καιρούς, 30 καῆ πλέον συγγραφεῖς, Ἕλληνές καὶ ξένοι, ἔχουν ὑμνήσει την ἀνδρεία του Ὀθρυάδου, ὁ δὲ ποιητής Ἀρίστος Καμπάνης (1883-1956), συνέγραψε γι’ αὐτόν το παρακάτω ποίημα, με τίτλο "Τρόπαιον":
«Ἀπ' την αὐγή πολέμααν ὥς το δείλη,
στῆς πολυζήλευτης Θυρέας τον κάμπο,
οἱ Ἀργεῖοι με τους Σπαρτιᾶτες
καὶ το αἷμα το νεοχλόιστον ἐπότιζε το χῶμα.
Κι ὅταν ὁ ἥλιος ἔπεσε στὰ ῥεῖθρα του Ὠκεανοῦ πατρός,
νὰ ξεκουράσει ἀπ' την τόση τα μάτια του τὴ φρίκη,
Ἀργεῖος δὲν ἀνάσαινε κανένας,
κι ἀπ' τους Σπαρτιᾶτες τρεῖς μονάχα
ἀῶ άμεσ' ἀπ' τους νεκρούς συντρόφους τῶν
ἐπρόσμεναν το θάνατο, ποὺ δὲ θ' ἀργοῦσε.
Κι ἦλθεν ἡ ἄλλη αὐγή, κι ἦλθεν ὁ ἥλιος,
ἦρθε νὰ πήξει τα αἵματα καὶ νὰ λαμπρύνει
τον ἠρεμαῖο το θάνατο ἡρώων τόσων
στὸν κάμπο το πολύχλοο της Θηρέας.
Κι ἀπὸ τους τρεῖς μόνον ἕνας ἀπ’ τους Σπαρτιᾶτες
ἀργοσάλευε μές ἀπ' τα κουφάρια.
Το αἷμα του τ' ἀργόπινε το χῶμα,
ἐνείρονταν τα Ἡλύσια καὶ το πλῆθος
το ἡρωικό τῶν Ἡρακλειδῶν προγόνων...
Καὶ καθώς ἀντιχτύπησε στὸ πρόσωπό του το φέγγος,
ἄθροισεν ὁ νιὸς τὴ δύναμή του τὴ λίγη.
ὀρθοτινάχτηκε, κι ἡ κόμη ἀνέμισε του στὴν αὔρα της ἡμέρας.
Το στηθοβόρον, ἔπνιξε τον πόνο,
το πολέμιον αἰχμηρό βγάζει βέλος
πού τον εἶχε τρυπήσει το γυμνίτη
καὶ κοιτῶντας τριγύρω, ὦ τι τρομάρα,
νεκρούς τους ἐχθροὺς ξάνοιξε καὶ τους Σπαρτιᾶτες,
καὶ νικητής ἐλόγιασε πῶς ἦτον
της πολυαίμακτης μάχης στὴ Θυρέα.
Μ' ὅσην εἶχε ζωή ὁ Ὀθράδης,
ἀπ' τους Ἀργείους ἀνάμεσα καὶ τους Σπαρτιᾶτες,
λίθο μεγάλο ἐστύλωσε.
Κατόπι ἀφοῦ βούτηξε στὸ αἷμα του το ξίφος,
"Ἐνίκησαν οἱ Σπαρτιᾶτες", γράφει.
Ἔπειτα πέφτει γιὰ νὰ κοιμηθεῖ τον ὕπνο,
Πού 'χὰν ὑπνώσει οἱ σύντροφοι καὶ οἱ ἐχθροί του».
Πηγή: Ἀπὸ το βιβλίο του Βλάση Γ. Ρασσιά: "Ἐπίτομος Ἱστορία τῶν Σπαρτιατῶν".
Σημ 1 - Ο Πλούταρχος ἀργότερα θὰ ἰσχυριστεῖ ὅτι ὁ λόγος ποὺ οἱ Σπαρτιᾶτες ἄφηναν μακριά μαλλιά δὲν ἦταν λόγῳ αὐτῆς της μάχης, ἀλλὰ ἦταν το ὕφος της ἐποχῆς.
Σημ 2 - Οἱ ἑορτὲς γιὰ την μάχη των Ἀργείων με τους Σπαρτιᾶτες ἴσως νὰ μὴν συνδέεται την μάχη ἀλλὰ πιθανά εἷναι παλιότερη

Η Μάχη των Πρωταθλητών (546 π.Χ.) 547 ΠΧ . Οι Σπαρτιάτες, έχοντας ήδη αποσπάσει από το Άργος την ισχυρότερη σύμμαχό του, την Τεγέα, εν συνεχεία αποσπούν τα Κύθηρα και τη νότιο Κυνουρία και, τέλος την Θυρεάτιδα, η απώλεια της οποίας θα αποτελέσει βαρύτατο οικονομικό πλήγμα για το Άργος, το οποίο κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Σπάρτης. Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΩΝ» 546 π.Χ. 546 ΠΧ Στη σύγκρουση που θα έκρινε το νέο πόλεμο, έχουμε ένα συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός που αποδεικνύει την αξία που απέδιδε η Σπάρτη στις έννοιες της Τιμής, της Πίστεως και της Αξιοπρέπειας. Προς αποφυγή ασκόπου αιματοχυσίας, οι δύο στρατοί συμφωνούν να πολεμήσουν από την κάθε πλευρά μόνον 300 επίλεκτοι οπλίτες («Λογάδες») και το υπόλοιπο των στρατών να αποτραβηχτεί στις πατρίδες τους. Η σύγκρουση των δύο επιλέκτων σωμάτων, με επικεφαλής τον Σπαρτιάτη Οθρυάδη και τον Αργείο Θέρσανδρο, ορίζεται και πραγματοποιείται στην τοποθεσία Πάρπαρο. Στην άγρια μάχη που ακολουθεί έως την άφιξη της νυκτός, φονεύονται πάντες πλην τριών μόνον οπλιτών, δύο Αργείων (του Αλκήνωρος και του Χρομίου) και του τραυματισθέντος σοβαρά Σπαρτιάτου αρχηγού Οθρυάδου. Οι Αλκήνωρ και Χρόμιος, θεωρώντας ότι είναι οι μόνοι ζωντανοί, φεύγουν από το πεδίο της μάχης για να ανακοινώσουν τη νίκη τους στο Άργος, αλλά ο Οθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται όρθιος, εκδύει τα σώματα των νεκρών Αργείων και με τον οπλισμό τους υψώνει Τρόπαιο, πάνω στο οποίο γράφει με το αίμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Αργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό και το Ανθολόγιο Στοβαίου) ή «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιούχωι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), και ξεψυχάει δίπλα στους 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θα φθάσουν στο πεδίο της μάχης οι δύο στρατοί, το επόμενο πρωϊ, για να διαπιστώσουν το αποτέλεσμα, η νίκη αμφισβητείται και από τις δύο πλευρές και από λόγο σε λόγο οι δύο πλευρές έρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά από αιματηρό αγώνα νικούν οι Σπαρτιάτες και η Θυρέα οριστικά δίδεται στην πόλη τους. Αντίθετα από τον Ηρόδοτο που θέλει τον αρχηγό των Σπαρτιατών Οθρυάδη να έχει αυτοκτονήσει μετά την ύψωση του Τροπαίου, μη θέλοντας να επιστρέψει ζωντανός στην Σπάρτη όταν όλοι οι συλλοχίτες του είχαν φονευθεί, η παράδοση των Αργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα υπό του Περιλάου, τον οποίο μάλιστα ετίμησαν οι Αργείοι, όπως διασώζει ο Παυσανίας (2, 20, 6), με ανδριάντα του στο Θέατρο της πόλεως. Η εκδοχή των Αργείων φαίνεται αληθεστέρα, δεδομένου ότι δεν θα άφηναν ποτέ ζωντανό οι δύο Αργείοι τον αρχηγό των αντιπάλων τους, άρα είναι λογικό να έχει ανασηκωθεί ο τελευταίος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα από νεκρά κορμιά, “αμικλάστοις δόρασι επερειδόμενος” όπως γράφει ο Πλούταρχος στα “Ηθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, όταν απεχώρησαν οι επιζήσαντες δύο πολεμιστές του Άργους από το πεδίο της μάχης για να αναγγείλουν τη νίκη τους στην πατρίδα τους. Προς ανάμνηση αυτής της μάχης σώζονται επιγραφές, όπως η ακόλουθη: ΖΕΥ ΠΑΤΕΡ, ΟΘΡΥΑΔΑ ΤΙΝΑ ΦΕΡΕΤΡΟΝ ΕΔΡΑΚΕΣ ΑΛΛΟΝ ΟΣ ΜΟΝΟΣ ΕΚ ΘΥΡΕΑΣ ΟΥΚ ΗΘΕΛΗΣΕ ΜΟΛΕΙΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΠΙ ΣΠΑΡΤΗΝ ΔΙΑ ΔΕ ΞΙΦΟΣ ΗΛΑΣΕ ΠΛΕΥΡΑΝ ΔΟΥΛΑ ΚΑΤΑΓΡΑΨΑΣ ΣΚΥΛΑΣ ΚΑΤ’ΙΝΑΧΙΔΩΝ (δηλ. Αργείων). Η Σπάρτη πλέον θα ελέγχει μία μεγάλη έκταση 8.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχεί στα 2/5 της Πελοποννήσου. Οι Αργείοι ξυρίζουν σε ένδειξη πένθους το κεφάλι τους και ορκίζονται να μην αφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οι γυναίκες τους να φορέσουν κοσμήματα χρυσά έως ότου επανακτηθεί η Θυρεάτις. Αντιθέτως, οι Σπαρτιάτες καθιερώνουν έκτοτε τα υπερβολικώς μακριά μαλλιά σε ανάμνηση της μεγάλης νίκης τους επί των Αργείων και ενσωματώνουν στη μνήμη τών εν Θυρέα πεσόντων και του Οθρυάδου και προς τιμήν του Θεού Απόλλωνος Καρνείου, μέσα στους ανά έτος εορτασμούς των «Γυμνοπαιδιών» ανδρικούς χορούς κατά την τελευταία ημέρα των εορτών στον χώρο του Θεάτρου της πόλεως. Οι χορευτές Σπαρτιάτες πολεμιστές, γυμνόποδες και με μακριά μαλλιά (σε υπενθύμιση του όρκου των αντιπάλων τους να μην αφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους και να μη ξαναφορέσουν οι Αργείες γυναίκες χρυσά κοσμήματα αν δεν ανακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος των εορτασμών σπονδή στους Θεούς και στην ψυχή του ήρωος Οθρυάδου, ενώ οι τελετές αυτές συνδυάζονται χρονικώς με άλλη, μικρότερη εορτή, τουλάχιστον έως το 370 όπου απωλέσθη η Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στην ακριβή τοποθεσία που διεξήχθη η αιματηρή μάχη (Πάρπαρος). "Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΟΘΡΥΑΔΗΣ ΘΝΗΣΚΩΝ" - Johan Tobias Sergel (1740-1814), Μουσείο Λούβρου Στους δικούς μας καιρούς, 30 και πλέον συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, έχουν υμνήσει την ανδρεία του Οθρυάδου, ο δε ποιητής Αρίστος Καμπάνης (1883-1956), συνέγραψε γι’αυτόν το παρακάτω ποίημα, με τίτλο "Τρόπαιον": «Απ' την αυγή πολέμααν ως το δείλι, στης πολυζήλευτης Θυρέας τον κάμπο, οι Αργείοι με τους Σπαρτιάτες και το αίμα το νεοχλόιστον επότιζε το χώμα. Κι όταν ο ήλιος έπεσε στα ρείθρα του Ωκεανού πατρός, να ξεκουράσει απ' την τόση τα μάτια του τη φρίκη, Αργείος δεν ανάσαινε κανένας, κι απ' τους Σπαρτιάτες τρεις μονάχα ανάμεσ' απ' τους νεκρούς συντρόφους των επρόσμεναν το θάνατο, που δε θ' αργούσε. Κι ήρθεν η άλλη αυγή, κι ήρθεν ο ήλιος, ήρθε να πήξει τα αίματα και να λαμπρύνει τον ηρεμαίο το θάνατο ηρώων τόσων στον κάμπο το πολύχλοο της Θηρέας. Κι από τους τρεις μόνον ένας απ’τους Σπαρτιάτες αργοσάλευε μες απ' τα κουφάρια. Το αίμα του τ'αργόπινε το χώμα, ενείρονταν τα Ηλύσια και το πλήθος το ηρωικό των Ηρακλειδών προγόνων... Και καθώς αντιχτύπησε στο πρόσωπό του το φέγγος, άθροισεν ο νιος τη δύναμή του τη λίγη. ορθοτινάχτηκε, κι η κόμη ανέμισέ του στην αύρα της ημέρας. Το στηθοβόρον, έπνιξε τον πόνο, το πολέμιον αιχμηρό βγάζει βέλος που τον είχε τρυπήσει το γυμνίτη και κοιτώντας τριγύρω, ω τι τρομάρα, νεκρούς τους εχθρούς ξάνοιξε και τους Σπαρτιάτες, και νικητής ελόγιασε πως ήτον της πολυαίμακτης μάχης στη Θυρέα. Μ' όσην είχε ζωή ο Οθράδης, απ' τους Αργείους ανάμεσα και τους Σπαρτιάτες, λίθο μεγάλο εστύλωσε. Κατόπι αφού βούτηξε στο αίμα του το ξίφος, "Ενίκησαν οι Σπαρτιάτες", γράφει. Έπειτα πέφτει για να κοιμηθεί τον ύπνο, Πού 'χαν υπνώσει οι σύντροφοι και οι εχθροί του». Πηγή: Από το βιβλίο του Βλάση Γ. Ρασσιά: "Επίτομος Ιστορία των Σπαρτιατών". Σημ 1 - Ο Πλούταρχος αργότερα θα ισχυριστεί ότι ο λόγος που οι Σπαρτιάτες άφηναν μακριά μαλλιά δεν ήταν λόγω αυτής της μάχης, αλλά ήταν το ύφος της εποχής. Σημ 2 - Οι εορτές για την μάχη των Αργείων με τους Σπαρτιάτες ίσως να μην συνδέεται την μάχη αλλά πιθανά είναι παλιότερη